18.8.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 195/96

1.1

Η βιοποικιλότητα αποτελεί τη βάση και την εγγύηση για την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη μας. Επομένως, ο άνθρωπος οφείλει να επιδιώκει τη διατήρηση της σταθερότητας των οικοσυστημάτων, διασφαλίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο και το δικό του οικονομικό συμφέρον. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας επιβάλλεται, ωστόσο, και ως ευθύνη του ανθρώπου έναντι της δημιουργίας. Η προστασία της βιοποικιλότητας δεν αποτελεί επομένως «πολυτέλεια» που μπορούμε, εάν θέλουμε, να την διασφαλίσουμε ή όχι.

1.2

Ο άνθρωπος είναι εκείνος που αποκομίζει το μεγαλύτερο όφελος από τη βιοποικιλότητα αλλά συγχρόνως και η βασική αιτία των απωλειών της.

1.3

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η βιοποικιλότητα στην Ευρώπη εξακολουθεί να απειλείται σε μεγάλο βαθμό. Η αρνητική τάση που σημειώθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες δεν αναχαιτίσθηκε, παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως σήμερα από την ΕΕ.

1.4

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι όλα τα ευρωπαϊκά όργανα αλλά και τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας, ανέλαβαν τη δέσμευση όχι μόνο να αναχαιτίσουν την αρνητική αυτή τάση, αλλά και να την αντιστρέψουν.

1.5

Ωστόσο, το χάσμα ανάμεσα στις φιλοδοξίες και στην πραγματικότητα είναι τεράστιο: Ο δημόσιος τομέας δεν διέθεσε έως σήμερα τις πιστώσεις που θα μπορούσε να αναμένει κανείς από τον τομέα αυτό για την προστασία της βιοποικιλότητας. Ενώ ο δημόσιος τομέας θα έπρεπε να λειτουργεί υποδειγματικά όσον αφορά στη βιοποικιλότητα, συντελεί συχνά με τις αποφάσεις σχεδιασμού του και τα προγράμματα προώθησης που υιοθετεί, στην επιδείνωση της κατάστασης. Σ' αυτό προστίθεται και το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες περικοπές πιστώσεων για την οικονομική περίοδο 2007-2013 θα πραγματοποιηθούν ακριβώς στις ευρωπαϊκές πολιτικές οι οποίες έχουν ιδιαίτερη σημασία για την προστασία της βιοποικιλότητας.

1.6

Η απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελεί βραδεία διαδικασία που έχει αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια. δεδομένου ότι ολοένα λιγότεροι άνθρωποι έχουν άμεση επαφή με το φυσικό περιβάλλον, χαμηλός είναι και ο βαθμός ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και, κατά συνέπεια, ο βαθμός στον οποίο ασκείται πολιτική πίεση. το γεγονός αυτό δεν πρέπει βέβαια να καθησυχάζει τους πολιτικούς ιθύνοντες αλλά να τους παροτρύνει στην ανάπτυξη περισσότερων στρατηγικών για την αναστροφή αυτής της εξέλιξης.

1.7

Αφενός, είναι αναγκαίο να ενημερώνεται καλύτερα η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σχετικά με τα αίτια και τους στόχους της προστασίας της βιοποικιλότητας, αφετέρου, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα κατάρτισης και εκπαίδευσης για τους υπαλλήλους των τοπικών, περιφερειακών, και εθνικών αρχών διότι πολλοί υπάλληλοι δεν διαθέτουν καθόλου γνώσεις σχετικά με τον τομέα αυτό και δεν διαθέτουν τα απαραίτητα κίνητρα.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμη την εκστρατεία για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας που προτάθηκε από την προεδρία της ΕΕ. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί να συμβάλει στην επιτυχία της εκστρατείας αυτής τόσο με πρακτικό τρόπο όσο και μέσω της ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης, που έχει ιδιαίτερη σημασία. Ωστόσο, η εκστρατεία αυτή δεν είναι δυνατόν να καλύψει τα υφιστάμενα ελλείμματα που έχουν διαπιστωθεί από την ίδια την ΕΕ. Επίσης, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι τα προβλήματα οφείλονται αποκλειστικά ή κυρίως στην ελάχιστη δραστηριοποίηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

1.9

Απαιτούνται περισσότερα πρακτικά παραδείγματα και πρότυπα σχέδια, απαιτούνται περισσότερα μέτρα που να συντελούν στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για το νόημα και την αξία του φυσικού τοπίου και της βιοποικιλότητας γενικά και απαιτείται η δραστηριοποίηση προσωπικοτήτων που χαίρουν ιδιαίτερης δημοσιότητας. Ουσιαστικά, πρόκειται για τη διατήρηση της βάσης στην οποία στηρίζεται η ανθρώπινη ζωή.

2.1

Με επιστολή της 13ης Σεπτεμβρίου 2005, η αυστριακή Προεδρία ζήτησε από την ΕΟΚΕ να εκπονήσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα: «Εκστρατεία της ΕΕ για την διαφύλαξη της βιοποικιλότητας — Η θέση και η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών». Στην επιστολή τονίζεται ότι παρόμοια γνωμοδότηση θα στηρίξει το Συμβούλιο και την Επιτροπή, τόσο από πρακτική όσο και από πολιτική άποψη, στην προσπάθεια για την αναχαίτιση της συρρίκνωσης της βιοποικιλότητας έως το 2010 (1).

2.2

Στην επιστολή προτείνεται να εξετάσει η ΕΟΚΕ τα ακόλουθα θέματα:

2.3

Η έκκληση της αυστριακής Προεδρίας στηρίζεται μάλλον στο γεγονός που αναφέρεται και στην επιστολή, ότι δηλαδή «τα υφιστάμενα στοιχεία διαφόρων ερευνητικών κέντρων και ιδρυμάτων καθώς και της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύουν ότι, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί έως σήμερα, η συρρίκνωση της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως συνεχίζεται, χωρίς να διαφαίνεται η παραμικρή τάση αναστροφής. Και η ίδια η επιτροπή, στις ανακοινώσεις της σχετικά με τη διαδικασία επανεξέτασης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιωσιμότητα, θεωρεί δεδομένη την ύπαρξη αρνητικής τάσης σε αυτόν τον τομέα».

2.4

Η EΟΚΕ ευχαριστεί την προεδρία για το γεγονός ότι της ανέθεσε ένα τόσο σημαντικό θέμα. Στη συνέχεια, η ΕΟΚΕ θα εξετάσει κάθε ερώτημα που εγείρεται, θα δώσει τις απαντήσεις που ζητήθηκαν και θα αναπτύξει ιδέες για μια «εκστρατεία».

