Кăмпасем

Кăмпасем

Кăмпа (Fungi е Mycota) — эукариотлă организмсене пĕрлештерекен, ӳсентăрансемпе чĕрчунсем хушшинче тăракан чĕрĕ çутçанталăкăн патшалăхĕ.

Кăмпа пур биологи шайĕче те — шывра, типĕ çĕр çинче тата сывлăшра – тĕл пулать. Вăл биосферăра паллă вырăн йышăнать, пур органикăллă материалсене те аркатать, çавăнпа чылай кăмпа хуçалăха пысăк сăтăр тăвать. Нумай кăмпа ӳсентăрансемпе чĕрчунсен (çыншăн та) паразичĕ шутланать, хăрушă чирсем сарать. Кăмпан тĕрлĕ тĕсĕсемпе хуçалăхра тата медицинăра усă кураççĕ.

Кăмпасем хунани

Несĕллĕхсĕр ĕрчени

Aspergillus fumigatus

Кăмпасем çимĕç пуçтарни

Пур кăмпа гетеротрофлă организм пулать. Минерал япалисене кăмпа йĕри-таврари хутлăхран «туянать», çапах та органика япалине кăмпа хатĕррине çеç илет. Мĕнле çимĕç япали кăмпана кирлĕ, çавăнта унăн тĕсĕ тымар ярать. Кăмпа çимĕçĕн пысăк пĕрчисене çăтаймасть, шĕвек япаласене çеç хăйĕн кĕлетки çийĕ витĕр ĕмсе илме пултарать, çакăн чух мицели пысăк лаптăклă пулни питĕ пайталлă пулса тухать.

Кăмпа тулаш çимĕçĕпе хăналанни

Кăмпа малтан таврари çимĕçлĕ хутлăха ферментсем уйăрса кăларать, вĕсем полимерсене ĕмсе илме юрăхлă мономерсене çити салатать., в цитоплазму. Хăш кăмпасем çимĕçе йӳçтерекен ферментсен пур тĕсĕсем — шуррисене аркатакан протеазсем; çăва аркатакан липазсем; полисахаридсене аркатакан карбогидразы, çапла ĕнтĕ кăмпасем куллен пурнăçра кăмпасем кирек епле субстрат çинче çитĕнме пултарать. Урăх кăмпасем хăйсене кирлĕ ферментсене хатĕрлесе кăлараççĕ те килĕшӳллĕ япаласемлĕ субстрата йышăнаççĕ.

Çиме юрăхлă кăмпасем

Чи тутлисем шутне кĕрекен кăмпасем

• Шур кăмпа
• Каска кăмпи
• Симĕс кăмпа
• Сарӑ кӑмпа
• Масла кăмпи
• Çерем кăмпи
• Хурăн кăмпи
• Ăвăс кăмпи
• Хыр кăмпи
• Симĕс яка кăмпа
• Кăвак яка кăмпа
• Сăрă ăвă кăмпи
• Ахаль çерем кăмпи
• Кăтра кăмпа

Çиме юрăхлă теме пулакан кăмпасем

• Çемçе кăмпа
• Хĕрлĕ кăрăç
• Йÿç кăрăç
• Хура кăрăç
• Пăнчăллă юман кăмпи
• Юман кăмпи
• Кĕрхи уплюнкка
• Шĕвĕр кăтра кăмпа
• Ахаль кăтра кăмпа

Ятарласа ÿстерекен кăмпасем

• Кил каска кăмпи
• Карта уплюнкки
• Сар уплюнкка
• Сад çерем кăмпи

Вуламалли

• «Funghi», — Instituto Geografico De Agostini, Novara, Italia, 1997
• Гарибова Л. В., Сидорова И. И. Грибы. Энциклопедия природы России. — М.: 1999
• Горленко М. В. и др. Грибы СССР. — М.: 1980
• Ф. В. Фёдоров, Грибы. — М., Росагропромиздат
• Черепанова Н. П. Систематика грибов. — СПб.: Изд-во СГУ, 2005
• Бондарцева М. А. Определитель грибов России. Порядок афиллофоровые. СПб.: Наука, 1998. Вып. 2
• Дьяков Ю., Шнырева А., Сергеев А. Введение в генетику грибов. М.: Академия, 2005
• Гарибова Л. В., Лекомцева С. Н. Основы микологии (морфология и систематика грибов и грибоподобных организмов). М.: КМК, 2007
• Тобиас А. Морфология и размножение грибов. М.: Академия, 2006