52001AR0063

Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για την "Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών Δημιουργία του 'Ευρωπαϊκού χώρου έρευνας': κατευθυντήριες γραμμές των δράσεων της Ένωσης στον τομέα της έρευνας (2002-2006)"

(2001/C 357/04)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ,

έχοντας υπόψη την Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας: κατευθυντήριες γραμμές των δράσεων στον τομέα της έρευνας (2002-2006) (COM(2000) 612 τελικό)·

έχοντας υπόψη την απόφαση της Επιτροπής της ΕΕ της 4ης Οκτωβρίου 2000 να ζητήσει από την Επιτροπή των Περιφερειών να γνωμοδοτήσει για το θέμα αυτό, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 265, παράγραφος 1, της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας·

έχοντας υπόψη την απόφαση του Προέδρου της, της 7ης Φεβρουαρίου 2001, να αναθέσει την προετοιμασία της γνωμοδότησης στην επιτροπή 5: "Κοινωνική πολιτική, δημόσια υγεία, προστασία των καταναλωτών, έρευνα, τουρισμός"·

έχοντας υπόψη το σχέδιο γνωμοδότησης (CdR 63/2001 rev.) που υιοθετήθηκε από την επιτροπή 5, στις 19 Απριλίου 2001 [εισηγητής ο κ. Torchio (I/PPE)]·

υιοθέτησε κατά την 39η σύνοδο ολομέλειας της 13ης και 14ης Ιουνίου 2001 (συνεδρίαση της 13ης Ιουνίου) ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Γενικές παρατηρήσεις

1.1. Το έγγραφο οριοθετεί και προσδιορίζει ένα νέο ορίζοντα ως ελπίδα και προοπτική για τις επιστημονικές και τεχνολογικές δραστηριότητες καθώς και για την ίδια την ερευνητική πολιτική της ΕΕ.

1.2. Το έγγραφο της Επιτροπής αποσκοπεί, επιπλέον, να θέσει τις βάσεις ενός νέου συμβολαίου μεταξύ των πολιτών και της επιστημονικής και κοινωνικής έρευνας τοποθετώντας την έρευνα στο επίκεντρο της κοινωνίας των πολιτών καθιστώντας τις εφαρμογές της αντικείμενο της πολιτικής συζήτησης που γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία λόγο των κοινωνικών αντίκτυπων της.

1.3. Έχουν παρέλθει πάνω από είκοσι έτη από τότε που κρούστηκε ο κώδωνας κινδύνου για την υστέρηση της Ευρώπης έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών στους πιο αποφασιστικούς τομείς της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης. Σήμερα, οι σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες της Ευρώπης δεν έχουν καλυφθεί ακόμη καθώς το 1999 επενδύθηκαν 70 δις ευρώ λιγότερα σε σχέση με τις ΗΠΑ, ένα ποσό δηλαδή που ανέρχεται σε 1,8 % μόνο του ΑΕγχΠ έναντι του 2,7 % των Ηνωμένων Πολιτειών και του 3,1 % της Ιαπωνίας.

1.4. Ο αριθμός, επίσης, των ερευνητών, των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και των εξαγωγών υψηλής τεχνολογίας κατά κεφαλήν είναι σημαντικά κατώτερος και η Επιτροπή προτείνει μια ουσιαστική αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών ερευνητικών δραστηριοτήτων με υψηλότερο συντονισμό των κρατών μελών που θα δώσει ξανά στους πολίτες τα μέσα για την ανάπτυξη της γνώσης μέσω, επίσης, ενός πνεύματος νέας εμπιστοσύνης στην τεχνολογική πρόοδο.

1.5. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας στις 23 και 24 Μαρτίου 2000 θεώρησε το σχέδιο για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας βασικό στοιχείο της οικοδόμησης της ευρωπαϊκής κοινωνίας της γνώσης. Η ΟΚΕ, η ΕΤΠ, και οι υποψήφιες χώρες έχουν αποδεχθεί το σχέδιο που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με ψήφισμα στις 18 Μαΐου, ενώ παράλληλα διατυπώθηκε πλήθος παρατηρήσεων από τις επιχειρήσεις, τους ερευνητικούς οργανισμούς, και την βιομηχανία.

1.6. Ο "ευρωπαϊκός χώρος έρευνας" αποτελεί αναγκαιότητα που έγινε ιδιαίτερα αισθητή ύστερα από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και τον αυξανόμενο χώρο που κατακτούν οι επικοινωνίες και την ταχεία ανάπτυξη της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου η οποία έχει σοβαρές επιπτώσεις κοινωνικού χαρακτήρα.

