Υπόθεση C-573/17

Daniel Adam Popławski

(αίτηση του Rechtbank Amsterdam για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 24ης Ιουνίου 2019

«Προδικαστική παραπομπή – Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως – Αποφάσεις-πλαίσια – Δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα – Υπεροχή του δικαίου της Ένωσης – Συνέπειες – Απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ – Άρθρο 4, σημείο 6 – Απόφαση-πλαίσιο 2008/909/ΔΕΥ – Άρθρο 28, παράγραφος 2 – Δήλωση κράτους μέλους βάσει της οποίας αυτό δύναται να συνεχίσει να εφαρμόζει τις υπάρχουσες νομικές πράξεις που διέπουν τη μεταφορά καταδίκων και ίσχυαν πριν τις 5 Δεκεμβρίου 2011 – Όψιμη δήλωση – Συνέπειες»

1. Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Απόφαση-πλαίσιο 2008/909 σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης σε ποινικές αποφάσεις – Μεταβατικές διατάξεις – Δήλωση κράτους μέλους βάσει της οποίας αυτό δύναται να συνεχίσει να εφαρμόζει τις υπάρχουσες νομικές πράξεις οι οποίες διέπουν τη μεταφορά καταδίκων και ίσχυαν πριν από τη θέση σε ισχύ της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου – Δήλωση που πραγματοποιήθηκε μετά από την ημερομηνία εκδόσεως της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου – Συνέπεια – Δεν υφίστανται έννομα αποτελέσματα

   (Απόφαση-πλαίσιο 2008/909 του Συμβουλίου, άρθρα 4 § 7, 7 § 4, και 28 §§ 1 και 2)

   (βλ. σκέψεις 45-49, διατακτ. 1)

2. Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Αποφάσεις-πλαίσια για την προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών – Εκτέλεση από τα κράτη μέλη – Έννομα αποτελέσματα των αποφάσεων-πλαισίων – Υποχρέωση να μένει ανεφάρμοστη διάταξη του εθνικού δικαίου που αντιβαίνει σε απόφαση-πλαίσιο – Δεν υφίσταται – Υποχρέωση σύμφωνης προς το δίκαιο της Ένωσης ερμηνείας του εθνικού δικαίου – Περιεχόμενο – Ανάγκη να διασφαλίζεται η πλήρης αποτελεσματικότητα της συμφωνίας-πλαισίου

   (Απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου)

   (βλ. σκέψεις 68-79, 81, 82, 94, διατακτ. 2)

3. Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις – Απόφαση-πλαίσιο για το ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών – Λόγοι προαιρετικής μη εκτελέσεως του ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως – Ένταλμα συλλήψεως εκδοθέν για την εκτέλεση ποινής ή μέτρου στερητικών της ελευθερίας – Καταζητούμενος ο οποίος διαμένει ή κατοικεί στο κράτος μέλος εκτελέσεως κατά την έννοια του άρθρου 4, σημείο 6, της αποφάσεως-πλαισίου – Προϋποθέσεις μη εκτελέσεως του εντάλματος συλλήψεως – Δέσμευση του κράτους μέλους εκτελέσεως να εκτελέσει την ποινή – Περιεχόμενο – Θεμιτό συμφέρον που δικαιολογεί την εκτέλεση της ποινής εντός του κράτους μέλους εκτελέσεως

   (Απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, άρθρο 4, σημείο 6)

   (βλ. σκέψεις 86, 88-92, 97-103, 109)

