16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/39

Εισηγήτρια:

η κ. Marina Škrabalo

1.1

Η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ, αν και δεν είναι ίσως ο πιο δημοφιλής τομέας πολιτικής της, αποτελεί ωστόσο ένα από τα πιο επιτυχημένα πολιτικά εγχειρήματα της Ένωσης. Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν αρκετές βελτιώσεις στη διαφάνεια και τη συμμετοχικότητα της διαδικασίας προσχώρησης, πράγμα που είναι εμφανές στις εν εξελίξει διαδικασίες στη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Η στρατηγική στροφή των οργάνων της ΕΕ προς τις θεμελιώδεις αρχές — το κράτος δικαίου και την οικονομική διακυβέρνηση — δημιουργεί μια ευκαιρία για προώθηση της συμμετοχικής δημοκρατίας περισσότερο στο πλαίσιο παρά εκ παραλλήλου με την ευρύτερη πολιτική της διεύρυνσης.

1.2

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη αρκετές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Χρειάζεται μεγαλύτερη συνοχή, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τόσο τα όργανα της ΕΕ όσο και οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις θα υιοθετήσουν μια διαφανή και συμμετοχική προσέγγιση καθ’ όλη τη διαδικασία της προσχώρησης, σε όλους τους τομείς πολιτικής και σε όλες τις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες. Απαιτείται στενότερη ολοκλήρωση των πολιτικών που αφορούν 1) τις διαπραγματεύσεις αυτές καθαυτές, 2) την προώθηση της ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών και του κοινωνικού διαλόγου και 3) την ανάπτυξη θεσμικών ικανοτήτων —και τα τρία στοιχεία που θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται καταλλήλως στη χρηματοδότηση της προενταξιακής βοήθειας.

1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο:

1.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά στις εθνικές κυβερνήσεις των διαπραγματευόμενων χωρών:

1.5

Συστάσεις προς την ΕΟΚΕ:

2.1

Μολονότι ορισμένες μακροπρόθεσμες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειές της επιδέχονται συζήτηση, η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ έχει συμβάλει σαφώς στην επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων στις εθνικές δομές διακυβέρνησης, με στροφή προς την οικονομία της αγοράς και τη δημοκρατία, και στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας στα Δυτικά Βαλκάνια μετά το τέλος του πολέμου. Όσον αφορά το πεδίο των διαπραγματεύσεων για την ένταξη στην ΕΕ, σημαντικό ζήτημα είναι οι μεταβατικές περίοδοι για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας και το σχετικό οικονομικό κόστος, τόσο για την ΕΕ όσο και για τις υποψήφιες χώρες. Καθώς για το άνοιγμα και το κλείσιμο κάθε κεφαλαίου των διαπραγματεύσεων απαιτείται ομοφωνία στο Συμβούλιο, ο ρυθμός και τα χρονοδιαγράμματα των διαπραγματεύσεων μπορεί να είναι εξαιρετικά απρόβλεπτα, ανάλογα με τον αντίκτυπο της εθνικής πολιτικής σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη.

2.2

Η ΕΕ έχει αποδείξει ότι είναι ανοιχτή στη βελτίωση και την προσαρμογή της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων, σε συνάρτηση με τις μεταβαλλόμενες πολιτικές συνθήκες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ισχύουσα διαπραγματευτική μεθοδολογία έχει εξελιχθεί σημαντικά με την πάροδο των ετών, βάσει αυτής της προσέγγισης της «μάθησης μέσα από την πράξη».

2.3

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Στρατηγική διεύρυνσης και κυριότερες προκλήσεις 2013-2014»  (4), «βασικό δίδαγμα από το παρελθόν είναι η σημασία που έχει να εξεταστούν κατά προτεραιότητα οι θεμελιώδεις αρχές», με πρώτη το κράτος δικαίου, το οποίο βρίσκεται «πλέον στο επίκεντρο της διαδικασίας διεύρυνσης». Πρόκειται για μια σημαντική στρατηγική στροφή από συγκεκριμένες προσαρμογές της πολιτικής στο ευρύτερο ζήτημα της δημοκρατικής διακυβέρνησης, η οποία γίνεται επιτέλους αντιληπτή ως προαπαιτούμενο για την ουσιαστική και βιώσιμη πολιτική εναρμόνιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Έτσι, κατά τις τρέχουσες διαπραγματευτικές διαδικασίες (Μαυροβούνιο, Σερβία, Τουρκία), η Επιτροπή σκοπεύει να κρατήσει τα κεφάλαια 23 (Δικαστικό σύστημα και θεμελιώδη δικαιώματα) και 24 (Δικαιοσύνη, ελευθερία και ασφάλεια) ανοιχτά καθ’ όλη τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, ο ρυθμός των οποίων μπορεί να εξαρτηθεί από την πρόοδο που θα σημειωθεί σε αυτά τα δύο κρίσιμα κεφάλαια.

