Radowo Małe

	Radowo Małe;
	Herb
	Mapa
	Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo zachodniopomorskie
Powierzchnia	180 km²
Ludność	3.728
Nr kierunkowy	+48 91
Kod pocztowy	72-314
	Strona internetowa

Radowo Małe

Radowo Małe - (niem. Klein Raddow) – wieś w północno-zachodniej Polsce, położona w województwie zachodniopomorskim od 2002 r. w powiecie łobeskim. Siedziba gminy Radowo Małe. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego. Gmina Radowo Małe położona jest w centrum Pomorza Zachodniego i w centrum powiatu łobeskiego. Sąsiaduje z Gminą Resko, Łobez, Węgorzyno, Dobra. W skład gminy wchodzi 28 miejscowości, które zajmują obszar 180 km², gdzie mieszka 3.728 osób. 65% jej powierzchni stanowią użytki rolne, 26% porastają lasy, zaś wody rozlane są na 1,3% obszaru. Gmina leży na Wysoczyźnie Łobeskiej i Równinie Nowogardzkiej. Przez zachodnią część gminy przepływa rzeka Ukleja ( dopływ Regi). W północnej części gminy znajduje się rezerwat nad jeziorem Piaski.

Charakterystyka

Historia

Szczególną rolę w historii Radowa Małego odegrały rody rycerskie Borków i Dewitzów. Teren gminy Radowo Małe mniej więcej po połowie należał do obu tych rodów. Borkowie byli założycielami zamków i miast: Łobez, Resko, Węgorzyno i Strzmiele - które obecnie jest wsią na terenie Gminy Radowo Małe. Pierwsze wzmianki o posiadłości Borków w rejonie Radowa Małego pochodzą z 1255 r., kiedy to kasztelan kołobrzeski Borko II przejmuje z nadania książęcego ziemię łobeską i zakłada zamek w Strzmielach zwany wtedy Wulvsberg. To tutaj urodziła się tu Sydonia von Bork oskarżona o czary, ścięta i spalona na stosie w Szczecinie (córka Ottona von Borcke). Po 1945 roku nastąpiły gruntowne zmiany polityczne i gospodarcze. Pomorze włączone zostało w granice państwa polskiego, zasiedlone przez ludność z terenów wschodnich II Rzeczypospolitej i osadników z Polski Centralnej. W dawnych majątkach i folwarkach ziemskich utworzono Państwowe Gospodarstwa Rolne, które w 1992 roku zostały przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie gospodarstwa te użytkowane są przez dzierżawców.

Środowisko naturalne

Znaczną część powierzchni gminy( 4.620 ha) stanowią lasy, które pod względem różnorodności siedlisk, składu gatunkowego oraz stopnia naturalności i zachowania gatunków unikalnych należą do jednych z najcenniejszych na Pomorzu . Niezwykle urozmaicona szata roślinna pokrywa około 40% obszaru gminy z blisko 650 gatunkami roślin, w tym 34 gatunków grzybów oraz 64 gatunków roślin uznanych za rzadkie, bądź zagrożone w swoim istnieniu. Na terenie gminy znajdują się niewielkie jeziora ( największe J. Głębokie o pow. 32,5 ha) położone w zaciszu leśnym obfitujące w ryby np. jezioro Okrzeja, Głębokie i Piaski w sandacze, jezioro Konie, Wojtkowo w liny, szczupaki w jeziorze Okrzeja występuje sielawa, pozostałe jeziora należą do typów rybackich karasiowych.

Dojazd

Przez Radowo Małe przebiega droga wojewódzka 147 na trasie Nowogard - Łobez. Do Radowa Małego można też dojechać od Maszewa drogą lokalną lub od Węgorzyna przez Siedlice. PKS - rozkład -

Mapa gminy -

Samolotem

Najbliższe lotnisko jest w Goleniowie - rozkład lotów: .

Koleją

Brak połączenia PKP.

Samochodem

Dojazd od strony Nowogardu lub od strony Łobza - samochód i PKS.

