5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/73

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση οδηγίας για τα οργανωμένα ταξίδια και τους εξατομικευμένους ταξιδιωτικούς διακανονισμούς. Αναγνωρίζει ότι το πεδίο εφαρμογής και οι ορισμοί της οδηγίας αποτελούν βασική συνιστώσα της πρότασης και, άρα, συνιστά τα εξής:

1.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει μεν την προσπάθεια ενίσχυσης της διαφάνειας, αλλά θεωρεί ότι η μεθοδολογία για την επίτευξή της πρέπει να είναι σαφής και εύχρηστη για λόγους ευκολότερης αναζήτησης στοιχείων και να μην επαφίεται αποκλειστικά και μόνο στη διακριτική ευχέρεια του λιανοπωλητή.

1.3

Μολονότι η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της διάδοσης των πληροφοριών με ηλεκτρονικά μέσα, επισημαίνει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετοί Ευρωπαίοι καταναλωτές που δεν διαθέτουν αυτή τη δυνατότητα –είτε από επιλογή είτε λόγω περιορισμένης πρόσβασης– και δεν πρέπει να γίνονται διακρίσεις εις βάρος τους κατά την πρόσβαση στις πληροφορίες για τα οργανωμένα ταξίδια τους ή την επικαιροποίηση αυτών των πληροφοριών.

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά να καθοριστεί σαφέστερα η «εύλογη» χρέωση ακύρωσης και υπογραμμίζει ότι η αποζημίωση των 100 ευρώ είναι οπωσδήποτε ανεπαρκής και περιστέλλει τα ισχύοντα δικαιώματα των καταναλωτών.

1.5

Η ΕΟΚΕ κρίνει εφικτή την τροποποίηση της οδηγίας 90/314/EΟΚ και την προσαρμογή της στις νέες τεχνολογίες χωρίς να απαιτείται υποβάθμιση της προστασίας του καταναλωτή.

2.1

Η οδηγία σχετικά με τα οργανωμένα ταξίδια και τους εξατομικευμένους ταξιδιωτικούς διακανονισμούς αποτελεί την πολυαναμενόμενη επικαιροποίηση της οδηγίας του 1990 για τα οργανωμένα ταξίδια. Με την παρούσα, επικαιροποιημένη οδηγία, αφενός, έχουν συμπεριληφθεί τα νέα ψηφιακά μέσα στους τρόπους που διαθέτουν οι καταναλωτές για να πραγματοποιούν κρατήσεις για τις διακοπές τους και, αφετέρου, έχουν απαλειφθεί ορισμένα παρωχημένα στοιχεία.

2.2

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ασχολείται με την αναθεώρηση αυτής της οδηγίας από το 2007, προβαίνοντας σε αξιολογήσεις αντίκτυπου, διαδικασίες διαβούλευσης και συναντήσεις με τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη.

3.1

Βασικό στοιχείο της επικαιροποιημένης οδηγίας είναι το πεδίο εφαρμογής της και οι ορισμοί που παρέχει. Το πεδίο εφαρμογής καλύπτει ευρύτερο φάσμα τύπων ταξιδίου και πιο συγκεκριμένα:

3.2

Από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας εξαιρούνται οι ανεξάρτητοι ταξιδιωτικοί διακανονισμοί, οι διακανονισμοί για επαγγελματικά ταξίδια και άλλα πεδία που ορίζονται στο άρθρο 2. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η εξαίρεση που προβλέπεται στο άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο γ) δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πλήττει τον επιχειρηματία ή κάποιον από τους υπαλλήλους του που επιλέγει εξατομικευμένο ταξιδιωτικό διακανονισμό ή οργανωμένο ταξίδι για επαγγελματικούς λόγους ή συνδυασμό επαγγελματικών λόγων με αναψυχή τα οποία δεν εμπίπτουν σε σύμβαση-πλαίσιο. Επομένως, από κάθε άποψη ένα τέτοιο είδος ταξιδίου θα πρέπει να εμπίπτει στον ορισμό του οργανωμένου ταξιδίου και/ή των εξατομικευμένων ταξιδιωτικών διακανονισμών.