2.4

Από τη μία πλευρά, οι αλλαγές στη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για τις διαπραγματεύσεις της διαδικασίας προσχώρησης αποτελούν ένδειξη της ευελιξίας της ΕΕ και του γνήσιου ενδιαφέροντός της να εξασφαλίσει την αποτελεσματικότητα των διαπραγματεύσεων. Η μεγαλύτερη προσοχή που αποδίδεται στην «τεκμηριωμένη» διεύρυνση έχει ενισχύσει τη θέση των μη κρατικών φορέων, οι ανεξάρτητες πληροφορίες των οποίων είναι πολύτιμες για τις τακτικές αξιολογήσεις που διενεργεί η Επιτροπή στις εκθέσεις προόδου της. Από την άλλη, ίσως θεωρηθεί ότι οι αλλαγές που επήλθαν αντικατοπτρίζουν πρωτίστως την επιλεκτική ανάγκη της ΕΕ για τεκμηρίωση, αγνοώντας τον διοικητικό φόρτο που επιβάλλεται στις διαπραγματευόμενες χώρες, εάν δεν υπάρχουν σαφείς διαδικασίες για τη συλλογή των δεδομένων και τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών.

2.5

Το διαπραγματευτικό πλαίσιο με τη Σερβία  (5) είναι το πρώτο πλαίσιο που αναφέρεται ρητώς στις αρχές της συμμετοχικότητας και της διαφάνειας: «Προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στη διαδικασία διεύρυνσης, οι αποφάσεις θα λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοικτά προκειμένου να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη διαφάνεια. Οι εσωτερικές διαβουλεύσεις και συζητήσεις θα προστατεύονται στον βαθμό που απαιτείται για τη διασφάλιση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα σε όλους τους τομείς δραστηριοτήτων της Ένωσης». Πρόκειται για ένα σημαντικό δίδαγμα που αποκομίσθηκε από την περίπτωση της Κροατίας —όπου η προσέλευση των ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα για την ΕΕ ήταν η χαμηλότερη από ποτέ (43 %)— και αποτελεί ένα βήμα προς την τυποποίηση αρκετών μεθοδολογικών βελτιώσεων στην περίπτωση του Μαυροβουνίου.

2.6

Η μεγαλύτερη εστίαση της ΕΕ στην οικονομική διακυβέρνηση προβλέπει την εφαρμογή εθνικών στρατηγικών οικονομικής μεταρρύθμισης και σχεδίων δράσης για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, με την ελπίδα ότι η πιο έγκαιρη πληροφόρηση και η μακροοικονομική εποπτεία θα συμβάλουν στην αποφυγή μιας παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης και μιας κατάστασης υπερβολικού ελλείμματος, όπως συνέβη στην Κροατία αμέσως μετά την ένταξή της στην ΕΕ. Κατά συνέπεια, προβλέπεται ότι οι χώρες της διεύρυνσης θα υπόκεινται σε έλεγχο, ανάλογο με τον έλεγχο επί των κρατών μελών της ΕΕ στη διάρκεια του «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου». Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η έγκαιρη προετοιμασία του επιχειρηματικού κλάδου, ώστε να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές και να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, ενώ η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων έχει καθοριστική σημασία για την αξιολόγηση και τη συμφωνία της κοινωνικής διάστασης των οικονομικών μεταρρυθμίσεων.

2.7

Σύμφωνα με τις «Κατευθυντήριες γραμμές για τη στήριξη της ΕΕ για την ελευθερία και την ακεραιότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης στις χώρες της διεύρυνσης, 2014-2020»  (6) της ΓΔ Διεύρυνσης, μια ζωντανή κοινωνία των πολιτών έχει καθοριστική σημασία για την τόνωση του πλουραλισμού και της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η στήριξη της ΕΕ προς την κοινωνία των πολιτών θα πρέπει. επομένως, να επικεντρωθεί 1) στην επίτευξη ενός περιβάλλοντος που να ευνοεί τις δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών και 2) στην ανάπτυξη των ικανοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ), ώστε να μπορούν να λειτουργούν ως αποτελεσματικοί και υπεύθυνοι ανεξάρτητοι φορείς. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εργαλείο για την ολοκλήρωση της κοινωνίας των πολιτών, υπό την προϋπόθεση ότι η εφαρμογή τους θα είναι ανάλογη του επιπέδου των φιλοδοξιών τους.