Statkiem

Brak rzeki przepływającej przez Radowo Małe

Komunikacja

Kursuje komunikacja PKS na trasie Łobez - Gryfice.

Warto zobaczyć

W Radowie Małym warto zobaczyć kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej. Wzniesiony został w 1840 r. w miejsce gotyckiego, z granitu i cegły. Nad portalem południowym ślad po zegarze słonecznym w okrągłym otworze. Obok portalu wmurowane w ściany żarna łużyckie, liczące sobie ponad 2500 lat, użyte wtórnie jako kropielnica. Nie zachowała się drewniana wieża od zachodu. Nie zachował się też ołtarz i ambona ze średniowiecza. Ołtarz amonowy użyto dla figury Matki Boskiej.

Najbliższe okolice

Na terenie gminy znajdują się następujące zabytki:

1. Borkowo Wielkie – Kościół św. Jana Apostoła – kościół na planie prostokąta, bez wieży, z ok. 1500 roku.

2. Czachowo - park dworski, cmentarz przykościelny, kościół (ruina) – kościół opuszczony, z okresu późnego średniowiecz, zbudowany z kamienia narzutowego, bez wieży, otynkowany, z wyodrębnionym chórem węższym od kościoła 4-bocznie zamkniętym. najstarszych drzew.

3. Dargomyśl - w średniowieczu osada otwarta nad rzeką Ukleją. W latach 1261 – 1284 własność Templariuszy z Tuczy, w 1398 r. przejęta przez rodzinę von Dewitz. W drugiej połowie XVI w. wykształcił się samodzielny folwark nadal należący do rodziny. W XIX w. przeszedł w ręce nadleśniczego Georga von Bulow, którego rodzina posiadała znaczne dobra na Pomorzu Zachodnim. W połowie XIX w. wybudowano parterowy dwór ceglany z gankiem wspartym na dwóch toskańskich kolumnach. Rezydencję otacza park dworski – 28 ha,z rodzimym drzewostanem w części południowej przechodzący w las sosnowo-bukowy.

4. Gostomin – Kościół Zwiastowania NMP – kościół barokowy – XVII w. o konstrukcji ryglowej, orientowany, salowy, na rzucie prostokąta z wyrastającą z korpusu nawowego drewnianą wieżą od strony zachodniej. Cmentarz przykościelny i park dworski – 3,80 ha.

5. Karnice - park dworski – 1,12 ha. Park datowany jest na 1 poł. XIX w., romantyczne założenie krajobrazowe z dworem posadowionym na polanie obsadzonej bukami oraz kasztanowcami i lipami, od strony drogi ogrodzony kamiennym murem.

6. Maliniec - park dworski – w parku o powierzchni około 5 ha, rosną liczne stare dęby (do 5-ciu metrów obwodu) i lipy oraz stary cis. Z drzew obcego pochodzenia na uwagę zasługuje magnolia i jodła kanadyjska. O pow. 5,7 ha, utrzymany w charakterze romantycznego założenia krajobrazowego z dwoma stawami.

7. Mołdawin - park dworski – (13,50 ha), silnie zniszczony, założony w połowie XIX w. W założeniu oparty został o naturalistyczne walory przyrodnicze.

Kościół - kościół parafialny, którego budowę datuje się na XVIII w., pierwotnie salowa budowla z wieżą, wzniesiona w konstrukcji ryglowej, przebudowany w Xix w., w 1908 r. rozbudowano korpus od strony zach. i nadbudowano wieżę (data „1908” na wiatrowskazie). Prawdopodobnie w wyniku tych przebudowywań ryglowe ściany zastąpiono murowanymi.

8. Orle - park dworski w którym rośnie wiele starych drzew jak: lipy, jesiony, klony, wiązy, aleja kasztanowców oraz trochę drzew obcego pochodzenia: jodła kaukazka, świerki kłujące, (4,32 ha). Powstał w XVIII w.

9. Radowo Małe Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Radowie Małym wzniesiony w 1840 r. w miejsce gotyckiego, z granitu i cegły. Nad portalem południowym ślad po zegarze słonecznym w okrągłym otworze. Obok portalu wmurowane w ściany żarna łużyckie, liczące sobie ponad 2500 lat, użyte wtórnie jako kropielnica.

10. Radowo Wielkie – Kościół NSPJ – już w XV w. wieś posiadała swoją świątynię. dokument z 1491 r. informuje o ufundowaniu w Radowie Wielkim parafii, której proboszczem został Johannes Czulouwe. Pierwotnie była to budowla drewniana, której losy nie są znane. W połowie XVII w. rozpoczęto budowę nowej świątyni w miejscu poprzedniej, tym razem z trwalszego materiału jakim była cegła.

11. Radzim – pałac wraz z wyposażeniem, park dworski – 1,15 ha. Budowlę pałacu datuje się na lata 70-80. XIX w. W 1 ćw. XX w. (w 1913 r. lub 1923 r.) - prawdopodobnie wówczas gdy majątek należał do hrabiego Wicharda von Konigsmarck - został przebudowany. Nadano mu formę i wystrój wnętrza nawiązujące do baroku i rokoka, zachowane dobrze do dzisiaj.

12. Rekowo – w średniowieczu lenno rodu Borków. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła – XVII-wieczna ryglowa świątynia na kamiennej podmurówce z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. W dach kryty blachą wkomponowana jest drewniana wieża zwieńczona barokowym hełmem (całość poddana renowacji w połowie lat 80-tych).

Park dworski datowany na 2 poł. XIX w., rozbudowany w 1 ćw. XX w. (por. mapy archiwalne). Założenie typu krajobrazowego, z aleją lipową wyznaczającą płd. i wsch. granicę oraz szpalerem świerkowym od płd. Obsadzony głównie bukami, brzozami, dębami, kasztanowcami. Granice parku czytelne, zachowany liczny starodrzew.

Cmentarze: Przykościelny - zaznaczony na mapach archiwalnych, obecnie nieistniejący. Nagrobki zlikwidowane, teren splantowany, z dawnego zadrzewienia pozostało kilka wiekowych lip. Ewangelicki - założony w 2 poł. Xix w. na płd.-zach. od wsi, przy drodze do Siedlic, obsadzony wzdłuż granic szpalerem świerkowym i otoczony kamiennym murem. Obecnie zdewastowany, dziko zarośnięty, zaśmiecony, kamienne ogrodzenie w ruinie. Zachowane relikty nagrobków i starodrzew (świerki, klony, jesiony).

13. Rogowo – Kościół Św. Michała Archanioła – wybudowany na przełomie XVII/XVIII w. Okazałą świątynię wzniesiono na niewielkim wzgórku w centrum wsi. Być może na miejscu wcześniejszej świątyni (posiada katakumby). Wewnątrz znajduje się ołtarz z datą 1710 r. obecnie istniejąca murowana z cegły świątynia, datowana jest na XVII w. (lata 60. XVII w., przed 1696 r. - data utrwalona na kamiennej płycie z herbami rodziny von Dewitz i datą „1696”).

14. Siedlice - park dworski i Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP – zbudowana w XVIII w. świątynia o konstrukcji ryglowej, na rzucie prostokąta, z 5-bocznie zamkniętym prezbiterium, z dwukondygnacyjną wieżą włączoną częściowo w korpus nawy, barokowy hełm wieży zwieńczony jest sterczyną, z kulą i krzyżem. Na datę budowy kościoła może wskazywać dzwon z 1664 r., ufundowany przez Konrada von Goltze (ówczesnego właściciela majątku), rodzinę Bork, pastora i sołtysa wsi.

15. Sienno Dolne - park dworski – naturalistyczny o rodzimym drzewostanie, 1,99 ha. Założony na wyniesieniu terenu na płd. od dziedzińca folwarcznego na planie czworoboku o pow. ok. 2 ha, datowany na 2 poł. XVIII w., posiada cechy założenia krajobrazowego o symetrycznie nasadzonych drzewach (pozostałość po geometrycznym założeniu XVIII-wiecznym), podkreślających osi widokowe od dworu na dolinę rz. Dobrzenicy i tarasowo wynoszącą się zabudowę po jej płn. brzegu. O

16. Sienno Górne - park dworski (wł. prywatna). niewielkie założenie XIX-wieczne typu krajobrazowego, otoczone kamiennym murem. Wjazd przez fasadę dworu od strony płd.-wsch. obsadzono lipami. Drzewostan parkowy to drzewa liściaste (kasztanowce, graby, klony) oraz cisy, świerki, żywotniki.