3.3

Με αυτόν τον νέο ορισμό διασφαλίζεται ότι το πεδίο των οργανωμένων ταξιδιωτικών πακέτων είναι ευρύτερο από το παραδοσιακό πακέτο των οργανωμένων διακοπών και ότι συμπεριλαμβάνει τις πιο σύγχρονες τάσεις των διακοπών, καλύπτοντας έτσι πρόσθετο ποσοστό ύψους 23% των ταξιδιωτών. Αναμένεται ότι σχεδόν το ήμισυ των ταξιδιωτικών διακοπών (46%) θα καλύπτεται από τη νέα οδηγία (1). Ενώ 7 στα 10 παραδοσιακά οργανωμένα ταξίδια αγοράζονται από έμψυχο ταξιδιωτικό πράκτορα, αρκετοί καταναλωτές αγοράζουν σήμερα αυτά τα παραδοσιακά πακέτα επιγραμμικά, ενώ αυξάνεται η χρήση του Διαδικτύου και για τα εξατομικευμένα ταξιδιωτικά πακέτα (2).

3.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για αυτόν τον νέο, ευρύτερο ορισμό των ταξιδιωτικών πακέτων, διότι διευθετεί σαφώς ζητήματα που αφορούν τα εξατομικευμένα πακέτα διακοπών και τα οποία δεν καλύπτονταν από την οδηγία του 1990, παρά το γεγονός ότι ο μέσος καταναλωτής είχε την εντύπωση ότι τύγχανε προστασίας. Κατά την ΕΟΚΕ, τα οργανωμένα ταξίδια δεν συνδυάζουν απαραιτήτως τις μεταφορές και τα καταλύματα· αντιθέτως, πρόκειται για συνδυασμό τουλάχιστον δύο διαφορετικών στοιχείων όπως η ενοικίαση αυτοκινήτου ή οι εκδρομές, η μεταφορά, το κατάλυμα, οι αθλητικές δραστηριότητες ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο σχετικό με τις διακοπές.

3.5

Ο ορισμός του οργανωμένου ταξιδίου στο άρθρο 3 παράγραφος 2 καλύπτει ευρύ φάσμα παραμέτρων των ταξιδιωτικών πακέτων. Η ΕΟΚΕ δηλώνει ικανοποιημένη από τον εν λόγω ορισμό, αλλά επισημαίνει ότι στα «προσωπικά στοιχεία» –όπως ορίζονται στην παράγραφο 2 στοιχείο β) σημείο v) του ίδιου άρθρου– πρέπει να περιλαμβάνεται κάθε διαβιβαζόμενο προσωπικό στοιχείο του πελάτη που απαιτείται για την κράτηση και όχι μόνο τα στοιχεία της πιστωτικής κάρτας, όπως αναφέρεται στην αιτιολογική σκέψη 18 της οδηγίας. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ εισηγείται τη διαγραφή των δύο τελευταίων προτάσεων της αιτιολογικής σκέψης 18. Επίσης, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η διαβίβαση αυτών των προσωπικών στοιχείων δεν πρέπει να περιορίζεται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και άρα προτείνει να διαγραφεί η φράση «το αργότερο κατά την επιβεβαίωση της κράτησης της πρώτης υπηρεσίας» από την αιτιολογική σκέψη 18 και από το άρθρου 3 παράγραφος 2 στοιχείο β) σημείο v).

3.6

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι διατάξεις της οδηγίας πρέπει να ισχύουν και για τους περιστασιακούς διοργανωτές ταξιδιωτικών πακέτων και να καθορίζουν τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο κατοχυρώνονται τόσο η προστασία του καταναλωτή ανεξαρτήτως του διοργανωτή του ταξιδιού όσο και οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τους διοργανωτές. Επομένως, η ΕΟΚΕ εισηγείται τη διαγραφή της φράσης «περιστασιακά οργανωμένα πακέτα» από την αιτιολογική σκέψη 19.