Σύνοψη

Στις 25 Ιουνίου 2019, στην απόφαση Popławski (C-573/17), το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου εξέτασε το ζήτημα αν η δικαστική αρχή εκτελέσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως οφείλει, βάσει της αρχής της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης, να αφήνει ανεφάρμοστες διατάξεις του εθνικού δικαίου μη συμβατές προς απόφαση-πλαίσιο. Παρέσχε, επιπλέον, διευκρινίσεις σχετικά με τα έννομα αποτελέσματα της δηλώσεως στην οποία προβαίνει κράτος μέλος δυνάμει του άρθρου 28, παράγραφος 2, της αποφάσεως‑πλαισίου 2008/909 ( 1 ) μετά από την ημερομηνία εκδόσεως της τελευταίας. Βάσει της εν λόγω διατάξεως, κράτος μέλος «δύναται, κατά τη στιγμή της υιοθέτησης της παρούσας απόφασης-πλαίσιο από το Συμβούλιο, να δηλώσει ότι, σε περιπτώσεις όπου η [προς εκτέλεση] αμετάκλητη απόφαση έχει εκδοθεί πριν από την ημερομηνία την οποία προσδιορίζει, ως κράτος έκδοσης και εκτέλεσης, θα συνεχίσει να εφαρμόζει τις υπάρχουσες νομικές πράξεις περί μεταφοράς καταδίκων που ίσχυαν πριν από τις 5 Δεκεμβρίου 2011. [...]». Η διαφορά της κύριας δίκης αφορούσε διαδικασία σχετικά με την εκτέλεση στις Κάτω Χώρες ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως εκδοθέντος τον Οκτώβριο του 2013 από πολωνικό δικαστήριο εις βάρος Πολωνού υπηκόου διαμένοντος στις Κάτω Χώρες, για τον σκοπό εκτελέσεως στην Πολωνία στερητικής της ελευθερίας ποινής. Τον Οκτώβριο του 2015, στο πλαίσιο εκτελέσεως του εν λόγω ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, το αιτούν δικαστήριο υπέβαλε στο Δικαστήριο μια πρώτη αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, στην οποία το Δικαστήριο απάντησε με την απόφαση της 29ης Ιουνίου 2017, Popławski. Στην απόφαση αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ειδικότερα ότι το άρθρο 4, σημείο 6, της αποφάσεως‑πλαισίου 2002/584 ( 2 ) έχει την έννοια ότι αποκλείει νομοθετική ρύθμιση κράτους μέλους, με την οποία τίθεται σε εφαρμογή η ως άνω διάταξη της αποφάσεως πλαισίου και η οποία, σε περίπτωση που η παράδοση αλλοδαπού υπηκόου διαθέτοντος άδεια παραμονής αορίστου χρόνου στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους ζητείται από άλλο κράτος μέλος προς τον σκοπό εκτελέσεως στερητικής της ελευθερίας ποινής που επιβλήθηκε στον εν λόγω αλλοδαπό υπήκοο με δικαστική απόφαση η οποία έχει καταστεί αμετάκλητη, αφενός, δεν επιτρέπει την παράδοση αυτή και, αφετέρου, προβλέπει μόνον ότι οι δικαστικές αρχές του πρώτου κράτους μέλους υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν στις δικαστικές αρχές του δεύτερου κράτους μέλους ότι είναι διατεθειμένες να αναλάβουν την εκτέλεση της δικαστικής αυτής αποφάσεως, χωρίς, κατά τον χρόνο της αρνήσεως της παραδόσεως, να διασφαλίζεται η πραγματική ανάληψη της εκτελέσεως και χωρίς, επιπλέον, να μπορεί, σε περίπτωση που η εν λόγω ανάληψη αποδειχθεί ακολούθως αδύνατη, να ανατραπεί η άρνηση αυτή.

Στη δεύτερη απόφαση Popławski, το Δικαστήριο, βασιζόμενο κυρίως στο γράμμα του άρθρου 28, παράγραφος 2, της αποφάσεως-πλαισίου 2008/909 και στη γενικότερη οικονομία της, έκρινε, καταρχάς, ότι η δήλωση στην οποία προβαίνει κράτος μέλος δυνάμει της διατάξεως αυτής μετά από την ημερομηνία εκδόσεως της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου δεν μπορεί να παραγάγει έννομα αποτελέσματα.

Περαιτέρω, υπενθύμισε την υποχρέωση την οποία υπέχει εθνικό δικαστήριο βάσει της αρχής της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης, σε περίπτωση που διάταξη της εθνικής νομοθεσίας του αντιβαίνει σε διατάξεις του δικαίου της Ένωσης οι οποίες, όπως οι αποφάσεις-πλαίσια 2002/584 και 2008/909, στερούνται άμεσου αποτελέσματος. Σε τέτοια περίπτωση, το δικαστήριο αυτό δεν είναι υποχρεωμένο, βάσει του δικαίου της Ένωσης και μόνον, να αφήνει ανεφάρμοστη τη διάταξη της εθνικής νομοθεσίας του η οποία αντιβαίνει στην οικεία διάταξη του δικαίου της Ένωσης.

