24.4.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

L 106/1

(1)

Η ιθαγένεια της Ένωσης είναι η θεμελιώδης ιδιότητα των υπηκόων των κρατών μελών. Το δικαίωμα να απολαύουν, στην επικράτεια τρίτης χώρας στην οποία το κράτος μέλος του οποίου είναι υπήκοοι δεν αντιπροσωπεύεται, της προστασίας των διπλωματικών και προξενικών αρχών άλλου κράτους μέλους, υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και για τους υπηκόους του εν λόγω κράτους μέλους, είναι ένα από τα ειδικά δικαιώματα που παρέχονται δυνάμει του άρθρου 20 παράγραφος 2 στοιχείο γ) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) στους πολίτες της Ένωσης.

(2)

Η Συνθήκη της Λισαβόνας ενίσχυσε το καθεστώς ιθαγένειας της Ένωσης και τα δικαιώματα που συνδέονται με αυτό. Το άρθρο 23 ΣΛΕΕ προβλέπει έτσι την έκδοση οδηγιών για τη θέσπιση των μέτρων συνεργασίας και συντονισμού που είναι αναγκαία για τη διευκόλυνση της προξενικής προστασίας μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών της Ένωσης.

(3)

Στις αξίες πάνω στις οποίες θεμελιώνεται η Ένωση συγκαταλέγονται η αλληλεγγύη, η απαγόρευση των διακρίσεων και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων· στις σχέσεις της με τον ευρύτερο κόσμο, η Ένωση θα πρέπει να στηρίζει τις αξίες της και να συμβάλλει στην προστασία των πολιτών της. Το θεμελιώδες δικαίωμα στην προξενική προστασία που έχουν οι μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες της Ένωσης υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν για τους υπηκόους των αντιπροσωπευόμενων κρατών μελών και το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 46 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Χάρτης) αποτελεί έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Προσδίδει μια εξωτερική διάσταση στην έννοια της ιθαγένειας της Ένωσης και ενισχύει την ταυτότητα της Ένωσης σε τρίτες χώρες.

(4)

Η παρούσα οδηγία αποσκοπεί στη θέσπιση των απαραίτητων μέτρων συνεργασίας και συντονισμού για την περαιτέρω διευκόλυνση της προξενικής προστασίας μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών της Ένωσης. Τα εν λόγω μέτρα θα πρέπει να ενισχύουν την ασφάλεια δικαίου και την αποτελεσματική συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ των προξενικών αρχών.

(5)

Σύμφωνα με το άρθρο 20 παράγραφος 2 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ και το άρθρο 23 ΣΛΕΕ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν προξενική προστασία σε μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και για τους υπηκόους τους. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει την αρμοδιότητα των κρατών μελών να καθορίζουν το πεδίο εφαρμογής της προστασίας που θα παρέχουν στους δικούς τους υπηκόους.

(6)

Η παρούσα οδηγία δεν θίγει τις προξενικές σχέσεις μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, ιδίως τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από διεθνή έθιμα και συμφωνίες, ιδίως από τη σύμβαση της 24ης Απριλίου 1963 για τις προξενικές σχέσεις (σύμβαση της Βιέννης), και που τα κράτη μέλη εφαρμόζουν συμφώνως προς το ενωσιακό δίκαιο. Κατά το άρθρο 8 της Συμβάσεως της Βιέννης, τα κράτη μέλη μπορούν να παρέχουν προξενική προστασία εξ ονόματος άλλου κράτους μέλους κατόπιν κατάλληλης κοινοποίησης και εκτός εάν η εν λόγω τρίτη χώρα έχει αντιρρήσεις. Δυσκολίες ενδέχεται να προκύψουν, ιδίως, σε σχέση με περιπτώσεις που αφορούν πολίτες οι οποίοι είναι επίσης υπήκοοι της χώρας υποδοχής. Με την υποστήριξη των τοπικών προξενικών αρχών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα σε σχέση με τις τρίτες χώρες, προκειμένου να διασφαλίζουν την παροχή προξενικής προστασίας εξ ονόματος άλλων κρατών μελών σε κάθε περίπτωση.

