32003D0081

Απόφαση της Επιτροπής

της 22ας Αυγούστου 2002

σχετικά με το καθεστώς κρατικών ενισχύσεων που εφαρμόζει η Ισπανία στα "συντονιστικά κέντρα της Βισκαϊκής" [Ενίσχυση C 48/2001 (πρώην NN 43/2000)]

[κοινοποιηθείσα υπό τον αριθμό Ε(2002) 3141]

(Το κείμενο στην ισπανική γλώσσα είναι το μόνο αυθεντικό)

(Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ)

(2003/81/ΕΚ)

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, και ιδίως το άρθρο 88 παράγραφος 2 πρώτο εδάφιο,

τη συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, και ιδίως το άρθρο 62 παράγραφος 1 στοιχείο α),

Αφού κάλεσε τους ενδιαφερόμενους να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους(1), σύμφωνα με τα προαναφερθέντα άρθρα, και λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις αυτές,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

I. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

(1) Το 1997, το Συμβούλιο Οικονομίας και Οικονομικών Υποθέσεων ενέκρινε έναν κώδικα δεοντολογίας για τη φορολογία των επιχειρήσεων με σκοπό να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του επιζήμιου φορολογικού ανταγωνισμού(2). Η Επιτροπή βάσει του συμβιβασμού που προϋπέθετε ο κώδικας αυτός, δημοσίευσε το 1998, ανακοίνωση σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων και των μέτρων σχετικά με την άμεση φορολογία των επιχειρήσεων(3) (που καλείται στο εξής "ανακοίνωση") στην οποία δηλώνει τη σταθερή της πρόθεση να εφαρμόσει με ιδιαίτερη αυστηρότητα και να τηρήσει την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Βάσει της ανακοίνωσης αυτής, η Επιτροπή άρχισε να εξετάζει ή να επανεξετάζει, περίπτωση προς περίπτωση, τα φορολογικά καθεστώτα που ίσχυαν στα κράτη μέλη.

(2) Έτσι, στις 12 Φεβρουαρίου 1999, η Επιτροπή ζήτησε γραπτώς από τις ισπανικές αρχές στοιχεία σχετικά με διάφορα μέτρα μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν και τα φορολογικά καθεστώτα που εφαρμόζονται στη χώρα των Βάσκων και τη Ναβάρα στα "συντονιστικά κέντρα". Κανένα από τα μέτρα αυτά δεν είχε ανακοινωθεί στην Επιτροπή. Οι ισπανικές αρχές παρέσχον τις ζητηθείσες πληροφορίες με επιστολή τους της 21ης Απριλίου 1999.

(3) Οι ισπανικές αρχές, με επιστολή τους της 22ας Ιουνίου 2000 ανακοίνωσαν στην Επιτροπή ότι τα φορολογικά καθεστώτα που είχαν θεσπιστεί για τα συντονιστικά κέντρα της Άβαλα και Γκιπούσκοα είχαν καταργηθεί.

(4) Η Ισπανία με επιστολή της της 8ης Μαΐου 2001, ενημέρωσε την Επιτροπή ότι το φορολογικό καθεστώς που εφαρμοζόταν στα συντονιστικά κέντρα της Ναβάρας είχε καταργηθεί και ότι στη Βισκαϊκή εξακολουθούσε να ισχύει, αλλά δεν είχε εφαρμοστεί. Δεδομένου ότι σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, δεν είχε δοθεί καμία ενίσχυση βάσει των φορολογικών καθεστώτων της Άβαλα, Γκιπούσκοα και Ναβάρας, η Επιτροπή έπαψε να τα ερευνά και περιόρισε την έρευνά της στο φορολογικό καθεστώς που προβλεπόταν για τα συντονιστικά κέντρα της Βισκαϊκής, το οποίο εξακολουθούσε να ισχύει.

(5) Η Επιτροπή, με επιστολή της της 11ης Ιουλίου 2001, ανακοίνωσε στην Ισπανία την απόφασή της να κινήσει σχετικά με τα συντονιστικά κέντρα της Βισκαϊκής τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 88 παράγραφος 2 της συνθήκης.

(6) Η απόφαση της Επιτροπής να κινήσει τη διαδικασία δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων(4). Η Επιτροπή κάλεσε τους ενδιαφερόμενους να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με την ενίσχυση αυτή.

(7) Οι ισπανικές αρχές με επιστολή τους της 20ής Νοεμβρίου 2001, ενημέρωσαν την Επιτροπή ότι το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής είχε εγκρίνει νομοσχέδιο για την κατάργηση του φορολογικού καθεστώτος των συντονιστικών κέντρων.

(8) Η Επιτροπή με επιστολές της της 18ης Μαρτίου 2002 και 8ης Απριλίου 2002, ζήτησε από την Ισπανία περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την κατάργηση του φορολογικού καθεστώτος των συντονιστικών κέντρων και σχετικά με τους επωφελούμενους από το καθεστώς αυτό. Η Ισπανία με επιστολή της της 25ης Απριλίου 2002, ανακοίνωσε στην Επιτροπή ότι η οριστική κατάργηση του φορολογικού καθεστώτος των συντονιστικών κέντρων προβλεπόταν για την 30ή Απριλίου 2002, ο δε μόνος δικαιούχος είχε παραιτηθεί από την ιδιότητα του συντονιστικού κέντρου. Η Ισπανία με επιστολή της τής 3ης Ιουνίου 2002, επιβεβαίωσε ότι το φορολογικό καθεστώς των συντονιστικών κέντρων είχε καταργηθεί.

II. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ

(9) Στη Βισκαϊκή είχε θεσπιστεί ένα ειδικό φορολογικό καθεστώς για τα "κέντρα διεύθυνσης συντονισμού και οικονομικών". Οι διατάξεις σχετικά με το καθεστώς αυτό διέπονται από τα άρθρα 53 και 54 του ειδικού νόμου αριθ. 3/1996, της 26ης Ιουνίου, περί φορολογίας των επιχειρήσεων, και από το ειδικό διάταγμα αριθ. 1/1997 της 10ης Ιουνίου, με το οποίο εγκρίνεται η ρύθμιση περί φορολογίας των επιχειρήσεων.

(10) Ένα κέντρο διεύθυνσης, συντονισμού και χρηματοπιστωτικών πράξεων (που καλείται στο εξής "συντονιστικό κέντρο") είναι νομικό πρόσωπο που υπόκειται στη φορολογία των επιχειρήσεων, κύριος στόχος του οποίου είναι η διαχείριση, διεύθυνση, εποπτεία και συγκέντρωση των συναλλαγών και υπηρεσιών ομίλου επιχειρήσεων διεθνούς χαρακτήρα του οποίου αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα.

(11) Ένας όμιλος επιχειρήσεων για να μπορεί να τύχει του φορολογικού καθεστώτος των συντονιστικών κέντρων της επαρχίας της Βισκαϊκής, πρέπει να πληροί ορισμένους όρους:

α) οι ίδιοι πόροι που συγκεντρώνει ο όμιλος πρέπει να υπερβαίνουν τα 1250 εκατομμύρια ισπανικές πεσέτες (7,51 εκατομμύρια ευρώ)·

β) ο όμιλος πρέπει να έχει μονάδες εγκατεστημένες σε τουλάχιστον δύο χώρες της αλλοδαπής·

γ) τουλάχιστον το 25 % των ιδίων πόρων του ομίλου πρέπει να αντιστοιχεί σε μονάδες που δεν βρίσκονται στην ισπανική επικράτεια·

δ) ο ετήσιος κύκλος εργασιών πρέπει να υπερβαίνει τα 8000 εκατομμύρια ισπανικές πεσέτες (48,1 εκατομμύρια ευρώ), από τα οποία τουλάχιστον το 25 % πρέπει να αντιστοιχεί σε πράξεις που πραγματοποιούνται σε χώρες της αλλοδαπής.

(12) Επιπλέον, ένα συντονιστικό κέντρο πρέπει:

α) να απασχολεί τουλάχιστον οκτώ άτομα με πλήρες ωράριο·

β) να πληροί έναν από τους ακόλουθους όρους:

i) το εταιρικό του κεφάλαιο πρέπει να υπερβαίνει τα 250 εκατομμύρια ισπανικές πεσέτες (1,5 εκατομμύρια ευρώ) ή οι ίδιοι πόροι του πρέπει να υπερβαίνουν τα 600 εκατομμύρια ισπανικές πεσέτες (3,61 εκατομμύρια ευρώ), ή

ii) ο ετήσιος κύκλος εργασιών του πρέπει να υπερβαίνει τα 1000 εκατομμύρια ισπανικές πεσέτες (6,01 εκατομμύρια ευρώ). Εάν το κέντρο πραγματοποιεί μόνο δραστηριότητες διεύθυνσης και συντονισμού, το ποσό του ετήσιου κύκλου εργασιών πρέπει να υπερβαίνει τα 150 εκατομμύρια ισπανικές πεσέτες (0,902 εκατομμύρια ευρώ).

(13) Σύμφωνα με το άρθρο 54 του ειδικού νόμου αριθ. 3/1996, τα συντονιστικά κέντρα μπορούν να επιλέξουν μεταξύ δύο τρόπων υπολογισμού της φορολογητέας βάσης. Η φορολογητέα βάση πρέπει να υπολογίζεται σύμφωνα με την κλασική μέθοδο, δηλαδή, σε συνάρτηση με τη διαφορά μεταξύ των φορολογήσιμων εσόδων και των αφαιρουμένων δαπανών, ή σύμφωνα με εναλλακτική μέθοδο. Με τη μέθοδο αυτή, η φορολογητέα βάση υπολογίζεται με την εφαρμογή ενός ποσοστού 25 % επί των δαπανών, αφαιρουμένων των χρηματοοικονομικών, τις οποίες έχει υποστεί το συντονιστικό κέντρο. Στο προκύπτον ποσό εφαρμόζεται το γενικό ποσοστό φορολογίας των επιχειρήσεων. Πρόκειται για την καλούμενη μέθοδο του προσαυξημένου κόστους σε περιθώριο κέρδους (cost plus).