3.1

Η βιοποικιλότητα αποτελεί το θεμέλιο στο οποίο στηρίζεται η ζωή στον πλανήτη μας. Χωρίς τη βιοποικιλότητα η επιβίωση της ανθρωπότητας είναι καταδικασμένη. Τα φυτά, μετατρέποντας το ηλιακό φως σε βιομάζα, αποτελούν τη βάση της ενέργειας και της ροής της ύλης στη γη στην οποία συντελεί καθημερινά και ο άνθρωπος, μέσω της αναπνοής, της διατροφής και της δραστηριότητάς του. Ακόμη, χωρίς τα είδη που τελικώς ανακυκλώνουν και μετατρέπουν τα απορρίμματα που «παράγει» ο άνθρωπος, η ανθρώπινη ζωή και δραστηριότητα θα ήταν ανέφικτη.

3.2

Συνεπώς, η διαφύλαξη της βιοποικιλότητας δεν αποτελεί απλώς στόχο τον οποίο μπορεί να επιδιώξει η κοινωνία εάν τον θεωρεί σημαντικό ή να τον παραμελήσει εάν έχει καθορίσει άλλες προτεραιότητες. Η βιοποικιλότητα είναι απολύτως αναγκαία.

3.3

Στην «Επισκόπηση της πολιτικής περιβάλλοντος 2003» (2), η Επιτροπή διευκρινίζει τη σημασία του όρου βιοποικιλότητα. Η βιοποικιλότητα «αντανακλά την πολυπλοκότητα, την ισορροπία και την κατάσταση των επιμέρους οικοσυστημάτων»«…Η βιοποικιλότητα δεν είναι μόνο υπεύθυνη για την υποστήριξη λειτουργιών που είναι καθοριστικής σημασίας για τη ζωή αλλά παρέχει επίσης το υπόβαθρο για σημαντικές οικονομικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες».

3.4

Σημαίνει πολυμορφία της ζωής και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορα επίπεδα. Μπορεί να χαρακτηρίζει τόσο την γενετική πολυμορφία ενός δεδομένου πληθυσμού όσο και το βαθμό της πολυμορφίας των ειδών σε ένα δεδομένο οικοσύστημα.

3.5

λόγω της νοημοσύνης του, ο άνθρωπος αποκομίζει το μεγαλύτερο όφελος από τη βιοποικιλότητα. Κανένας άλλος ζωντανός οργανισμός δε χρησιμοποιεί τόσα πολλά άλλα είδη όσο ο άνθρωπος. Αλλά ο άνθρωπος είναι προς το παρόν και η βασική αιτία της εξαφάνισης ειδών. Ο διαχωρισμός των ειδών σε «χρήσιμα» και «ζημιογόνα» για τον άνθρωπο ακολουθεί οικονομικούς σκοπούς και είναι καθαρά ανθρωποκεντρικός. Η φύση δεν κάνει τέτοιου είδους διακρίσεις. Γνωρίζει επί τω πλείστον αυτορυθμιζόμενες ισορροπίες. Η ποικιλομορφία των ειδών αποτελεί βασικό δείκτη της βιώσιμης ανάπτυξης.

3.6

Ισορροπίες που δεν ελέγχονται αποτελούν πρόβλημα για όσους έχουν συμφέρον να υπάρχουν σταθερές συνθήκες. Ο άνθρωπος παρεμβαίνει και επηρεάζει τις οικολογικές ισορροπίες με τις πολυάριθμες, κυρίως οικονομικές, δραστηριότητές του. Αυτό το πράττει εδώ και χιλιετίες, παλαιότερα μέσω μεθόδων εκτατικής χρήσης της γης οι οποίες, μάλιστα, συντέλεσαν και στη δημιουργία νέων και σε μεγάλο βαθμό σταθερών συστημάτων. Σήμερα, όμως, η επίδραση του ανθρώπου στη βιοποικιλότητα χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη ένταση. Ο πολυμορφία των ειδών συχνά όχι μόνο επηρεάζεται αλλά και εξαφανίζεται εντελώς λόγω της πληθώρας δυνατοτήτων που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος για δικό του όφελος.

3.7

Στην επιστολή της προς την ΕΟΚΕ, η Προεδρία περιέγραψε σαφώς και με ακρίβεια την κατάσταση που επικρατεί σήμερα όσον αφορά την διαφύλαξη της βιοποικιλότητας (βλ. σημείο 2.3). Η ανάλυση της προεδρίας ταυτίζεται και με την έκθεση του περιβαλλοντικού προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη βιοποικιλότητα, σύμφωνα με την οποία οι απώλειες της βιοποικιλότητας σημειώνονται σε ολόκληρο τον κόσμο με ταχύτερους ρυθμούς από ό,τι στο παρελθόν.

3.8

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ήδη επισημάνει στη στρατηγική για τη βιωσιμότητα, που δημοσίευσε το 1998 (3), ότι η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική και στην Ευρώπη. «Η πλούσια βιοποικιλότητα της ΕΕ μεταβλήθηκε σταδιακά ανά τους αιώνες λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η έκταση των επιπτώσεων αυτών έχει αυξηθεί δραματικά κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Η εκτίμηση του προγράμματος των Η.Ε. για το περιβάλλον επιβεβαιώνει ότι σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έως και το 24 % των ειδών ορισμένων κατηγοριών όπως οι πεταλούδες, τα πτηνά και τα θηλαστικά έχουν πλέον εκλείψει σε ολόκληρη την εθνική επικράτεια».

3.9

Στη στρατηγική του Γκέτεμποργκ 2001 (4) (στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη) αναφέρεται ότι «Η απώλεια βιοποικιλότητας στην Ευρώπη επιταχύνθηκε εξαιρετικά τις τελευταίες δεκαετίες». Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι ο ρυθμός εξαφάνισης ειδών είναι σήμερα από 100 έως 1 000 φορές υψηλότερος από το φυσικό ρυθμό. Σύμφωνα, μάλιστα, με πρόσφατη μελέτη του πανεπιστημίου της Ουτρέχτης (Κάτω Χώρες), ο ρυθμός αυτός είναι κατά 1 000 έως 10.000 φορές υψηλότερος.

3.10

Οι λόγοι είναι πολλοί και ποικίλοι. Γενικά, μπορεί να διαπιστωθεί ότι η υλική επίδραση στους βιότοπους της πανίδας και χλωρίδας ή η εξάλειψή τους, συντελεί στην απώλεια βιοποικιλότητας. Τα πραγματικά αίτια είναι η αυξανόμενη κατάτμηση τον φυσικών βιοτόπων, λόγω της κατασκευής υποδομών και της αστικοποίησης, η απόρριψη θρεπτικών ουσιών, η πυκνή δόμηση, ο μαζικός τουρισμός, καθώς και η ρύπανση των υδάτων και του αέρα.