2.8

Μέχρι στιγμής, η πολιτική για τη διεύρυνση δεν έχει καταφέρει να αντεπεξέλθει πλήρως στην πρόκληση της ενημέρωσης των πολιτών της ΕΕ όσον αφορά τη ζωτική σημασία της για την ασφάλεια και την ευημερία ολόκληρης της ηπείρου. Η ενημέρωση αυτή θα μπορούσε να συμβάλει στον κατευνασμό των φόβων για τις περαιτέρω διευρύνσεις, οι οποίοι μπορεί να παρουσιαστούν μαζί με άλλες μορφές ξενοφοβίας, ιδίως σε καιρούς οικονομικής κρίσης. Καθώς ξεθωριάζουν οι μνήμες των βαλκανικών πολέμων, η τρέχουσα κρίση στην Ουκρανία μπορεί να λειτουργήσει ως υπενθύμιση ότι όλοι μας μπορούμε να πληγούμε από απώλεια της ειρήνης και της δημοκρατίας.

3.1

Παρότι η διαδικασία προσχώρησης δεν προβλέπει υποχρεωτικές προϋποθέσεις στο πεδίο της διαφάνειας και της συμμετοχικότητας, οι προσδοκίες των πολιτών σε αυτόν τον τομέα αυξάνονται στις χώρες που διαπραγματεύονται σήμερα την προσχώρησή τους στην ΕΕ. Στην περίπτωση της Κροατίας, δεν υπήρχαν πληροφορίες σχετικά με τις τεχνικές διαδικασίες που ακολουθούνταν στις διαπραγματεύσεις: αν και υιοθετήθηκε συγκεκριμένο πρωτόκολλο σχετικά με τον συντονισμό των εσωτερικών πολιτικών για τις θέσεις των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, το έγγραφο αυτό δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στην Επίσημη Εφημερίδα. Όλα τα έγγραφα της κροατικής κυβέρνησης που αφορούσαν τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, πλην των νομοσχεδίων, συζητήθηκαν και υιοθετήθηκαν σε κυβερνητικές συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών. Αυτό σήμαινε ότι το κοινό δεν μπορούσε να ζητήσει να δει ούτε καν τα μη διαβαθμισμένα έγγραφα, αφού δεν υπήρχαν επίσημες πληροφορίες για την ύπαρξή τους. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια πιέσεων από την κοινωνία των πολιτών προτού η κυβέρνηση αρχίσει να δημοσιεύει βασικές πληροφορίες σχετικά με τα έγγραφα που είχαν συζητηθεί στη διάρκεια των συνεδριάσεων.

3.2

Όσον αφορά την κοινοβουλευτική εποπτεία, η ορθή πρακτική της Σλοβενίας ήταν πρωτοφανής: το εθνικό κοινοβούλιο είχε δικαίωμα αρνησικυρίας επί των διαπραγματευτικών θέσεων (7), οι οποίες δημοσιοποιούνταν παράλληλα και στο κοινό. Παρότι το κροατικό Κοινοβούλιο λειτούργησε επαξίως ως θεματοφύλακας της πολιτικής συναίνεσης επί έξι ολόκληρα χρόνια επαχθών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, δεν κατάφερε να προωθήσει την ευρύτερη συμμετοχή των βουλευτών, των εμπειρογνωμόνων και του ευρύτερου κοινού στις πολιτικές συζητήσεις. Η πρόσβαση στις θέσεις και τις εκθέσεις των διαπραγματεύσεων περιοριζόταν στους κρατικούς υπαλλήλους και σε επιλεγμένες ομάδες μελών της Εθνικής Επιτροπής Παρακολούθησης των Ενταξιακών Διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα τον πρακτικό αποκλεισμό της ευρείας πλειονότητας των βουλευτών, πόσο μάλλον του ευρέος κοινού. Το σενάριο αυτό δεν θα πρέπει να επαναληφθεί στους επόμενους γύρους διαπραγματεύσεων.