1.7. Για να μπορέσει να υλοποιηθεί αυτός ο κοινός χώρος απαιτείται μια τολμηρή και αποφασιστική συνέργια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των κρατών μελών, και των φορέων της έρευνας και να εξασφαλιστεί στους τελευταίους ελεύθερη διακίνηση στο επίπεδο των γνώσεων και των τεχνολογιών: από τις επιστημονικές σταδιοδρομίες, στην πλαισίωση, από το επίπεδο της κοινωνικής προνοίας στα καθεστώτα πνευματικής ιδιοκτησίας, έως και τις διατάξεις σε θέματα μεταφοράς των γνώσεων και διάδοσης των αποτελεσμάτων.

1.8. Η Επιτροπή των Περιφερειών επιθυμεί να γνωρίζει τα αποτελέσματα των διαφόρων αναλύσεων και προτάσεων των πυρήνων αξιολόγησης που έχουν συγκροτηθεί από την Επιτροπή από κοινού με τα κράτη μέλη.

1.9. Για τους λόγους αυτούς, θα πρέπει να ξαναδιατυπωθούν οι δράσεις υποστήριξης της έρευνας στην ΕΕ προκειμένου να συμβιβαστεί η ανταγωνιστικότητα με τις προσδοκίες των πολιτών, να προωθηθεί η αριστεία και να επιτευχθεί μια ισόρροπη τεχνολογική ανάπτυξη και, τέλος, να προσδιοριστεί, να εφαρμοστεί και να διασφαλιστεί η παρακολούθηση των τομεακών πολιτικών της Ένωσης βάσει της διακυβερνητικής επιστημονικής συνεργασίας που προωθήθηκε από τη δεκαετία του πενήντα και έχει αναβαθμίσει αισθητά τις ευρωπαϊκές ικανότητες.

1.10. Οι 50000 διασυνδέσεις διακρατικής συνεργασίας που δημιουργήθηκαν κατά μέσο όρο ετησίως την πενταετία 1995-1999 αντιπροσωπεύουν κληρονομιά αναμφίβολης αξίας. Τα προγράμματα, όμως, αυτά δεν ενσωματώθηκαν οργανικά με τα αντίστοιχα των δεκαπέντε κρατών μελών που συνέχισαν να επικαλύπτονται παραβιάζοντας την αρχή της συμπληρωματικότητας των δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις αντίστοιχες των κρατών μελών όπως αναφέρεται στη Συνθήκη.

1.11. Για να προσδιοριστούν με πιο οργανικό τρόπο οι μελλοντικές δράσεις, ειδικότερα στην πενταετία 2002-2006, είναι χρήσιμο να αναφερθούμε στην ενδιάμεση αξιολόγηση του πέμπτου προγράμματος-πλαίσιο έρευνας που διενεργήθηκε από την Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 6 των αποφάσεων αριθ. 182/ΕΚ και 1999/64 ΕΚΑΕ.

2. Αξιολόγηση των αξόνων και στόχων της έρευνας

2.1. Για την επίτευξη των στόχων της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης της ΕΕ που αναφέρονται στην Συνθήκη (ενίσχυση των επιστημονικών και τεχνολογικών βάσεων της βιομηχανίας της Κοινότητας, διευκόλυνση της ανάπτυξης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και προώθηση των δράσεων της έρευνας από κοινού με τις άλλες κοινοτικές πολιτικές) είναι αναγκαίο να κινηθούμε προς:

- την ανάπτυξη μιας στέρεης βάσης για την επιστημονική και κοινωνική έρευνα δίδοντας στο επίπεδο της σχολικής εκπαίδευσης μεγαλύτερη προσοχή στη διδασκαλία των θετικών και κοινωνικών επιστημών,

- τη βελτίωση της παροχής ερευνητικών δραστηριοτήτων με την ενσωμάτωση μέσω της δικτύωσης των δημόσιων και ιδιωτικών κέντρων και ιδρυμάτων μεγάλου κύρους, πανεπιστημιακών και ιδιωτικών, καθώς και με την εκτέλεση μεγάλων έργων προσανατολισμένης και βιομηχανικής έρευνας,

- την ενίσχυση της υποστήριξης της έρευνας υπέρ και εντός των ΜΜΕ, με τη διάδοση των αποτελεσμάτων, την μεταφορά και την απορρόφηση των γνώσεων και των τεχνολογιών, την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, και τη δημιουργία τεχνολογικά αναπτυγμένων επιχειρήσεων με την εφαρμογή μιας πολιτικής η οποία καλύπτει την πρόσβαση, την κατασκευή, και την χρηματοδότηση μιας ευρωπαϊκής υποδομής για την έρευνα και την ανάπτυξη ηλεκτρονικών δικτύων υψηλής ικανότητας,