3.11

Η γεωργία διαδραματίζει στην Ευρώπη έναν ιδιαίτερο, σχεδόν διττό ρόλο, διότι κατά το παρελθόν, αρχικά συνέβαλε μέσω εκτατικών και εξαιρετικά πολύμορφων μεθόδων καλλιέργειας στην αύξηση της βιοποικιλότητας. Ωστόσο, πολλές από τις γεωργικές μεθόδους αυτές δεν είναι σήμερα πλέον αποδοτικές και αντικαταστάθηκαν από εντατικότερες που επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις φυσικές διαδικασίες. Το γεγονός αυτό επιδρά με δύο τρόπους στη βιοποικιλότητα: Αφενός, η εντατική γεωργία συμβάλλει στη μείωση των ειδών, αφετέρου όμως, η εγκατάλειψη γαιών που προορίζονταν για εκτατική καλλιέργεια ή καλλιέργεια με πιο φυσικές μεθόδους, συνέβαλε στην απώλεια πολύτιμων βιοτόπων. Συνεπώς, η γεωργία μπορεί, ανάλογα με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί, να ευνοήσει ή να απειλήσει τη βιοποικιλότητα.

3.12

Η διαδοχή των ειδών στα δάση, η μεταβολή των ισορροπιών (μεταξύ άλλων, μέσω εισροών θρεπτικών ουσιών), η αναδάσωση μη δασικών εκτάσεων, η εμφάνιση αλλόχθονων ειδών και η υπεραλίευση αποτελούν πρόσθετα σημαντικά αίτια.

3.12.1

Στο μέλλον, η κατάσταση θα μπορούσε να οξυνθεί ακόμη περισσότερο από νέους, προς το παρόν λιγότερο σημαντικούς παράγοντες. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος αναφέρει στην νέα του έκθεση (5) ότι οι αναμενόμενες αλλαγές του κλίματος αποτελούν μεγάλη και στο μέλλον ίσως βασική απειλή και θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημιές στη βιοποικιλότητα.

3.12.2

Η χρήση της «πράσινης» γενετικής μηχανικής θα αποτελέσει ίσως έναν νέο κίνδυνο για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη. Η καλλιέργεια γενετικώς μεταλλαγμένων φυτών για εμπορικούς σκοπούς θα έχει ενδεχομένως, κατά τη γνώμη των ερευνητών, τεράστιες συνέπειες για τα περιβάλλοντα φυτά αλλά και για έντομα όπως οι πεταλούδες και η μέλισσες. Αυτό είναι το πόρισμα μιας μελέτης που εκπονήθηκε με εντολή της βρετανικής κυβέρνησης, με τη συμμετοχή περισσότερων από 150 ερευνητών και διήρκεσε τρία χρόνια (6). Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να ενισχύσει εντατικά τις ερευνητικές δραστηριότητες σε αυτόν τον τομέα.

3.13

Οι πιθανές συνέπειες παρόμοιας απώλειας στη βιοποικιλότητα μπορούν να εξηγηθούν με ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Έχει διαπιστωθεί, π.χ., αισθητή μείωση του πληθυσμού επικονιαστών εντόμων, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Επισιτισμού και Γεωργίας των Η.Ε.. Τα συστήματα γονιμοποίησης των ανθοφόρων φυτών εξελίχθηκαν και προσαρμόστηκαν στην εξέλιξη των επικονιαστών εντόμων, τα οποία ανέπτυξαν αποτελεσματικότερους μηχανισμούς συλλογής νέκταρ και γύρης από τα φυτά και, κατά συνέπεια, συμβάλλουν στη βελτίωση της παραγωγής σπόρων και της αναπαραγωγής των επικονιασμένων φυτών. H διασταυρωτή επικονίαση από έντομα αυξάνει τη γενετική πολυμορφία, συμβάλλει στην ανάπτυξη πιο ανθεκτικών σπόρων και ποιοτικά καλύτερων καρπών. Το 70 έως 95 % των επικονιαστών εντόμων ανήκει στην κατηγορία των υμενοπτέρων, στην οποία ανήκουν και οι μέλισσες, τις οποίες χρησιμοποιεί ο άνθρωπος. Η μείωση του πληθυσμού των εντόμων επικονιαστών μπορεί να έχει ολέθριες (και οικονομικές) συνέπειες.

3.14

Δεδομένου ότι έχουν δημοσιευτεί πολυάριθμες μελέτες και δηλώσεις που περιγράφουν την ανησυχητική απώλεια της βιοποικιλότητας, η ΕΟΚΕ δεν θα αναλύσει περαιτέρω στην παρούσα γνωμοδότηση τα επιμέρους αίτια και δεν θα προσπαθήσει να επιστήσει περισσότερο την προσοχή σ' αυτό το φαινόμενο. 'Όλοι οι πολιτικοί ιθύνοντες θα πρέπει να έχουν πλήρη επίγνωση της κατάστασης. Πληροφορίες που περιγράφουν την κατάσταση με ακρίβεια υπάρχουν άφθονες.

3.15

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι όλα τα κοινοτικά όργανα έχουν ταχθεί επανειλημμένα υπέρ της διατήρησης της βιοποικιλότητας. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι έγιναν πολυάριθμες πολιτικές εξαγγελίες και δηλώσεις, ότι υπογράφηκε η συμφωνία για τη βιοποικιλότητα, την οποία επικύρωσαν και τα 25 κράτη μέλη, ότι θεσπίσθηκαν χρήσιμες ρυθμίσεις για την προστασία της φύσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως η οδηγία περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών το 1979 (7) και η οδηγία για τη διατήρηση τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας το 1992 (8) σημειώθηκαν περαιτέρω απώλειες όσον αφορά τη βιοποικιλότητα.

3.16

Στην Διάσκεψη Κορυφής (ΠΔΚΑΑ) των Ηνωμένων Εθνών στο Γιοχάνεσμπουργκ, οι συμμετέχοντες δεσμεύτηκαν να περιορίσουν σημαντικά το ρυθμό απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2010. Η ΕΕ προχώρησε ακόμη περισσότερο αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να σταματήσει την απώλεια της βιοποικιλότητας έως το 2010 (9).

3.17

Συνεπώς, η διαφύλαξη αποτελεί αναγνωρισμένο, χρήσιμο, αναγκαίο αλλά και εξαιρετικά πολύπλοκο έργο, για το οποίο θα πρέπει να συνεργαστούν στενά όλα τα πολιτικά επίπεδα (από την ΕΕ έως και τους δήμους) και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και να λειτουργήσουν υποδειγματικά για ολόκληρη την κοινωνία.

