28.9.2004   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 241/17

1.1.

Το 2001, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε ανακοίνωση για την ευρωπαϊκή ενεργειακή υποδομή. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά η ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, δεν αρκεί η εφαρμογή κοινών κανόνων και προτύπων. Είναι εξίσου απαραίτητο να υπάρχει μια κατάλληλη υποδομή που διασυνδέει τα κράτη μέλη.

1.2.

Στην ανακοίνωση παρουσιάζεται σειρά μέτρων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ο στόχος του 10 % ως ποσοστού διασυνδέσεως για τον ηλεκτρισμό και η κατά προτεραιότητα χρηματοδότηση έργων που σχετίζονται με το διευρωπαϊκό δίκτυο, που χαρακτηρίζονται ως έργα προτεραιότητας ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Η Επιτροπή προτείνει, επίσης, να αυξηθεί το ισχύον ανώτατο όριο του 10 % της συνεισφοράς στο στάδιο της ανάπτυξης έργων σε 20 % για τα έργα προτεραιότητας. Το Συμβούλιο της Βαρκελώνης υιοθέτησε το στόχο του 10 % όσον αφορά τη διασύνδεση, ωστόσο η αύξηση του ανώτατου ορίου συνεισφοράς παραμένει υπό συζήτηση.

1.3.

Για να μπορέσουν οι υποψήφιες χώρες να συμμετάσχουν στην εσωτερική αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, πρέπει να αναθεωρηθούν οι προσανατολισμοί για τα διευρωπαϊκά δίκτυα (ΔΕΔ). Πολλά έργα που διασυνδέουν τα παλαιά με τα νέα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ήδη επιλέξιμα για χρηματοδότηση στα πλαίσια των διευρωπαϊκών δικτύων, όμως ο κατάλογος πρέπει να ολοκληρωθεί. Για τις γειτονικές χώρες πρέπει να εφαρμοστεί μια παρόμοια προσέγγιση. Ο μεσοπρόθεσμος στόχος είναι να δημιουργηθεί σταδιακά μια ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, η οποία θα τροφοδοτεί περισσότερες από 35 χώρες και ένα πληθυσμό που υπερβαίνει τα 600 εκατ. ανθρώπους. Η αγορά αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε κοινά πρότυπα όσον αφορά τη λειτουργία της, την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια.

1.4.

Η ζήτηση φυσικού αερίου αυξάνει ραγδαία και η ΕΕ αρχίζει να εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις εισαγωγές. Για να εξασφαλιστούν η αποτελεσματική λειτουργία της ενεργειακής αγοράς στην Ευρώπη και ο μελλοντικός εφοδιασμός σε φυσικό αέριο, πρέπει να επέλθει μια διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας και να δημιουργηθούν νέες υποδομές. Πρέπει να γίνουν επενδύσεις στην κατασκευή νέων αγωγών τροφοδοσίας αλλά και εσωτερικών αγωγών, πράγμα που ισχύει ακόμη και αν αυξηθεί η ευελιξία της χρήσης των υφιστάμενων υποδομών, μετά το άνοιγμα της αγοράς. Επίσης, πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία με τις περιοχές τροφοδοσίας και διαμετακόμισης.

2.1.

Η παρούσα αναθεώρηση των προσανατολισμών για τα ΔΕΔ ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου θα οδηγήσει, ιδιαιτέρως, στην ενσωμάτωση των νέων κρατών μελών στην αντίστοιχη αγορά. Το νέο κείμενο:

Με την ανακοίνωση, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προωθούν έργα προτεραιότητας, να διευκολύνουν και να επιταχύνουν την ολοκλήρωση αυτών, να διενεργούν αξιολογήσεις και να υποβάλλουν αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

2.2.

Στα παραρτήματα της απόφασης παρατίθενται έργα κοινού ενδιαφέροντος που θεωρούνται επιλέξιμα για κοινοτική χρηματοδότηση (παράρτημα ΙΙΙ) σύμφωνα με τα κριτήρια που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙ, έργα κοινού ενδιαφέροντος τα οποία θα χρηματοδοτούνται κατά προτεραιότητα από την ΕΕ (παράρτημα Ι) και έργα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (παράρτημα IV)

2.3.