(14) Για να υπαχθούν τα συντονιστικά κέντρα στο καθεστώς φορολογίας, οι επιχειρήσεις πρέπει να λάβουν προηγουμένως έγκριση από τις φορολογικές αρχές, η οποία να ισχύει για χρονική περίοδο μέχρι πέντε έτη. Η έγκριση χορηγείται αυτόματα εφόσον πληρούνται οι όροι του καθεστώτος και μπορεί να ανανεωθεί κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερόμενου.

III. ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΚΙΝΗΘΗΚΕ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

(15) Η Επιτροπή εξετάζοντας τα στοιχεία που υπέβαλε η Ισπανία κατά τη διάρκεια της αρχικής αξιολόγησης, έκρινε ότι ο αποκλεισμός του χρηματοοικονομικού κόστους από τον υπολογισμό των κερδών σύμφωνα με τη μέθοδο του προσαυξημένου κόστους θα μπορούσε να παράσχει πλεονέκτημα στα συντονιστικά κέντρα. Επίσης έκρινε ότι το πλεονέκτημα αυτό που παρείχετο μέσω κρατικών πόρων, παρείχετο επιλεκτικά και επηρέαζε τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών. Η Επιτροπή επίσης έκρινε ότι δεν μπορούσε να εφαρμοστεί καμία από τις εξαιρέσεις στην αρχική απαγόρευση χορήγησης κρατικών ενισχύσεων που προβλέπεται στο άρθρο 87 παράγραφοι 2 και 3 της συνθήκης. Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή διατύπωσε αμφιβολίες ως προς το συμβιβάσιμο του μέτρου με την κοινή αγορά και, κατά συνέπεια, αποφάσισε να κινήσει διαδικασία επίσημης έρευνας.

IV. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΩΝ

(16) Λήφθηκαν οι παρατηρήσεις του οργάνου ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής, που συνοψίζονται στα στοιχεία των αιτιολογικών σκέψεων 17 έως 23.

(17) Το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής βρίσκεται σε στάδιο κατάργησης.

(18) Τα φορολογικά μέτρα που έλαβε η Βισκαϊκή βασίζονται στην πείρα άλλων κρατών μελών. Η νομοθεσία της Βισκαϊκής σχετικά με τα συντονιστικά κέντρα στηρίχθηκε βασικά στο βελγικό καθεστώς για τα συντονιστικά κέντρα που ίσχυε τότε. Η Επιτροπή δεν είχε κινήσει καμία διαδικασία κατά της βελγικής νομοθεσίας, στην οποία υπάχθηκαν περισσότερα από 300 συντονιστικά κέντρα. Ούτε οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν αργότερα στο βελγικό καθεστώς οδήγησαν σε καμία παρατήρηση από μέρους της Επιτροπής όσον αφορά την κατάταξή τους ως κρατική ενίσχυση βάσει του πρώην άρθρου 92 (νυν άρθρου 87 της συνθήκης). Εξ ου και το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής ήταν πεπεισμένο ότι η νομοθεσία που εξέδιδε ήταν σύμφωνη με το κοινοτικό δίκαιο.

(19) Αν είχαν υπάρξει αμφιβολίες πριν από το 1996, σχετικά με την κατάσταση ενισχύσεων του βελγικού καθεστώτος ή σχετικά με το συμβιβάσιμό του με την κοινή αγορά, θα ήταν λογικό να συναχθεί ότι η Επιτροπή είχε λάβει μέτρα κατ' εφαρμογή του πρώην άρθρου 93 της συνθήκης (νυν άρθρου 88). Δεν θα ήταν παράλογο να συναχθεί ότι, με τη σιωπή της, η Επιτροπή έλαβε θέση σχετικά κατά την έννοια της νομολογίας στην υπόθεση Lorenz(5), εγκρίνοντας το βελγικό καθεστώς είτε διότι δεν αποτελούσε κρατική ενίσχυση είτε διότι αποτελούσε φορολογικό μέτρο σαφώς συμβιβάσιμο με την κοινή αγορά. Η Επιτροπή μόνον αργότερα δήλωσε ότι το βελγικό καθεστώς δεν έπρεπε να χαρακτηριστεί ως κρατική ενίσχυση.

(20) Αυτή η έλλειψη επιφυλάξεων από μέρους της Επιτροπής όσον αφορά το γνωστό βελγικό καθεστώς αποδεικνύεται από την ύπαρξη μίας καθ' όλα νόμιμης εμπιστοσύνης. Το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής εκδίδοντας τη νομοθεσία αυτή δεν μπορούσε να προβλέψει ότι αυτή θα θεωρείτο ως κρατική ενίσχυση ή ακόμα λιγότερο ότι μετά από μια αρχική αξιολόγηση θα προβάλλονταν αμφιβολίες σχετικά με το συμβιβάσιμό της με την κοινή αγορά.