(7)

Όταν μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες χρειάζονται προστασία σε τρίτες χώρες, απαιτείται αποτελεσματική συνεργασία και συντονισμός. Απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ του συντρέχοντος κράτους μέλους που αντιπροσωπεύεται στην τρίτη χώρα και του κράτους μέλους του οποίου είναι υπήκοος ο πολίτης. Η τοπική προξενική συνεργασία όσον αφορά μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη, διότι απαιτεί συντονισμό με αρχές που δεν αντιπροσωπεύονται τοπικά, περιλαμβανομένων, κατά περίπτωση, των αρμόδιων πρεσβειών ή προξενείων. Για να καλυφθεί το κενό που δημιουργείται από την απουσία πρεσβείας ή προξενείου του κράτους μέλους του πολίτη, θα πρέπει να θεσπισθεί ένα σαφές και σταθερό σύνολο κανόνων. Τα ήδη ισχύοντα μέτρα είναι ανάγκη επίσης να διασαφηνισθούν, ώστε να διασφαλίζεται αποτελεσματική προστασία.

(8)

Πολίτες της Ένωσης θα πρέπει να θεωρούνται μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες σε τρίτη χώρα εάν το κράτος μέλος της ιθαγένειάς τους δεν έχει πρεσβεία, προξενείο ή επίτιμο πρόξενο στη συγκεκριμένη τρίτη χώρα. Πολίτες θα πρέπει επίσης να θεωρούνται μη αντιπροσωπευόμενοι, εάν η τοπική πρεσβεία, το προξενείο ή ο επίτιμος πρόξενος δεν είναι σε θέση να παράσχει, για οποιονδήποτε λόγο, σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, την προστασία που θα δικαιούταν υπό άλλες περιστάσεις ο ενδιαφερόμενος δυνάμει του εθνικού δικαίου ή πρακτικής. Οι πρεσβείες και τα προξενεία θα πρέπει να αλληλοενημερώνονται σχετικά για τυχόν έκτακτες συνθήκες οι οποίες ενδέχεται να επηρεάζουν προσωρινά την ικανότητά τους να παρέχουν προξενική προστασία. Η προσβασιμότητα και η εγγύτητα θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη. Για παράδειγμα, πολίτης που ζητά προξενική προστασία ή βοήθεια από την πρεσβεία ή το προξενείο άλλου κράτους μέλους δεν θα πρέπει να παραπέμπεται στην πρεσβεία, το προξενείο ή τον επίτιμο πρόξενο του οικείου κράτους μέλους του οποίου είναι υπήκοος όταν είναι αδύνατον, λόγω των τοπικών συνθηκών ή λόγω έλλειψης πόρων, να έρθει με ασφάλεια σε επαφή με τις εν λόγω αρχές κατά τρόπο που να μπορεί να απολαύει προξενικής προστασίας. Η έννοια της έλλειψης αντιπροσώπευσης θα πρέπει να ερμηνεύεται με στόχο τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας του δικαιώματος μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών να προστατεύονται από την πρεσβεία ή το προξενείο άλλου κράτους μέλους αμερόληπτα, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών της εκάστοτε περίπτωσης. Οι πολίτες που έχουν υπηκοότητα περισσότερων του ενός κράτους μέλους θα πρέπει να θεωρούνται μη αντιπροσωπευόμενοι, εάν κανένα από τα κράτη μέλη των οποίων είναι υπήκοοι δεν αντιπροσωπεύεται στην εκάστοτε τρίτη χώρα.