3.3

Η έγκαιρη πληροφόρηση των μη κρατικών φορέων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η ανεξάρτητη παρακολούθηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας παρακωλύθηκαν επίσης από το γεγονός ότι τα έγγραφα που είχαν συντάξει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο, όπως οι κοινές θέσεις της ΕΕ, δεν ανήκαν στην κυριότητα της Δημοκρατίας της Κροατίας. Ως εκ τούτου, η κροατική κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι δεν είχε εξουσία να τα δημοσιοποιήσει. Η στάση αυτή συνοδεύθηκε από έλλειψη εποικοδομητικών δημοσιεύσεων από πλευράς των ευρωπαϊκών οργάνων (8).

3.4

Στην περίπτωση του Μαυροβουνίου, υπήρξε σαφής βελτίωση όσον αφορά τη δημοσιοποίηση των εγγράφων που σχετίζονται με τις διαπραγματεύσεις. Η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει στον δικτυακό της τόπο όλες τις εκθέσεις ελέγχου, οι οποίες μπορούν να χρησιμεύσουν σε όλους τους ενδιαφερομένους ως πολύτιμα διαγνωστικά εργαλεία της μη συμμόρφωσης της εθνικής νομοθεσίας με το κεκτημένο της ΕΕ. Το Συμβούλιο έχει δημοσιεύσει επίσης, προορατικά, τις κοινές θέσεις της ΕΕ για τα κεφάλαια 23 και 24, δεδομένης της σημασίας και του δημοσίου ενδιαφέροντος των μεταρρυθμίσεων που συνεπάγονται. Μένει να δούμε αν η ορθή αυτή πρακτική θα μετατραπεί σε εφαρμοστέα πολιτική στις περιπτώσεις της Σερβίας και της Τουρκίας ή σε σχέση με τα κεφάλαια που έχουν ήδη ανοίξει. Δεν υπάρχει, εξάλλου, κανένας τυπικός λόγος για τον οποίο το Συμβούλιο να μην μπορεί να δημοσιεύσει στο ακέραιο τα κριτήρια αξιολόγησης για το άνοιγμα των κεφαλαίων, αφ’ ης στιγμής αυτά έχουν εγκριθεί ομόφωνα. Η έγκαιρη πρόσβαση σε αυτά τα βασικά για τις διαπραγματεύσεις έγγραφα έχει καθοριστική σημασία για τη συμβολή και τη συνεισφορά της κοινωνίας των πολιτών, την ενημερωμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης και την ανεξάρτητη παρακολούθηση των μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.

3.5

Εφαρμόζοντας τα διδάγματα που αποκομίστηκαν από τους προηγούμενους γύρους διευρύνσεων, η Επιτροπή έγινε πιο ευαίσθητη έναντι της ζωτικής σημασίας του ρόλου των ανεξάρτητων και επαγγελματικών μέσων ενημέρωσης, όπως φάνηκε από τη διοργάνωση δύο διασκέψεων με τίτλο «Speak-Up» το 2011 και το 2013 και από την υιοθέτηση των «Κατευθυντήριων γραμμών για τη στήριξη της ΕΕ για την ελευθερία και την ακεραιότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης στις χώρες της διεύρυνσης, 2014-2020», οι οποίες προβλέπεται να χρησιμεύσουν επίσης ως βάση για την κατανομή των χρηματοδοτικών κονδυλίων. Μία πρόκληση που παραμένει, ωστόσο, είναι πώς μπορούν τα μέσα ενημέρωσης να προσεγγίσουν το κοινό της ΕΕ, το οποίο πρέπει επίσης να ενημερωθεί καταλλήλως για τη σημασία και τη δυναμική της πολιτικής της διεύρυνσης.

4.1

Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία προσχώρησης συνίσταται: 1) στην άμεση συμμετοχή της στις διαπραγματεύσεις αυτές καθαυτές (διεξοδικός έλεγχος της νομοθεσίας, προετοιμασία των εθνικών θέσεων, εποπτεία της προόδου), 2) στον κοινωνικό διάλογο και διάλογο των πολιτών σχετικά με τη διαμόρφωση των πολιτικών και τη νομοθετική εναρμόνιση με το κεκτημένο, 3) στη συμμετοχή της στον προγραμματισμό της προενταξιακής χρηματοδότησης και 4) στην ανεξάρτητη παρακολούθηση της προόδου και του κοινωνικού αντικτύπου των μεταρρυθμιστικών διαδικασιών. Για την επιτέλεση αυτών των ρόλων απαιτείται επαρκής χρηματοδοτική υποστήριξη, μέσω της εθνικής κυβέρνησης και της προενταξιακής χρηματοδότησης της ΕΕ.

4.2

Στην Κροατία και στο Μαυροβούνιο, οι ομάδες εργασίας που προετοίμασαν τις διαπραγματευτικές θέσεις περιλάμβαναν υψηλό ποσοστό εμπειρογνωμόνων από την κοινωνία των πολιτών (σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου των μελών). Και στις δύο περιπτώσεις διοργανώθηκαν ανοικτές διαδικασίες υποβολής υποψηφιοτήτων και δημοσιοποιήθηκαν τα ονόματα των μελών όλων των ομάδων εργασίας. Παρόλα αυτά, στην περίπτωση της Κροατίας, η έκταση της συμμετοχής εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από το ύφος ηγεσίας που ακολουθούσε η κάθε ομάδα: σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μέλη της κοινωνίας των πολιτών δεν είχαν την ευκαιρία να δουν τα απαιτούμενα σχέδια των διαπραγματευτικών θέσεων. Ως εκ τούτου, η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών αφορούσε κυρίως την αρχική φάση του ελέγχου, με ελάχιστη επίδραση στον σχεδιασμό της διαπραγματευτικής στρατηγικής και στις πρώτες αξιολογήσεις του κοινωνικού και οικονομικού κόστους και οφέλους.

4.3

Τα όργανα της ΕΕ παρείχαν αρκετούς διαύλους για διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, με σκοπό τη συλλογή στοιχείων σχετικά με την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων ενόψει της προσχώρησης, όπως ηλεκτρονική αλληλογραφία, ετήσιες διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών στις Βρυξέλλες, συναντήσεις στις ίδιες τις χώρες, ενημερώσεις και δημόσιες εκδηλώσεις στη διάρκεια επισκέψεων υπαλλήλων της ΕΕ. Η Επιτροπή είναι επίσης ανοιχτή στις ανεξάρτητες εκθέσεις παρακολούθησης που καταρτίζονται από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Παρόλα αυτά, η Επιτροπή τηρεί, κατά γενική ομολογία, πολύ πιο προορατική στάση απέναντι στις ΜΚΟ παρά απέναντι στις συνδικαλιστικές ενώσεις και τις επιχειρηματικές οργανώσεις. Αυτό καθίσταται εμφανές τόσο από τη συχνότητα των επαφών όσο και από το πεδίο εφαρμογής και τον σκοπό των προγραμμάτων προενταξιακής χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ικανοτήτων και την παρακολούθηση της πολιτικής.

4.4

Κρίνοντας αναδρομικά, η διαδικασία προσχώρησης της Κροατίας ήταν μια χαμένη ευκαιρία να ενισχυθεί ο κοινωνικός διάλογος σε αυτή τη χώρα σε συνδυασμό με την ένταξή της στην ΕΕ, γεγονός που θα είχε συμβάλει να εξασφαλιστούν καλύτερες και πιο βιώσιμες συνθήκες για την ένταξη της Κροατίας, όπως συνέβη στην περίπτωση της Βουλγαρίας. Δεν υπήρξε επαρκής προσφυγή στις εθνικές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιτροπές για τη συζήτηση του κοινωνικού και του οικονομικού κόστους της προσαρμογής και των μέτρων στήριξης, ούτε για τον προγραμματισμό της προενταξιακής βοήθειας. Πολύ χαμηλό ποσοστό της προενταξιακής χρηματοδότησης προορίστηκε για την ενίσχυση των δομών του κοινωνικού διαλόγου και των οργανωτικών ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων. Θα έπρεπε να αξιοποιηθεί περισσότερο η πολυσχιδής διάρθρωση των επιχειρηματικών οργανώσεων και των συνδικαλιστικών ενώσεων, ως βασικών χώρων για τη συζήτηση του κόστους και του οφέλους της προσχώρησης και την έγκαιρη προετοιμασία της οικονομίας.

4.5

Όσον αφορά τη χάραξη των πολιτικών, στην περίπτωση της Κροατίας συνεχίστηκαν οι αρνητικές τάσεις των προηγούμενων γύρων διεύρυνσης: πάνω από το 89 % της νομοθεσίας που σχετίζεται με το ενωσιακό κεκτημένο υιοθετήθηκε με ταχείες διαδικασίες, συχνά χωρίς καμία διαβούλευση με το κοινό, με πολύ περιορισμένο πεδίο αξιολόγησης του αντίκτυπου των ρυθμίσεων, ζημιώνοντας την ποιότητα και τη διαφάνεια της κατάρτισης της νομοθεσίας (9). Από πιο θετική σκοπιά, ο προγραμματισμός του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας (IPA) ήταν συμμετοχικός, ιδίως όσον αφορά τη συνιστώσα της κοινωνίας των πολιτών, και πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του Συμβουλίου Ανάπτυξης της Κοινωνίας των Πολιτών, με την τεχνική υποστήριξη του Κρατικού Γραφείου Κοινωνίας των Πολιτών. Το αποτέλεσμα ήταν να αναπτυχθούν εξαιρετικά ενδεδειγμένα προγράμματα επιχορηγήσεων, που υποστήριξαν την ανεξάρτητη παρακολούθηση των πολιτικών σε διάφορους κρίσιμους τομείς των μεταρρυθμίσεων και επέτρεψαν τη σημαντική παρέμβαση των κοινωνικών εταίρων στην κατανομή της χρηματοδότησης για την ενίσχυση των ικανοτήτων ανάπτυξης του κοινωνικού διαλόγου. Η ασυνέπεια μεταξύ των διαδικασιών που περιγράφηκαν ανωτέρω θα πρέπει να αποφευχθεί και η συμμετοχική προσέγγιση της χάραξης των πολιτικών θα πρέπει πάντοτε να επικρατεί στις μελλοντικές διαδικασίες προσχώρησης.

5.1

Η ΕΟΚΕ, ως ένθερμος υποστηρικτής της πολιτικής για τη διεύρυνση, έχει συστήσει Μικτές Συμβουλευτικές Επιτροπές (ΜΣΕ), οι οποίες φέρνουν σε επαφή τις ΟΚΠ, προκειμένου να διατυπώσουν συστάσεις προς τις πολιτικές αρχές αμφοτέρων των πλευρών και να προωθήσουν τον δημόσιο διάλογο σχετικά με την ένταξη των χωρών της διεύρυνσης στην ΕΕ. Οι δομές αυτές έχουν αποτελέσει βήμα για τη διεξαγωγή εμπεριστατωμένων συζητήσεων σχετικά με τις διαπραγματεύσεις, επί τη βάσει πολλών και διάφορων οπτικών γωνιών, και έχουν καταστήσει δυνατό τον προσδιορισμό των συνεπειών της υιοθέτησης του ενωσιακού κεκτημένου για διάφορα τμήματα της κοινωνίας, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία. Πέραν των ΜΣΕ, το Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων χρησιμεύει ως περιφερειακή πλατφόρμα για την επικοινωνία με τις πολιτικές αρχές και παρέχει ευκαιρίες δικτύωσης μεταξύ των ΟΚΠ των Δυτικών Βαλκανίων, αναλύοντας παράλληλα τα μείζονα προβλήματα της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή.

5.2

Ο ακόλουθος κατάλογος περιλαμβάνει μερικές από τις προκλήσεις που επισημάνθηκαν κατά τις εργασίες των ΜΣΕ:

5.3

Η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία προσχώρησης αποτελεί για την ΕΟΚΕ τόσο αποστολή όσο και πρόκληση. Σε ορισμένες χώρες, οι κυβερνήσεις διατηρούν αρνητική στάση απέναντι στην κοινωνία των πολιτών, με αποτέλεσμα οι συστάσεις των ΜΣΕ να έχουν ελάχιστη απήχηση. Παρόλα αυτά, οι ΜΣΕ δημιούργησαν ευκαιρίες για άμεσες ανταλλαγές απόψεων ανάμεσα στην κοινωνία των πολιτών και πολιτικούς και δημόσιους υπαλλήλους της ΕΕ και των διαπραγματευόμενων χωρών, ασχέτως αν ο αντίκτυπός τους στις κυβερνητικές πολιτικές ήταν πολύ περιορισμένος. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, οι ΜΣΕ θα ωφελούνταν πολύ από μεγαλύτερη υποστήριξη και στενότερη συνεργασία με την Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ώστε να μπορέσουν να ακουστούν σε όλους τους σημαντικούς πολιτικούς στίβους οι σημαντικότερες ανησυχίες που εκφράζονται μέσω του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου των πολιτών στις υποψήφιες χώρες σε σχέση με την εθνική πραγματικότητα της προσχώρησης.