(21) Εάν κριθεί ότι το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής αποτελεί κρατική ενίσχυση ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά, η καθ' όλα νόμιμη αυτή εμπιστοσύνη θα εμποδίσει την Επιτροπή να απαιτήσει την ανάκτηση των ενισχύσεων που έχουν χορηγηθεί βάσει του καθεστώτος αυτού. Κατά τον ίδιο τρόπο, επίσης θα πρέπει να γίνει επίκληση της καθ' όλα νόμιμης εμπιστοσύνης του δικαιούχου του καθεστώτος όσον αφορά τη νομιμότητα της δράσης του οργάνου ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής, δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια πολλών ετών γνώριζε την ύπαρξη του βελγικού καθεστώτος, και δεν υπήρξαν αντιρρήσεις από μέρους της Επιτροπής.

(22) Πέρα από το θέμα της καθ' όλα νόμιμης εμπιστοσύνης, θα έπρεπε να εφαρμοστεί η αρχή της ίσης μεταχείρισης. Η Επιτροπή ταυτόχρονα με την κίνηση της διαδικασίας περί μη συμβιβάσιμου με το άρθρο 88 παράγραφος 2 της συνθήκης, πρότεινε στο Βέλγιο κατάλληλα μέτρα βάσει του άρθρου 88 παράγραφος 1 της συνθήκης, όσον αφορά το καθεστώς των συντονιστικών του κέντρων. Τούτο σημαίνει ότι η Επιτροπή έκρινε ότι το βελγικό καθεστώς αποτελούσε ήδη υπάρχουσα ενίσχυση.

(23) Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στο βελγικό καθεστώς σε σχέση με το καθεστώς της Βισκαϊκής, το οποίο να δικαιολογεί αντικειμενικά ότι το πρώτο θεωρείτο ως υπάρχουσα ενίσχυση και το δεύτερο ως νέα ενίσχυση, και τα δύο καθεστώτα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο από μέρους της Επιτροπής. Όταν ένα καθεστώς θεωρείται ως υπάρχουσα ενίσχυση, η Επιτροπή δεν μπορεί να απαιτήσει την ανάκτηση της ενίσχυσης ακόμα και αν το χαρακτηρίσει ασυμβίβαστο με την κοινή αγορά. Είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς πώς δικαιολογείται μια εντολή ανάκτησης της ενίσχυσης στην περίπτωση του καθεστώτος της Βισκαϊκής, δεδομένου ότι κατ ουσίαν πρόκειται για το ίδιο καθεστώς με το βελγικό.

V. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ

(24) Οι ισπανικές αρχές στις γραπτές τους παρατηρήσεις που παραπέμπουν στα στοιχεία που παρέσχε το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής ανακοίνωσαν στην Επιτροπή την έκδοση νομοθεσίας της Βισκαϊκής με την οποία καταργείτο το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων. Οι ισπανικές αρχές επίσης διαβίβασαν αντίγραφο των παρατηρήσεων του οργάνου ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής, οι οποίες εκτίθενται συνοπτικά ανωτέρω. Επιπλέον, η Ισπανία βεβαίωσε ότι, παρά τις πληροφορίες που παρέσχε με την επιστολή της της 8ης Μαΐου 2001, πριν από την ημερομηνία της επιστολής μια επιχείρηση χαρακτηρίστηκε συντονιστικό κέντρο σύμφωνα με το προαναφερθέν καθεστώς, παρότι η επιχείρηση αυτή είχε παραιτηθεί του χαρακτηρισμού της ως συντονιστικού κέντρου, στις 27 Νοεμβρίου 2001.

VI. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ

(25) Η Επιτροπή αφού εξέτασε τη θέση των ισπανικών αρχών και του οργάνου ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής, επιβεβαίωσε τη θέση της, εκφράζοντάς το με την επιστολή κίνησης της διαδικασίας του άρθρου 88 παράγραφος 2 της συνθήκης, της 11ης Ιουλίου 2001 προς τις ισπανικές αρχές(6), ότι το συγκεκριμένο καθεστώς αποτελεί παράνομη κρατική ενίσχυση λειτουργίας που εντάσσεται στο πλαίσιο της εφαρμογής του άρθρου 87 παράγραφος 1 της συνθήκης.

Κρατική ενίσχυση

(26) Ούτε οι ισπανικές αρχές ούτε το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής έθεσαν υπό αμφισβήτηση την αρχική αξιολόγηση της Επιτροπής ότι το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων αποτελεί κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 87 παράγραφος 1 της συνθήκης, όπως εξηγείται στην επιστολή της Επιτροπής της 11ης Ιουλίου 2001(7). Η Επιτροπή απέδειξε ότι στο καθεστώς φαίνονταν να συντρέχουν οι τέσσερις όροι που πρέπει να πληρούνται σωρευτικά ώστε ένα μέτρο να αποτελεί κρατική ενίσχυση. Θα πρέπει να εκτεθεί συνοπτικά και να προσδιοριστεί η συγκεκριμένη αξιολόγηση ως ακολούθως:

(27) Βάσει του καθεστώτος των συντονιστικών κέντρων, οι επιχειρήσεις που εγκρίνονται βάσει αυτού μπορούν να επιλέξουν εναλλακτική μέθοδο υπολογισμού των φορολογικών τους υποχρεώσεων. Στο πλαίσιο των τιμών μεταβίβασης(8), οι φορολογικές αρχές μπορούν να εφαρμόσουν αυτές τις εναλλακτικές μεθόδους για να βεβαιωθούν ότι στις συναλλαγές μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων εφαρμόζεται η αρχή της τήρησης των κανονικών όρων της αγοράς. Βάσει της αρχής αυτής, τα φορολογητέα κέρδη που αντιστοιχούν σε πράξεις μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων πρέπει να καταλογίζονται κατά τον ίδιο τρόπο ως αν οι συναλλαγές είχαν πραγματοποιηθεί μεταξύ ανεξαρτήτων μερών υπό κανονικές συνθήκες αγοράς. Στο πλαίσιο των τιμών μεταβίβασης, ο διεθνής κανόνας, δηλαδή η αρχή της τήρησης των κανονικών συνθηκών της αγοράς, καθορίζεται στο άρθρο 9 της φορολογικής συμφωνίας του ΟΟΣΑ σχετικά με το εισόδημα και το κεφάλαιο, το οποίο αναπτύσσεται στις οδηγίες περί τιμών μεταβίβασης του ΟΟΣΑ, του 1995. Δεδομένου ότι η ανάλυση αυτή απαιτεί να ληφθούν υπόψη ειδικά γεγονότα και συνθήκες, οι οδηγίες του ΟΟΣΑ δεν υποδεικνύουν τη χρησιμοποίηση σταθερών περιθωρίων.

(28) Όπως αναφέρεται στο σημείο 9 της ανακοίνωσης(9), μπορεί να παρέχεται πλεονέκτημα, με τη μείωση του φορολογικού βάρους της επιχείρησης, ιδιαίτερα μέσω της μείωσης της φορολογικής βάσης. Το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής παρέχει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να επιλέξουν τη μέθοδο του προσαυξημένου κόστους για να υπολογίσουν τη φορολογητέα τους βάση. Η μέθοδος αυτή μπορεί να σημαίνει μείωση του καταβαλλόμενου φόρου όταν δεν αντικατοπτρίζει την οικονομική πραγματικότητα των συναλλαγών. Ανάλογα με τη φύση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης, η εφαρμογή της μεθόδου του προσαυξημένου κόστους και η εφαρμογή σταθερών ποσοστών μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλότερη αξιολόγηση της οικονομικής πραγματικότητας και κατά συνέπεια, καταβολή χαμηλότερων φόρων από ό,τι με την παραδοσιακότερη μέθοδο της συγκρίσιμης μη συσχετιζόμενης τιμής (comparable unrelated price, "CUP"). Ο κίνδυνος αυτός είναι ιδιαίτερα υψηλός όταν η επιχείρηση πραγματοποιεί συναλλαγές μεγάλης προστιθέμενης αξίας. Εξ ου και οι φορολογικές αρχές έχουν την υποχρέωση να βεβαιωθούν ότι η εφαρμοζόμενη μέθοδος του προσαυξημένου κόστους είναι η κατάλληλη για την επιχείρηση ή ότι πρόκειται, όπως στην περίπτωση αυτή, για τον συγκεκριμένο τομέα, ώστε οι καταβαλλόμενοι φόροι να είναι ισοδύναμοι με τα αποτελέσματα της παραδοσιακότερης μεθόδου (CUP).

(29) Το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής παρέχει τη δυνατότητα αποκλεισμού του χρηματοοικονομικού κόστους από τον υπολογισμό της φορολογητέας βάσης. Τούτο καθιστά πιο πιθανό το γεγονός ότι οι φόροι που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις είναι κατώτεροι από αυτούς που προκύπτουν από την παραδοσιακή μέθοδο (CUP). Η διαφορά θα είναι ακόμα μεγαλύτερη εάν η κύρια λειτουργία του συντονιστικού κέντρου συνίσταται στην πραγματοποίηση χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Ούτε οι ισπανικές αρχές ούτε το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής υπέβαλαν καμία απόδειξη ότι το επίπεδο φορολογίας που προκύπτει από την εφαρμογή της μεθόδου του προσαυξημένου κόστους που προβλέπεται από το καθεστώς είναι ισοδύναμο με την κλασική μέθοδο. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή συνάγει ότι το καθεστώς παρέχει πλεονέκτημα στα συντονιστικά κέντρα και στους ομίλους που ανήκουν σε αυτά.

(30) Η μείωση αυτή της φορολογητέας βάσης εκφράζεται με χαμηλότερες φορολογικές εισπράξεις για την Βισκαϊκή, πράγμα που ισοδυναμεί με χρησιμοποίηση κρατικών πόρων.

(31) Το καθεστώς επηρεάζει τον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών στο μέτρο που οι όμιλοι που ανήκουν στα συντονιστικά κέντρα πρέπει να πραγματοποιήσουν τουλάχιστον το 25 % του κύκλου εργασιών τους σε δύο χώρες της αλλοδαπής. Έτσι, είναι πιθανό οι επιχειρήσεις που υπάγονται στο καθεστώς να ανήκουν σε τομείς στους οποίους το ενδοκοινοτικό εμπόριο είναι ιδιαίτερα έντονο. Ενισχύοντας την οικονομική θέση των ομάδων αυτών, το μέτρο στρεβλώνει ή απειλεί να στρεβλώσει το διακοινοτικό εμπόριο.