(9)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του δικαιώματος που κατοχυρώνεται στο άρθρο 20 παράγραφος 2 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ και του δικαιώματος για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής όπως αναγνωρίζεται στο άρθρο 7 του Χάρτη και λαμβάνοντας υπόψη την εθνική νομοθεσία και πρακτική, το συντρέχον κράτος μέλος ενδεχομένως να πρέπει να παρέχει προστασία σε μέλη της οικογένειας πολιτών της Ένωσης τα οποία είναι υπήκοοι τρίτης χώρας, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περίπτωσης. Η παρούσα οδηγία δεν κωλύει το συντρέχον κράτος μέλος και το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη, εάν ενδείκνυται, να συμφωνούν, κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων που θα πρέπει να πραγματοποιούνται πριν από την παροχή της συνδρομής, σχετικά με τη δυνατότητα επέκτασης της συνδρομής σε μέλη της οικογένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη της Ένωσης που είναι υπήκοοι τρίτης χώρας, πέραν αυτού που απαιτείται από το δίκαιο του συντρέχοντος κράτους μέλους ή αυτού που υπαγορεύεται από την πρακτική του, λαμβάνοντας υπόψη κατά το μέγιστο δυνατόν τα αιτήματα του κράτους μέλους ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη και εφόσον τα συμφωνηθέντα δεν παρεκκλίνουν από τις απαιτήσεις του ενωσιακού δικαίου. Τα κράτη μέλη ενδέχεται ωστόσο να αδυνατούν να παρέχουν ορισμένα είδη προξενικής προστασίας, όπως τα προσωρινά ταξιδιωτικά έγγραφα, σε μέλη της οικογένειας που είναι υπήκοοι τρίτης χώρας. Όσον αφορά συνδρομή σε ανήλικους, προτεραιότητα θα πρέπει να δίδεται στο βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Χάρτη και όπως προβλέπεται στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, της 20ής Νοεμβρίου 1989.

(10)

Μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες θα πρέπει να δύνανται να ζητούν προξενική προστασία από την πρεσβεία ή το προξενείο οποιουδήποτε κράτους μέλους. Ωστόσο, αυτό δεν θα πρέπει να εμποδίζει τα κράτη μέλη να προβαίνουν σε πρακτικές ρυθμίσεις για τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων όσον αφορά την παροχή προξενικής προστασίας σε μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες, σύμφωνα με την παρούσα οδηγία. Οι εν λόγω ρυθμίσεις είναι επωφελείς για τους πολίτες, καθώς ευνοούν την ετοιμότητα στη διασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας. Τα κράτη μέλη που λαμβάνουν αιτήματα προστασίας θα πρέπει να εκτιμούν, στην εκάστοτε περίπτωση, εάν η παροχή προξενικής προστασίας είναι αναγκαία ή εάν η υπόθεση μπορεί να παραπεμφθεί στην πρεσβεία ή το προξενείο που έχει ορισθεί ως αρμόδιο σύμφωνα με τυχόν ισχύουσα ρύθμιση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) για κάθε τέτοια ρύθμιση, η οποία θα πρέπει να δημοσιοποιείται από την Ένωση και τα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλίζεται διαφάνεια για τους μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες.

(11)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να εμποδίζει ένα κράτος μέλος που δεν αντιπροσωπεύεται σε τρίτη χώρα να παρέχει προξενική προστασία σε υπήκοό του, για παράδειγμα προσφέροντας επιγραμμικές προξενικές υπηρεσίες, κατά περίπτωση. Το κράτος μέλος ιθαγένειας μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να μπορεί να ζητά τη μεταβίβαση της αίτησης ή της υπόθεσης από το κράτος μέλος από το οποίο ο εν λόγω πολίτης ζητά ή λαμβάνει προξενική προστασία, προκειμένου να παρέχει το ίδιο την προξενική προστασία. Η μεταβίβαση αυτή δεν θα πρέπει να οδηγεί σε στέρηση της προξενικής προστασίας για τον μη αντιπροσωπευόμενο πολίτη.

(12)

Παρά τις διαφορετικές παραδόσεις των κρατών μελών όσον αφορά τις αρμοδιότητες των επίτιμων προξένων, συνήθως αυτοί δεν προσφέρουν το ίδιο εύρος υπηρεσιών όπως οι πρεσβείες ή τα προξενεία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι επίτιμοι πρόξενοι συχνά εκτελούν την αποστολή τους σε εθελοντική βάση, θα πρέπει να εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος να αποφασίζει εάν η παρούσα οδηγία θα πρέπει να ισχύει για τους επίτιμους προξένους του. Θα μπορούσε να απαιτηθεί από τους επίτιμους προξένους να παρέχουν προξενική προστασία σε μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες, ανάλογα με τις συνθήκες κάθε περίπτωσης.

