De activiteiten van de lidstaten op het gebied van sociale inclusie en sociale bescherming wordt door de Europese Unie ondersteund en aangevuld.

Het gaat om een grote verscheidenheid van beleidsmaatregelen om armoede en sociale uitsluiting te bestrijden, de stelsels voor sociale bescherming te moderniseren en de sociale inclusie van specifieke groepen (onder meer kinderen, personen met een handicap en daklozen) te bevorderen.

Beleidskader

Europese pijler van sociale rechten

De Europese pijler van sociale rechten omvat twintig grondbeginselen en rechten die voor rechtvaardige en goed functionerende arbeidsmarkten en stelsels voor sociale bescherming moeten zorgen. De pijler dient als baken voor de EU op weg naar een sterk sociaal Europa dat in de 21e eeuw fair, inclusief en vol kansen is.

Het derde hoofdstuk van de pijler gaat over de beginselen die het meest relevant zijn voor sociale bescherming en inclusie.

Actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten

Het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten beoogt de beginselen van de pijler om te zetten in concrete maatregelen voor de burgers.

Voortbouwend op de Europa 2020-strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei bevat het actieplan drie kerndoelen voor 2030 op het gebied van werkgelegenheid, volwassenenonderwijs en armoede. Wat armoede betreft, is het de bedoeling het aantal mensen dat met armoede of sociale uitsluiting wordt bedreigd, tegen 2030 met ten minste 15 miljoen – onder wie ten minste vijf miljoen kinderen – te verminderen.

In het gezamenlijk sociaal engagement van Porto van mei 2021 hebben de voorzitter van de Europese Commissie, de voorzitter van het Europees Parlement, de Portugese eerste minister (die destijds het voorzitterschap van de Raad van de EU uitoefende), de Europese sociale partners en maatschappelijke organisaties zich aangesloten bij de drie kerndoelen voor 2030. Ook de Europese Raad van juni 2021 heeft de kerndoelen verwelkomd.

In het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten worden ook een aantal initiatieven aangekondigd om de uitvoering van de pijler te ondersteunen. 

Op het gebied van sociale bescherming en inclusie gaat het onder meer om de volgende initiatieven:

• de aanbeveling van de Raad tot instelling van een Europese kindergarantie, 
• het voorstel voor een aanbeveling van de Raad over het minimuminkomen,
• een Europees platform voor de bestrijding van dakloosheid,
• een EU-verslag over de toegang tot essentiële diensten, een initiatief inzake langdurige zorg,
• een deskundigengroep op hoog niveau om de toekomst van de welvaartsstaat te bestuderen,
• richtsnoeren voor het gebruik van voorafgaande beoordelingen van de verdelingseffecten.

Toetsing en coördinatie van het beleid

Sociaal Scorebord

Om de uitvoering van de pijler te monitoren, heeft de Europese Commissie begin 2021 een geactualiseerd sociaal scorebord voorgesteld, waaraan de ministers van Werkgelegenheid en Sociale Zaken van de Europese Unie in juni 2021 hun goedkeuring hebben verleend.

Het sociaal scorebord weerspiegelt de structuur van de pijler en bevat een specifieke reeks indicatoren op het gebied van sociale inclusie en bescherming. Een van de kernindicatoren is het aantal mensen dat met armoede of sociale uitsluiting wordt bedreigd – de indicator die wordt gebruikt voor het kerndoel voor 2030 inzake armoede.

Europees Semester

Het Europees Semester biedt een solide kader voor de coördinatie van hervormingen en investeringen op het gebied van economie, werkgelegenheid en sociale zaken.  Sinds 2018 zijn de beginselen van de pijler geïntegreerd in de hele cyclus van het Europees Semester.

Het gezamenlijk verslag over de werkgelegenheid en de verslagen per land bevatten een specifieke analyse van de sociale situatie in de EU en de lidstaten. In de landspecifieke aanbevelingen komen nationale problemen en oplossingen met betrekking tot het sociaal beleid aan bod.

Comité voor sociale bescherming

Via het Comité voor sociale bescherming werkt de Commissie samen met de EU-landen met behulp van de open coördinatiemethode op het gebied van sociale inclusie, langdurige en gezondheidszorg en pensioenen (sociale OCM).

De sociale OCM is een vrijwillige procedure voor politieke samenwerking waarbij de voortgang bij de verwezenlijking van gemeenschappelijke doelstellingen met behulp van gemeenschappelijke indicatoren wordt gemeten. De procedure omvat ook nauwe samenwerking met alle belanghebbenden (onder meer de sociale partners en het maatschappelijk middenveld).

Financiering

De uitvoering van de beleidshervormingen wordt ondersteund door de Europese structuur- en investeringsfondsen, met name het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+) en de faciliteit voor herstel en veerkracht.