9.5.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 133/8

1.1

Οι καιροί είναι δύσκολοι για μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων τόσο στην Ευρώπη όσο και αλλού προετοιμάζεται με σκοπό να ανταποκριθεί στις πολυάριθμες παγκόσμιες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων των δημογραφικών εξελίξεων, της κλιματικής αλλαγής και, ειδικότερα, των στόχων της βιώσιμης οικονομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

1.2

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει την αλλαγή νοοτροπίας που ανοίγει τον δρόμο για νέα ή κατάλληλα προσαρμοσμένα επιχειρηματικά μοντέλα. Η βιωσιμότητα αποτελεί ζήτημα στρατηγικής σημασίας για το Παγκόσμιο Συμβούλιο Επιχειρήσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (WBCSD), για τις πρωτοβουλίες μεταξύ εταιρειών σε εθνικό επίπεδο, καθώς και για την προετοιμασία τομεακών χαρτών πορείας για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών σε επίπεδο ΕΕ. Οι αλλαγές που σημειώνονται όσον αφορά τις βασικές προτεραιότητες και τη δομή των επιχειρήσεων, αλλά και τις διεθνείς αλυσίδες αξίας, οδηγούν στη διαμόρφωση νέων επιχειρηματικών μοντέλων.

1.3

Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η προκαταρτική δέσμευση των επικεφαλής επιχειρήσεων, η οποία επηρεάζει επίσης τις σχέσεις ανάντη και κατάντη. Αντίστοιχη δέσμευση και καινοτομία παρατηρούνται σε όλα τα επίπεδα, υποστηριζόμενες από διαδραστικό διάλογο με τα συμβούλια των εργαζομένων και από ειδικά προγράμματα στο εσωτερικό των επιχειρήσεων, καθώς και από κλαδικό κοινωνικό διάλογο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.4

Κατά τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, απαιτείται να διασφαλιστεί η ύπαρξη επικαιροποιημένων δεξιοτήτων και η διαθεσιμότητα θέσεων εργασίας υψηλής ειδίκευσης έτσι ώστε να αποφεύγονται, στο μέτρο του δυνατού, οι περίοδοι διακεκομμένης απασχόλησης ή η προσωρινή ανεργία. Κρίνεται σκόπιμο να τεθούν σε εφαρμογή ευρωπαϊκά, εθνικά και περιφερειακά προγράμματα, καθώς και κατάλληλα προσαρμοσμένες ενδοεταιρικές δράσεις.

1.5

Οι νέες προοπτικές και η καινούρια δυναμική θα βελτιώσουν την ευρωστία των επιχειρήσεων και των αλυσίδων αξίας, διασφαλίζοντας τις επενδύσεις και την απασχόληση. Μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών απαιτεί συνεχή και δεόντως προσαρμοσμένο συντονισμό των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοοικονομικών ρυθμίσεων. Οι δημόσιες πολιτικές θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις απόψεις και τις μεθόδους του ιδιωτικού τομέα και να συμπεριλάβουν στοχοθετημένες εταιρικές προσεγγίσεις, οι οποίες συχνά προηγούνται των κρατικών πρακτικών.

1.6

Με σκοπό να υποστηριχθεί η αναπτυξιακή πρωτοβουλία, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο χρήσης των μέχρι σήμερα αναξιοποίητων πόρων ή ακόμη και νέων πόρων, για τη χρηματοδότηση επειγόντων μέτρων. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει την Ε&Α και την καινοτομία, δίνοντας προτεραιότητα σε πρωτοβουλίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στο προσεχές πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το οποίο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να διακοπεί. Η Επιτροπή θα πρέπει, επίσης, να ενθαρρύνει την καθιέρωση επιχειρησιακών εταιρικών σχέσεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ-PPP), σε στενή συνεργασία με τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες και τους βιομηχανικούς κλάδους που καλύπτουν ολόκληρη την αλυσίδα καινοτομίας.

1.7

Ζωτική σημασία έχει η συνέπεια. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη διαμόρφωσης ενός ορθά καθορισμένου, συνεκτικού και μακροπρόθεσμου πλαισίου της ΕΕ κατόπιν συζήτησης με όλους τους ενδιαφερομένους φορείς, αποτροπής της υπερβολικής ρύθμισης, εδραίωσης μιας ισχυρής σχέσης μεταξύ Ε&Α/καινοτομίας και ενέργειας/κλιματικής πολιτικής, καθώς και δημιουργίας αποτελεσματικών ενεργειακών υποδομών και δυνατοτήτων αποθήκευσης. Απαιτείται να ληφθούν υπόψη οι ορθές πρακτικές και οι αποτελεσματικοί, από κοινού αποφασιζόμενοι, μηχανισμοί. Ένα τέτοιο ευρωπαϊκό πλαίσιο θα μπορέσει επίσης να ενισχύσει την αποδοχή εκ μέρους του κοινού και των άμεσα ενδιαφερομένων.

1.8

Η ΕΕ είναι υπεύθυνη σχεδόν για το 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Το ποσοστό αυτό θα μειωθεί περίπου σε 5% κατά την περίοδο 2040-2050. Δεν αμφισβητείται ότι η ΕΕ έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στις διεθνείς διαπραγματεύσεις με σκοπό τη σύναψη μιας δεσμευτικής παγκόσμιας συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι στρεβλώσεις πρέπει να αποφεύγονται. Για όσο διάστημα δεν θα υπάρχουν παγκοσμίως ισότιμοι κανόνες για τη μείωση των αερίων θερμοκηπίου και των τιμών CO2, οι ανισορροπίες μεταξύ της ΕΕ και του υπόλοιπου κόσμου πρέπει να αντιμετωπίζονται με ευρωπαϊκά μέτρα για τους διάφορους παγκοσμιοποιημένους κλάδους.