(32) Επιπλέον, το καθεστώς εφαρμόζεται επιλεκτικά. Μπορούν να γίνουν δεκτές στο καθεστώς αυτό των συντονιστικών κέντρων οι επιχειρήσεις που συγκεντρώνουν τα κριτήρια που καθορίζονται στον ειδικό νόμο αριθ. 3/1996.

(33) Ούτε οι ισπανικές αρχές ούτε το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής εξήγησαν γιατί είναι αναγκαία τα συγκεκριμένα φορολογικά μέτρα για την ορθή λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του ισπανικού φορολογικού συστήματος και, κατά συνέπεια, δεν αποτελούν κρατική ενίσχυση [σημείο 23 της ανακοίνωσης(10)].

Συμβιβάσιμο

(34) Ούτε οι ισπανικές αρχές ούτε το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής, έθεσαν υπό αμφισβήτηση την αξιολόγηση που πραγματοποίησε η Επιτροπή με την επιστολή της της 11ης Ιουλίου 2001(11), σύμφωνα με την οποία δεν θα πρέπει να εφαρμοστεί στην παρούσα περίπτωση καμία από τις εξαιρέσεις των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 87, που επιτρέπουν να θεωρηθεί κρατική ενίσχυση συμβιβάσιμη με την κοινή αγορά. Η Επιτροπή δεν έχει, λοιπόν, κανέναν λόγο να αλλάξει την αξιολόγησή της, που συνοψίζεται σαφώς στις αιτιολογικές σκέψεις 35 έως 39.

(35) Στο μέτρο που το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων αποτελεί κρατική ενίσχυση βάσει του άρθρου 87 παράγραφος 1 της συνθήκης, το συμβιβάσιμο ή όχι πρέπει να αξιολογηθεί βάσει των εξαιρέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 87 παράγραφοι 2 και 3 της συνθήκης.

(36) Οι εξαιρέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 87 παράγραφος 2 που αναφέρονται σε ενισχύσεις κοινωνικού χαρακτήρα οι οποίες χορηγούνται σε μεμονωμένους καταναλωτές, σε ενισχύσεις που προορίζονται για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή άλλα έκτακτα γεγονότα και ενισχύσεις που χορηγούνται σε ορισμένες περιοχές της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανία, δεν εφαρμόζονται στην παρούσα περίπτωση.

(37) Ούτε μπορεί να εφαρμοστεί η εξαίρεση του άρθρου 87 παράγραφος 3, που αναφέρεται σε ενισχύσεις για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης περιοχών στις οποίες το βιοτικό επίπεδο είναι ασυνήθως χαμηλό ή στις οποίες επικρατεί σοβαρή υποαπασχόληση.

(38) Ούτε μπορεί να θεωρηθεί ότι το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων αποτελεί σχέδιο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος ή για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας της Ισπανίας, όπως προβλέπεται στο άρθρο 87 παράγραφος 3 στοιχείο β). Ούτε έχει ως αντικείμενο την προώθηση του πολιτισμού ή τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως προβλέπεται στο άρθρο 87 παράγραφος 3 στοιχείο δ).

(39) Το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων πρέπει να εξεταστεί βάσει του άρθρου 87 παράγραφος 3 στοιχείο γ) που επιτρέπει τη χορήγηση ενισχύσεων για την προώθηση της ανάπτυξης ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών κατά τρόπο που θα αντέκειτο προς το κοινό συμφέρον. Οι φορολογικές διευκολύνσεις που παρέχονται από το καθεστώς αυτό στα συντονιστικά κέντρα δεν σχετίζονται με επενδύσεις, με τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης ή με ειδικά σχέδια. Απλώς ελαφρύνουν το βάρος που κανονικά πρέπει να αναλάβουν οι επιχειρήσεις για τη διεξαγωγή της δραστηριότητάς τους, και έτσι θα πρέπει να θεωρηθούν ως κρατική ενίσχυση λειτουργίας, τα οφέλη της οποίας παύουν όταν αποσυρθεί η ενίσχυση. Σύμφωνα με επαναλαμβανόμενη τακτική της Επιτροπής, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αυτό το είδος ενίσχυσης προωθεί την ανάπτυξη ορισμένων δραστηριοτήτων ή ορισμένων οικονομικών περιοχών.

Νόμιμη εμπιστοσύνη

(40) Όταν η κρατική ενίσχυση που χορηγείται παράνομα κηρύσσεται ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά, κανονικά ζητείται η επιστροφή της από μέρους των δικαιούχων. Με την επιστροφή της ενίσχυσης αποκαθίσταται κατά το δυνατό η ισχύουσα ανταγωνιστική θέση πριν από τη χορήγηση της ενίσχυσης. Ωστόσο, στο άρθρο 14 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 659/1999 του Συμβουλίου, της 22ας Μαρτίου 1999, με τον οποίο θεσπίζονται οι εφαρμοστικές διατάξεις του άρθρου 93 της συνθήκης ΕΚ(12), (νυν άρθρο 88) ορίζεται ότι "η Επιτροπή δεν θα απαιτήσει την ανάκτηση της ενίσχυσης αν αυτό αντίκειται προς γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου". Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου και την πρακτική λήψης αποφάσεων της ίδιας της Επιτροπής, εάν η δράση της Επιτροπής προκαλεί νόμιμη εμπιστοσύνη στο δικαιούχο του μέτρου ενίσχυσης ότι αυτή έχει χορηγηθεί σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο, μια εντολή ανάκτησης της ενίσχυσης σημαίνει παραβίαση της γενικής αρχής του κοινοτικού δικαίου.

(41) Στην απόφαση που εξεδόθη στην υπόθεση Van den Bergh & Jurgens(13), το Δικαστήριο απεφάνθη τα ακόλουθα:

"Από πάγια νομολογία του Δικαστηρίου συνάγεται ότι κάθε επιχειρηματίας, τον οποίο κάποιο όργανο έκανε να ελπίζει βάσιμα, έχει τη δυνατότητα να επικαλεστεί την αρχή της προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης. Όταν εξάλλου ένας προνοητικός και ενημερωμένος επιχειρηματίας είναι σε θέση να προβλέψει τη θέσπιση κοινοτικού μέτρου ικανού να βλάψει τα συμφέροντά του, δεν μπορεί να επικαλεστεί τα οφέλη από τέτοια αρχή, αφού θεσπιστεί το μέτρο αυτό."

(42) Η Επιτροπή στην απόφασή της 2001/168/ΕΚΑΧ, της 31ης Οκτωβρίου 2000, σχετικά με τους ισπανικούς νόμους περί φορολογίας των επιχειρήσεων(14), επεσήμανε τις ομοιότητες μεταξύ του συγκεκριμένου ισπανικού καθεστώτος και του γαλλικού καθεστώτος που είχε εγκρίνει γιατί δεν αποτελούσε ενίσχυση βάσει του άρθρου 92 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΟΚ (νυν άρθρου 87 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΚ).

(43) Στην παρούσα περίπτωση η Επιτροπή διαπιστώνει ότι το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής μοιάζει αρκετά με το καθεστώς που είχε θεσπίσει το Βέλγιο με το βασιλικό διάταγμα αριθ. 187, της 30ής Δεκεμβρίου 1982, σχετικά με τη φορολογική μεταχείριση των συντονιστικών κέντρων. Και τα δύο καθεστώτα έχουν ως αντικείμενο δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του ιδίου ομίλου και τα δύο χρησιμοποιούν μεθόδους προσαυξημένου κόστους για τον καθορισμό της φορολογητέας βάσης. Η Επιτροπή στην απόφασή της της 2ας Μαΐου 1984 έκρινε ότι το καθεστώς αυτό δεν αποτελούσε ενίσχυση βάσει του άρθρου 92 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΟΚ (νυν άρθρου 87 παράγραφος 1 της συνθήκης ΕΚ). Παρότι η απόφαση αυτή δεν δημοσιεύθηκε, παρέμεινε το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν είχε προβάλει αντιρρήσεις σχετικά με το βελγικό καθεστώς των συντονιστικών κέντρων τόσο στη XIV έκθεση ανταγωνισμού όσο και σε μια απάντηση σε κοινοβουλευτική ερώτηση(15).

(44) Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή παρατηρεί ότι η απόφασή της σχετικά με το βελγικό καθεστώς των συντονιστικών κέντρων είναι προγενέστερη από την έναρξη ισχύος του καθεστώτος των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής. Η Επιτροπή παρατηρεί επίσης, ότι ο μόνος δικαιούχος του καθεστώτος είχε χαρακτηριστεί συντονιστικό κέντρο πριν από την απόφαση της Επιτροπής της 11ης Ιουλίου 2001 να κινήσει τη διαδικασία επίσημης έρευνας(16). Επιπλέον, ο μόνος αυτός δικαιούχος παραιτήθηκε από τα δικαιώματα που του παρείχε το καθεστώς πριν ολοκληρωθεί η παρούσα διαδικασία επίσημης έρευνας. Ως εκ τούτου, το επιχείρημα του οργάνου ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής ότι τόσο αυτό όσο και ο δικαιούχος του καθεστώτος είχαν νόμιμη εμπιστοσύνη ότι, με το να κριθεί ασυμβίβαστο προς την κοινή αγορά το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής, θα απετρέπετο η Επιτροπή από το να ζητήσει την ανάκτηση της χορηγηθείσας ενίσχυσης, είναι πειστικό. Η νόμιμη αυτή εμπιστοσύνη καλύπτει τις επιχειρήσεις που έχουν λάβει άδεια βάσει του καθεστώτος πριν από την κίνηση της διαδικασίας επίσημης έρευνας όσον αφορά τις ενισχύσεις που έχουν χορηγηθεί πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Ίση μεταχείριση

(45) Το όργανο ειδικής νομοθεσίας της Βισκαϊκής υποστηρίζει ότι το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής έπρεπε να έχει αποτελέσει αντικείμενο πρότασης κατάλληλων μέτρων κατ εφαρμογή του άρθρου 88 παράγραφος 1 της συνθήκης, δεδομένου ότι κατά τον τρόπο αυτό θα είχε λάβει την ίδια μεταχείριση με το βελγικό καθεστώς των συντονιστικών κέντρων. Ωστόσο, το επιχείρημα αυτό προϋποθέτει ότι η Επιτροπή διαθέτει ένα διακριτικό περιθώριο το οποίο δεν έχει. Στην υπόθεση Piaggio(17), το Δικαστήριο απεφάνθη ότι η Επιτροπή δεν μπορούσε να θεωρήσει ότι το συγκεκριμένο καθεστώς αποτελούσε ισχύουσα ενίσχυση γιατί δεν είχε ανακοινωθεί σύμφωνα με το άρθρο 88 παράγραφος 3 της συνθήκης.