(13)

Τα αιτήματα προστασίας θα πρέπει να εξετάζονται, εάν οι αιτούντες παρουσιάσουν έγκυρο διαβατήριο ή δελτίο ταυτότητας πολίτη της Ένωσης. Εντούτοις, μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες που χρειάζονται προξενική προστασία ενδέχεται να μην έχουν πλέον στην κατοχή τους έγγραφα της ταυτότητάς τους. Το θεμελιώδες καθεστώς ιθαγένειας της Ένωσης παρέχεται απευθείας από το δίκαιο της Ένωσης και τα έγγραφα ταυτότητας έχουν απλώς δηλωτικό χαρακτήρα. Εάν οι αιτούντες αδυνατούν να παρέχουν έγκυρα έγγραφα ταυτότητας, θα πρέπει επομένως να μπορούν να αποδεικνύουν την ταυτότητά τους με οποιοδήποτε άλλο μέσο. Εάν απαιτείται, η ταυτότητα του ενδιαφερομένου μπορεί να εξακριβωθεί σε επικοινωνία με τις αρχές του κράτους μέλους του οποίου ο αιτών ισχυρίζεται ότι είναι υπήκοος. Όσον αφορά τα μέλη οικογένειας από τρίτη χώρα που συνοδεύουν τον αιτούντα, οι αρχές του κράτους μέλους ιθαγένειας του αιτούντος θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να βοηθήσουν το συντρέχον κράτος μέλος κατά την εξακρίβωση της ταυτότητας και της ύπαρξης οικογενειακής σχέσης με τον αιτούντα.

(14)

Προκειμένου να καθοριστούν τα αναγκαία μέτρα συντονισμού και συνεργασίας, θα πρέπει να διευκρινιστεί το πεδίο εφαρμογής της προξενικής προστασίας δυνάμει της παρούσας οδηγίας. Η προξενική προστασία για μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες θα πρέπει να περιλαμβάνει τη συνδρομή σε ορισμένες τυπικές καταστάσεις στις οποίες τα κράτη μέλη παρέχουν προξενική προστασία στους υπηκόους τους, ανάλογα με τις ξεχωριστές συνθήκες της εκάστοτε περίπτωσης, όπως σε περίπτωση σύλληψης ή κράτησης, σοβαρού ατυχήματος ή σοβαρής ασθένειας και θανάτου, καθώς και όσον αφορά την παροχή βοήθειας και τον επαναπατρισμό σε δυσχερείς περιπτώσεις ή την έκδοση προσωρινών εγγράφων. Δεδομένου ότι η απαιτούμενη προστασία εξαρτάται πάντα από την εκάστοτε κατάσταση, η προξενική προστασία δεν θα πρέπει να περιορίζεται στις καταστάσεις που αναφέρονται συγκεκριμένα στην παρούσα οδηγία.

(15)

Κατά περίπτωση, θα πρέπει να ικανοποιούνται δεόντως οι επιθυμίες των πολιτών, μεταξύ άλλων όσον αφορά την υποχρέωση ενημέρωσης μελών της οικογένειας ή άλλων σχετικών προσώπων και, σε περίπτωση που υφίσταται τέτοια υποχρέωση, το πρόσωπο που πρέπει να ενημερώνεται. Παρομοίως, σε περίπτωση θανάτου, θα πρέπει να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι επιθυμίες του πλησιέστερου συγγενούς σχετικά με τις ρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν όσον αφορά τη σορό του εκλιπόντος πολίτη. Το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να είναι αρμόδιο για αυτές τις επαφές.

(16)

Οι αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να συνεργάζονται στενά και να συντονίζονται τόσο μεταξύ τους όσο και με την Ένωση, ιδίως την Επιτροπή και την ΕΥΕΔ, με πνεύμα αμοιβαίου σεβασμού και αλληλεγγύης. Για τη διασφάλιση ταχείας και αποτελεσματικής συνεργασίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν και να επικαιροποιούν διαρκώς τις πληροφορίες που αφορούν τα αρμόδια σημεία επαφής στα κράτη μέλη, μέσω του ασφαλούς δικτυακού τόπου της ΕΥΕΔ (Consular OnLine).

(17)

Η Ένωση αντιπροσωπεύεται σε τρίτες χώρες από τις αντιπροσωπείες της, οι οποίες, σε στενή συνεργασία με τις διπλωματικές και προξενικές αποστολές των κρατών μελών, συμβάλλουν στην εφαρμογή του δικαιώματος προξενικής προστασίας των πολιτών της Ένωσης, όπως διευκρινίζεται περαιτέρω στο άρθρο 35 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η παρούσα οδηγία αναγνωρίζει πλήρως και ενισχύει περαιτέρω τη συμβολή που παρέχουν ήδη η ΕΥΕΔ και οι αντιπροσωπείες της Ένωσης, ιδίως σε καταστάσεις κρίσης, σύμφωνα με την απόφαση 2010/427/ΕΕ του Συμβουλίου (2), ιδίως το άρθρο 5 παράγραφος 10 αυτής.