1.9

Οι τελευταίες εξελίξεις πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας ενημερωμένης αξιολόγησης των στόχων όσον αφορά τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών λόγω της ανησυχητικής μετατόπισης των βιομηχανικών δραστηριοτήτων προς τρίτες χώρες, κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή ασκούν ρεαλιστική και μακροπρόθεσμη ενεργειακή πολιτική που αποδεικνύεται επιζήμια για τις ευρωπαϊκές επενδύσεις και θέσεις απασχόλησης.

1.10

Μια ανοικτή κοινωνία της γνώσης χρειάζεται ευελιξία ως προς τις μορφές συμμετοχής, τους κανόνες και τις ευθύνες. Απαιτείται να αναπτυχθεί ένα νέο πνεύμα καινοτομίας, με βάση τη συμμετοχή των επηρεαζόμενων ομάδων. Στόχος πρέπει να είναι η επίτευξη ουσιαστικής κοινωνικής συναίνεσης. Είναι σημαντικό να επιτευχθεί η σε βάθος κατανόηση των προκλήσεων και να αναγνωριστεί ότι τα σύνθετα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μπορούν να ξεπεραστούν μόνο με την αλληλεπίδραση της βιομηχανίας, της επιστήμης, της κοινωνίας και της πολιτικής. Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη –εταιρείες και εργαζόμενοι σε αυτές, μη κυβερνητικές οργανώσεις, κοινωνικοί εταίροι, προμηθευτές και πελάτες, καθώς και καταναλωτές– θα πρέπει να έχουν συμμετοχή σε αυτή την προσπάθεια. Η διαφάνεια θα πρέπει επίσης να διασφαλίζεται.

1.11

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι προσεγγίσεις που επισημαίνονται στην παρούσα γνωμοδότηση οφείλουν να ενσωματωθούν στη μελλοντική βιομηχανική πολιτική και σε άλλες σχετικές πολιτικές. Η ΕΕ θα πρέπει πάντοτε να συνδέει την κλιματική πολιτική της με τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, συνεργαζόμενη με τη βιομηχανία για την εξεύρεση λύσεων που να βασίζονται στη δυνατότητα τεχνικής εφαρμογής και στην οικονομική βιωσιμότητα.

2.1

Η τεχνολογία και η καινοτομία, οι παγκοσμιοποιημένες χρηματοοικονομικές αγορές και το εμπόριο, τα επί παραγγελία προϊόντα, η δυναμική αλυσίδα αξίας και η ανακύκλωση αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες στη σημερινή οικονομία.

2.2

Παράλληλα, η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, οι εισοδηματικές αποκλίσεις και τα προβλήματα που αφορούν τις πρώτες ύλες, το νερό και τα τρόφιμα θέτουν πρόσθετες προκλήσεις. Η κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη ανάπτυξη και η ενέργεια –από την άποψη της απόδοσης, των απαιτήσεων για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της πρόσβασης στους πόρους– αποτελούν σημαντικά διακυβεύματα σε διεθνές επίπεδο. Οι νέοι στόχοι πρέπει να υλοποιηθούν σε ένα αβέβαιο κλίμα, με χαμηλή ανάπτυξη στην Ευρώπη.

2.3

Οι πολυεθνικές εταιρείες και οι εργαζόμενοί τους, καθώς και οι αλυσίδες αξίας ανάντη και κατάντη, βρίσκονται όλο και περισσότερο αντιμέτωπες με την πολυπλοκότητα της παρούσας κατάστασης. Οι ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας εξακολουθούν να κατέχουν ηγετικές θέσεις παγκοσμίως. Η θέση αυτή πρέπει να διασφαλιστεί.

2.4

Η παρούσα γνωμοδότηση εξετάζει ορισμένες τρέχουσες τάσεις από πλευράς νοοτροπίας και συμπεριφοράς στο εσωτερικό διαφόρων κλάδων και επιχειρήσεων που ανοίγουν το δρόμο για νέα επιχειρηματικά μοντέλα. Οι τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε μπορούν να διευθετηθούν με επιτυχία μόνο με δημόσιες και ιδιωτικές προσεγγίσεις, βασισμένες σε αναλύσεις που να έχουν συμφωνηθεί από κοινού, σε τελειοποιημένο συντονισμό και σε πρωτοβουλίες υπέρ της ανάπτυξης και της δημιουργίας βιώσιμων θέσεων εργασίας. Οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί φορείς πρέπει να συνεργαστούν ως εταίροι στη μελλοντική αυτή πορεία.

2.5

Υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η αύξηση των εκπομπών CO2 επί πολλές δεκαετίες έχει προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις όσον αφορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας, αξιοσημείωτες μεταβολές στις καιρικές συνθήκες και πρόσθετες απρόβλεπτες συνέπειες, όπως η αύξηση της στάθμης της θάλασσας και μεταβολές στις οικολογικές συνθήκες και στα οικοσυστήματα που έχουν (αρνητικές) επιπτώσεις στη γεωργία και επιφέρουν δυσανάλογες αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων με επακόλουθη αύξηση της πείνας και της φτώχειας.

2.6

Τα προβλήματα που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή εντείνονται (1). Όσο περίπλοκο κι αν είναι το ζήτημα αυτό, το κύριο δίδαγμα έγκειται στο γεγονός ότι η παγκόσμια στόχευση των πολιτικών για το CO2 και τις χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές είναι ιδιαίτερα επιθυμητή.

