Esvatini
 | Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. |
| Kraljevina Esvatini Umbuso weSwatini Kingdom of Eswatini |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Himna: "Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati" |
||||||
 Položaj Esvatinija
|
||||||
| Glavni grad | Mbabane (upravni grad) Lobamba (kraljevski i zakonodavni glavni grad) |
|||||
| Službeni jezik | Swati i engleski | |||||
| Državno uređenje | ||||||
• Kralj |
Mswati III i kraljica majka Ntfombi | |||||
• Predsjednik vlade |
Russell Dlamini | |||||
| Zakonodavstvo | ||||||
| Nezavisnost | Od Ujedinjenog Kraljevstva 6. septembra 1968. | |||||
| Površina | ||||||
• Ukupno |
17.364 km2 (153.) | |||||
| 0,9 | ||||||
| Stanovništvo | ||||||
• Ukupno |
1.093.238 (154.) | |||||
• Gustoća |
68,2/km2 | |||||
| Valuta | Lilangeni (100 centa) | |||||
| Vremenska zona | UTC +2 | |||||
| Pozivni broj | +268 | |||||
| Internetska domena | .sz | |||||
Kraljevina Esvatini, do 2018. Svazi(land), jest suverena i nezavisna država na jugu Afrike.[1] Na sjeveru, zapadu i jugu graniči s Južnoafričkom Republikom, a na istoku s Mozambikom. Po uređenju je monarhija, a do 1968. bila je britanska kolonija. Čak 80% stanovnika bavi se poljoprivredom i glavninu izvoza čini šećer. Esvatini je danas država s najvećom stopom zaraze HIV-om u svijetu; zaraženo je približno 40% stanovništva. Stanovništvo se sastoji uglavnom od etničkih Svazija, prevladavajući jezik je svazi (siSwati u maternjem obliku).
Etimologija
[uredi | uredi izvor]Država i narod Svazi svoja imena preuzimaju od Mswatija II, kralja iz 19. vijeka pod čijom je vlašću svazijska teritorija proširena i ujedinjena; trenutne granice su izrađene 1881. godine usred Utrke za Afriku.[2] Nakon Drugog burskog rata, kraljevina je pod imenom Svaziland ("zemlja Svazija") bila britanski protektorat od 1903. godine sve dok nije ponovno steklo nezavisnost 6. septembra 1968.[3] U aprilu 2018. službeni naziv promijenjen je iz Kraljevine Svazi(land) u Kraljevinu Esvatini, što odražava naziv koji koriste stanovnici ove države.[4][5][6]
Historija
[uredi | uredi izvor]![[icon]](/wiki/Datoteka:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Vlada
[uredi | uredi izvor]Monarhija
[uredi | uredi izvor]Esvatini je apsolutna monarhija s ustavnim odredbama i svazijskim zakonima i običajima.[7] Šef države je kralj ili Ngwenyama (doslovno: lav), aktuelni kralj Mswati III., koji je na prijestol stupio 1986. godine nakon smrti svog oca, kralja Sobhuze II 1982. godine. Prema ustavu zemlje, Ingwenyama je simbol jedinstva i vječnosti svazijske nacije.[8]
Po tradiciji, kralj vlada zajedno sa svojom majkom (ili ritualnom zamjenom), Ndlovukati. Kralj imenuje premijera iz zakonodavnog tijela, a također imenuje manjinu zakonodavaca u obje komore Libandle (parlamenta) uz pomoć savjetodavnog vijeća. Ustavom je kralju dopušteno da imenuje neke članove u parlament koji će zastupati posebne interese. Pod posebnim interesima misli se na izborne kandidate koji nisu izabrani ili se uopšte nisu kandidovali. To se radi radi uravnoteženja stavova u parlamentu. Posebni interesi mogu biti ljudi određenog spola ili rase, osobe s invaliditetom, poslovna zajednica, građansko društvo, naučnici i šefovi.