- την υποστήριξη μιας οικονομίας που θεμελιώνεται στη γνώση, στο επιστημονικοτεχνικό επίπεδο, και στην καινοτομία που θα πρέπει να διευκολυνθεί μέσω της διακρατικής κινητικότητας, της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών σταδιοδρομιών, της παγίωσης της παρουσίας των γυναικών, της αναβάθμισης του ενδιαφέροντος των νέων και της στενότερης συνεργασίας με ερευνητές από τρίτες χώρες,

- ένα κοινωνικό συμβόλαιο κατ' εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης, της βιώσιμης ανάπτυξης, και λαμβανομένων υπόψη των συνεπειών στο δεοντολογικό και κοινωνικό επίπεδο, της προόδου της επιστήμης και της τεχνολογίας.

2.2. Για να εφαρμοστούν οι προβλεπόμενες δράσεις θα πρέπει να ληφθούν υπόψη:

1) η συνέχεια και η συνοχή του σχεδίου της επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας της Ένωσης μέσω καλύτερου συντονισμού των δραστηριοτήτων των διαφόρων υπηρεσιών και συστηματικότερης προσφυγής σε κοινές και συγκλίνουσες δράσεις·

2) η αξιοποίηση του δυναμικού των περιφερειών με τη δικτύωση των ικανοτήτων τους όσον αφορά την έρευνα, την καινοτομία, και τη μεταφορά της τεχνολογίας σε διάφορους τομείς κοινής εργασίας·

3) η ολοκλήρωση τόσο με τις υποψήφιες χώρες όσο και κυρίως με ολόκληρο τον κόσμο μέσω της συνεργασίας η οποία θα επιτρέψει την πρόσβαση των ερευνητών και βιομηχάνων της Ένωσης στη γνώση και την τεχνολογία του υπόλοιπου κόσμου και με την πλήρη ευρωπαϊκή κινητοποίηση προς όφελος της διεθνούς κοινότητας στους τομείς που η ΕΕ έχει αναγνωρισμένη υπεροχή.

2.3. Η Επιτροπή προτείνει την ανάπτυξη συμπληρωματικών δράσεων σε σχέση με αυτές που αφορούν τη διάρθρωση και την οργάνωση της διεθνούς ευρωπαϊκής επιστημονικής συνεργασίας γενικού χαρακτήρα όπως είναι το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επιστήμης, το COST, και το Εureka καθώς και πιο ειδικής φύσεως όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA), το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBI), το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Συγχρότρου (ESRF), και η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Πυρηνικών Ερευνών (CERN).

2.4. Στις δράσεις αυτές μπορούν να προστεθούν τα Διαρθρωτικά Ταμεία, οι περιφερειακές πρωτοβουλίες, οι δράσεις της ΕΤΕπ, και τα προγράμματα οικονομικής και τεχνικής υποστήριξης στις τρίτες χώρες, στο Βορρά, στην Ανατολή, και στο Νότο όπως, επίσης, και τα άλλα μέσα διεθνούς συνεργασίας.

2.5. Για να δικαιολογηθεί η δημόσια χρηματοδότηση της ερευνητικής δραστηριότητας θα πρέπει να παράγεται μία αξία "δημόσιου αγαθού" υψηλότερη από το άμεσο όφελος των ερευνητών, τόσο στο πεδίο της θεμελιώδους έρευνας όσο και στο πεδίο της προσανατολισμένης έρευνας.

2.6. Για την εφαρμογή δημόσιων πολιτικών που αποβλέπουν στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί και υποστηριχτεί ένα επίπεδο δημόσιας υποστήριξης ικανό να αντιμετωπίσει επισφαλείς και μακροχρόνιες έρευνες των οποίων τα πρακτικά αποτελέσματα δεν είναι απτά στο άμεσο μέλλον.

2.7. Μια άλλη καινοτομία είναι η "ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία" ως κριτήριο επιλογής της προτεραιότητας του τομέα παρέμβασης της ΕΕ στην έρευνα.

2.8. Δίπλα στα κριτήρια που ίσχυαν στο παρελθόν σχετικά με το κόστος και την εμβέλεια της έρευνας, που ξεπερνούσαν τις δυνατότητες μιας μόνης χώρας, απαιτείται μια κρίσιμη μάζα ανθρώπινων και χρηματοδοτικών πόρων προκειμένου να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας με τη σχεδιασμένη οικονομική συνεργασία στην έρευνα.