(18)

Όσον αφορά τη συνεργασία σε τοπικό επίπεδο, θα πρέπει να διευκρινιστούν οι αρμοδιότητες και οι αντίστοιχοι ρόλοι όλων των σχετικών φορέων, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι στους μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες προσφέρεται η βοήθεια την οποία δικαιούνται σύμφωνα με την αρχή της μη διάκρισης. Κατά την τοπική προξενική συνεργασία θα πρέπει να δίνεται η δέουσα προσοχή σε μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες, για παράδειγμα μέσα από τη συγκέντρωση και την τακτική επικαιροποίηση πληροφοριών που αφορούν τα σχετικά σημεία επαφής και την κοινοποίησή τους στις τοπικές πρεσβείες και τα τοπικά προξενεία των κρατών μελών, καθώς και στην αντιπροσωπεία της Ένωσης.

(19)

Στις συνεδριάσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο τοπικής προξενικής συνεργασίας σε στενή συνεργασία με την αντιπροσωπεία της Ένωσης, θα πρέπει να περιλαμβάνεται η τακτική ανταλλαγή πληροφοριών για θέματα που αφορούν μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες, όπως η ασφάλεια των πολιτών, οι συνθήκες φυλάκισης, η ειδοποίηση του προξενείου και η πρόσβαση σε αυτό, καθώς και η συνεργασία σε περιπτώσεις κρίσης. Στις εν λόγω συνεδριάσεις, τα αντιπροσωπευόμενα κράτη μέλη θα πρέπει, όπου απαιτείται, να συμφωνήσουν επί πρακτικών ρυθμίσεων για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών. Τέτοιου είδους συμφωνίες ενδέχεται να μην είναι αναγκαίες, εάν, για παράδειγμα, ο αριθμός των μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών είναι μικρός.

(20)

Η σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ αντιπροσωπευόμενων και μη αντιπροσωπευόμενων κρατών μελών και της αντιπροσωπείας της Ένωσης είναι πολύ σημαντική για τη διασφάλιση επαρκούς ετοιμότητας έναντι κρίσεων και της διαχείρισης κρίσεων. Επομένως, ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης για κρίσεις θα πρέπει να είναι συντονισμένος και να λαμβάνει πλήρως υπόψη μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες. Για τον σκοπό αυτό, στο πλαίσιο της ετοιμότητας αντίδρασης σε τοπικές κρίσεις, τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν πρεσβεία ή προξενείο εγκατεστημένα σε τοπικό επίπεδο θα πρέπει να παρέχουν κάθε διαθέσιμη και σχετική πληροφορία για τους πολίτες τους στην επικράτεια. Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να επικαιροποιούνται κατά το δέον σε περίπτωση κρίσης. Θα πρέπει να ενημερώνονται οι αρμόδιες πρεσβείες και τα αρμόδια προξενεία και οι αντιπροσωπείες της Ένωσης και, όπου απαιτείται, να συμμετέχουν στις ρυθμίσεις ετοιμότητας έναντι κρίσεων. Οι πληροφορίες σχετικά με τις εν λόγω ρυθμίσεις θα πρέπει να διατίθενται σε μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες. Σε περίπτωση κρίσης, το ηγετικό κράτος ή το κράτος μέλος ή τα κράτη μέλη που συντονίζουν τη βοήθεια θα πρέπει να συντονίζουν τη στήριξη που προβλέπεται για μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες και τη χρήση των διαθέσιμων μηχανισμών εκκένωσης, βάσει του συμφωνηθέντος σχεδιασμού και των επιτόπιων εξελίξεων, χωρίς να προβαίνουν σε διακρίσεις.