2.7

Εν τω μεταξύ, παρά την έλλειψη σταθερού μακροπρόθεσμου πλαισίου, πολλές εταιρείες αναπτύσσουν δράση για τη διαμόρφωση βιώσιμων επιχειρηματικών στρατηγικών ανάντη και κατάντη και παράγουν περισσότερο βιώσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών προϊόντα και υπηρεσίες. Επίσης, σημαντικές αλλαγές πραγματοποιούνται λόγω αναδιάρθρωσης, βελτιστοποίησης και επανασχεδιασμού. Η εστίαση στην τεχνολογία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και στην καινοτομία είναι ζωτικής σημασίας για την εξεύρεση λύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

2.8

Οι αλυσίδες αξίας παραμένουν σημαντικό κοινωνικοοικονομικό πλεονέκτημα για την Ευρώπη. Η βιώσιμη παραγωγή μπορεί να επιτευχθεί μόνο με βάση την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία, τις νέες δεξιότητες και την υψηλής ποιότητας απασχόληση. Οι κυριότερες τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, όπως η βιοτεχνολογία, η νανοτεχνολογία και τα νέα υλικά, είναι όλο και πιο αναγκαίες διότι το ταχέως μειούμενο κόστος επικοινωνίας και συντονισμού διευκολύνει τη γεωγραφική διασπορά των διαφόρων δραστηριοτήτων στο εσωτερικό των αλυσίδων αξίας. Παρότι η διαδικασία αυτή δεν είναι γραμμική, συχνά συνεπάγεται τη μετεγκατάσταση των δραστηριοτήτων υψηλής έντασης εργατικού δυναμικού και των ψηφιακών δραστηριοτήτων.

2.9

Σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό εταιρειών κερδίζει έδαφος η άποψη ότι «Άνθρωποι, Πλανήτης και Κέρδος» (μια πασίγνωστη έκφραση που χρονολογείται από τη δεκαετία του ’90 και που επανέρχεται ξανά στο προσκήνιο) πρέπει να αποτελέσουν την κατευθυντήρια γραμμή, παρά τα συχνά πολύπλοκα διλήμματα και τις αντικρουόμενες επιλογές. Η άποψη αυτή θα πρέπει να οδηγήσει στη διαμόρφωση μιας οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής θεώρησης εστιασμένης στην επιχείρηση, η οποία να ανταποκρίνεται σε πεποιθήσεις, εξελίξεις και δείκτες παγκόσμιας εμβέλειας.

2.10

Μια στοχευμένη προσέγγιση εστιασμένη στην επιχείρηση, η οποία υιοθετείται ήδη σε διάφορες χώρες, θα ενισχύσει τη θέση των εταιρειών που εδρεύουν στην Ευρώπη. Η προσέγγιση αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως στρατηγική για το μέλλον, με δεσμευτική ισχύ για τους διευθύνοντες συμβούλους, τα διοικητικά συμβούλια, το προσωπικό, τους προμηθευτές, τους πελάτες, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους υπόλοιπους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και για διάφορους άλλους ενδιαφερόμενους φορείς.

3.1

Η άλλοτε κυριαρχία του δυτικού κόσμου έχει αντικατασταθεί από πολυκεντρισμό, με πολλά κέντρα βάρους. Οι πολυεθνικές εταιρείες αποτελούν σε πολυάριθμες περιπτώσεις τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των διαφόρων κέντρων. Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται συνεχώς υπό την πίεση διαφορετικών (στρεβλωτικών) πολιτικών και οικονομικών επιρροών.

3.2

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι στόχοι όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια. Τα Ηνωμένα Έθνη, ο ΟΟΣΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και ο ιδιωτικός τομέας, εκπονούν αναλύσεις και καθορίζουν τις επιθυμητές πολιτικές για να ανταποκριθούν σε αυτές τις νέες προκλήσεις. Εναπόκειται στην Επιτροπή και στο Συμβούλιο να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην κατάρτιση του σχετικού θεματολογίου, να καθορίσουν τους κανόνες του παιχνιδιού και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για επενδύσεις και καινοτομία.

3.3

Ο Δείκτης Αειφορίας Dow Jones του 1999 και η πρωτοβουλία για την υποβολή εκθέσεων απολογισμού σε παγκόσμιο επίπεδο (Global Reporting Initiative - GRI) προωθούν την ευαισθητοποίηση για τη «βιωσιμότητα», όπως κάνουν και πολλοί άλλοι φορείς, καθώς και κορυφαίες εταιρείες και οι εργαζόμενοί τους, κοινωνικοί εταίροι και μη κυβερνητικές οργανώσεις κάθε είδους. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Επιχειρήσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (WBCSD) που εδρεύει στη Γενεύη είναι ένα ενεργό δίκτυο επιχειρήσεων που διαμορφώνει τις απόψεις των επιχειρήσεων σε σχέση με τις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή· διαδραματίζει επίσης ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων για επιχειρήσεις και συνενώνει πολύπλευρα σχέδια διαφόρων επιχειρήσεων. Στις σημαντικές πρωτοβουλίες του WBCSD περιλαμβάνονται η «Vision 2050» το 2010, ακολουθούμενη από την «Changing Pace» το 2012, όπου εξηγείται ο ρόλος της ρύθμισης για την προαγωγή της ορθής συμπεριφοράς των επιχειρήσεων (2).

3.4

Σύμφωνα με την «Changing Pace», οι κυβερνήσεις οφείλουν να επιλέξουν με σαφήνεια τις προτεραιότητές τους και να θεσπίσουν τους κανόνες που θα διέπουν την επιλογή των προτεραιοτήτων αυτών έναντι των στόχων στον τομέα της ανάπτυξης και της αγοραστικής δύναμης, αλλά και να καθορίσουν πώς θα επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Ο θεμελιώδης στόχος για τις επιχειρήσεις είναι «να παρέχουν συνεχώς βελτιωμένα αγαθά και υπηρεσίες για έναν διαρκώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων, σε προσιτές τιμές, αποφεύγοντας τον μη βιώσιμο αντίκτυπο και επιδιώκοντας τη δημιουργία θέσεων εργασίας και οικονομικής αξίας» (3).