Parlament
[uredi | uredi izvor]Dvodomni parlament, ili Libandla, sastoji se od Senata (30 mjesta; 10 članova koje je imenovao Dom skupštine i 20 članova koje je imenovao kralj; na pet godina) i Doma skupštine (65 mjesta; 10 članova koje imenuje monarh i 55 izabranih narodnim glasanjem; na pet godina). Izbori se održavaju svakih pet godina nakon raspuštanja parlamenta. Posljednji izbori održani su 18. avgusta i 21. septembra 2018.[9][10] Sve izborne aktivnosti nadgleda izborna komisija.
Političke podjele
[uredi | uredi izvor]Esvatini je podijeljen u četiri regije: Hhohho, Lubombo, Manzini i Shiselweni. U svakoj od četiri regije postoji nekoliko tinkhundla (jednina inkhundla).
Geografija
[uredi | uredi izvor]Esvatini je smješten u unutrašnjosti južne Afrike, 80-ak kilometara od obale Indijskog okeana. Na istoku graniči s Mozambikom, a inače je potpuno okružen teritorijom Južnoafričke Republike, svog dominantnog susjeda i trgovačkog partnera.
Privreda
[uredi | uredi izvor]Esvatini ima dobro razvijenu poljoprivredu, za afričke prilike raznovrsnu industriju te dobro razvijenu saobraćajnu infrastrukturu, ali postoje mnoge razlike između siromašne većine te bogate bjelačke i crnačke elite.
Esvatini je zemlja u razvoju i klasifikovana je kao privreda sa nižim srednjim prihodima. Kao članica Južnoafričke carinske unije i Zajedničkog tržišta za istočnu i južnu Afriku, njen glavni lokalni trgovinski partner je Južna Afrika; kako bi se osigurala ekonomska stabilnost, Eswatinijeva valuta, lilangeni, vezana je za južnoafrički rand. Eswatinijevi glavni prekomorski trgovinski partneri su Sjedinjene Države[11] i Evropska unija.[12] Većinu zaposlenosti u zemlji obezbjeđuju njeni poljoprivredni i proizvodni sektori. Esvatini je član Južnoafričke razvojne zajednice, Afričke unije, Zajednice nacija i Ujedinjenih naroda.
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Većina stanovništva u Esvatiniju pripada etničkoj grupi Svazi, pomiješana s malim brojem Zulua i afričkih bijelaca, većinom ljudi britanskog i afrikanerskog porijekla. Tradicionalno, Svazi su bili samoopskrbni poljoprivrednici i stočari, ali većina ih sada dodatno radi u urbanim sredinama i rastućoj ekonomiji, te kao uposlenici u vladama. Neki Svazi također rade u rudnicima u Južnoafričkoj Republici.
Jezik
[uredi | uredi izvor]SiSwati[13] (poznat i kao Swati, Swazi ili Siswati) jest Bantu jezik grupe Nguni, koji se govori u Eswatiniju i Južnoj Africi. Ima oko 2,5 miliona govornika i uči se u školama. Službeni je jezik Esvatinija, zajedno s engleskim,[14] i jedan je od službenih jezika Južne Afrike. Engleski se uglavnom koristi u medijima i za komunikaciju u školama i vođenja poslovanja, uključujući i štampu. Oko 76.000 ljudi u zemlji govori jezik zulu.[15] Tsonga jezik govori oko 19.000 ljudi. Afrikanerski je još u upotrebi kod ljudi koji imaju afrikanersko porijeklo. U škole je uveden portugalski jezik kao treći jezik, zbog velike zajednice govornika portugalskog jezika iz Mozambika ili sjevernog i centralnog Portugala.[16]
Religija
[uredi | uredi izvor]83% stanovništva prakticira kršćanstvo, dok 15% stanovništva praktikuje tradicionalne afričke religije.
Kultura
[uredi | uredi izvor]Glavna društvena jedinica Svazi je domaćinstvo, tradicionalna košnica za stanovanje koja se slagala sa suvom travom. U poligamnom imanju svaka supruga ima svoju kolibu i dvorište okruženo trske. Postoje tri strukture za spavanje, kuhanje i spremanje (kuhanje piva). Na većim seoskim imanjima postoje i strukture koje se koriste kao podmlatki i smještaj za goste.
