Azerbejdžan

Republika Azerbejdžan Azərbaycan Respublikası
Zastava	Grb
	Himna: "Azərbaycan marşı"; ("Azerbejdžanski marš") ;
	Položaj Azerbejdžana na karti Položaj Azerbejdžana
Glavni grad	Baku;
Službeni jezik	Azerbejdžanski
Državno uređenje
• Predsjednik	Ilham Aliyev (İlham Əliyev)
• Premijer	Ali Asadov (Əli Əsədov)
Zakonodavstvo
Nezavisnost	30. augusta 1990 (od SSSR-a)
Površina
• Ukupno	86.600 km2 (114)
• Vode (%)	1,6
Stanovništvo
• Ukupno	9.165.000 (89)
• Gustoća	106/km2
Valuta	Manat (AZN)
Vremenska zona	UTC+4
Pozivni broj	+994
Internetska domena	.az

Azerbejdžan (azerski: Azərbaycan), službeno Republika Azerbejdžan (azerski: Azərbaycan Respublikası), jest suverena država koja se nalazi u regiji Zakavkazja, na granici Evrope i Azije. Graniči s Rusijom na sjeveru, Gruzijom na sjeverozapadu, Armenijom na istoku i Iranom na jugu. Na istoku izlazi na obale Kaspijskog jezera. Azerbejdžanska enklava Nahičevan graniči sa Armenijom na sjeveru, Iranom na jugu a dijeli i granicu sa Turskom na sjeveroistoku u dužini od 11 km.

Ukupna površina Azerbejdžana je 86.600 km². Glavni i najveći grad države je Baku, najveći grad na Kaspijskom jezeru i najveći grad Kavkaza sa populacijom od 2.262.600 stanovnika (podaci od 1. januara 2018. godine). Ukupni broj stanovnika (prema procjeni iz 2011) iznosi 9.165.000^[1]. Nezavisna je država od 1991, a prije toga je bio republika u okviru Sovjetskog Saveza.

Kontinentalna je država jer nema izlaz na more ili okean.

Azerbejdžanski jezik, kojim govori većina stanovništva, član je turkijske jezičke skupine (najpoznatiji član ove skupine je turski). Najzastupljenija religija je islam, a većina muslimana u Azerbejdžanu su šiiti.

Historija

Azerbejdžan je zemlja u kavkaskom regionu Evroazije. Na istoku je omeđen Kaspijskim morem, ruskom regijom Dagestan na sjeveru, Gruzijom na sjeverozapadu, Armenijom i Turskom na jugozapadu, te Iranom na jugu. U Azerbejdžanu su dom raznih etničkih grupa, od kojih su većina Azerbejdžani, turska etnička grupa koja u nezavisnoj Republici Azerbejdžan broji blizu 9 miliona.

Tokom medijanističke i perzijske vladavine, mnogi Kavkaski Albanci prihvatili su zoroastrizam i prešli na kršćanstvo prije dolaska muslimanskih Arapa i još važnije muslimanskih Turaka. Smatra se da su turska plemena stigla kao mali bendovi ghazi čija su osvajanja dovela do turkifikacije stanovništva kao uglavnom domaćih kavkaskih i iranskih plemena koji su prihvatili turski jezik Oghuz i prešli na islam u razdoblju od nekoliko stotina godina.

Nakon rusko-perzijskih ratova 1813. i 1828., katarsko je carstvo bilo primorano da ustupi sve svoje kavkaske teritorije Ruskom carstvu, a ugovori Gulistana 1813. i Turkmenchay 1828. okončali su granice između carske Rusije i Qajar Irana. Područje sjeverno od rijeke Aras, među kojima je bila teritorija savremene republike Azerbejdžan, bila je iranska teritorija, sve dok ih nije zauzela Rusija tokom 19. vijeka.

Prema Turkmenchajskom ugovoru, Qajar Iran priznao je ruski suverenitet nad Erivanskim kanatom, Nahčivanskim kanatom i ostatkom Lankaranskog kanata, a sastojao se od posljednjih dijelova tla moderne Azerbejdžanske Republike koji su još bili u iranskim rukama.

Nakon više od 80 godina postojanja pod Ruskim carstvom na Kavkazu, Azerbejdžanska Demokratska Republika uspostavljena je 1918. Naziv "Azerbejdžan" koji je vodeća stranka Musavat usvojila iz političkih razloga, bio je prije do uspostavljanja Azerbejdžanske Demokratske Republike 1918. godine, koja se isključivo koristila za identifikaciju susjedne regije savremenog sjeverozapadnog Irana.