3.5

Η «Changing Pace» εντοπίζει μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παγκόσμιες μαζικές τάσεις και δημόσιες πολιτικές και στόχους και, στη συνέχεια, παρέχει μια επιχειρηματική θεώρηση των πολιτικών επιλογών. Το κεφάλαιο με τίτλο «People’s values» (Ανθρώπινες αξίες) εξετάζει συγκεκριμένα το ζήτημα του υπεύθυνου πολίτη και καταναλωτή.

3.6

Υπάρχει ένα σαφές χάσμα μεταξύ των γενικά αποδεκτών αναλύσεων και των στόχων που επιτυγχάνονται πραγματικά από τις κυβερνήσεις. Η τρέχουσα κρίση έχει σοβαρές πιθανότητες να επιβαρύνει σημαντικά την ευρωπαϊκή οικονομία: πολλές επιχειρήσεις αναγκάζονται να προσαρμόσουν την παραγωγική τους ικανότητα σε μια συρρικνούμενη ζήτηση στο δυτικό κόσμο αλλά και, όπως φαίνεται, στην Κίνα και την Ινδία.

3.7

Η ΕΕ είναι πρωτοπόρος στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης διότι υιοθέτησε το πρωτόκολλο του Κιότο και εφαρμόζει τη σχετική νομοθεσία. Εν τω μεταξύ, άλλοι σημαντικοί παράγοντες σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει παρόμοιες αρχές, πόσο μάλλον δεσμευτική νομοθεσία. Αυτή η μη ισορροπημένη και μη ικανοποιητική κατάσταση συνεχίζεται, παρά τις πρόσφατες διασκέψεις του ΟΗΕ. Η έλλειψη σαφήνειας για τη βιομηχανία της ΕΕ τροφοδοτεί την αβεβαιότητα και την ανησυχία μεταξύ των εργαζομένων των εν λόγω επιχειρήσεων. Μια καλά συντονισμένη και ισορροπημένη προσέγγιση, με συντονισμό των δημόσιων και των ιδιωτικών φορέων, είναι απολύτως απαραίτητη.

3.8

Σήμερα οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε φάση εξορθολογισμού. Αν και η τεχνολογία, η καινοτομία και οι ισχυρές αλυσίδες αξίας εξασφαλίζουν ικανοποιητικά αποτελέσματα, συνοδεύονται ωστόσο από καταστροφικές συνέπειες για τις επιχειρήσεις και την απασχόληση. Η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα σε όλη την Ευρώπη και η απασχόληση των νέων αποτελεί αντικείμενο ανησυχίας σχεδόν παντού. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για νέες προοπτικές.

3.9

Η κρίση στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας επηρεάζει τις προοπτικές για φιλόδοξες πολιτικές όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Εκτεταμένες απολύσεις στη βιομηχανία και ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση στην αγορά εργασίας για τους νέους υπονομεύουν τη μεταφορά της γνώσης και της εμπειρογνωμοσύνης που είναι απολύτως αναγκαίες για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

3.10

Από την άλλη πλευρά, η ευρεία συνειδητοποίηση της κλιματικής αλλαγής και των υπόλοιπων προκλήσεων δημιουργεί νέες ευκαιρίες. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εντάσσουν σταδιακά τα ζητήματα αυτά στις στρατηγικές τους και προσπαθούν να αποκτήσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Μια παρόμοια εξέλιξη γίνεται επίσης αισθητή σε κορυφαίες επιχειρήσεις στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία, ακόμη και σε αναδυόμενες χώρες όπως στην Κίνα. Σε πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επικρατεί η πεποίθηση, από την κορυφή ως τη βάση της ιεραρχίας, ότι οι προσαρμογές αυτές θα φέρουν καρπούς, διαμορφώνοντας ευνοϊκές συνθήκες για όλους. Τα πιο ενδιαφέροντα αποτελέσματα έχουν επιτευχθεί με διαδικασίες του τύπου «από λίκνο σε λίκνο» (cradle-to-cradle) και με την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας που χρησιμοποιεί περιορισμένους πόρους και υλικά.

3.11

Εν κατακλείδι, η ΕΟΚΕ επιμένει ως προς τον αποτελεσματικό συντονισμό των αναλύσεων και των απόψεων, καθώς και ως προς τον καθορισμό του κατάλληλου θεματολογίου μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Τούτο έχει ζωτική σημασία σε πολλά επίπεδα –παγκόσμιο, ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό– προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ευρωπαϊκή οικονομία θα παραμείνει ανταγωνιστική, με παράλληλη διαφύλαξη της βιωσιμότητας και της κοινωνικής καινοτομίας. Το κλειδί βρίσκεται στην τεχνολογία και στην προώθηση της καινοτομίας, καθώς και στη διασφάλιση επικαιροποιημένων ικανοτήτων, δεξιοτήτων και μεθόδων διαχείρισης.

4.1

Οι επιχειρήσεις προωθούν ολοένα και περισσότερο στόχους βιωσιμότητας στο εσωτερικό τους, ως τμήμα τόσο μιας εταιρικής νοοτροπίας όσο και διαφόρων πολιτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων. Κατά τον ίδιο τρόπο, σε παγκόσμια κλίμακα, μια σειρά κορυφαίων εταιρειών έχουν ενστερνιστεί τις αρχές της «Changing Pace» (4), ενώ παρεμφερείς πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται στην Ευρώπη, τόσο σε κλαδικό όσο και σε εταιρικό επίπεδο.

