Swobodny przepływ pracowników to jedna z podstawowych zasad Traktatu – została ujęta w art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Szczegółowe przepisy w tej dziedzinie zawarte są natomiast w osobnych aktach prawnych UE (tzw. prawodawstwie wtórnym) oraz wypływają z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Obywatele UE mają prawo:
- poszukiwać pracy w innym państwie członkowskim UE
- podejmować w takim kraju pracę bez konieczności ubiegania się o pozwolenie na pracę
- zamieszkiwać w tym kraju ze względów zawodowych
- pozostać tam nawet po wygaśnięciu umowy o pracę
- być traktowani na równi z obywatelami danego kraju w zakresie zatrudnienia, warunków pracy i innych przywilejów socjalnych i podatkowych.
Obywatele UE mogą również w określonym zakresie korzystać ze swojego zabezpieczenia społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego w kraju, w którym poszukują pracy (zob. koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego).
Podstawowe zasady swobodnego przepływu pracowników obowiązują również w państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego: w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii.
Osoby pracujące w niektórych zawodach mają również prawo oczekiwać, że ich kwalifikacje zostaną uznane w innych państwach (zob. wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych.)
Unijna koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego gwarantuje powszechne poszanowanie praw obywateli pracujących poza swoim krajem: w obrębie UE, w Islandii, Norwegii i Szwajcarii.
Kto może korzystać z tych praw?
- Obywatele UE szukający pracy w innym kraju UE, pod pewnymi warunkami
- Obywatele UE pracujący w innym kraju UE
- Obywatele UE wracający do swojego kraju po przepracowaniu pewnego okresu za granicą
- Członkowie rodziny takich osób
Zakres przysługujących praw może być uzależniony od sytuacji danej osoby – jest inny w przypadku osób zakładających własną działalność gospodarczą, studentów, emerytów czy osób nieaktywnych zawodowo. Dalsze informacje na temat praw przysługującym poszczególnym grupom dostępne są w portalu Twoja Europa.
Jakie ograniczenia należy brać pod uwagę?
- Prawa omówione na tej stronie przysługują osobom, które osiedlają się w innym państwie członkowskim ze względów zawodowych.
- Obowiązują jednak pewne ograniczenia podyktowane względami bezpieczeństwa i porządku publicznego, uwarunkowaniami publicznej opieki zdrowotnej oraz wymogami w przypadku zatrudnienia w sektorze publicznym.