3.7

Επίσης, στο πεδίο εφαρμογής της πρότασης οδηγίας πρέπει να συμπεριληφθούν τα οργανωμένα ταξίδια και οι εξατομικευμένοι ταξιδιωτικοί διακανονισμοί που διαρκούν λιγότερο από 24 ώρες. Λόγω της περιορισμένης διάρκειάς τους, ο κίνδυνος για τον πάροχο είναι χαμηλότερος, ενώ ο καταναλωτής ενδέχεται να αντιμετωπίσει όσα προβλήματα θα αντιμετώπιζε σε οποιοδήποτε άλλο οργανωμένο ταξίδι. Εξάλλου, σε ορισμένες χώρες δεν υφίσταται αυτό το όριο (3).

4.1

Σκοπός της πρότασης οδηγίας είναι η επίτευξη περαιτέρω διαφάνειας υπέρ του καταναλωτή, ο οποίος θα είναι ενήμερος για τον τύπο της σύμβασης που πρόκειται να συνάψει και τα σχετικά δικαιώματά του. Το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί η εσφαλμένη εντύπωση προστασίας που σχημάτιζαν ενίοτε από παραπλάνηση στο παρελθόν οι καταναλωτές.

4.2

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της σαφέστερης και εκτενέστερης ενημέρωσης του καταναλωτή ως προς τους όρους των συμβάσεων που συνάπτει. Εντούτοις, η εφαρμογή αυτού του καθεστώτος διαφάνειας ίσως να μην είναι τόσο απλή υπόθεση όσο φαίνεται, καθότι η επιλογή της μεθοδολογίας υλοποίησής του επαφίεται στον λιανοπωλητή.

4.3

Η σχετική ευθύνη θα πρέπει να βαρύνει τόσο τον διοργανωτή όσο και τον λιανοπωλητής, και όχι μόνο τον πρώτο. Συχνά ο καταναλωτής δεν είναι βέβαιος ποιος είναι ποιος στην αλυσίδα των συμβατικών υποχρεώσεων και ακόμα συχνότερα ταυτίζει τον λιανοπωλητή με τον αντισυμβαλλόμενο. Εξάλλου, ο καταναλωτής δεν πρέπει να εξαρτάται από την καλή θέληση του λιανοπωλητή για τη διαβίβαση των διαμαρτυριών του στον διοργανωτή, εξ ου και η θεμελιώδης σημασία της άρτιας εφαρμογής του άρθρου 13.

5.1

Καταργείται η απαίτηση της οδηγίας του 1990 για την επανεκτύπωση των φυλλαδίων, δεδομένου ότι το Διαδίκτυο έχει διανοίξει μια νέα εποχή στην ενημέρωση του καταναλωτή. Με την άρση αυτής της απαίτησης, ο κλάδος θα εξοικονομεί 390 εκατομμύρια ευρώ ετησίως (4). Ωστόσο, με τη νέα πρόταση οδηγίας παραμένει υποχρεωτική η παροχή όλων των πληροφοριών στον καταναλωτή κατά τη φάση υπογραφής της σύμβασης και η γραπτή ενημέρωσή του για τυχόν αλλαγές εκ των υστέρων.

5.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι ο κλάδος θα εξοικονομήσει πόρους και συνιστά μετ’ επιτάσεως οι πόροι αυτοί να διατεθούν υπέρ της καινοτομίας, της απασχόλησης και της οικονομικής μεγέθυνσης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όσοι καταναλωτές δεν χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο, είτε από επιλογή είτε επειδή δεν έχουν τα κατάλληλα μέσα, δεν πρέπει να μειονεκτούν ως προς την πρόσβαση στη σωστή πληροφόρηση.

6.1

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη παροχής των προσυμβατικών πληροφοριών σε σταθερό μέσο, έτσι ώστε ο καταναλωτής να μπορεί ανά πάσα στιγμή να τις αναγνώσει.