4.2

Η τάση αυτή εξαπλώνεται με διαφορετικό ρυθμό στους διάφορους τομείς κλάδους και τις επιμέρους επιχειρήσεις. Χρειάζεται χρόνος και μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να προαχθεί μια νέα νοοτροπία που να ευνοεί τον επαναπροσδιορισμό των στόχων, ειδικά σε μια περίοδο αργής ανάπτυξης. Ευρύτερες κοινωνικές τάσεις, όπως αυτές εκφράζονται από ΜΚΟ και απαιτητικούς καταναλωτές, προωθούν επίσης νέες προσεγγίσεις και μεθόδους.

4.3

Η συγκεκριμένη εξέλιξη καταδεικνύεται σε μελέτες τόσο της Επιτροπής όσο και μεμονωμένων εμπειρογνωμόνων. Πέρυσι, μια έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: «Η συνολική εικόνα της βιομηχανικής οικολογικής απόδοσης στην ΕΕ παρουσιάζει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης και του περιβαλλοντικού αντικτύπου κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, όπου σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η μεγαλύτερη βιωσιμότητα και αποδοτικότητα των πόρων στη βιομηχανία» (5).

4.4

Με στόχο την οικοδόμηση της μελλοντικής ευρωστίας των επιχειρήσεων, οι διευθύνοντες σύμβουλοι και τα διοικητικά συμβούλια δεσμεύονται συχνά σε τέτοιου είδους διαδικασίες αναλαμβάνοντας άμεση ευθύνη, γεγονός που εξασφαλίζει καλύτερη δομή και στοχοθέτηση εντός των επιχειρήσεων. Στο δίκτυο WBCSD, η προσωπική δέσμευση αποτελεί την τρέχουσα πρακτική. Το παράδειγμα αυτό ακολουθούν και επιχειρήσεις σε διάφορες χώρες. Η σύνδεση μεταξύ επιχειρήσεων και βιωσιμότητας γίνεται όλο και πιο ορατή και απτή.

4.5

Διάφορες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν αναλάβει πολυάριθμες πρωτοβουλίες για να συνδέσουν τους περιβαλλοντικούς στόχους με την οικονομική ευρωστία. Η διαδικασία αυτή, η οποία ξεκίνησε στη Βόρεια Ευρώπη, εντείνεται και εξαπλώνεται σταδιακά σε ολόκληρη την ήπειρο. Οι στόχοι των μεμονωμένων επιχειρήσεων εκφράζονται με δηλώσεις αποστολής, συγκεκριμένα έργα και δράσεις συνεργασίας με πανεπιστημιακούς, ΜΚΟ, κοινωνικούς εταίρους και άλλους φορείς. Στους ενδιαφερόμενους εθνικούς οργανισμούς περιλαμβάνονται οι εξής:

4.6

Υπάρχουν ακόμα πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις, οι οποίες σχετίζονται με το στάδιο οικονομικής ανάπτυξης και τον βαθμό στον οποίο οι εθνικές οικονομίες και η Ε&Α συνδέονται με τις εξελίξεις πέρα από το εθνικό και ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ωστόσο, στο άμεσο μέλλον, οι επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη θα λειτουργούν στο ίδιο παγκόσμιο πλαίσιο το οποίο θα απαιτεί παρόμοιες συμπεριφορές και αντιδράσεις. Η διοίκηση, καθώς και η εκπαίδευση και η κατάρτιση, θα πρέπει να προετοιμαστούν ενόψει αυτής της κατάστασης.

4.7

Εντοπίζονται ήδη ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά:

5.1

Οι αναπτυξιακές στρατηγικές χαμηλών εκπομπών θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και είναι συνδεδεμένες με τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ.

5.2

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία καλείται σήμερα να ανταποκριθεί σε ένα ευρύ και σύνθετο μίγμα στόχων και μέσων άσκησης πολιτικής σε ευρωπαϊκό, εθνικό, ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στη μείωση των εκπομπών CO2, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην ενεργειακή απόδοση. Οι στόχοι και τα μέσα είναι ενίοτε ασαφή, αλληλεπικαλυπτόμενα και ολοκληρωμένα ατελώς. Για να είναι αποτελεσματική και αποδοτική από πλευράς κόστους, η βιομηχανία χρειάζεται πιο απλές, προβλέψιμες και ολοκληρωμένες πολιτικές.

5.3

Η μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών προχωρά χάρη στις προσπάθειες μείωσης του κόστους, μετά την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και της ενέργειας που σημειώθηκε πριν από τη διαμόρφωση πνεύματος περιβαλλοντικής προστασίας, το οποίο αναδείχθηκε εξαιτίας των συνεπειών (υπαρκτών ή αναμενόμενων) της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.

5.4

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ένα ενιαίο και συνεκτικό πλαίσιο της ΕΕ για έναν ενεργειακό εφοδιασμό ασφαλέστερο, ανταγωνιστικό και με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές, ο οποίος να υλοποιείται με συνέπεια στα κράτη μέλη, πρέπει να αποτελείται από τέσσερις βασικούς πυλώνες:

5.5

Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ-ΕΕ) θα είναι το βασικό μέσο της πολιτικής της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με εναρμονισμένο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο· το μέσο αυτό κρίνεται σκόπιμο να εφαρμοστεί με βάση τις αρχές της αγοράς (αγορακεντρικά). Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι υπάρχουν τρία κρίσιμα ζητήματα που δεν έχουν ακόμη εξεταστεί:

5.6

Επιπλέον, υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι απαιτούνται σημαντικές αρχικές επενδύσεις για δημόσιες υποδομές, π.χ. για το ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο. Η ανάληψη δέσμευσης από τους δημόσιους φορείς για την εξασφάλιση της αρχικής επένδυσης και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των ιδιωτών επενδυτών θα αποδειχθεί πρωταρχικής σημασίας. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να συζητηθεί στο Συμβούλιο και να συμπεριληφθεί στην πρωτοβουλία της ΕΕ για την ανάπτυξη.