Θα πρέπει να συνδυαστούν συμπληρωματικές ικανότητες για να αντιμετωπιστούν διεπιστημονικά προβλήματα, να εκπονηθούν συγκριτικές μελέτες ευρωπαϊκής κλίμακας, και να αναπτυχθούν δεσμοί με τις προτεραιότητες και τα ενδιαφέροντα της Ένωσης στα διάφορα πλαίσια από τις ΜΜΕ έως την κοινωνία των πληροφοριών, τη γεωργία, το περιβάλλον κ.λπ.

2.9. Μεταξύ των προτεραιοτήτων θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν:

- οι "μεταγονιδιοματικές" έρευνες σοβαρών ασθενειών·

- οι νανοτεχνολογίες πολυκλαδικής έρευνας·

- η ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας κυρίως με την πρωτοβουλία e-Europe·

- οι έρευνες και η ανάπτυξη στους βιομηχανικούς τομείς μεγαλύτερου κινδύνου σε ευρωπαϊκό επίπεδο·

- η αεροναυτική και το διάστημα·

- η βιοποικιλότητα, ο καθορισμός και η προστασία των φυτικών και ζωικών γενετικών πόρων·

- η ανιχνευσιμότητα των συστατικών ουσιών στα τρόφιμα και η ασφάλεια των τροφίμων.

2.10. Οι έρευνες για ένα πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης θα απαιτήσουν την υιοθέτηση πολιτικών επιλογής και να επαληθευθεί εάν υπάρχουν πολιτικές αποκλεισμού.

2.11. Πρέπει, επίσης, να οριστούν προτεραιότητες σε συνάρτηση με τους στόχους και να ενσωματωθούν διάφορες δράσεις σε πολλούς τομείς όπως είναι οι διάφορες μορφές έρευνας, η καινοτομία, οι υποδομές, οι ανθρώπινοι πόροι κ.λπ.

2.12. Δίπλα στις μονοκλαδικές παρεμβάσεις θα πρέπει να προβλεφθεί ένα χρηματοδοτικό τμήμα ολοκλήρωσης διαφόρων δράσεων στους διαφόρους τομείς.

3. Αξιολόγηση των προηγούμενων και τρεχουσών δράσεων και υποδείξεις

3.1. Είναι σημαντικό να αναλυθεί η άποψη των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων και στη συνέχεια η αξιολόγηση της Επιτροπής.

3.2. Έντεκα εμπειρογνώμονες έχουν αξιολογήσει τα αποτελέσματα του προγράμματος που εκτελέστηκε την τελευταία πενταετία:

- στο γενικό επίπεδο είναι αναγκαίο να ενταχθούν οι δράσεις στο πλαίσιο μιας πραγματικής πολιτικής για την έρευνα της ΕΕ. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή, κυρίως ενόψει της διεύρυνσης, θα πρέπει να προωθήσει συνεκτικές πολιτικές·

- όσον αφορά την περασμένη εμπειρία, οι εμπειρογνώμονες έχουν επισημάνει τον θετικό αντίκτυπο της "εστίασης" του προγράμματος-πλαίσιο η οποία "επέτρεψε σε πανεπιστημιακούς και βιομηχανικούς ερευνητές την από κοινού εκτέλεση έργων εφαρμοσμένης έρευνας". Ωστόσο, είναι αναγκαίο να αναδιαρθρωθούν οι διαδικασίες διαχείρισης και οι δομές.

3.3. Όσον αφορά το μέλλον, οι εμπειρογνώμονες υποδεικνύουν:

- να συνεχιστεί η αρχή της "κύριας δράσης" ως μέσου συντονισμού των προγραμμάτων·

- να ενισχυθούν οι έρευνες προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι των πολιτικών της ΕΕ·

- εκτός από την ενίσχυση της αριστείας, να προσφερθεί στους καλύτερους ευρωπαίους ερευνητές ένα πλαίσιο αναφοράς για πιο "δεσμευτικές και επισφαλείς" έρευνες·

- να υπάρξει μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση των μέσων που προσφέρονται από τη Συνθήκη.

3.4. Η ενδιάμεση αξιολόγηση του πέμπτου προγράμματος-πλαίσιο επιτρέπει στην Επιτροπή να προτείνει σημαντικές τροποποιήσεις τόσο ως προς το σχεδιασμό όσο και ως προς την εκτέλεση.

3.5. Πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή νέες παρεμβάσεις και μηχανισμοί εγγύησης και να αναπτυχθούν στενότεροι δεσμοί με τις εθνικές δραστηριότητες μέσω πιο ακριβούς επαλήθευσης των δυνατοτήτων που προσφέρει η Συνθήκη.

3.6. Θα πρέπει, επίσης, να επικεντρωθεί η δράση σε ένα περιορισμένο αριθμό προτεραιοτήτων που θα προσδιοριστούν υπό το φως των διαφόρων μεταβολών που έχουν προκύψει στα διάφορα πεδία δράσης, κυρίως στην νέα άυλη οικονομία και στην επισιτιστική και βιομηχανική ασφάλεια.