Na državu su napale sovjetske snage 1920. godine i ostala je pod sovjetskom vlašću sve do raspada Sovjetskog Saveza 1991. godine, nakon čega je osnovana moderna Republika.

Simboli

Zastava

Zastava Azerbejdžana sastoji se od tri jednaka vodoravna polja plave, crvene i zelene boje. Bijeli polumjesec i osmokraka zvijezda nalaze se na sredini crvenog polja. Osam krakova predstavljaju osam grana turskog naroda. Plavo polje je boja Turaka, zelena predstavlja islam, a crvena progres.

Historija

Službene boje i veličina zastave prihvaćene su 5. februara 1991. godine. Ranija verzija je bila zastava Azerbajdžanske Demokratske Republike. Ta je zastava imala puno veći polumjesec koji se nalazio bliže jarbolu. Korištena je sve do priključenja Azerbajdžana SSSR-u, kada su prihvaćene nove zastave Azerbejdžanske SSR i čitavog Sovjetskog Saveza.

Grb

Grb Azerbejdžana je nacionalni simbol ove države i predstavlja kombinaciju tradicionalnih i modernih simbola. Fokus amblema je na simbolu vatre, koji je drevni simbol Azera i dolazi iz imena naroda. Boje korištene na grbu su uzete sa azerbejdžanske zastave. Nalaze se iza osmokrake zvijezde ۞ na kojoj je prikazan plamen. Zvijezda simbolizira osam grana turskih naroda, a iza svakog kraka zvijezde nalazi se mala osmokraka zvijezda. Na dnu grba je snop pšenice, koji simbolizira glavni poljoprivredni proizvod zemlje. Na dnu je prikazan hrast.

Himna

Azərbaycan marşı (bosanski: Azerbejdžanski marš) jest nacionalna himna republike Azerbejdžan. Riječi za himnu je napisao pjesnik Ahmed Džavad, a muziku komponovao Uzeir Hadžibejli.

Pasoš

Pasoš Azerbejdžana putna je isprava koja se izdaje državljanima Azerbejdžana za putovanje i boravak u inozemstvu, kao i za povratak u zemlju.

Za vrijeme boravka u inozemstvu, putna isprava služi njenom imaocu za dokazivanje identiteta i kao dokaz o azerbejdžanskom državljanstvu. Pasoš Azerbejdžana izdaje se za neograničen broj putovanja.

Građani Azerbejdžana mogu putovati bez potrebe za vizu u Rusiju i u skoro sve zemlje koje su nekada bile u sastavu SSSR-a.

Izgled azerbejdžanski biometrijskih pasoša

Vojska

Azerbejdžanske oružane snage (azerbejdžanski: Azərbaycan Silahlı Qüvvələri) su ponovo uspostavljene u skladu sa Zakonom Republike Azerbejdžan o Oružanim snagama od 9. oktobra 1991. Azerbejdžanska Demokratska Republika (ADR-a) je prvobitno formirala svoje oružane snage 26. juna 1918. Međutim, ove snage su raspuštene nakon što je Azerbejdžan pripojen Sovjetskom Savezu. Nakon što je Sovjetski Savez raspušten 1991-92 oružane snage su bile reformisane, i ponovo osnovane. Oružane snage imaju tri grane: Kopnena vojska, Vazduhoplovstvo i zrakoplovna odbrambrana i mornarica. Povezane snage su azerbejdžanski Nacionalne garde, unutrašnje snage Azerbejdžana, i Državnu graničnu službu, koja može biti uključeni u državnu odbranu kada je to potrebno. Azerbejdžan ima svoje odbrambenu industriju, koja proizvodi malokalibarsko oružje. U budućnosti, Azerbejdžan se nada da će početi izgradnju tenkova, oklopnih vozila, vojnih aviona i vojnih helikoptera.

Privreda

Nakon sticanja neovisnosti 1991. godine, Azerbejdžan je postao član Međunarodnog monetarnog fonda, Svjetske banke, Evropske banke za obnovu i razvoj, Islamske razvojne banke i Azijske razvojne banke.

Bankarski sistem Azerbejdžana sastoji se od Centralne banke Azerbejdžana, komercijalnih banaka i nebankarskih kreditnih organizacija. Nacionalna (sada Centralna) banka stvorena je 1992. godine na osnovu Azerbejdžanske državne štedionice, podružnice bivše Državne štedionice SSSR-a. Centralna banka služi kao centralna banka Azerbejdžana, ovlaštena za izdavanje nacionalne valute, azerbejdžanski manat i za nadzor svih komercijalnih banaka. Dvije glavne komercijalne banke su UniBank i Državna međunarodna banka Azerbejdžana, kojima upravlja dr. Jahangir Hajiyev.

Potisnuta rastom potrošnje i potražnje, stopa inflacije u Q1 2007. dosegla je 16,6%.Nominalni prihodi i mjesečne plaće porasli su za 29% odnosno 25% respektivno, ali rast cijena u naftnoj industriji potaknuo je inflaciju. Azerbejdžan pokazuje neke znakove takozvane "nizozemske bolesti" zbog brzorastućeg energetskog sektora, koji uzrokuje inflaciju i skuplja neenergetski izvoz.Početkom 2000-ih hronično visoka inflacija stavljena je pod kontrolu. To je dovelo do pokretanja nove valute, novog azerbejdžanskog manata, 1. januara 2006., kako bi se cementirale ekonomske reforme i izbrisali ostaci nestabilne ekonomije.

Izvještaj Svjetske banke o poslovanju Svjetske banke 2008. godine Azerbejdžan je naveden kao jedan od prvih 10 reformatora

Geografija

Azerbejdžan je najveća država u regionu južnog Kavkaza i nalazi se na prijelazu između jugozapadne Azije i istočne Evrope, te se može smatrati evroazijskom zemljom. Državna teritorija prostire se između 38° i 42° sjeverne geografske širine i 44° i 51° istočne geografske dužine, na površini od 86.600 km². Prostire se u pravcu sjever-jug u dužini od 400 km, a od zapada ka istoku dužinom od oko 500 km.

Ukupna dužina međunarodnih granica iznosi 2.648 km. Na sjeveru graniči s Rusijom (Dagestan - 390 km), na sjeverozapadu sa Gruzijom (480 km), na zapadu je Armenija (1.007 km), na jugu Iran (765 km) i na krajnjem sjeverozapadu Nahičevana je međunarodna granica s Turskom (15 km). Na istoku Azerbejdžan izlazi na obale Kaspijskog jezera, a dužina obalne linije je 456 km.

U fizičko-geografskom smislu Azerbejdžan se može podijeliti na tri cjeline:

Kaspijsko primorje na istoku;
Visoke planine - Veliki Kavkaz na severu i severozapadu, Mali Kavkaz na zapadu, Tališke planine na jugu;
Nizije - Kursko-Araksinska u centralnom dijelu i Lenkoranska na jugu zemlje.

Veći gradovi

1.	Baku	1.150.000	2 000.200
2.	Gäncä	278.000	303.268
3.	Sumqayıt	231.000	265.150
4.	Mingäçevir	85.400	95.453
5.	Qaraçuxur	n.a.	72.989
6.	Äli Bayramlı	58.300	70.220
7.	Bakıxanov	n.a.	66.686
8.	Naxçıvan	60.000	64.754
9.	Şäki	56.200	62.191
10.	Yevlax	45.720	53.716
11.	Stepanakert	56.700	52.997

Demografija

U Azerbejdžanu je prema procjeni stanovništva iz 2009. bilo 8.922.400 stanovnika.

Muškarci: 4.868.168
Žene: 5.021.314
Gustina naseljenosti: 103.03 na km²
Površina: 86.600 km²

Jezik

Maternji jezik	Broj pripadnika i postotak
Azerski	8.235.375 (92,3%)
Lezginski	182.677 (2,2%)
Ruski	119.000 (1,34%)
Armenski	119.500 (1,34%) (Nagorno-Karabah)
Ostali jezici	274.016 (3,0%)
Nepoznati jezici	83.035 (0,93%)

Religija

Religija	Broj pripadnika i postotak
Islam (većinom šiiti)	8.565.504 (96,0%)
Kršćanstvo (uglavnom pravoslavci)	267.672 (3,0%)
Ostale	90.116 (1,0%)

Etničke grupe

Narod	Broj pripadnika i postotak
Azeri	8.172.800 (91,6%)
Dagestanci	180.300 (2,0%)
Rusi	119,300 (1,35%)
Armeni	120.300 (1,35%) (Nagorni Karabah)
Ostali	329.700 (4,0%)

Starosna struktura

Godine	<15	15-65	65>
Muškarci	1.228.518 (25,24%)	3.401.334 (69,87%)	238.315 (4,90%)
Žene	1.089.561 (21,70%)	3.518.576 (70,07%)	413.176 (8,23%)
Ukupno	2.318.079 (23,44%)	6.919.910 (69,97%)	651.491 (6,59%)

Stopa migracije, nataliteta i mortaliteta

Stopa migracije	na 1.000 stanovnika	-1,42
Stopa nataliteta	na 1.000 stanovnika	17,75
Stopa mortaliteta	na 1.000 stanovnika	8,28

Saobraćaj

Azerbejdžan je evroazijska zemlja u području Kavkaza, koje ima izuzetno povoljan prometni položaj. Zbog toga zemlja ima izvanredne uvjete za razvoj prometa, ali je on slabije razvijen zbog stalne nestabilnosti područja. Najvažniji prometni pravci u zemlji su putevi istok-zapad, od Crnog mora do Kaspijskog jezera, i sjever-jug, od istočne Evrope do Srednjeg istoka. Veoma izražen planinski karakter zemlje također znatna prepreka razvoju prometa, naročito na zapadu zemlje, gdje se pružaju veoma visoke planine. Azerbejdžan ima razvijen cestovni, željeznički, zračni i vodeni saobraćaj. Najveći prometni čvor je glavni grad, Baku, sa modernom željezničkom stanicom.

Kultura

Muzika

Muzika Azerbejdžana temelji se na narodnim tradicijama koje dosežu gotovo hiljadu godina.

Stoljećima se azerbejdžanska muzika razvijala pod znakom monodije, proizvodeći ritmički raznolike melodije. Azerbejdžanska muzika ima sistem granastih režima, gde je kromatizacija glavnih i manjih skala od velikog značaja. Među državnim muzičkim instrumentima nalazi se 14 gudačkih instrumenata, osam udaraljki i šest puhačkih instrumenata. Prema rječniku muzike i muzičara The Grove, "po pitanju etničke pripadnosti, kulture i religije Azerbejdžani su glazbeno mnogo bliži Iranu nego Turskoj.

Eurosong

Azerbejdžan kao nezavisna država po prvi put se pojavio na Eurosongu 2008. Ell & Nikki pobijedili su na Eurosongu 2011. osvojivši 221 bod s pjesmom "Running Scared". Zbog toga je Azerbajdžan sljedeće godine bio domaćin.

Sport

Hrvanje slobodnim stilom tradicionalno se smatra nacionalnim sportom Azerbejdžana, u kojem je Azerbejdžan osvojio dvanaest medalja, uključujući i četiri zlata otkako je ušao u Međunarodni olimpijski komitet. Trenutno najpopularniji sportovi uključuju fudbal i hrvanje.

Također pogledajte

Reference

^ ^a ^b 11 July – The International Population Day, The demographic situation in Azerbaijan, The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, 11 July 2011, retrieved 12 July 2011

Vanjski linkovi

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Azerbejdžan

Arkadi Kara "La politique de visibilité de l'Azerbaïdjan", Portail de l'IE, 2. februar 2015 Arhivirano 8. 2. 2015. na Wayback Machine (fr)

[azpop-1] 11 July – The International Population Day, The demographic situation in Azerbaijan, The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, 11 July 2011, retrieved 12 July 2011

[1]

p r u Države u Aziji
Države	Afganistan Armenija ⁴ Azerbejdžan ¹ Bahrein Bangladeš Brunej Butan Egipat ² Filipini Gruzija ¹ Indija Indonezija ³ Irak Iran Istočni Timor ³ Izrael Japan Jemen Jordan Južna Koreja Kambodža Katar Kazahstan ¹ Kina Kipar ⁴ Kirgistan Kuvajt Laos Liban Maldivi Malezija Mjanmar Mongolija Nepal Oman Pakistan Rusija ¹ Saudijska Arabija Singapur Sirija Sjeverna Koreja Šri Lanka Tadžikistan Tajland Turkmenistan Turska ¹ Ujedinjeni Arapski Emirati Uzbekistan Vijetnam	Položaj Azije
Teritorije	Hong Kong Makao Palestina Tajvan
Nepriznate države	Abhazija Južna Osetija Sjeverni Kipar ⁴ ⁵
¹ Djelomično u Evropi ² Smatra se i dijelom Afrike ³ Smatra se i dijelom Okeanije ⁴ Potpuno u Aziji, ali politički i kulturno pripada Evropi ⁵ Priznaje ga samo Turska.