5.7

Τούτο αναμένεται επίσης να μετριάσει την αξιοσημείωτη τάση μετεγκατάστασης ορισμένων ευρωπαϊκών βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε άλλες περιοχές του κόσμου, παρά το γεγονός ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και η εφαρμογή της λαμβάνουν υπόψη τον κίνδυνο διαρροής άνθρακα.

5.8

Οποιαδήποτε πρόταση για τη διαρθρωτική βελτίωση του ΣΕΔΕ θα πρέπει να διευθετήσει τα ζητήματα που επισημαίνονται στα σημεία 5.4 και 5.5. Η τρέχουσα συζήτηση σχετικά με την προσαρμογή του ΣΕΔΕ δεν επικεντρώνεται επαρκώς στην επίλυση των θεμάτων αυτών ή στην τροποποίηση του σχεδιασμού του ΣΕΔΕ. Από το 2020 και μετά, η προσαρμογή των κατευθύνσεων θα πρέπει να οδηγήσει σε μια σταθερή τιμή CO2, βάσει της οποίας οι συμμετέχοντες στην αγορά πιστεύεται ότι θα είναι σε θέση να προγραμματίσουν τη λήψη μακροπρόθεσμων επενδυτικών αποφάσεων για την εξεύρεση λύσεων με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές. Η βελτίωση του σχεδιασμού του συστήματος ΣΕΔΕ θα μπορούσε να αποτρέψει την ανάγκη βραχυπρόθεσμων πολιτικών παρεμβάσεων.

5.9

Η βελτίωση του σχεδιασμού του ΣΕΔΕ είναι επίσης αναγκαία για τη μεγιστοποίηση του βαθμού αποδοχής εκ μέρους της κοινής γνώμης και των εργαζομένων. Παρόλο που κάποιες «παραδοσιακές» θέσεις εργασίας αναμένεται να εξαφανιστούν γρήγορα, δεν έχουν ακόμη ουσιαστικά δημιουργηθεί νέες «πράσινες» θέσεις εργασίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι εξαιρετικά απότομες μεταβολές δείχνουν ότι η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών συχνά βιώνεται ως απειλή σε παραδοσιακούς τομείς παραγωγής. Ο κοινωνικός διάλογος σε διάφορα επίπεδα είναι απαραίτητος για την προώθηση της διαφάνειας και της αποδοχής από τους ενδιαφερόμενους, καθώς και για τη δρομολόγηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης, έτσι ώστε όλοι οι εργαζόμενοι να έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόσουν τις δεξιότητές τους στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

5.10

Χρειάζεται οπωσδήποτε μια νέα πολιτική για την Ε&Α και την καινοτομία, εστιασμένη στη δημιουργία αξίας σε περίπλοκες (διεθνείς) αλυσίδες αξίας που στοχεύουν σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η σημερινή τεχνολογική κατεύθυνση πρέπει να διευρυνθεί περαιτέρω. Η κλιματική αλλαγή, η διαφαινόμενη έλλειψη στρατηγικών πόρων και οι επακόλουθες αυξήσεις των τιμών επιβάλλουν την αλλαγή νοοτροπίας όσον αφορά την ενέργεια και τις πρώτες ύλες. Επίσης, πρέπει να συνεκτιμηθούν οι διεργασίες για την κάλυψη της υστέρησης στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς τεχνολογίας. Η ζήτηση πόρων αυξάνεται, ενώ η αναδιάρθρωση των ενεργειακών συστημάτων και η μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας των πόρων συνεπάγονται κινδύνους και υψηλό κόστος. Η επιτυχία θα εξαρτηθεί επίσης από διαφορετικές, στενά συνδεδεμένες, βιομηχανίες και τομείς αρμοδιότητας. Όλοι αυτοί οι παράγοντες απαιτούν επειγόντως μια συνεκτική τεχνολογική πορεία στην ΕΕ (6), υποστηριζόμενη από μια συνεκτική πολιτική λήψης αποφάσεων.

5.11

Οι ολοκληρωμένες προσεγγίσεις υπερβαίνουν τη φάση της παραγωγής και αποσκοπούν στη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής, δηλαδή όσον αφορά τον σχεδιασμό, τις πρώτες ύλες, τη συναρμολόγηση, τη διανομή και τη διάθεση. Οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί φορείς πρέπει να εξετάσουν και να προσδιορίσουν επακριβώς ολοκληρωμένες πολιτικές προϊόντων, έτσι ώστε να αποφευχθεί η υπερβολική ρύθμιση. Στα εκάστοτε διαθέσιμα εργαλεία περιλαμβάνονται συμφωνίες μεταξύ των παραγωγών και των κυβερνήσεων ή της ΕΕ σχετικά με τα οικολογικά σήματα, την ενεργειακή σήμανση, τον οικολογικό σχεδιασμό, την απαγόρευση ουσιών και τη σήμανση του οικολογικού αποτυπώματος. Για να είναι η σήμανση αποτελεσματική, πρέπει να περιέχει επαρκή και αξιόπιστα στοιχεία πληροφόρησης των καταναλωτών, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές η οποία θα πρέπει να εφαρμοστεί σωστά.