Εντούτοις, το Δικαστήριο υπενθύμισε επίσης ότι, μολονότι οι αποφάσεις-πλαίσια δεν μπορούν να παράγουν άμεσο αποτέλεσμα, εντούτοις, ο δεσμευτικός χαρακτήρας τους συνεπάγεται ότι οι εθνικές αρχές υπέχουν υποχρέωση σύμφωνης προς το δίκαιο της Ένωσης ερμηνείας του εθνικού τους δικαίου από την ημερομηνία λήξεως της προθεσμίας για τη μεταφορά τους στην εθνική έννομη τάξη, εφόσον η ερμηνεία αυτή δεν είναι contra legem και εφόσον σέβεται τις γενικές αρχές του δικαίου, ιδίως τις αρχές της ασφάλειας δικαίου και της μη αναδρομικότητας. Όσον αφορά την υποχρέωση ερμηνείας της ολλανδικής νομοθεσίας κατά τρόπο συνάδοντα προς την απόφαση-πλαίσιο 2002/584, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι, στην προηγούμενη απόφασή του της 29ης Ιουνίου 2017, Popławski, είχε διαπιστώσει ότι η υποχρέωση του εθνικού δικαστή να διασφαλίσει την πλήρη αποτελεσματικότητα της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584 συνεπαγόταν υποχρέωση του Βασιλείου των Κάτω Χωρών να εκτελέσει το επίμαχο στην υπόθεση της κύριας δίκης ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως ή, σε περίπτωση αρνήσεως, την υποχρέωσή του να διασφαλίσει την πραγματική εκτέλεση στις Κάτω Χώρες της ποινής που επιβλήθηκε στην Πολωνία εις βάρος του D. A. Popławski.

Δεύτερον, διευκρίνισε την προκρινόμενη ερμηνεία του άρθρου 4, σημείο 6, της αποφάσεως‑πλαισίου 2002/584. Επ’ αυτού, υπενθύμισε, όσον αφορά, πρώτον, την επιβαλλόμενη από το άρθρο 4, σημείο 6, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584 υποχρέωση να διασφαλίζεται ότι, σε περίπτωση αρνήσεως εκτελέσεως του ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, το κράτος μέλος εκτελέσεως δεσμεύεται να εκτελέσει πράγματι τη στερητική της ελευθερίας ποινή, ότι η εν λόγω υποχρέωση προϋποθέτει πραγματική δέσμευση του εν λόγω κράτους μέλους να εκτελέσει τη στερητική της ελευθερίας ποινή που έχει επιβληθεί στον καταζητούμενο. Επομένως, το γεγονός και μόνον ότι το κράτος αυτό δηλώνει ότι είναι «διατεθειμένο» να εκτελέσει την εν λόγω ποινή δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί ικανό να δικαιολογήσει τέτοια άρνηση. Κατά συνέπεια, πριν από κάθε άρνηση εκτελέσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως, η δικαστική αρχή εκτελέσεως οφείλει να εξακριβώνει τη δυνατότητα πραγματικής εκτελέσεως της ποινής σύμφωνα με το εσωτερικό της δίκαιο. Εναπόκειται επομένως αποκλειστικώς στο αιτούν δικαστήριο να εκτιμήσει, εν προκειμένω, αν η ολλανδική νομοθεσία μπορεί, χωρίς ερμηνεία contra legem, να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η απόφαση-πλαίσιο 2002/584 μπορεί να εξομοιωθεί με συμβατική νομική βάση, ούτως ώστε να τύχει εφαρμογής η επίμαχη διάταξη του εθνικού δικαίου. Το Δικαστήριο υπογράμμισε συναφώς ότι, στην υπόθεση της κύριας δίκης, το αιτούν δικαστήριο δεν είναι δυνατόν να δεχθεί βασίμως ότι αδυνατεί να ερμηνεύσει τη διάταξη αυτή του εθνικού δικαίου κατά τρόπο σύμφωνο με το δίκαιο της Ένωσης, απλώς και μόνον επειδή η εν λόγω διάταξη έχει ερμηνευθεί κατά τρόπο μη συμβατό προς το δίκαιο αυτό από τον υπουργό που καλείται να παρέμβει σε περίπτωση αρνήσεως παραδόσεως. Κατά συνέπεια, εάν το αιτούν δικαστήριο καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η απόφαση-πλαίσιο 2002/584 μπορεί να εξομοιωθεί, σύμφωνα με τις μεθόδους ερμηνείας που αναγνωρίζονται στο ολλανδικό δίκαιο, με σύμβαση, για τους σκοπούς εφαρμογής της οικείας διατάξεως του εθνικού δικαίου, οφείλει να εφαρμόσει την εν λόγω διάταξη, όπως αυτή ερμηνεύθηκε, στη διαφορά της κύριας δίκης, χωρίς να λάβει υπόψη το γεγονός ότι ο υπουργός αντιτίθεται στην ερμηνεία αυτή.