3.18

Μια ενδιαφέρουσα ερώτηση που τίθεται σπάνια αλλά θα πρέπει να απαντηθεί επειγόντως είναι η εξής: ποια είναι τα πολιτικά αίτια που επέτρεψαν επί δεκαετίες αυτή τη δραματική μείωση των ειδών, χωρίς να ληφθούν και να εφαρμοστούν κατάλληλα πολιτικά αντισταθμιστικά μέτρα;

3.19

Οι λόγοι είναι πολύμορφοι. Ασφαλώς τα πράγματα δυσχεραίνονται από το γεγονός ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελεί πολύ αργή, ύπουλη και, έτσι, κυρίως ανεπαίσθητη διαδικασία( θα μπορούσε να συγκριθεί με τις αλλαγές του κλίματος). Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο μέτρο με το οποίο μπορεί να αναχαιτιστεί η εμφάνιση του προβλήματος ή να επιλυθεί το πρόβλημα. Η διαπιστωθείσα απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελεί το άθροισμα εκατομμυρίων ενεργειών και αποφάσεων των τελευταίων ετών και δεκαετιών, ενώ ο αντίκτυπος κάθε μεμονωμένης απόφασης φαίνεται ασήμαντος ή εντελώς οριακός.

3.20

Για το λόγο αυτό, είναι πάντα εξαιρετικά δύσκολο να επισημανθούν πριν από κάθε απόφαση οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι για τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και να απορριφθεί η απόφαση αυτή, δεδομένου οι «παρεμβαίνουσες» αρχές δηλώνουν ότι η παρέμβαση σ' αυτό τον τομέα της φύσης θα αντισταθμιστεί ή θα αποκατασταθεί με μέτρα σε κάποιο άλλο τομέα (πράγμα που σπανίως επιτυγχάνεται).

3.21

Ένας δεύτερος λόγος έγκειται στο γεγονός ότι εντός ενός σχετικά σύντομου χρονικού διαστήματος σημειώθηκε μια εξέλιξη η οποία συντέλεσε ώστε ολοένα λιγότεροι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται άμεσα και να συνειδητοποιούν τη σημασία της βιοποικιλότητας και του φυσικού τοπίου. Συντελείται μια μορφή αποξένωσης του ανθρώπου από τη φύση κατά την οποία αρχικά ολοένα λιγότεροι άνθρωποι γνωρίζουν ή κατανοούν την πρακτική αξία  (10) και την ενδογενή αξία  (11) του φυσικού τοπίου.

3.22

Η πλειονότητα των ανθρώπων (συμπεριλαμβανομένης της πλειονότητας των πολιτικών) δεν φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει πλήρως τη σημασία και την έκταση του στόχου «διαφύλαξη της βιοποικιλότητας» (αλλά και την μεγάλη ηθική και δεοντολογική ευθύνη που συνεπάγεται) «Καταναλώνουν» το τοπίο, χαίρονται την ομορφιά του, απολαμβάνουν τη θέα του, περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους, αθλούνται και παραθερίζουν σ' αυτό. Ωστόσο, έχουν πλήρη άγνοια για τον τρόπο με τον οποίο τα διάφορα βιολογικά στοιχεία, τα επιμέρους είδη της πανίδας και της χλωρίδας αλληλεπιδρούν και συντελούν στην ισορροπία των τοπίων αυτών, με πιο τρόπο διασφαλίζουν την ισορροπία της φύσης και σε πιο βαθμό αυτή η εύθραυστη ισορροπία αποτελεί τον βασικό ιστό για την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας βιώνει σήμερα πλέον τη φύση περισσότερο μέσω της τηλεόρασης παρά στην ύπαιθρο, με τη μορφή ντοκιμαντέρ που περιγράφουν περισσότερο τις ομορφιές της Αφρικής, των νήσων Γκαλάπαγκος, η άλλων μακρινών χωρών, όχι όμως τα προβλήματα της ευρωπαϊκής φυσικής κληρονομιάς.

3.23

Συνεπώς, δεν είναι τυχαίο το φαινόμενο που διαπιστώνουν με έκπληξη οι οργανώσεις προστασίας της φύσης, ότι η άνθρωποι στην Ευρώπη πείθονται ευκολότερα για τη σημασία της προστασίας του ελέφαντα ή του τίγρη της Σιβηρίας παρά για την προστασία του κρικητού (χάμστερ των αγρών).

3.24

Η απώλεια της βιοποικιλότητας διαπιστώνεται από αφηγήσεις, άρθρα ή πολιτικά έγγραφα. Οι αρνητικές συνέπειες δεν είναι άμεσα αισθητές. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να μην έχει δει κανείς ποτέ αυτό που απωλέσθηκε στη φύση. Ως γνωστόν, οι άνθρωποι μάχονται μόνο για κάτι που γνωρίζουν πραγματικά και το αγαπάνε, για κάτι από το οποίο προσδοκούν ένα οποιοδήποτε όφελος.

3.25

Συνεπώς, η βιοποικιλότητα αποτελεί, μέσω της καθημερινής ζωής, γενικά γνωστό πρόβλημα, συγχρόνως όμως κάτι, που για τους περισσότερους πολίτες, είναι εντελώς απόμακρο, για το οποίο λίγοι αισθάνονται άμεσα θιγόμενοι. Οι αξίες δημιουργούνται όταν υπάρχει άμεσο ενδιαφέρον για το περιεχόμενό τους. Πολλοί νομίζουν ότι η βιοποικιλότητα δεν τους αφορά άμεσα και, συνεπώς, αισθάνονται ολοένα λιγότερο υπεύθυνοι για τη διαφύλαξή της και θεωρούν ότι αυτό αποτελεί περισσότερο ευθύνη του κράτους.

3.26

Ο βαθμός διατήρησης της βιοποικιλότητας θα εξαρτηθεί παγκοσμίως από την ικανότητα των πολιτικών να εγείρουν το άμεσο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Οι άνθρωποι πρέπει να κατανοήσουν ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται η εφαρμογή οποιοδήποτε μέτρου μόνο επειδή είναι εφικτό. Πρέπει να κατανοηθεί ότι είναι αναγκαίο να μάθει ο άνθρωπος και πάλι να παραιτείται από τις επιδιώξεις του από σεβασμό για τη φύση, και ότι η παραίτηση αυτή είναι ωφέλιμη. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος μιας ενδεχόμενης εκστρατείας της ΕΕ για την απώλεια της βιοποικιλότητας .

3.27

Μολονότι ότι είναι πολύ πιθανό να είναι τα πράγματα ακριβώς όπως περιγράφονται, συμβαίνει ολοένα συχνότερα να διερωτάται ο καθένας, ενώ θεωρεί αυτονόητη την προστασία της βιοποικιλότητας, εάν π.χ.