4. Ειδικές υποδείξεις

4.1. Μέσω της παρέμβασης της Ένωσης χορηγήθηκαν 700000 ευρώ ανά έργο για το τέταρτο πρόγραμμα-πλαίσιο και ένα 1,7 εκατομμύριο ευρώ για το πέμπτο.

4.2. Πρόκειται, συνεπώς, για έργα περιορισμένων διαστάσεων, μικρής σχετικά διάρκειας (3 χρόνια κατά μέσο όρο), που επιλέγονται από την Επιτροπή ύστερα από δημόσιες προσκλήσεις, μία διαδικασία που μπορεί να ανοίξει νέους τρόπους παρέμβασης αλλά η οποία πρέπει να προβλέψει, κυρίως, αυξημένη ολοκλήρωση και μεγαλύτερη σύμπραξη κρατών μελών και Ένωσης.

- Η Επιτροπή προτείνει, για το λόγο αυτό, τη μετάβαση από ένα σύστημα χρηματοδοτήσεων επί μέρους έργων που αναλαμβάνεται πλήρως από την ΕΕ σε ένα σύστημα συνολικών προγραμμάτων χρηματοδότησης των οποίων η Ευρώπη αποτελεί έναν μόνο από τους χρηματοδότες.

- Επιπλέον, οι παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι διαρκείας άνω των τεσσάρων ετών και να βασίζονται σε μορφές στήριξης οι οποίες είναι στο ενδιάμεσο μεταξύ υποστήριξης των έργων και της θεσμικής και μόνιμης χρηματοδότησης. Αυτό θα επιτρέψει να υπάρξει πιο διαρθρωμένη δράση στα θέματα της κινητικότητας και των υποδομών και να αυξηθεί, έτσι, ο αντίκτυπος της έρευνας και να ενισχυθούν οι εθνικές πρωτοβουλίες.

- Τέλος, η χρήση μέσων "μεταβλητής γεωμετρίας", όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη η οποία, όμως, έως τώρα έχει χρησιμοποιηθεί περιορισμένα, θα έχει ως αποτέλεσμα μια ορισμένη συνολική ευελιξία.

4.3. Δημόσια και ιδιωτική έρευνα, βασική έρευνα, προσανατολισμένη, βιομηχανική: όλες αυτές οι μορφές θα πρέπει να ανταποκριθούν στις διάφορες απαιτήσεις με ουσιαστική αύξηση της εμβέλειας των δράσεων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, με αισθητή μείωση των διαδικασιών.

4.4. Η δικτύωση των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων θα πρέπει να διασφαλιστεί με δράσεις σε δύο επίπεδα: το πρώτο ξεκινά από τη "μέθοδο ανοικτού συντονισμού", που προωθήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας στις 23 και 24 Μαρτίου 2000, με τη δέσμευση για αμοιβαίο άνοιγμα των εθνικών προγραμμάτων· το δεύτερο έγκειται στην συντονισμένη εκτέλεση εθνικών προγραμμάτων περισσότερων κρατών μελών (άρθρο 169 της Συνθήκης) μέσω προσκλήσεων υποβολής κοινών και συντονισμένων προτάσεων και με μεγαλύτερη ενθάρρυνση υπερεθνικών προγραμμάτων που είναι ανοιχτά και στις συνδεδεμένες χώρες.

4.5. Θα πρέπει να αποφευχθεί η καταστροφή του σημερινού πλαισίου των υφιστάμενων και εκτελούμενων παρεμβάσεων.

4.6. Τα δίκτυα αριστείας θα πρέπει να συνδέουν κυρίως δημόσιες και ιδιωτικές πανεπιστημιακές ομάδες με κοινά προγράμματα μακροπρόθεσμης δραστηριότητας και οπωσδήποτε μεγαλύτερης διάρκειας και υψηλότερης έντασης από τις σημερινές με συνεργασία, με ανταλλαγές προσωπικού για μακροχρόνιες περιόδους, με εντατική χρήση των τηλεματικών μέσων και των ηλεκτρονικών δικτύων, και με διαλειτουργικές μεθόδους εργασίας.

4.7. Πρέπει να εμβαθυνθούν οι μηχανισμοί συνεργασίας, συνδιαχείρισης, και συνυπευθυνότητας κατά την κατάρτιση των κατευθυντηρίων γραμμών της έρευνας και το συντονισμό της χρηματοδότησης των ειδικών περιφερειακών προγραμμάτων του προγράμματος-πλαίσιο.