U središtu se nalaze obori sa stokom koji su ograđeni velikim trupcima. Stoka ima ritualni i gospodarski značaj, ona je simbol prestiža. Najvažniji kulturni događaj u Eswatiniju je ceremonija Incwala.
Održava se četvrtog dana nakon punog mjeseca najbližeg najdužeg dana, 21. decembra. Incwala se na engleskom često prevodi kao "ceremonija prvog voća", ali kraljeva degustacija nove žetve samo je jedan od aspekata mnogih na ovom dugačkom takmičenju. Incwala se najbolje prevodi kao "ceremonija kraljevstva": kada nema kralja, nema ni Incvale. Izdajstvo bilo koje druge osobe je držati Incvalu.
Eswatinijev najpoznatiji kulturni događaj je godišnji ples Umhlanga Reed. U osmodnevnoj ceremoniji, djevojčice su rezale trsku i predstavile ih kraljici majci, a zatim plešu. (Nema zvaničnog nadmetanja.) To se radi krajem avgusta ili početkom septembra. Mogu učestvovati samo neoženjene devojke bez dece. Ciljevi ceremonije su očuvanje djevojačke čednosti, pružanje odavanja truda majci kraljice i poticanje solidarnosti zajedničkim radom. Kraljevska porodica imenuje pučanku za "devojku" (kapetana) djevojčica i ona putem radija najavljuje datume godišnje ceremonije. Očekuje se da će odabrana indunda biti stručna plesačica i znalac kraljevskog protokola. Jedna od kraljevih kćeri djeluje kao njen kolega tokom ceremonije.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor] | Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Eswatini | Culture, History, & People | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 30. 6. 2023. Pristupljeno 1. 7. 2023.
- ^ Kuper, Hilda (1986). The Swazi: A South African Kingdom. Rinehart and Winston: Holt. str. 9–10.
- ^ Gillis, D. Hugh (1999). The kingdom of Swaziland : studies in political history. Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN 0-313-30670-2. OCLC 70729638.
- ^ jess (20. 4. 2018). "Swaziland facts and guide as the country renamed the Kingdom of eSwatini". How Dare She (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 11. 5. 2021. Pristupljeno 26. 6. 2021.
- ^ Nations, United. "Member States". United Nations (jezik: engleski). Pristupljeno 26. 6. 2021.
- ^ "Times Of Swaziland". www.times.co.sz. Arhivirano s originala, 27. 3. 2019. Pristupljeno 26. 6. 2021.
- ^ "Governance". www.gov.sz. Pristupljeno 8. 1. 2021.
- ^ "Governance" (PDF). Eswatini Governance. Pristupljeno 9. 1. 2021.
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. "Polls open in eSwatini, where king has absolute rule | DW | 21.09.2018". DW.COM (jezik: engleski). Pristupljeno 8. 1. 2021.
- ^ "eSwatini, Formerly Swaziland, Heads for First Elections Under New Name | Voice of America - English". www.voanews.com (jezik: engleski). Pristupljeno 8. 1. 2021.
- ^ "Swaziland | Office of the United States Trade Representative". Ustr.gov. Arhivirano s originala, 20. 7. 2014. Pristupljeno 16. 8. 2014.
- ^ "Swaziland". Comesaria.org. Arhivirano s originala, 10. 10. 2014. Pristupljeno 16. 8. 2014.
- ^ U.S. Department of State. "Background Note:Swaziland". Pristupljeno 29. 12. 2009.
- ^ "The Constitution of the Kingdom of Swaziland Act, 2005" (PDF). str. 12. Pristupljeno 3. 6. 2018.
- ^ Lewis, M. Paul (2009). "Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition". Pristupljeno 29. 12. 2009.
- ^ "África do Sul será primeiro país não europeu com ensino complementar de língua portuguesa". IILP. 2018. Pristupljeno 23. 10. 2018.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Eswatini na CIA World Factbook
- Esvatini na BBC News
- Esvatini na "International Futures"
.svg)