6.2

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ δέχεται τη δυνατότητα αλλαγής των πληροφοριών που παρέχονται στον ταξιδιώτη είτε πριν είτε κατά τη σύναψη της σύμβασης, αλλά οι πληροφορίες που αφορούν την επωνυμία και τη διεύθυνση του παρόχου είναι πολύ σημαντικές και δεν πρέπει να επιδέχονται αλλαγή.

6.3

Σημαντικές τροποποιήσεις της σύμβασης δεν πρέπει να επιτρέπονται παρά μόνο αν δεν δημιουργούν προβλήματα για τον ταξιδιώτη. Επίσης, η αποδοχή αυτών των τροποποιήσεων από τον καταναλωτή θα πρέπει να είναι ρητή και όχι σιωπηρή όπως προτείνεται στο άρθρο 9 παράγραφος 2 στοιχείο β).

6.4

Θα πρέπει να διαγραφεί η διάταξη που παρέχει στον διοργανωτή το δικαίωμα να ακυρώσει το οργανωμένο ταξίδι εάν δεν έχει επιτευχθεί ο απαιτούμενος ελάχιστος αριθμός ατόμων. Μολονότι αυτή η δυνατότητα προβλέπεται ήδη στην ισχύουσα οδηγία, δεν δικαιολογείται πλέον η ύπαρξή της, καθότι στις μέρες μας η τεχνολογία επιτρέπει στους παρόχους να προβλέπουν και να διαχειρίζονται εγκαίρως τους κινδύνους που συνδέονται με τις παροχές και τις δραστηριότητές τους.

6.5

Οι συμβάσεις πρέπει να είναι συνταγμένες στη γλώσσα του καταναλωτή.

7.1

Βάσει των νέων κανόνων, ο καταναλωτής δεν διατηρεί μόνο το δικαίωμα να εκχωρήσει μια σύμβαση σε τρίτο πρόσωπο, αλλά και να ακυρώσει τη σύμβαση. Στην περίπτωση αυτή, υποχρεούται να καταβάλει ένα εύλογο ποσό στον διοργανωτή για τα έξοδα στα οποία αυτός υπεβλήθη.

7.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επέκταση του δικαιώματος του καταναλωτή για ακύρωση πριν από την αναχώρηση. Εντούτοις, αμφισβητεί την πραγματική αξία του «εύλογου» ποσού σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης από πλευράς του καταναλωτή. Πρέπει να ορίζονται στην οδηγία γενικές αρχές ή κανόνες υπολογισμού της αποζημίωσης που θα οφείλει να καταβάλλει ο καταναλωτής. Το ύψος της δεν θα πρέπει να είναι δυσανάλογο ή υπερβολικό.

7.3

Εξάλλου, ο καταναλωτής θα πρέπει να μπορεί να ακυρώνει τη σύμβαση για λόγους απρόβλεπτου και αναπότρεπτου χαρακτήρα (π.χ. ασθενείας ή θανάτου οικείου προσώπου) χωρίς την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης, κατ' αντιστοιχία προς το δικαίωμα του διοργανωτή να ακυρώσει το ταξίδι σε περίπτωση ανωτέρας βίας χωρίς να υποχρεούται να καταβάλει αποζημίωση.

8.1

Ο περιορισμός της αποζημίωσης σε 100 ευρώ και σε τρεις διανυκτερεύσεις ανά ταξιδιώτη είναι εντελώς απαράδεκτος για την ΕΟΚΕ. Έρχεται σε αντίφαση με τη γενική ευθύνη του διοργανωτή να εκτελέσει το πακέτο όπως έχει συμφωνηθεί με τον καταναλωτή. Επιπροσθέτως, αντιβαίνει στην αρχή της «πλήρους αποζημίωσης» των ζημιών, που αποτελεί γενική αρχή του δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Το όριο της τιμής δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται ποτέ στην περίπτωση των ατόμων μειωμένης κινητικότητας.

8.2

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η πρόταση οδηγίας διαλαμβάνει ρητώς τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (π.χ. στο κεφάλαιο 4).

8.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμπεριλάβει στις αιτιολογικές σκέψεις της πρότασης οδηγίας αναφορά στην πιστοποίηση της προσβασιμότητας και της συναφούς τυποποίησης, καθότι έτσι θα παρέχονται πολύτιμες πληροφορίες στον ταξιδιωτικό πράκτορα.

8.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η αρχή της ευθύνης των ταξιδιωτών να ειδοποιούν τον διοργανωτή «σχετικά με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους τουλάχιστον 48 ώρες πριν από την έναρξη του πακέτου» πρέπει να ισχύει και για τα άτομα με αναπηρία. Επισημαίνει, εντούτοις, ότι συχνά ο ταξιδιώτης προτίθεται να ενημερώσει σχετικά τον διοργανωτή, αλλά δεν έχει τρόπο να επικοινωνήσει μαζί του. Συνεπώς, είναι σημαντικό να γνωστοποιούνται σαφώς στον ταξιδιώτη οι διαθέσιμοι τρόποι επικοινωνίας (θα μπορούσε λ.χ. να υπάρχει ειδικό πεδίο στην ηλεκτρονική αίτηση).

9.1

Η αποζημίωση αποτελεί κρίσιμη πτυχή της προστασίας των καταναλωτών. Μέχρι σήμερα, οι καταναλωτές αντιμετώπιζαν ενίοτε καταστάσεις όπου το βάρος της ευθύνης μετατοπιζόταν από τον ένα πάροχο υπηρεσιών στον άλλον, φέρνοντας τον καταναλωτή σε κατάσταση αγανάκτησης. Η πρόταση επισημαίνει την ανάγκη ύπαρξης ενός και μοναδικού σημείου επαφής στο οποίο θα απευθύνεται ο καταναλωτής σε περίπτωση προβλήματος.

9.2

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της απλοποίησης του συστήματος αποζημίωσης του καταναλωτή, με τον προσδιορισμό ενός και μοναδικού σημείου επαφής για τυχόν προβλήματα που ανακύπτουν στα εξατομικευμένα ταξιδιωτικά πακέτα. Αυτό το σημείο επαφής θα πρέπει να προσδιορίζεται σαφώς από την αρχή των συζητήσεων σχετικά με τη σύμβαση για την παροχή πακέτου διακοπών.

9.3

Ο καταναλωτής πρέπει να έχει στη διάθεσή του εύλογο χρονικό διάστημα για να υποβάλει τις διαμαρτυρίες του και να μην υποχρεούται να το πράξει αμέσως. Έτσι, θα διατηρεί το δικαίωμα διεκδίκησης αποζημίωσης και μετά την περίοδο του ταξιδίου.

10.1

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον σημαντικό αντίκτυπο αυτής της νέας πρότασης, τόσο στους καταναλωτές όσο και στις επιχειρήσεις. Και τα δύο μέρη θα ωφεληθούν πολλαπλώς, όπως περιγράφεται και στα σχετικά δελτία Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

10.2

Η αναθεωρημένη πρόταση θα ενισχύσει την προστασία των καταναλωτών σε ορισμένα πεδία και θα συμβάλει στην εξοικονόμηση πόρων για τον κλάδο. Μολαταύτα, η ΕΟΚΕ διατηρεί τις ανησυχίες της όσον αφορά την ορθή διαβίβαση των πληροφοριών στους καταναλωτές και τη σαφή ανάληψη ευθυνών από τον κλάδο.

10.3

Επιπλέον, μολονότι οι μεμονωμένοι ταξιδιωτικοί διακανονισμοί δεν καλύπτονται από την παρούσα οδηγία, δεν πρέπει να συνοδεύονται από μικρότερη προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών.