(21)

Η διαλειτουργικότητα μεταξύ προξενικού προσωπικού και άλλων εμπειρογνωμόνων σε θέματα διαχείρισης κρίσεων θα πρέπει να ενισχυθεί, ιδίως μέσω της συμμετοχής τους σε πολυεπιστημονικές ομάδες κρίσης, όπως αυτές που διαθέτουν η ΕΥΕΔ για την αντίδραση και τον επιχειρησιακό συντονισμό σε περιπτώσεις κρίσης, καθώς και για τη διαχείριση κρίσεων, και ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης (3).

(22)

Θα πρέπει να είναι δυνατόν να ζητηθεί στήριξη από τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης, εάν είναι απαραίτητη για την προξενική προστασία μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών. Η εν λόγω στήριξη θα μπορούσε να ζητηθεί, για παράδειγμα, από το ηγετικό κράτος ή από το κράτος μέλος ή τα κράτη μέλη που συντονίζουν τη βοήθεια.

(23)

Ο όρος «ηγετικό κράτος» που χρησιμοποιείται στην παρούσα οδηγία αναφέρεται σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη που αντιπροσωπεύονται σε δεδομένη τρίτη χώρα και που αναλαμβάνουν να συντονίζουν και να καθοδηγούν τη συνδρομή προς τους μη αντιπροσωπευόμενους πολίτες κατά τη διάρκεια κρίσεων. Η έννοια του ηγετικού κράτους, όπως ορίζεται στις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές της Ένωσης (4), θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω σύμφωνα με το ενωσιακό δίκαιο και, ιδίως, με την παρούσα οδηγία.

(24)

Όταν ένα κράτος μέλος ενημερώνεται για αίτημα προξενικής προστασίας ή λαμβάνει τέτοιο αίτημα από πρόσωπο που ισχυρίζεται ότι είναι μη αντιπροσωπευόμενος πολίτης, θα πρέπει, εκτός από εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, να έρχεται πάντα σε επαφή χωρίς καθυστέρηση με το κράτος μέλος ιθαγένειας του πολίτη και να του παρέχει όλες τις σχετικές πληροφορίες πριν από την παροχή οποιασδήποτε συνδρομής. Το κράτος μέλος ιθαγένειας θα πρέπει, με τη σειρά του, να παρέχει χωρίς καθυστέρηση κάθε πληροφορία που αφορά την υπόθεση. Η εν λόγω διαβούλευση θα πρέπει να επιτρέπει στο κράτος μέλος ιθαγένειας να ζητήσει τη μεταβίβαση της αίτησης ή της υπόθεσης προκειμένου να παράσχει προξενική προστασία το ίδιο. Η εν λόγω διαβούλευση θα πρέπει επίσης να επιτρέπει στα οικεία κράτη μέλη να ανταλλάσσουν τις σχετικές πληροφορίες ώστε, λόγου χάρη, να διασφαλίζεται ότι ο μη αντιπροσωπευόμενος πολίτης δεν θα εκμεταλλεύεται καταχρηστικά το δικαίωμά του στην προξενική προστασία δυνάμει του άρθρου 20 παράγραφος 2 στοιχείο γ) της ΣΛΕΕ. Οι πολίτες της Ένωσης δεν μπορούν να επικαλεσθούν την παρούσα οδηγία σε περίπτωση κατάχρησης.

(25)

Η αμοιβαία αλληλεγγύη και συνεργασία αφορούν επίσης οικονομικά ζητήματα. Τα κράτη μέλη που παρέχουν προξενική προστασία με τη μορφή οικονομικής συνδρομής στους πολίτες τους το πράττουν ως έσχατη λύση και μόνο στις περιπτώσεις που οι πολίτες δεν μπορούν να εξασφαλίσουν οικονομικούς πόρους με άλλους τρόπους, όπως μέσω εμβασμάτων από μέλη της οικογένειας, φίλους ή εργοδότες. Οι μη αντιπροσωπευόμενοι πολίτες θα πρέπει να λαμβάνουν οικονομική συνδρομή υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και έναντι των υπηκόων του παρέχοντος τη συνδρομή κράτους μέλους. Ο μη αντιπροσωπευόμενος πολίτης θα πρέπει να υποχρεούται να υπογράψει τη δέσμευση ότι θα επιστρέψει στο κράτος μέλος της ιθαγένειάς του τα έξοδα στα οποία υποβάλλεται αυτό, υπό την προϋπόθεση ότι υπήκοοι του παρέχοντος τη συνδρομή κράτους μέλους στην ίδια κατάσταση θα έπρεπε να επιστρέψουν τα έξοδα αυτά στο δικό τους κράτος μέλος. Ο μη αντιπροσωπευόμενος πολίτης μπορεί στη συνέχεια να υποχρεωθεί από το κράτος μέλος ιθαγένειας να επιστρέψει τα εν λόγω έξοδα, περιλαμβανομένων τυχόν προξενικών τελών.