5.12

Οι εκτεταμένες δαπάνες για βασική και εφαρμοσμένη Ε&Α αποτελούν μια ακόμη απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου που αφορά έναν ασφαλή, παγκοσμίως ανταγωνιστικό, οικονομικά προσιτό και αποδοτικό ενεργειακό εφοδιασμό για την Ευρώπη, ο οποίος να διασφαλίζεται από αποτελεσματική ενεργειακή υποδομή και αντίστοιχη νομοθεσία (7).

5.13

Τα συστήματα καινοτομίας που υπερβαίνουν τα κλαδικά όρια και οι ολοκληρωμένες αλυσίδες αξίας επηρεάζουν τις επιχειρήσεις, δεδομένου ότι τα παγκόσμια ενεργειακά συστήματα που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα πρέπει να απαλλαχθούν από τις ανθρακούχες εκπομπές σε βάθος χρόνου, ενώ οι ελλείψεις πρώτων υλών θα απαιτήσουν στροφή προς μια οικονομία εξοικονόμησης πόρων. Σταδιακά, η βιωσιμότητα αρχίζει να επιβάλλεται σε όλες τις αγορές, με αποτέλεσμα να εξαλείφει τα παραδοσιακά όρια μεταξύ τομέων και να διαμορφώνει νέες αλυσίδες δημιουργίας αξίας.

5.14

Η τρέχουσα συζήτηση ενθαρρύνει επίσης έναν αυξανόμενο αριθμό πρωτοβουλιών «από τη βάση προς την κορυφή» στο εσωτερικό των διαφόρων εταιρειών. Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι ΜμΕ αναπτύσσουν επιχειρηματικές στρατηγικές και μοντέλα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών για ολόκληρη την αλυσίδα αξίας. Η πρόβλεψη των μελλοντικών ενεργειακών απαιτήσεων θα αποφέρει επίσης ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα· προς τούτο, απαιτείται επομένως κατάλληλη νομοθεσία. Η εσωτερική ανάπτυξη καινοτόμων ιδεών και διεργασιών καινοτομίας για την παραγωγή και την οργάνωση, από τα ανώτατα διοικητικά κλιμάκια έως τον τελευταίο εργαζόμενο, αρχίζει να γίνεται συνήθης πρακτική σε πολλές επιχειρήσεις.

5.15

Παρατίθενται ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα:

5.15.1

Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της τελικής ενεργειακής ζήτησης προέρχεται από τις δομημένες επιφάνειες, η κατανάλωση ορυκτών πηγών ενέργειας μπορεί να μειωθεί σημαντικά με οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των ήδη υφιστάμενων και των νέων κτιρίων, μεταξύ άλλων με τη βοήθεια της μόνωσης και της βελτίωσης των τεχνικών θέρμανσης. Άλλα παραδείγματα αφορούν διάφορα έργα επιχειρήσεων και δήμων για τη δημιουργία υποδομών στον τομέα των μεταφορών και για τη μεταφορά της τοπικά παραγόμενης βιώσιμης ενέργειας. Οι πτυχές αυτές και το συγκεκριμένο πλαίσιό τους θα αποτελέσουν αντικείμενο χωριστής γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ (8).

5.15.2

Η ένωση Euracoal προτείνει μια στρατηγική καθαρού άνθρακα τριών φάσεων που θα αντικατοπτρίζει τα πορίσματα του ενεργειακού χάρτη πορείας για το 2050 και προβλέπει τα εξής: την εισαγωγή της πλέον σύγχρονης τεχνολογίας στην ηλεκτροπαραγωγή με καύση άνθρακα η οποία συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών· την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς ευέλικτων τεχνολογιών υψηλής απόδοσης· και την επίδειξη και ανάπτυξη της δέσμευσης, και αποθήκευσης CO2 καθώς και μεταφοράς αυτού, καθώς και τη δέσμευση και αποθήκευση CO2 (CCS) για άλλα καύσιμα και τομείς. Υπάρχουν δε κι άλλα περιθώρια βελτίωσης των εξαγωγικών δυνατοτήτων της ΕΕ όσον αφορά τις καθαρές τεχνολογίες άνθρακα.

5.15.3

Οι δασικές βιομηχανίες, οι οποίες βασίζονται σε ανανεώσιμες πρώτες ύλες και χρησιμοποιούν φυσικά ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι εξαιρετικά δραστήριες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να επιτύχει μια τομεακή δέσμη μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της Ε&Α, είναι να φέρει στην αγορά καινοτόμες τεχνολογίες και νέα προϊόντα. Χρειάζεται επίσης η επίτευξη ορθής ισορροπίας μεταξύ των πρώτων υλών και της ενεργειακής χρήσης των πρώτων υλών. Οι πολιτικές πρέπει να συμβαδίζουν με τις παγκόσμιες εξελίξεις, με τους άλλους τομείς πολιτικής και με τους επενδυτικούς κύκλους της βιομηχανίας.

5.15.4

Οριζόντιες πρωτοβουλίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» απαιτείται να παρασχεθεί υψηλή προτεραιότητα και επαρκής χρηματοδότηση σε πρωτοβουλίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), όπως π.χ. οι Βιώσιμες βιομηχανικές διαδικασίες μέσω απόδοσης πόρων και ενέργειας (Sustainable Process Industry through Resource and Energy Efficiency - SPIRE) και η Πρωτοβουλία βιομηχανικής έρευνας για τα ενεργειακά υλικά (Energy Materials Industrial Research Initiative - EMIRI).

5.16

Αυτή τη στιγμή, σε επίπεδο ΕΕ, διάφοροι άλλοι κλάδοι αναπτύσσουν μακροπρόθεσμους χάρτες πορείας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

5.17

Η μετάβαση σε μια βιοοικονομία για την Ευρώπη θα αποτελέσει επίσης μέρος της λύσης και θα σηματοδοτήσει μια σημαντική εξέλιξη για την οικοδόμηση μιας οικονομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν νέα βιοπροϊόντα και λύσεις που ανταποκρίνονται σε αυξανόμενες προσδοκίες και αυστηρότερες προδιαγραφές.