p r u Države u Evropi
Države	Albanija Andora Armenija³ Austrija Azerbejdžan³ Belgija Bjelorusija Bosna i Hercegovina Bugarska Crna Gora Češka Danska Estonija Finska Francuska Gruzija³ Grčka Hrvatska Irska Island Italija Kazahstan³ Kipar¹ Latvija Lihtenštajn Litvanija Luksemburg Mađarska Malta Moldavija Monako Nizozemska Norveška Njemačka Poljska Portugal Rumunija Rusija³ San Marino Sjeverna Makedonija Slovačka Slovenija Srbija Španija Švedska Švicarska Turska³ Ujedinjeno Kraljevstvo Ukrajina Vatikan
Zavisne i ostale Teritorije	Akrotiri i Dhekelia Olandska ostrva Gibraltar Guernsey Madeira² Ostrvo Man Farska ostrva Jersey Jan Mayen Svalbard
Nepriznate ili djelimično priznate države	Abhazija Južna Osetija Kosovo Pridnjestrovlje Sjeverni Kipar¹
¹ Potpuno u Aziji, ali kulturno i politički pripada Evropi ² Potpuno u Africi, ali kulturno i politički pripada Evropi ³ Najvećim dijelom u Aziji

p r u Zajednica nezavisnih država
Države članice	Armenija Azerbejdžan Bjelorusija Kazahstan Kirgistan Moldavija Rusija Tadžikistan Uzbekistan
Pridružene države	Turkmenistan
Bivše članice	Gruzija
Bivše učesnice	Ukrajina (1991–2018, definirana kao ne-članica Statutom ZND-a 1993)

p r u Organizacija islamske saradnje (OIS)
Članice	Afganistan Albanija Alžir Azerbejdžan Bahrein Bangladeš Benin Brunej Burkina Faso Čad Džibuti Egipat Gabon Gambija Gvajana Gvineja Gvineja Bisau Indonezija Irak Iran Jemen Jordan Kamerun Katar Kazahstan Kirgistan Komori Kuvajt Liban Libija Maldivi Malezija Mali Maroko Mauritanija Mozambik Niger Nigerija Obala Slonovače Oman Pakistan Palestina Saudijska Arabija Senegal Sijera Leone Somalija Sudan Surinam Tadžikistan Togo Tunis Turkmenistan Turska Uganda Ujedinjeni Arapski Emirati Uzbekistan
Suspendirani	Sirija
Zemlje s posmatračkim statusom	Bosna i Hercegovina Rusija Srednjoafrička Republika Tajland Turska Republika Sjeverni Kipar
Muslimanske organizacije s posmatračkim statusom	Moroski nacionalnooslobodilački front
Međunarodne organizacije s posmatračkim statusom	Afrička unija Arapska liga Organizacija za privrednu saradnju Pokret nesvrstanih Ujedinjene nacije

p r u Vijeće Evrope
Institucije	Glavni sekretar Odbor ministara Parlamentarna skupština Kongres lokalnih i regionalnih vijeća Evropski sud za ljudska prava Komesar za ljudska prava
Članice	Albanija Andora Armenija Austrija Azerbejdžan Belgija Bosna i Hercegovina Bugarska Crna Gora Češka Danska Estonija Finska Francuska Grčka Gruzija Hrvatska Irska Island Italija Kipar Latvija Lihtenštajn Litvanija Luksemburg Mađarska Malta Moldavija Monako Nizozemska Norveška Njemačka Poljska Portugal Rumunija San Marino Sjeverna Makedonija Slovačka Slovenija Srbija Španija Švedska Švicarska Turska Ujedinjeno Kraljevstvo Ukrajina
Posmatrači	Kanada Izrael Japan Meksiko SAD Vatikan
Bivše članice	Saarski protektorat (1950–1956) Čehoslovačka (1991–1992) Srbija i Crna Gora (2003-2006) Rusija (1996-2022)