4.8. Τα μεγάλα προσανατολισμένα ερευνητικά έργα τα οποία έχουν προϋπολογισμούς που κυμαίνονται μεταξύ δεκάδων και εκατοντάδων εκατομμύρια ευρώ πρέπει να εκτελούνται από συμπράξεις επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, με βάση συνολικά προγράμματα χρηματοδότησης τα οποία καταρτίζονται εκ των προτέρων και με διαφανείς κανόνες που προβλέπουν την προσφυγή σε "αξιολόγηση από ομότιμους".

4.8.1. Ένα μεταβλητό τμήμα του συνολικού κόστους θα πρέπει να συνδέεται με το αποτέλεσμα, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, και τον οικονομικοκοινωνικό αντίκτυπο.

4.8.2. Θα πρέπει να αναγνωριστεί, επίσης, η δυνατότητα ομαδοποίησης (clustering) διαφορετικών στοιχείων ενός μεγάλου έργου.

4.8.3. Για την βιομηχανική έρευνα, επιβεβαίωση των διαφόρων ολοκληρωμένων τεχνολογιών θα μπορούσε να δημιουργήσει "τεχνολογικές πλατφόρμες" με τη μορφή πρωτοτύπων που θα μπορούσαν να υποστηριχθούν από την πρωτοβουλία Εureka.

4.9. Όσον αφορά την έρευνα και καινοτομία, τις νέες επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ, θα πρέπει να συνεχιστεί να καταβάλλεται προσοχή στις περιφερειακές τεχνικές δραστηριότητες στήριξης της έρευνας υπέρ και εντός των ΜΜΕ και για τη δημιουργία τεχνολογικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με την ανακοίνωση "η καινοτομία σε μια οικονομία που θεμελιώνεται στη γνώση" όπου προβλέπονται δράσεις "συλλογικής έρευνας" με τη στήριξη των δραστηριοτήτων προς όφελος ευρωπαϊκών βιομηχανικών συμπράξεων ή ενώσεων εθνικών επιχειρήσεων σε θέματα που αναφέρονται στις ΜΜΕ των κρατών μελών.

4.9.1. Δεν θα πρέπει, επίσης, να παραγνωρισθεί η "συνεργατική έρευνα".

4.9.2. Η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθούν οι δράσεις στο πεδίο των οικονομικών τεχνολογικών πληροφοριών: η συγκέντρωση, η διαχείριση και η διάδοση πληροφοριών που ενδιαφέρουν τις ΜΜΕ, η διασύνδεση ερευνητών, επιχειρηματιών και χρηματοδοτών, η στήριξη της δημιουργίας "spin off" πανεπιστημίων και "επωαστήρων" τεχνολογικών επιχειρήσεων.

4.9.3. Ως προς αυτό, μπορούν να υπάρξουν σημαντικές χρηματοοικονομικές συνέργιες επιχειρήσεων, βιομηχανικών ενώσεων, της ΕΤΕπ και του Εureka.

4.10. Σε σχέση με τις ερευνητικές υποδομές, σήμερα η ΕΕ στηρίζει την υπερεθνική πρόσβαση στις υποδομές κρατών μελών που παρέχουν υπηρεσίες σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

4.10.1. Προτείνεται να καλυφθεί ένα μικρό τμήμα του κόστους ανάπτυξης και οικοδόμησης με τη συγχρηματοδότηση μελετών σκοπιμότητας νέων υποδομών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος βάσει της αρχής της συνέργιας περιφερειακών και εθνικών πόρων, πόρων της ΕΤΕπ και των διαρθρωτικών ταμείων κ.λπ., για να στηριχθεί η χρήση και ανάπτυξη από την επιστημονική κοινότητα των ηλεκτρονικών δικτύων υψηλής ταχύτητας και ευκρίνειας.

4.11. Όσον αφορά τους ανθρώπινους πόρους, προβλέπεται ουσιαστική αύξηση των υποτροφιών κινητικότητας για τις χώρες της Ένωσης, τις υποψήφιες χώρες, και τρίτες χώρες.

4.11.1. Προτείνεται, επίσης, η δημιουργία συστήματος υποτροφιών για τη μεταφορά των γνώσεων και των τεχνολογιών στις ΜΜΕ, διευκολύνοντας την παρουσία των γυναικών σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους, ενθαρρύνοντας τους νέους στις σχετικές σπουδές σε μια οικονομία η οποία βασίζεται στη γνώση, και στηρίζοντας επιστημονικές ομάδες που συγκροτούνται γύρω από επιστημονικές προσωπικότητες υψηλού κύρους.