3.28

Επιπλέον, σε περιόδους που κρίνονται ως εξαιρετικά δύσκολες από οικονομική άποψη, η προστασία της φύσης δεν αναγνωρίζεται ως βάση της ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας αλλά κατηγορείται ως «αποδιοπομπαίος τράγος» που εμποδίζει κάποια «θετική» για την οικονομία εξέλιξη. Αξίζει να αναφερθεί παρεμπιπτόντως ότι ορισμένοι παράγοντες συχνά εκφράζουν εντελώς αντιφατικά επιχειρήματα και τη δυσαρέσκειά τους, όταν λόγω της νομοθεσίας για την προστασία της φύσης απαγορεύεται η κατασκευή ενός δρόμου τον οποίο θεωρούν εξαιρετικά σημαντικό. Όταν όμως πρόκειται να κατασκευαστεί ένας δρόμος ο οποίος θα τέμνει μια έκταση παραθερισμού ή αναψυχής που ανήκει στην δικαιοδοσία τους, εύκολα προβάλουν οικολογικά επιχειρήματα για την προστασία εν λόγω εκτάσεων.

3.29

Η φύση αντιμετωπίζεται σήμερα περισσότερο ως «ελεύθερο κοινό αγαθό» το οποίο μπορεί να διαμορφωθεί λίγο ή πολύ κατά βούληση, σύμφωνα με τις οικονομικές ανάγκες μιας σε αυξανόμενο βαθμό αστικοποιημένης κοινωνίας, με βιομηχανικό προσανατολισμό και με αυξανόμενες ανάγκες αναψυχής. Συγχρόνως, η πολιτικοί ιθύνοντες δημιουργούν την εσφαλμένη εντύπωση ότι η λήψη αντισταθμιστικών και συμπληρωματικών μέτρων επαρκεί για την προστασία της βιοποικιλότητας.

3.30

Ο αντίκτυπος των μέτρων που θέσπισαν το Συμβούλιο και η Επιτροπή, δεν ήταν καθόλου ικανοποιητικός, όπως δείχνει η επικρατούσα κατάσταση. Ωστόσο, η προσέγγιση που επέλεξε η Επιτροπή εκδίδοντας την οδηγία για την προστασία των πτηνών το 1979 και την οδηγία για την προστασία των βιοτόπων το 1992 ήταν σωστή και σκόπιμη. Η αιτία έγκειται περισσότερο στην πολιτική βούληση κατά την υλοποίηση και εφαρμογή, όπως διαπιστώνει και η ίδια η Επιτροπή: «Η εφαρμογή των οδηγιών για τα πτηνά και τους οικοτόπους υπήρξε δύσκολη. Οι παραβάσεις που σχετίζονται με τις ως άνω οδηγίες αντιπροσωπεύουν ποσοστό που υπερβαίνει το ένα τέταρτο των περιπτώσεων για τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρειάστηκε να προσφύγει στη δικαιοσύνη»  (12) .

3.31

Κατά την ΕΟΚΕ την ευθύνη φέρουν δύο επίπεδα:

3.31.1

Το πρώτο επίπεδο είναι το πολιτικό επίπεδο, το οποίο δεν επιδεικνύει την απαραίτητη συνειδητοποίηση του προβλήματος. Κατά την ΕΟΚΕ, είναι εντελώς ακατανόητο να υιοθετούν τα κράτη μέλη σε επίπεδο Συμβουλίου σχετικές οδηγίες για την προστασία της φύσης, τις οποίες στη συνέχεια δεν εφαρμόζουν ή εφαρμόζουν σε εξαιρετικά ανεπαρκή βαθμό στην επικράτειά τους. Κατά την ΕΟΚΕ, αυτό είναι εντελώς απαράδεκτο. Κατ' αυτό το τρόπο, η ίδια η πολιτική δημιουργεί ένα τεράστιο έλλειμμα αξιοπιστίας εφόσον αποτυγχάνει ακόμη και στην υλοποίηση της προστασίας της φύσης.

3.31.2

Αναξιόπιστη είναι και η πολιτική που φιλοδοξεί να αναχαιτίσει την απώλεια βιοποικιλότητας έως το 2010, η οποία γνωρίζει ότι για το σκοπό αυτό θα πρέπει να διατεθούν χρήματα, αλλά προβαίνει, συγχρόνως, στο πλαίσιο των δημοσιονομικών προοπτικών, σε περικοπές της τάξης του 30 % όσον αφορά τον αντίστοιχο προϋπολογισμό (13) των παλαιών κρατών μελών. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των κρατών μελών της ΕΕ χαράζουν κατ' αυτό το τρόπο μια πολιτική που δεν μπορεί να ανταποκριθεί ούτε στους στόχους που η ίδια θέτει. Η ίδια η πολιτική δίνει έτσι το κακό παράδειγμα.

3.31.3

Σ' αυτή την περίπτωση, δεν θα πρέπει τα κράτη μέλη, και αυτό είναι το δεύτερο επίπεδο που φέρει ευθύνες, να ενοχοποιούν τους χρήστες των φυσικών πόρων για την αποτυχία της πολιτικής τους. Η ΕΟΚΕ έχει ασχοληθεί σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις της με την ελλιπή εφαρμογή των οδηγιών που είναι σημαντικές για την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δεν μπορεί παρά να επαναλάβει τις θέσεις της: Όσο τα μέτρα για την προστασία ή τη βελτίωση της βιοποικιλότητας προσκρούουν στα (ευνόητα) οικονομικά συμφέροντα των χρηστών των γαιών, θα πρέπει τουλάχιστον να αντισταθμιστούν οι ενδεχόμενες οικονομικές απώλειες. Θα ήταν βέβαια προτιμότερο να δημιουργηθούν κίνητρα για την εφαρμογή κατάλληλων μέτρων για την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ένα σοβαρό εμπόδιο αποτελεί το γεγονός ότι, μετά την απόφαση του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2005, παραμένει εντελώς αβέβαιη η χρηματοδότηση των μέτρων του προγράμματος Natura-2000 για την επόμενη οικονομική περίοδο της ΕΕ. Κάθε πολιτική δήλωση για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, όσο σοβαρή και αν είναι, είναι ανώφελη αν δεν υπάρχουν ανάλογες δημοσιονομικές προϋποθέσεις!

3.32

Όσο δεν έχει λυθεί το πρόβλημα της χρηματοδότησης του Natura-2000, με τον τρόπο που προτείνουν τόσο η ΕΟΚΕ όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ειδική θέση στον προϋπολογισμό για την αντιστάθμιση του αντίκτυπου του Natura-2000), η προσέγγιση της ΕΕ θα εξακολουθεί να είναι αναποτελεσματική. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να αλλάξει ούτε με εκστρατείες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης, όσο ειλικρινείς και αν είναι η στόχοι τους.

3.33

Ένα από τα μέτρα που είχε ανακοινωθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής της βιωσιμότητας για της διατήρηση της βιοποικιλότητας ήταν το εξής: «Κατά την μεσοπρόθεσμη αναθεώρηση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, βελτίωση των σχετικών με τη γεωργία περιβαλλοντικών μέτρων ώστε να παρέχουν διάφανο σύστημα άμεσων πληρωμών για τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες». Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι και αυτή η σημαντική και σωστή υπόσχεση δεν τηρήθηκε, με πολύ αρνητικό αντίκτυπο. Γι αυτό δεν ευθύνεται άμεσα η Επιτροπή αλλά ευθύνονται κυρίως τα κράτη μέλη με τη στάση που τήρησαν όσον αφορά την οικονομική πτυχή.