(26)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να διασφαλίζει την κατανομή των οικονομικών βαρών και την επιστροφή των εξόδων. Σε περίπτωση που η προξενική προστασία που παρέχεται σε μη αντιπροσωπευόμενο πολίτη περιλαμβάνει την υπογραφή δέσμευσης ότι θα επιστρέψει τα έξοδα, το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να επιστρέψει το κράτος μέλος που παρέχει τη συνδρομή τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκε αυτό. Το κράτος μέλος που παρέχει τη συνδρομή θα πρέπει να είναι αρμόδιο να αποφασίσει κατά πόσον θα ζητήσει την επιστροφή των εξόδων στα οποία υποβλήθηκε. Το παρέχον τη συνδρομή κράτος μέλος και το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με τις λεπτομερείς ρυθμίσεις της επιστροφής εντός ορισμένων προθεσμιών.

(27)

Η προξενική προστασία που παρέχεται σε μη αντιπροσωπευόμενο πολίτη σε περίπτωση σύλληψης ή κράτησης μπορεί να αφορά ασυνήθιστα υψηλά έξοδα ταξιδιού, διαμονής ή τα έξοδα μετάφρασης για τις διπλωματικές ή προξενικές αρχές του παρέχοντος τη συνδρομή κράτους μέλους, ανάλογα με τις περιστάσεις κάθε μεμονωμένης περίπτωσης. Το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να ενημερώνεται για αυτές τις πιθανές δαπάνες κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων οι οποίες πραγματοποιούνται πριν από την παροχή συνδρομής. Το συντρέχον κράτος μέλος θα πρέπει να είναι σε θέση να ζητήσει επιστροφή των εν λόγω ασυνήθιστα υψηλών εξόδων από το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη. Το κράτος μέλος ιθαγένειας του πολίτη θα πρέπει να επιστρέψει στο κράτος μέλος που παρέχει συνδρομή τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκε αυτό. Το παρέχον τη συνδρομή κράτος μέλος και το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με τις λεπτομερείς ρυθμίσεις της επιστροφής εντός ορισμένων προθεσμιών. Τα κράτη μέλη ιθαγένειας μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών δεν μπορούν, σύμφωνα με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων, να ζητούν από τους πολίτες τους να επιστρέψουν έξοδα τα οποία οι υπήκοοι του παρέχοντος τη συνδρομή κράτους μέλους δεν θα ήταν υποχρεωμένοι να επιστρέψουν.

(28)

Οι δημοσιονομικές διαδικασίες θα πρέπει να απλοποιηθούν για καταστάσεις κρίσης. Λόγω των ιδιαιτεροτήτων των καταστάσεων αυτών, όπως της ανάγκης για ταχεία αντίδραση σχετικά με σημαντικό αριθμό πολιτών, το παρέχον τη συνδρομή κράτος μέλος θα πρέπει να μπορεί να ζητήσει και να επιτύχει την επιστροφή των εξόδων από το κράτος μέλος ή τα κράτη μέλη ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη χωρίς σχετική δέσμευση επιστροφής. Τα κράτη μέλη ιθαγένειας μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών θα πρέπει να επιστρέφουν στο κράτος μέλος ή στα κράτη μέλη που παρέχουν συνδρομή τα έξοδα στα οποία υποβάλλονται. Το κράτος μέλος ή τα κράτη μέλη που παρέχουν τη συνδρομή θα πρέπει να είναι αρμόδια να αποφασίσουν κατά πόσον θα ζητήσουν την επιστροφή των εξόδων στα οποία υποβλήθηκαν και με ποια μορφή. Το παρέχον τη συνδρομή κράτος μέλος και το κράτος μέλος ιθαγένειας του μη αντιπροσωπευόμενου πολίτη θα πρέπει να μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με τις λεπτομερείς ρυθμίσεις της επιστροφής εντός ορισμένων προθεσμιών. Σε περίπτωση κρίσης η οποία έχει ή ενδέχεται να έχει δυσμενείς επιπτώσεις σε ένα σημαντικό αριθμό πολιτών της Ένωσης και εφόσον ζητηθεί από το κράτος μέλος που παρέχει συνδρομή, τα έξοδα θα πρέπει να επιστρέφονται από τα κράτη μέλη ιθαγένειας μη αντιπροσωπευόμενων πολιτών κατ' αναλογία, διαιρώντας τα έξοδα με τον αριθμό των πολιτών που έτυχαν συνδρομής.

(29)

Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να επανεξετασθεί τρία έτη μετά τη λήξη της προθεσμίας μεταφοράς της στο εθνικό δίκαιο. Ειδικότερα, η ενδεχόμενη ανάγκη επανεξέτασης των δημοσιονομικών διαδικασιών ώστε να διασφαλίζεται ο κατάλληλος επιμερισμός των βαρών θα πρέπει να εκτιμηθεί σε σχέση με τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται από τα κράτη μέλη σχετικά με την υλοποίηση και την πρακτική εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, περιλαμβανομένων ενδεχόμενων σχετικών στατιστικών και περιπτώσεων. Η Επιτροπή θα πρέπει να εκπονήσει έκθεση και να εξετάσει την ανάγκη λήψης τυχόν πρόσθετων μέτρων, μεταξύ άλλων, κατά περίπτωση, προτείνοντας τροποποίηση της παρούσας οδηγίας, προκειμένου να διευκολυνθεί η άσκηση του δικαιώματος προξενικής προστασίας των πολιτών της Ένωσης.

(30)

Η οδηγία 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) διέπει την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που διενεργείται στο πλαίσιο της παρούσας οδηγίας από τα κράτη μέλη.

(31)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει τις ευνοϊκότερες εθνικές διατάξεις στο μέτρο που συνάδουν με την παρούσα οδηγία.

(32)

Σύμφωνα με την κοινή πολιτική δήλωση των κρατών μελών και της Επιτροπής, της 28ης Σεπτεμβρίου 2011, σχετικά με τα επεξηγηματικά έγγραφα (6), τα κράτη μέλη έχουν αναλάβει την υποχρέωση να συνοδεύουν, σε δικαιολογημένες περιπτώσεις, την κοινοποίηση των οικείων μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο με ένα ή περισσότερα έγγραφα που επεξηγούν τη σχέση ανάμεσα στα συστατικά στοιχεία μιας οδηγίας και τα αντίστοιχα μέρη των νομικών πράξεων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο. Όσον αφορά την παρούσα οδηγία, ο νομοθέτης θεωρεί ότι η διαβίβαση τέτοιων εγγράφων είναι δικαιολογημένη.

(33)

Η παρούσα οδηγία αποβλέπει στην προώθηση της προξενικής προστασίας όπως αναγνωρίζεται στον Χάρτη. Σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται ειδικότερα από τον Χάρτη, ιδίως την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων, το δικαίωμα στη ζωή και την ακεραιότητα του προσώπου, το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, τα δικαιώματα του παιδιού, το δικαίωμα της υπεράσπισης και το δικαίωμα σε αμερόληπτο δικαστήριο. Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με αυτές τις αρχές και δικαιώματα.

(34)

Σύμφωνα με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων που περιλαμβάνεται στον Χάρτη, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόζουν την παρούσα οδηγία χωρίς διακρίσεις μεταξύ των δικαιούχων της παρούσας οδηγίας για οποιονδήποτε λόγο όπως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, ενθετικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.

(35)

Η απόφαση 95/553/ΕΚ των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών συνερχομένων στα πλαίσια του Συμβουλίου (7) θα πρέπει να καταργηθεί,

α)

σύλληψης ή κράτησης·

β)

διάπραξης εγκλήματος με θύμα τον πολίτη·

γ)

σοβαρού ατυχήματος ή σοβαρής ασθένειας·

δ)

θανάτου·

ε)

βοήθειας και επαναπατρισμού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης·

στ)

ανάγκης προσωρινών ταξιδιωτικών εγγράφων όπως προβλέπεται στην απόφαση 96/409/ΚΕΠΠΑ (8).