(46) Στην παρούσα περίπτωση, η νομοθεσία της Βισκαϊκής με την οποία θεσπίζεται το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων δεν είχε ανακοινωθεί στην Επιτροπή πριν από την έναρξη ισχύος της. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή δεν μπορεί να θεωρήσει ότι πρόκειται για καθεστώς ήδη υφισταμένων ενισχύσεων.

VII. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

(47) Η Επιτροπή πρέπει να συναγάγει ότι το καθεστώς των συντονιστικών κέντρων της Βισκαϊκής αποτελεί κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 87 παράγραφος 1 της συνθήκης και ότι δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί καμία από τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 2 του εν λόγω άρθρου. Η Επιτροπή κρίνει, επίσης, ότι η Ισπανία εφήρμοσε το εν λόγω καθεστώς κατά παράβαση του άρθρου 88 παράγραφος 3 της συνθήκης. Ωστόσο, η Επιτροπή παρατηρεί ότι στις 30 Απριλίου 2002 εξεδόθη η απαιτούμενη νομοθεσία για την κατάργηση του καθεστώτος και ότι οι διατάξεις αυτές άρχισαν να ισχύουν στις 9 Μαΐου 2002(18). Η Επιτροπή επίσης παρατηρεί ότι η μόνη επιχείρηση που είχε λάβει άδεια κατ' εφαρμογή του καθεστώτος παραιτήθηκε από τα δικαιώματά της στις 27 Νοεμβρίου 2001. Τόσο οι ισπανικές αρχές όσο και ο μόνος δικαιούχος του καθεστώτος είχαν νόμιμη εμπιστοσύνη ότι το καθεστώς δεν αποτελούσε κρατική ενίσχυση. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή δεν πρέπει να απαιτήσει την επιστροφή της ενίσχυσης,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ:

Άρθρο 1

Η κρατική ενίσχυση που χορηγήθηκε παράνομα από την Ισπανία υπό μορφή καθεστώτος ενισχύσεων που θεσπίστηκε κατ' εφαρμογή των άρθρων 53 και 54 του ειδικού περιφερειακού νόμου της Βισκαϊκής αριθ. 3/1996, της 26ης Ιουνίου 1996, περί φορολογίας των επιχειρήσεων, και αναπτύχθηκε με το ειδικό περιφερειακό διάταγμα της Βισκαϊκής αριθ. 81/1997, της 10ης Ιουνίου 1997, είναι ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά.

Άρθρο 2

Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στο Βασίλειο της Ισπανίας.

Βρυξέλλες, 22 Αυγούστου 2002.

Για την Επιτροπή

Mario Monti

Μέλος της Επιτροπής

(1) ΕΕ C 304 της 30.10.2001, σ. 6.

(2) ΕΕ C 2 της 6.1.1998, σ. 1.

(3) ΕΕ C 384 της 10.12.1998, σ. 3.

(4) Βλέπε υποσημείωση 1.

(5) Υπόθεση 120/73, Lorenz κατά Γερμανίας (Συλλογή 1973, σ. 1471).

(6) Βλέπε υποσημείωση 1.

(7) Βλέπε υποσημείωση 1.

(8) Οι τιμές μεταβίβασης είναι οι τιμές στις οποίες μια επιχείρηση μεταβιβάζει αγαθά ή παρέχει υπηρεσίες στις συνδεδεμένες επιχειρήσεις.

(9) Βλέπε υποσημείωση 3.

(10) Βλέπε υποσημείωση 3.

(11) Βλέπε υποσημείωση 1.

(12) ΕΕ L 83 της 27.3.1999, σ. 1.

(13) Υπόθεση C-265/85, Van den Bergh en Jurgens BV κατά Επιτροπής (Συλλογή 1987, σ. 1155, αιτιολογική σκέψη 44).

(14) ΕΕ L 60 της 1.3.2001, σ. 57.

(15) Γραπτή ερώτηση αριθ. 1735/90 (ΕΕ C 63 της 11.3.1991).

(16) Βλέπε υποσημείωση 1.

(17) Υπόθεση C-295/97 Piaggio κατά Ifitalia και λοιποί (Συλλογή 1999, σ. I-3735).

(18) Βλέπε ειδικό περιφερειακό νόμο αριθ. 42/2002 της 30ής Απριλίου 2002 (Επίσημη Εφημερίδα της Βισκαϊκής αριθ. 87, της 9ης Μαΐου 2002).