Όσον αφορά, δεύτερον, το βάσει του άρθρου 4, σημείο 6, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584 περιθώριο εκτιμήσεως που διαθέτει η δικαστική αρχή εκτελέσεως κατά την εφαρμογή του λόγου προαιρετικής μη εκτελέσεως ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως που προβλέπει η διάταξη αυτή, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι η εν λόγω αρχή πρέπει να μπορεί να λάβει υπόψη τον σκοπό που επιδιώκεται με τον λόγο αυτό προαιρετικής μη εκτελέσεως, ο οποίος συνίσταται στην παροχή στη δικαστική αρχή εκτελέσεως της δυνατότητας να μεριμνήσει ιδιαίτερα ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες κοινωνικής επανεντάξεως του καταζητουμένου μετά την έκτιση της ποινής στην οποία αυτός έχει καταδικασθεί. Επομένως, η παρεχόμενη στη δικαστική αρχή εκτελέσεως ευχέρεια να αρνείται, βάσει της προμνησθείσας διατάξεως, την παράδοση του καταζητουμένου μπορεί να εφαρμοσθεί μόνον εάν η εν λόγω δικαστική αρχή, αφού εξακριβώσει, αφενός, αν το εν λόγω πρόσωπο διαμένει στο κράτος μέλος εκτελέσεως και είναι υπήκοος ή κάτοικός του και, αφετέρου, αν η στερητική της ελευθερίας ποινή που επιβλήθηκε από το κράτος μέλος εκδόσεως στο προαναφερθέν πρόσωπο μπορεί πραγματικά να εκτελεσθεί εντός του κράτους μέλους εκτελέσεως, εκτιμήσει ότι υπάρχει θεμιτό συμφέρον που δικαιολογεί την εκτέλεση της επιβληθείσας από το κράτος μέλος εκδόσεως του εντάλματος ποινής εντός του κράτους μέλους εκτελέσεως. Ως εκ τούτου, εναπόκειται κατά κύριο λόγο στο αιτούν δικαστήριο να ερμηνεύσει το εθνικό του δίκαιο, στο μέτρο του δυνατού, σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης ώστε να μπορεί να καταλήξει σε λύση συνάδουσα προς τον σκοπό που επιδιώκει η απόφαση-πλαίσιο. Εάν τούτο αποβεί αδύνατο, το αιτούν δικαστήριο πρέπει, τουλάχιστον, να προκρίνει μια ερμηνεία της εθνικής του νομοθεσίας η οποία να μπορεί να επιφέρει λύση όχι αντίθετη προς τον σκοπό της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584, με την οποία να μπορεί, επομένως, να αποφευχθεί η ατιμωρησία του D. A. Popławski. Τέτοια περίπτωση θα συνέτρεχε εάν το αιτούν δικαστήριο ερμήνευε την εν λόγω νομοθεσία υπό την έννοια ότι η άρνηση εκτελέσεως του ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως που εκδόθηκε εις βάρος του D. Α. Popławski εξαρτάται από τη διασφάλιση ότι η στερητική της ελευθερίας ποινή στην οποία αυτός καταδικάσθηκε στην Πολωνία θα εκτελεσθεί πράγματι στις Κάτω Χώρες, τούτο δε παρά τον αυτοδίκαιο χαρακτήρα της εν λόγω αρνήσεως.

( 1 ) Απόφαση-πλαίσιο 2008/909/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2008, σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης σε ποινικές αποφάσεις οι οποίες επιβάλλουν ποινές στερητικές της ελευθερίας ή μέτρα στερητικά της ελευθερίας, για το σκοπό της εκτέλεσής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ 2008, L 327, σ. 27).

( 2 ) Απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2002, για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών (ΕΕ 2002, L 190, σ. 1).