3.34

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ οι επιμέρους πολιτικές της ΕΕ δεν έχουν εναρμονιστεί σε βαθμό ώστε η εφαρμογή τους να εμποδίζει αποτελεσματικά την απώλεια της βιοποικιλότητας. Το αντίθετο συμβαίνει: ακόμη και οι πολιτικές για τις οποίες είναι αρμόδια η ΕΕ περικλείουν κινδύνους που δεν μπορούν να αναχαιτισθούν με τα πενιχρά μέτρα για την προστασία της φύσης. Αυτό ισχύει παρά τα τρέχοντα προγράμματα δράσης (14) αλλά ακόμη και οι θεματικές στρατηγικές που καταρτίζονται προς το παρόν δεν μπορούν να αλλάξουν ριζικά την κατάσταση (15).

3.35

Το γεγονός αυτό μπορεί να αποδειχθεί, με παράδειγμα, εκτός από τη γεωργική πολιτική την οποία έχει εξετάσει σε άλλες γνωμοδοτήσεις, ένα σχέδιο των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών. Ο Δούναβης που έχει μήκος 2.880 χιλιομέτρων και διέρχεται από 10 κράτη μέλη, μπορεί αδιαμφισβήτητα να χαρακτηρισθεί ως «κατ' εξοχήν» ευρωπαϊκός ποταμός. Αμέτρητοι παράδεισοι της φύσης, οι οποίοι θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο δίκτυο Natura-2000, διατηρήθηκαν χάρη σ' αυτή την υδάτινη αρτηρία. Όμως, σύμφωνα με την ΕΕ, τα 1400 χιλ. (δηλαδή το ήμισυ του μήκους) του ποταμού, που είναι κυρίως τα εναπομένοντα τμήματα που δεν έχουν καταστεί ακόμη πλωτά, όπως π.χ. στις τοποθεσίες Straubing-Vilshofen στη Γερμανία, στην τοποθεσία Hainburg, και στην επαρχία Wachau στην Αυστρία, μεγάλα τμήματα του ποταμού στην Ουγγαρία και σχεδόν ολόκληρο το τμήμα του ποταμού που διανύει τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, αποτελούν εμπόδια για τις ποτάμιες μεταφορές και πρέπει να εξαλειφθούν. Με την άσκηση παρόμοιας πολιτικής, που οδηγεί σε σύγκρουση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της προστασίας της φύσης, προκαλούνται και προγραμματίζονται ακριβώς εκείνες οι αντιθέσεις τις οποίες ουσιαστικά η πολιτική επιθυμεί να γεφυρώσει στο πλαίσιο της στρατηγικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

3.36

Η διαπίστωση της ΕΟΚΕ ότι δεν ασκείται καμία επαρκώς συνεκτική πολιτική δεν ισχύει μόνο για τους τομείς οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως, με την παραδοσιακή έννοια, προβληματικοί για τη φύση και την προστασία των ειδών, όπως η προαναφερθείσα πολιτική μεταφορών ή η υπερβολικά εντατική γεωργία, δασοκομία και αλιεία, αλλά και για πολιτικές οι οποίες καταρχήν δεν φαίνεται να έχουν άμεση σχέση με την βιοποικιλότητα.

3.36.1

Αναφέρουμε ως παράδειγμα τα μέτρα για την καταπολέμηση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών Στο πλαίσιο των μέτρων αυτών απαγορεύτηκε οριστικά η εγκατάλειψη ή μεταφορά πτωμάτων ζώων στη φύση (16). Οι αγρότες υποχρεούνται να μεταφέρουν τα πτώματα ζώων σε ειδικές εγκαταστάσεις τελικής διάθεσης ζωικών αποβλήτων, ένα μέτρο που συνεπάγεται εξαιρετικά μεγάλο κόστος.

3.36.2

Επιπλέον, σε περιφέρειες της Ευρώπης, στις οποίες υπάρχει ακόμη μεγάλος πληθυσμός άγριων ζώων που τρέφονται από πτώματα, όπως ο γύπας, ο λύκος ή η αρκούδα, το μέτρο αυτό προκάλεσε σοβαρά προβλήματα διατήρησης των ειδών: Στη δεκαετία του 1990 έως το 2003 μεταφέρθηκαν στην Αστουρία, περίπου 3.000 κατοικίδια ζώα σε εγκαταστάσεις τελικής διάθεσης. Το 2004, μετά από τη συνεπή εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ, ο αριθμός των ζώων αυτών ανήλθε σε 20.000

3.36.3

Στην Αστουρία (έκταση 10.604 km2) «λείπουν» συνεπώς στη φύση περίπου 17.000 πτώματα ζώων, που θα είχαν αποτελέσει σημαντική διατροφική βάση για γύπες, λύκους, αρκούδες και άλλα ζώα που τρέφονται από πτώματα. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 3.000 τόνους πρωτεϊνούχας βιομάζας, δηλαδή σε 200 κιλά ανά ζώο (17). Το μέλλον θα δείξει εάν το βασιλικό διάταγμα που εκδόθηκε το Νοέμβριο 2002 στην Ισπανία και ρυθμίζει τη διάθεση πτωμάτων ζώων και υπολειμμάτων ως τροφή για άγρια ζώα, θα συμβάλλει στη βελτίωση της κατάστασης. Κανένα άλλο κράτος μέλος της ΕΕ δεν έχει λάβει παρόμοια εθνικά μέτρα!

3.37

Στην ανακοίνωσή της για την επισκόπηση της πολιτικής περιβάλλοντος για το 2003 (18), η Επιτροπή καθορίζει τις ακόλουθες προτεραιότητες:

3.38

Στη στρατηγική πολιτικής για το 2007, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα αναθεωρήσει τις οδηγίες για τους βιότοπους και τα πτηνά, προκειμένου να τις προσαρμόσει στις «νέες επιστημονικές γνώσεις» (19) Η ΕΟΚΕ εύχεται να διευκρινίσει η Επιτροπή το συντομότερο δυνατό το περιεχόμενο αυτών των νέων επιστημονικών γνώσεων καθώς και την έκταση της αναθεώρησης των οδηγιών η οποία, κατά τη γνώμη της, ασφαλώς θα συμβάλει στη βελτίωση της προστασίας της φύσης στην Ευρώπη.