6.1

Διαδικασίες όπως αυτές που περιγράφονται παραπάνω, πρέπει να συνοδεύονται εποικοδομητικά και να ενσωματώνονται σε τεχνολογικά, οικονομικά και κοινωνικά πλαίσια και συνθήκες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται στοχοθετημένα ερευνητικά και επενδυτικά προγράμματα σε επιχειρήσεις, καθώς και συντονισμένος διάλογος –τόσο σε κλαδικό όσο και σε εταιρικό επίπεδο– με τις δημόσιες (ενωσιακές και εθνικές) αρχές και με μια σειρά ενδιαφερομένων μερών.

6.2

Προκειμένου να υποστηριχθεί η πρωτοβουλία για την ανάπτυξη, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο χρήσης αναξιοποίητων ή και νέων πόρων για τη χρηματοδότηση επειγόντων μέτρων. Τα ΠΠ7 και 8 κρίνεται σκόπιμο να προωθήσουν επαναστατικές τεχνολογίες και καινοτόμα προγράμματα. Η ΕΤΕπ θα πρέπει επίσης να αναλάβει υποστηρικτικό ρόλο. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά να εξεταστεί ως πιθανό μέσο και η παροχή φορολογικών ελαφρύνσεων.

6.3

Οι τεχνολογικές πλατφόρμες της ΕΕ, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσανατολισμένες στη βιομηχανία, περιλαμβάνουν επιχειρήσεις, ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστημιακούς κύκλους και συγχρόνως συγκεντρώνουν τις απόψεις της κοινής γνώμης σχετικά με τις μελλοντικές εξελίξεις (9). Σημαντικός είναι επίσης ο ρόλος τους στην ανάλυση των παγκόσμιων τάσεων και προσδοκιών και στον από κοινού καθορισμό στόχων και χρονοδιαγραμμάτων.

6.4

Ο καθορισμός των στόχων της αγοράς προϋποθέτει συζητήσεις και δοκιμές με τη συμμετοχή των προμηθευτών και των πελατών, καθώς και των ενδιαφερομένων μερών, όπως οι κοινωνικοί εταίροι, οι ΜΚΟ, οι περιφερειακές αρχές και οι καταναλωτές. Η ΕΕ και οι μεμονωμένες κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για τη νομοθεσία και τους κανονισμούς, αλλά δεν θα πρέπει να δρουν μονομερώς. Αντίθετα, η δράση τους πρέπει να συνδέεται με εφικτούς χάρτες πορείας και συνεχείς διεργασίες, καθώς και με τον προγραμματισμό στο πλαίσιο των πρωτοπόρων επιχειρήσεων (10), πράγμα το οποίο απαιτεί την αδιάλειπτη ανταλλαγή μελετών και την αντιπαράθεση απόψεων μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

6.5

Συχνά, η πολιτική συζήτηση επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο σε πρωτοβουλίες της ΕΕ (ή των κυβερνήσεων) «από την κορυφή προς τη βάση», οι οποίες σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, τις δημογραφικές εξελίξεις, την υγεία, τα τρόφιμα, το νερό κλπ., χωρίς να συνεκτιμά την τρέχουσα κατάσταση των επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της συμπερίληψης μελετών και λύσεων προερχόμενων από τον ιδιωτικό τομέα που συμμερίζεται τις ίδιες ανησυχίες. Για την αντιμετώπιση των κυριότερων προβλημάτων χρειάζονται ιδιωτικές επενδύσεις, υποστηριζόμενες από εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.

6.6

Οι κοινωνικοί στόχοι των επιχειρήσεων και η ανάγκη διαφύλαξης της δέσμευσης των εργαζομένων πρέπει να ενσωματωθούν στις διαδικασίες εκσυγχρονισμού. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη οφείλουν, μέσω των τομεακών και διατομεακών επιτροπών κοινωνικού διαλόγου, να προωθήσουν και να εφαρμόσουν μέτρα για τη στήριξη μιας κοινωνικά αποδεκτής διαχείρισης της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Εκτός από την παροχή έμφασης στις απαιτούμενες δεξιότητες των εργαζομένων (11), απαιτείται να ληφθούν επίσης υπόψη οι ποσοτικές πτυχές και τα χρονοδιαγράμματα.

6.7

Επικαιροποιημένα προγράμματα σπουδών, καθώς και προγράμματα εκπαίδευσης, κατάρτισης και μαθητείας, χρειάζεται να αντικατοπτρίζουν την κοινή σχετική δέσμευση των κυβερνήσεων/διοικήσεων, των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους με σκοπό να ξεπεραστούν τα ιστορικά υψηλά επίπεδα ανεργίας.

6.8

Μια σημαντική, αν όχι καθοριστική, πτυχή είναι οι παγκόσμιες συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού, παραδείγματος χάρη με τη βοήθεια προτύπων και πιστοποιητικών παγκόσμιας εμβέλειας, διαφανούς νομοθεσίας, συμμετρικής πρόσβασης στην αγορά, προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και παρεμφερών επιπέδων προστασίας των καταναλωτών. Τα βασικά εργασιακά δικαιώματα θα πρέπει να γίνονται επίσης σεβαστά. Οι πτυχές αυτές θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής εμπορικής πολιτικής (12).

6.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να λάβουν γνώση της διαδικασίας με την οποία οι επιχειρήσεις και όμιλοι εταιρειών εισάγουν αυτοεπιβαλλόμενες απαιτήσεις και διαδικασίες, δεδομένου ότι η έγκαιρη επίτευξη των επιθυμητών στόχων μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση.