Insuloj Liparaj (aŭ Eoliaj) (Isole Lipari / Eolie)
Lando	Italio
Regiono	Sicilio
Loĝantaro	15410 (2019)

Liparaj Insuloj (ankaŭ Eoliaj Insuloj; itale Isole Lipari /'izole 'lipari/ aŭ Isole Eolie /'izole e'ɔlje/) estas insularo de 7 insuletoj en Sicilio en Italio.

Kompreni

Liparaj Insuloj (Italio) DEC Liparaj Insuloj Liparaj Insuloj

La Liparaj Insuloj estas la pintoj de vulkanoj grandparte submaraj; fakte estas multaj pluaj vulkanoj tute submaraj, kiuj kune kun tiuj insuloj konsistigas la Eolian Arkon, sinsekvon de vulkanoj en la suda parto de la Tirena Maro. La plimulto de tiuj vulkanoj estas malaktiva, sed kelkaj erupcias ankaŭ en nia tempo: Stromboli kaj Vulcano en la insuloj kaj aliaj submare.

La insuloj entenas ĉarmajn vilaĝojn; kvankam kelkaj estas maldense loĝataj, neniu estas senhoma.

En la jaro 2000 Unesko deklaris la insularon Monda Heredaĵo.

Tereno

La insuloj estas malgrandaj: la plej granda, Lipari, havas areon de 37km², la plej malgranda, Panarea, de 3km². Ili ĉiam entenas vulkandevenajn altaĵojn; Salina havas la plej altan pinton (962m), Stromboli, aktiva vulkano, la duan (926m).

Krom la 7 insuletoj, estas rifoj kaj bagatelaj terpecoj, kiel Basiluzzo apud Panarea (0,3km²) kaj Strombolicchio apud Stromboli (0,008km²).

Stromboli erupcias plurfoje ĉiun tagon; ĝiaj erupcioj estas kutime nedanĝeraj, kvankam esceptoj ja okazis. La lasta erupcio en Vulcano finiĝis en 1890; en la insulo restas nuntempe nur fumblovoj, sed la vulkano antaŭvideble denove erupcios.

Historio

Estas signoj ke almenaŭ 5000, eble 10000, jarojn a.K. prahomoj ekloĝis en la insuloj Lipari kaj Salina.

Aliri

Kompreneble, estas nur du manieroj aliri tiujn insuletojn: flugante aŭ per ŝipo/boato.

Aliri aviadile

Ne estas veraj flughavenoj en la Liparaj Insuloj. Eblas tamen flugi tien de Kalabrio aŭ Sicilio per helikoptero. Informoj ekzemple ĉe Air Panarea (5-lingve), HeliJet (itale, angle), Helisicily (4-lingve).

Aliri ŝipe

Eblas ŝipiri la tutan jaron de Milazzo al la Liparaj Insuloj, kaj ree. Estas pluraj veturoj Milazzo-Vulcano-Lipari (ĉ. 2h); kelkaj pluiras (sed almenaŭ vintre ne ĉiutage) al Salina-Alicudi-Filicudi aŭ al Panarea-Stromboli (Milazzo-Stromboli daŭras ĉ. 4h).

Estas ankaŭ ŝipaj kunligoj (vintre ne ĉiutagaj) rekte de Napolo al Stromboli/Salina/Lipari/Vulcano/Milazzo. La vojaĝo per pramo inter Napolo kaj Stromboli daŭras 10h aŭ pli (nokta vojaĝo); la veturo per glitŝipo daŭras 4h-5h kaj estas havebla nur somere.

Somere ŝipoj (ankaŭ glitaj) veturas ankaŭ de Palermo al kelkaj el la Liparaj Insuloj.

Informoj troveblas interrete en pluraj lokoj, inter kiuj:

1. Caronte Tourist (pramoj - en la itala kaj en la angla)
2. TraghettiLines (pramoj - en 5 lingvoj)
3. Traghetti Eolie (glitŝipoj de/al Napolo - nur en la itala)
4. Liberty Lines (glitŝipoj de/al Palermo - itale kaj angle)

Kunporti aŭton aŭ biciklon

Se vi emas kunporti aŭton, biciklon aŭ motorciklon, vi devas uzi pramon.

Fakte, kutime aŭto ne estas utila, ĉar la insuloj estas malgrandaj kaj la ŝoseoj mallarĝaj; nur en Lipari kaj Salina eblas veturi inter du lokoj 10km aŭ malmulte pli. Bicikloj povas esti utilaj.

Moviĝi

Veturi aŭte

Ne estas rekomendinde veturi aŭte, ĉar la insuloj estas malgrandaj kaj la ŝoseoj malbonaj.

Vidi

Lipari

1 - La insulo Lipari (elp. /'lipari/) estas la plej granda el la Liparaj Insuloj, al kiuj ĝi donas sian nomon. La bordoj estas plejparte krutaj, sed enhavas ankaŭ kelkajn sablejojn. La interno entenas plurajn malgrandajn vulkankraterojn - la lasta erupcio okazis en la 13-a jarcento.

11 - La urbeto Lipari, samnoma kiel la insulo, havas mezepokan fortikaĵon (fondita en la 11-a jarcento), kun kelkaj signoj pli antikvaj kaj pluraj aldonoj pli freŝdataj.

12 - La kuracbanejo de Sankta Kaloĝero (Terme di San Calogero) estis uzata antikve, kaj denove inter 1872 kaj 1975, pro la kuraca povo de proksima varma fonto; nun ĝi estas tamen nur kultura centro kaj muzeo, kie eblas interalie vidi restaĵojn de antikvaj basenoj kaj muroj.

13 - La monto Pilato, kiu erupciis lastafoje en 1230. Lafoj estas ankoraŭ videblaj malalte sur la norda flanko.

14 - Canneto (/ka'nneto/), vilaĝo 3km norde de Lipari, kun longa plaĝo.

2 - La insulo Vulkano (itale Vulcano, elp. /vul'kano/) prenis sian nomon de la romia dio Vulcanus kaj pasigis ĝin al la vorto vulkano kaj similaj vortoj en tre multaj lingvoj. La insulo, vasta 21 km², entenas aktivan vulkanon, Vulcano della Fossa (386 m), laste erupciinta en 1888-90. Alia aktiva vulkano, pli malgranda, estas Vulcanello (123 m), laste erupciinta en la 16-a jarcento. Famaj estas ankaŭ la vulkanaj ŝlimoj apud la haveno.

Fari

• Marbani aŭ sunbruniĝi ĉe la marbordo
• Ekskursi - aparte malkutimaj estas la ekskursoj sur la vulkanoj
• Boati
• Observi vulkanojn, vulkandevenajn aĵojn, vulkanajn fenomenojn
• Subakve naĝi

Aĉeti

Loĝi

Esperanto