3.39

Κατά την ΕΟΚΕ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επιβάλλεται η προστασία των βιοτόπων και η διάθεση των απαραίτητων πόρων. Οι οδηγίες για την προστασία των βιοτόπων και των πτηνών δεν επήρκεσαν για την προστασία της βιοποικιλότητας και των βιοτόπων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σ' αυτό προστίθεται και το, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, αρνητικό γεγονός, ότι στα κράτη μέλη (ακόμη και σε τοπικό επίπεδο) παρατηρείται η ακόλουθη τάση: Ό,τι δεν προστατεύεται σε ευρωπαϊκό παρά μόνο σε εθνικό επίπεδο, θεωρείται φύση δεύτερης κατηγορίας. Ό,τι δεν χρηματοδοτείται από την ΕΕ δεν χρηματοδοτείται ούτε με εθνικούς πόρους. Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση όσον αφορά τη διατήρηση της βιοποικιλότητας εκτός των προστατευόμενων περιοχών: σ' αυτό το χώρο δεν παρατηρείται σχεδόν καμία δραστηριότητα του δημόσιου τομέα. Ωστόσο, η προστασία της βιοποικιλότητας αποτελεί στόχο ο οποίος δεν μπορεί να περιοριστεί σε ορισμένες ελάχιστες προστατευμένες περιοχές.

3.40

Παρόμοια νοοτροπία και αντίληψη αποδεικνύει σαφέστατα ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αλλά και η πλειονότητα των αρμόδιων πολιτικών δεν έχουν κατανοήσει ακόμη τη σημασία των οικολογικών πτυχών γενικά και ειδικότερα της διατήρησης της βιοποικιλότητας. Καλούνται οι δημόσιες αρχές να δώσουν το καλό παράδειγμα. Θα πρέπει κυρίως να δώσουν στην κοινή γνώμη το μήνυμα ότι αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην προστασία της βιοποικιλότητας, ότι είναι πρόθυμες να λάβουν στην επικράτειά τους κατάλληλα μέτρα, ακόμη και εάν υπάρχουν βραχυπρόθεσμα οικονομικά «αποδοτικότερες» λύσεις.

3.41

Συνεπώς, η δεκαετία των Ηνωμένων Εθνών (2005 έως 2015) για την αειφόρο περιβαλλοντική αγωγή θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την έναρξη μιας ευρείας εκστρατείας με στόχο την αναχαίτιση και την αναστροφή της φθίνουσας εξέλιξης όσον αφορά τις γνώσεις και τις εμπειρίες σχετικά με την βιοποικιλότητα. Απαιτείται, επομένως, μια μαζική θετική εκστρατεία η οποία να μεταφέρει το μήνυμα ότι η φύση δεν είναι πολυτέλεια που απολαμβάνουν οι κοινωνίες σε περιόδους οικονομικής ευημερίας και εγκαταλείπουν σε περιόδους δύσκολης οικονομικής συγκυρίας. Η βιοποικιλότητα θα πρέπει να προβάλλεται στην κοινωνία και πάλι ως οικονομικός αλλά και πολιτισμικός και πνευματικός θησαυρός. Η προστασία της φύσης πρέπει να προβάλλεται ως θετικό στοιχείο (υπάρχει άραγε κάτι θετικότερο από τη διατήρηση της βάσης της ίδιας της ζωής;), θα πρέπει να προκαλεί χαρά και ικανοποίηση και να μην αντιμετωπίζεται ως επιβάρυνση. Πρέπει, επίσης, να κατανοηθεί το γεγονός ότι το κόστος που δημιουργεί η περαιτέρω διάβρωση της φυσικής βάσης της ζωής θα είναι πολλαπλάσιο του κόστους που καταβάλλεται για την προστασία της καθώς και ότι με την απώλεια αυτή εξανεμίζονται αξίες που δεν μπορούν να εκφρασθούν σε χρήμα.

3.42

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η πολιτική της ΕΕ για την προστασία της φύσης συμβάλλει στην υλοποίηση στόχων που μπορούν να επιτευχθούν μόνο σε διασυνοριακό επίπεδο. Όμως, συγχρόνως απαιτείται η εφαρμογή πολιτικής για την προστασία της βιοποικιλότητας σε εθνικό, περιφερειακό αλλά και τοπικό επίπεδο, ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα. Συνεπώς, τα κράτη μέλη είναι τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό υπεύθυνα όσο και η ΕΕ.

3.43

Η ΕΟΚΕ συνιστά γι' αυτό στην Επιτροπή να υποστηρίξει, σε συνεργασία με τους περιβαλλοντικούς φορείς και τις ενώσεις χρηστών της γης, ένα πανευρωπαϊκό πρότυπο σχέδιο για την προστασία της φύσης, με το οποίο να μπορούν να ταυτιστούν οι πολίτες και να το διαδώσει μαζικά στην κοινή γνώμη. Κατάλληλο μέσο για τη δράση αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει η επονομαζόμενη «Πράσινη Ζώνη της Ευρώπης», μια πρωτοβουλία μη κυβερνητικών οργανώσεων, που χρηματοδοτούνται εντωμεταξύ από το δημόσιο τομέα (20), και έχουν ως στόχο την προστασία βιοτόπων που δημιουργήθηκαν υπό τη σκέπη συχνά ζοφερών εθνικών συνόρων. «Η Πράσινη Ζώνη της Ευρώπης», η οποία φθάνει από τη Σκανδιναβία έως τα Βαλκάνια, αποτελεί (ακόμη) τον μακρύτερο άξονα βιοτόπων της Ευρώπης.

3.44

Σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της προστασίας της βιοποικιλότητας σε διεθνές επίπεδο, η ΕΟΚΕ έχει τη γνώμη ότι η βιοποικιλότητα θα πρέπει, ως αντικείμενο μη εμπορικού χαρακτήρα («non-trade concern»), να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος του εμπορικού συστήματος (μεταξύ άλλων του ΠΟΕ).

3.45

Η ΕΟΚΕ θα περιοριστεί σ' αυτό το στάδιο αποκλειστικά στη διατύπωση παρατηρήσεων σχετικά με τη στρατηγική της Λισσαβώνας. Παρατηρήσεις σχετικά με τη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης είναι περιττές προς το παρόν διότι, αφενός, το περιεχόμενο της σχετικής ανακοίνωσης της Επιτροπής (21) είναι τόσο ασαφές και μη δεσμευτικό, ώστε να μην υπάρχει ελπίδα να προσφέρει προστασία για την βιοποικιλότητας αυτή καθαυτή και, αφετέρου, η ΕΟΚΕ προτίθεται να εκδώσει ειδική γνωμοδότηση για την ανακοίνωση αυτή.

3.46

Μολονότι είναι ορθή η διαπίστωση του Εαρινού Συμβουλίου του 2005, στις Βρυξέλλες, ότι η στρατηγική της Λισσαβώνας υπάγεται στη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η στρατηγική της Λισσαβώνας θα πρέπει να διαμορφωθεί κατά τρόπο ώστε όχι μόνο να συνεκτιμά, στο μέτρο του δυνατού, περιβαλλοντικές πτυχές, αλλά να επιδιώκει την επίτευξη αναγνωρισμένων θετικών οικονομικών εξελίξεων προωθώντας ταυτόχρονα άμεσα και την προστασία της βιοποικιλότητας. Τα έγγραφα για τη στρατηγική της Λισσαβώνας δεν περιέχουν ωστόσο την παραμικρή ένδειξη προς αυτή την κατεύθυνση.

3.47

Η Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίσει το συντομότερο δυνατό μια γενική επισκόπηση της οικονομικής σημασίας που έχει η προστασία της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη. Επίσης, θα ήταν σκόπιμο να συγκεντρωθούν και να διαδοθούν περισσότερα θετικά παραδείγματα, τα οποία να αποδεικνύουν ότι η προστασία της βιοποικιλότητας και η οικονομική ανάπτυξη αλληλοενισχύονται. Εξίσου αναγκαίο είναι να αρχίσει επιτέλους η απαραίτητη για το κοινωνικό σύνολο συζήτηση, σχετικά με τις συγκεκριμένες μεθόδους συνεκτίμησης του εξωτερικού κόστους.

3.48

Η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών είναι πολύ σημαντική και ασφαλώς μπορούν να γίνουν πολύ περισσότερα θετικά βήματα σ' αυτό τον τομέα. Ωστόσο, η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών δεν μπορεί να αντισταθμίσει ή να καλύψει τις παραλείψεις και τα σφάλματα του δημόσιου τομέα. Μολονότι είναι σωστό να τίθενται αυξημένες απαιτήσεις έναντι της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, το γεγονός αυτό δεν πρέπει να αποσπά την προσοχή από την ανεπάρκεια των δράσεων του δημόσιου τομέα.

3.49

Η ΕΟΚΕ θα επιδοκίμαζε τη διοργάνωση νέας εκστρατείας που αναφέρει η προεδρία στην επιστολή της 13ης Σεπτεμβρίου 2005. Στόχος της εκστρατείας αυτής θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της αποδοχής και της κατανόησης της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας. παρόμοια αγωγή της κοινής γνώμης θα πρέπει να αρχίσει σε πολύ πρώιμο στάδιο, στους νηπιακούς σταθμούς και στα σχολεία και να καταστήσει σαφές το γεγονός ότι ο κάθε πολίτης μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της βάσης της ανθρώπινης ζωής. Η προστασία της βιοποικιλότητας αρχίζει στο άμεσο περιβάλλον κάθε ατόμου, όταν αγοράζει καταναλωτικά αγαθά ή διαμορφώνει τον κήπο του, κλπ.

3.50

είναι ευκολότερο να δεσμευτεί κανείς σε ατομικό επίπεδο όταν γνωρίζει το σκοπό και ιδίως όταν έχει την πεποίθηση ότι η δράση του είναι επιθυμητή, ότι χαίρει της εκτίμησης της κοινωνίας, καθώς και όταν το πολιτικό επίπεδο δίνει το καλό παράδειγμα. Παρόμοια εκστρατεία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί όχι μόνο για τη διάδοση βασικών γνώσεων αλλά και για την προσέλκυση «πρέσβεων καλής θελήσεως» για την προβολή της διατήρησης της βιοποικιλότητας, όπως τραγουδιστές της ροκ μουσικής, λογοτέχνες, ηθοποιοί, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, κλπ.

3.51

Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις αλλά και πολυάριθμοι πολίτες που δεν είναι ενταγμένοι σε κάποια ένωση ή ομάδα, προσφέρουν πολύτιμο έργο στον τομέα της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας. Γεωργοί συμμετέχουν σε γεωργικά περιβαλλοντικά προγράμματα και άλλες εθελοντικές πρωτοβουλίες. Πολυάριθμες άλλες κοινωνικές ομάδες δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας της βιοποικιλότητας και αναλαμβάνουν συχνά καθήκοντα που ανήκουν σαφώς στις αρμοδιότητες του κράτους. Χωρίς τις πρωτοβουλίες αυτές, δεν είχαν σημειωθεί οι πολυάριθμες επιτυχίες στον τομέα της βιοποικιλότητας. Η ήδη άσχημη κατάσταση δεν επιδεινώθηκε κυρίως χάρη στις προσπάθειες ιδιωτικών φορέων προστασίας της φύσης αλλά και όσων αξιοποιούν τη φύση. Οι πολιτικοί οφείλουν να ενισχύσουν τις προσπάθειες αυτές και με οικονομικά μέσα, αλλά όχι μόνο.

3.52

Αυτό δεν μπορεί, βέβαια, να σημαίνει μόνο πρακτική εργασία στην ύπαιθρο. Εάν οι πολιτικοί έχουν, πράγματι, τη βούληση να αναχαιτίσουν την απώλεια της βιοποικιλότητας, έχουν κάθε συμφέρον να προκαλέσουν τη διατύπωση αντίστοιχου αιτήματος εκ μέρους της κοινωνίας για την άσκηση παρόμοιας πολιτικής, ακόμη και την άσκηση πολιτικών πιέσεων. Στην ευρωπαϊκή κοινωνία επικρατεί αδιαμφισβήτητα συναίνεση για το θέμα αυτό. 9 στους 10 ευρωπαίους πολίτες έχουν τη γνώμη ότι οι φορείς λήψης πολιτικών αποφάσεων θα πρέπει να αποδίδουν στις περιβαλλοντικές πτυχές την ίδια σημασία που αποδίδουν στις οικονομικές και κοινωνικές πτυχές. («Attitudes of Europeans towards the Environment», EC Eurobarometer, 2004).

3.53

Η προώθηση της αγωγής των πολιτών είναι επειγόντως αναγκαία για την επίτευξη μεγαλύτερης κατανόησης για τα πολιτικά μέτρα που λαμβάνονται (και τις σχετικές δαπάνες). Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί και πρέπει να συμβάλει σ' αυτό, αλλά χρειάζεται την υποστήριξη του δημόσιου τομέα. Μπορεί, π.χ., να δραστηριοποιηθεί ώστε η προστασία της φύσης να πάψει να θεωρείται «τροχοπέδη της προόδου» και να συμβάλλει στην εξεύρεση των κατάλληλων απαντήσεων στα ερωτήματα που τίθενται, οι οποίες πρέπει να σημαίνουν περισσότερη και όχι λιγότερη βιοποικιλότητα.

3.54

Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία «αντίστροφη μέτρηση 2010» (22) που ανέλαβαν πολυάριθμες ΜΚΟ με στόχο να παροτρυνθούν όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να λάβουν τα μέτρα που απαιτούνται ώστε να σταματήσει πράγματι η απώλεια της βιοποικιλότητας έως το 2010 και να κάνουν συνεπώς πράξη τις πολιτικές τους υποσχέσεις. Η εκστρατεία δείχνει πάντως ότι είναι μακρύς ο κατάλογος των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουν από κοινού οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι κυβερνήσεις.