11.1

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει πρόβλημα νομικού κατακερματισμού των δικαιωμάτων που συνδέονται με τα ταξίδια και τις διακοπές και θεωρεί ότι απαιτείται πιο εναρμονισμένη προσέγγιση. Τα ταξίδια και οι διακοπές δεν καλύπτονται από τη νομοθεσία για τα γενικά δικαιώματα των καταναλωτών, όπως αυτά ορίζονται στην οδηγία 2011/83/ΕΕ σχετικά τα δικαιώματα των καταναλωτών, με συνέπεια τον προαναφερθέντα κατακερματισμό και την ανεπαρκή προστασία των Ευρωπαίων καταναλωτών όταν ταξιδεύουν. Εξάλλου, τη σύγχυση του ταξιδιώτη επιτείνουν η ποικιλία και η πολλαπλότητα των δικαιωμάτων που αφορούν τα μεμονωμένα ταξίδια, τα οποία καλύπτονται με διαφορετικό τρόπο από άλλες οδηγίες, οι οποίες ρυθμίζουν συγκεκριμένα αυτό το είδος ταξιδιών.

12.1

Η προστασία του καταναλωτή έναντι της αφερεγγυότητας που προβλέπει η πρόταση οδηγίας κρίνεται θετική, προκειμένου να αποφευχθούν καταστάσεις απροστάτευτων καταναλωτών που προσπαθούν να αντεπεξέλθουν σε κρούσματα αφερεγγυότητας ενώ απολαμβάνουν τις διακοπές τους. Ωστόσο, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η διοικητική συνεργασία και η ταχεία λειτουργία των προβλεπόμενων σημείων επαφής.

13.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποβάλει εντός πενταετίας έκθεση για την εφαρμογή της πρότασης στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, συνοδευόμενη, εάν απαιτείται, από νομοθετικές προτάσεις. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι αυτή η έκθεση θα πρέπει να αρχίσει να εκπονείται αμέσως μόλις τεθεί σε ισχύ η οδηγία, έτσι ώστε να σχηματιστεί σαφής εικόνα της εφαρμογής της από τα πρώτα στάδια και να μην απαιτηθεί υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα για την υιοθέτηση των νομοθετικών προτάσεων.

14.1

Η πλήρης εναρμόνιση που εισηγείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα πρέπει να προκαλέσει υποβάθμιση της σημερινής προστασίας των καταναλωτών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν την ευχέρεια να συμπληρώσουν τις διατάξεις της οδηγίας και να διατηρήσουν τους κανόνες που ισχύουν στο εθνικό επίπεδο.

14.2

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι το σύστημα έννομων μέσων προστασίας του ταξιδιώτη σε περίπτωση μη εκτέλεσης ή πλημμελούς εκτέλεσης των υπηρεσιών από πλευράς παρόχου έχει επιπτώσεις στο γενικό ενοχικό δίκαιο των κρατών μελών· ως εκ τούτου, πρέπει να διασαφηνιστεί η σχέση της πρότασης οδηγίας και του γενικού ενοχικού δικαίου.

15.1

Πρέπει να διευκρινιστούν ορισμένες ασαφείς φράσεις της πρότασης οδηγίας όπως: «σημαντικό τμήμα» (άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο δ), «εύλογης προθεσμίας» (άρθρο 9 παράγραφος 2 στοιχείο β) και «δυσανάλογο» (άρθρο 11 παράγραφος 2).

15.2

Οι παράγραφοι 2 στοιχείο β) σημείο i) και 5 στοιχείο β) του άρθρου 3 είναι αντιφατικές μεταξύ τους και συνεπώς χρήζουν διασάφησης.

15.3

Η Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίσει έναν μη εξαντλητικό ενδεικτικό κατάλογο για τις άλλες τουριστικές υπηρεσίες (άρθρο 3 παράγραφος 1 στοιχείο δ), πέραν των όσων προβλέπονται για τις χρεώσεις και τις χρονικές προθεσμίες (άρθρο 10 παράγραφος 1) και για τις έκτακτες περιστάσεις (άρθρο 12 παράγραφος 3 σημείο iii).