4.11.2. Η σχέση επιστήμης, κοινωνίας και πολιτών είναι μεγάλης σημασίας. Οι επιστημονικές δραστηριότητες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις κοινωνικές συνέπειες της προόδου της επιστήμης και της τεχνολογίας και μπορούν να ομαδοποιηθούν γύρω από τα εξής θέματα: στήριξη στη χάραξη πολιτικής και ευρωπαϊκό σύστημα επιστημονικής αναφοράς, έρευνα και απαιτήσεις της κοινωνίας, διάλογος μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας, σχέση γυναικών και επιστήμης, δεοντολογία.

4.11.3. Η επιλογή των σχεδίων βάσει δημόσιων προσκλήσεων και η αρχή της "αξιολόγησης από ομότιμους" θα πρέπει να διατηρηθούν. Ωστόσο, θα πρέπει να προβλεφθούν μη παραδοσιακοί διαγωνισμοί και προσκλήσεις για την υποβολή προσφορών.

4.11.4. Η αλλαγή της διαχείρισης ευνοεί τις "δέσμες" δραστηριοτήτων ευρείας εμβέλειας για την λειτουργία των δικτύων αριστείας, τα μεγάλα έργα προσανατολισμένης έρευνας, τα έργα συλλογικής έρευνας για τις ΜΜΕ, τις δραστηριότητες υποδομών έρευνας στο πλαίσιο συμφωνιών σύνδεσης με την Κοινότητα, τις "υποτροφίες κινητικότητας" που χορηγούνται μέσω του μηχανισμού των "υποτροφιών φιλοξενίας", που θα μπορούσαν να ανατεθούν σε ειδικές δημόσιες κοινοτικές διαρθρώσεις όπως, π.χ., οι "φορείς εκτέλεσης".

4.11.5. Η "ομάδα Davignon" αξιολόγησε τις δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών και προτείνει την εστίαση της προσπάθειας σε δραστηριότητες επιστημονικής και τεχνικής στήριξης της εφαρμογής των κοινοτικών πολιτικών και της χάραξης πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο κυρίως στους τομείς που μπορούν να προσφέρουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία.

4.12. Το χρονικό διάστημα από την υποβολή της αίτησης για ένα έργο έως την γνωστοποίηση της έγκρισης, πρέπει να περιοριστεί στο ελάχιστο.

4.13. Ένα από τα κυριότερα εμπόδια στην αποτελεσματική λειτουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου έρευνας είναι ότι στην Ευρώπη, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας συνεπάγονται σημαντικά υψηλότερες δαπάνες και, ακόμη, η διάρκεια για την απόκτησή τους στα διάφορα κράτη μέλη είναι μεγαλύτερη. Δεδομένου ότι οι απαιτήσεις διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών, οι αιτούντες οφείλουν να προσφεύγουν σε ειδικούς σε θέματα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας γεγονός το οποίο συνεπάγεται δαπάνες μετάφρασης.

4.14. Craft (Πρόγραμμα δράσης για τις βιομηχανικές και τις εμπορικές ΜΜΕ) - Οι ενισχύσεις πρέπει να αυξηθούν, να διπλασιαστεί ο αριθμός των προβλεπόμενων αξιολογήσεων, να απλουστευτούν οι όροι πρόσβασης, και να αυξηθεί σημαντικά το μερίδιο για ίδια έρευνα των ΜΜΕ.

5. Συμπεράσματα

5.1.1. Το πρόγραμμα δράσης δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις προτάσεις που θα υποβληθούν για τα ακόλουθα θέματα: μια ευρωπαϊκή στρατηγική σχετικά με τον ερευνητικό χώρο, "σύγκριση επιδόσεων": μεθοδολογία και δείκτες, επιστήμη, κοινωνία και πολίτες, ερευνητικές υποδομές, χαρτογράφηση κέντρων αριστείας και, έως τον Ιούνιο του 2001, ανθρώπινοι πόροι και κινητικότητα, περιφερειακή διάσταση, άνοιγμα στον υπόλοιπο κόσμο.

5.1.2. Στο πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο, η Επιτροπή προτίθεται να αυξήσει σημαντικά τις διαστάσεις των έργων, να αυξήσει το ανώτατο όριο χρηματοδότησης, και να εφαρμόσει το σύστημα της κατ' αποκοπή χρηματοδότησης που συνδέεται με το αποτέλεσμα.

5.1.3. Σε σύντομο χρονικό διάστημα θα τροποποιηθούν "τα προγράμματα εργασίας" πολλών ερευνητικών έργων προκειμένου να ενθαρρυνθεί η χρήση ηλεκτρονικών δικτύων υψηλής ικανότητας από την επιστημονική κοινότητα με βάση τη σύλληψη της υπολογιστικής μέσω κατανεμημένου δικτύου μεγάλης ισχύος ("GRID").

5.1.4. Σε διάφορα προγράμματα, προβλέπεται η εφαρμογή της αρχής των "ολοκληρωμένων έργων" που θεμελιώνεται στην ομαδοποίηση ("Clustering") ερευνητικών έργων, δραστηριοτήτων, και υποτροφιών κατάρτισης καθώς και στην προώθηση ενός περιορισμένου αριθμού "ολοκληρωμένων έργων" στο πεδίο της "γονιδιακής επιστήμης" καθώς και δράσεων στο πεδίο των νανοτεχνολογιών και της καταπολέμησης των σοβαρών ασθενειών.

5.1.5. Μεσοπρόθεσμα, η Επιτροπή στηρίζεται στην δικτύωση των κέντρων αριστείας. Όμως, μόνο χάρη στο επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο θα μπορέσουν να συγκεκριμενοποιηθούν πλήρως οι δράσεις της Ένωσης και οι στόχοι του "ευρωπαϊκού ερευνητικού χώρου".

5.1.6. Η Επιτροπή των Περιφερειών επικροτεί την προσπάθεια της Επιτροπής να προσδώσει ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία στις επενδύσεις της Ένωσης στον τομέα της έρευνας.

5.1.7. Ειδικότερα, θα απαιτηθεί να αποφευχθεί η επικάλυψη των επιμέρους ερευνών για το ίδιο θέμα και να επαληθεύονται τα αποτελέσματα, άμεσα και μελλοντικά, των ερευνών, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις συγκεκριμένες βιομηχανικές δραστηριότητες και τις ΜΜΕ.

5.1.8. Σε πρόσφατα ευρωπαϊκά βήματα για το θέμα αυτό τονίστηκε η σημασία της συνολικής αύξησης των πόρων που προορίζονται για τον τομέα προκειμένου να αποτραπεί το ανησυχητικό φαινόμενο της "διαρροής εγκεφάλων" προς την άλλη πλευρά του ωκεανού.

5.1.9. Ειδικότερα, θα πρέπει να προωθηθούν διάφορες δράσεις συνέργιας των χωρών της Ένωσης, των συνδεδεμένων χωρών και των τρίτων χωρών, και να διασφαλιστούν στους ερευνητές ικανοποιητικές συνθήκες αμοιβής, κοινωνικής ασφάλισης, και πρόνοιας.

5.1.10. Στα πλαίσια αυτά, ο ρόλος των περιφερειών και των τοπικών αρχών συνδέεται με μια ειδική αποστολή συντονισμού των επιστημονικών και τεχνολογικών κύκλων στην επικράτειά τους με τα εθνικά και ευρωπαϊκά επίπεδα σε ένα πλαίσιο συγχρηματοδότησης της καινοτομίας και προώθησης της έρευνας, που θα προσελκύει νέα ταλέντα, ιδιαίτερα νέους επιστήμονες, διαμέσου διεθνικών (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ) πανεπιστημιακών ανταλλαγών.

5.1.11. Η Επιτροπή των Περιφερειών επιδιώκοντας το συμφέρον των περιφερειών και των τοπικών αρχών επιθυμεί να διασφαλιστούν συνθήκες ισότητας στον ανταγωνισμό της γηραιάς ηπείρου με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία.

5.1.12. Σήμερα, η χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού ερευνητικού συστήματος υστερεί σε σύγκριση με την αντίστοιχη των σημαντικότερων ανταγωνιστών μας. Θα πρέπει να επιχειρηθεί επανισορρόπηση και μεγαλύτερη αποδοχή της αρχής της επαλήθευσης των αποτελεσμάτων. Επίσης, δεν πρέπει να παραγνωριστεί η αναγκαιότητα να διασφαλιστούν στις ανθρώπινες δραστηριότητες, στις επιχειρήσεις και στις νέες γενιές, συγκεκριμένες προοπτικές ανάπτυξης στη σφαίρα της γνώσης των νέων τεχνολογιών των δικτύων υψηλής ευκρίνειας.

5.1.13. Αυτή η ευρεία εστίαση του συλλογισμού στην ανάπτυξη της έρευνας όχι μόνο θα ωφελήσει τις τοπικές κοινότητες και θα προσφέρει πλεονεκτήματα όσον αφορά την καταπολέμηση των ασθενειών αλλά και, γενικότερα, θα συμβάλει στην αυτονομία της Ένωσης στο τεχνολογικό επίπεδο έναντι των τρίτων χωρών.

Βρυξέλλες, 13 Ιουνίου 2001.

Ο Πρόεδρος

της Επιτροπής των Περιφερειών

Jos Chabert