17. Smorawina - park dworski - 0,33 ha. Niewielkie założenie datowane na 2 poł. XIX w. powstałe na płn. od dworu i tworzące osłonę zespołu dworsko-folwarcznego. Obecnie niemal nieczytelne, zachowany nieliczny starodrzew.

18. Strzmiele – Kościół NMP Matki Kościoła i św. Andrzeja Apostoła. Obecny kościół pochodzi z 1722 r. Taka data zachowała się na polichromii nad portalem. Po II wojnie światowej był czynny, od 1953 r. zdewastowany. Od 1956 r. kościół był owczarnią, później ruiną. Od 1992 r. rozpoczął odbudowę kościoła ks. prob. Wacław Pławski, na zasadzie rekonstrukcji.

W początkach XIII wieku istniał w Strzmielach gród otoczony wałami. W drugiej połowie XIII wieku Jan Borko otoczył gród wałami i podzielił go na dwie części. W części wyżej położonej wzniesiony został zamek, prawdopodobnie przez potomków Jana Borka w początkach XIV wieku. Po objęciu księstwa szczecińskiego przez Barnima III zamek został około połowy XIV wieku zburzony za niesubordynację rodu Borków. W 1348 roku osada przeniesiona została na nowe miejsce i otrzymała prawa lubeckie. W nowym miejscu wzniesiono drugi zamek. Do dziś pozostały w miejscu warowni jedynie kamienie pochodzące z zamkowych murów 200 metrów na północ od wsi.

Archiwum w Strzmielach Po zburzeniu pierwszego zamku zwanego Wilczym Gniazdem ród Borków wzniósł drugi zamku na sztucznie usypanym, 5-metrowej wysokości, kopcu w pobliżu nowo lokowanej miejscowości. W 1393 roku Krzyżacy zburzyli ten zamek w odwecie za napad Borka na orszak księcia z Geldrii podążającego do państwa krzyżackiego. W XVI wieku na kopcu po zamku wzniesiono nowy dwór całkowicie niwelując ślady po warowni. Dwór obecnie stojący w tym miejscu zachował fragmenty dworu XVI-wiecznego. Mieści się tu ekspozytura Archiwum Państwowego w Szczecinie.

19. Wołkowo - park dworski – 5,4 ha, park o naturalistycznym wyglądzie, założony na początku XIX w. Zadrzewienie składało się głównie rodzimych (lipa, dąb, buk, grab), wzbogaconych drzewami obcego pochodzenia (cisy, magnolie, dęby czerwone, kasztanowce i robienie).

20. Żelmowo - Pałac (wł. prywatna) – usytuowany w środku wsi, wzniesiony wcześniej, w 1865 r. został rozbudowany – dobudowano wieżę oraz przeciwległe skrzydło z salą balową. W 1881 r. posiadłość przeszła w ręce rodziny Schulzów i najprawdopodobniej dr Gerhard Schulz nadał nowy kształt przypałacowemu parkowi w postaci dwóch prostokątów przedzielonych drogą. W nowej kompozycji rodzimą florę uzupełniono ponad 50 gatunkami drzew i krzewów pochodzenia głównie amerykańskiego. Obecnie własność prywatna, w trakcie remontu.

Park: założenie typu krajobrazowego datowane na 1 poł. XIX w., z pałacem postawionym na obszernej polanie, wokół której nasadzono dęby odmiany czerwonej, buki, orzech i wiąz. Owalny podjazd przed fasadą pałacu otoczono szpalerem lipowym. Szpalery dębowe i kasztanowcowi wyznaczają granice parku przy pałacu i drugiej części po przeciwnej stronie ulicy.