Υπολογίζεται ότι το ύψος των επενδύσεων που θα απαιτηθούν την περίοδο 2007-2013 για την κατασκευή των έργων προτεραιότητας για τα δίκτυα ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου ανέρχεται περίπου σε 28 δις ευρώ, από τα οποία 20 στην Ευρωπαϊκή Ένωση και 8 σε τρίτες χώρες. Στα ποσά αυτά προστίθενται οι δαπάνες για την ολοκλήρωση άλλων έργων κοινού ενδιαφέροντος.

3.1.

Στις γνωμοδοτήσεις που έχει εκδώσει, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει με θέρμη τις προτάσεις της Επιτροπής για την ανάπτυξη και τη στήριξη των διευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της προσπάθειας για τη δημιουργία μιας αποτελεσματικής εσωτερικής αγοράς στους αντίστοιχους τομείς, καθώς και μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Επίσης, υποστήριξε την πρόταση της Επιτροπής να αυξηθεί το ανώτατο όριο της χρηματοδοτικής συμβολής στο στάδιο της ανάπτυξης σε ποσοστό 20 %.

3.2.

Δυστυχώς, όπως σημειώνεται και σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, η υλοποίηση των έργων των ΔΕΔ προχωρεί με πολύ αργούς ρυθμούς που δεν θεωρούνται ικανοποιητικοί. Έχει αναφερθεί ότι οι δυσχέρειες όσον αφορά στη χρηματοδότηση μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικών έργων αποτελούν σοβαρό εμπόδιο. Το ποσό των 20 εκατ. ευρώ που διαθέτει κάθε χρόνο η Επιτροπή για την ενίσχυση έργων στο στάδιο της ανάπτυξης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι επηρεάζει σημαντικά την υλοποίησή τους. Πρέπει να αναπτυχθούν συνεργασίες μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

3.2.1.

Ίσως το θέμα της χρηματοδότησης αφεαυτού να μην είναι το μοναδικό εμπόδιο για την αργή πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά στην υλοποίηση των έργων των ΔΕΔ. Ίσως να υπάρχουν και άλλοι λόγοι, όπως η έλλειψη ενδιαφέροντος εκ μέρους ορισμένων κρατών μελών να συνεργαστούν σε διασυνοριακά έργα. Η ιδέα για τον ορισμό ευρωπαϊκού συντονιστή μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στο σημείο αυτό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η προτίμηση για ενδεχόμενη κρατική χρηματοδότηση μπορεί επίσης να έχει οδηγήσει σε καθυστέρηση της έναρξης ενός έργου, το οποίο κάτω από κανονικές συνθήκες θα είχε αρχίσει εγκαίρως, χωρίς την υποχρεωτική αναμονή κάποιας απόφασης.

3.2.2.

Οι μακρόχρονες, περίπλοκες και αβέβαιης έκβασης διαδικασίες σχεδιασμού και αδειοδότησης συνιστούν σήμερα σημαντικό εμπόδιο για τις επενδύσεις σε υποδομές. Όταν οι θεσμοί της ΕΕ δίνουν προτεραιότητα σε ένα έργο, αυτό πρέπει να εκλαμβάνεται ως σαφής ένδειξη της σημασίας που έχει η έγκαιρη εκτέλεση του έργου για τα τοπικά και άλλα όργανα λήψης αποφάσεων.

3.3.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση απόφασης που υποβλήθηκε από την Επιτροπή και σημειώνει ότι θα ήταν προτιμότερο να είχε παρουσιαστεί νωρίτερα. Όταν η παρούσα γνωμοδότηση θα έχει υιοθετηθεί από τη σύνοδο ολομέλειας της ΕΟΚΕ, η διεύρυνση θα είναι ήδη γεγονός και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει 25 κράτη μέλη. Όσον αφορά το θέμα της προσέγγισης των γειτονικών χωρών, η ανάγκη να συμβεί αυτό από την άποψη της ασφάλειας του εφοδιασμού ήταν πασιφανής εδώ και μεγάλο διάστημα, τελευταία δε με την έκδοση της Πράσινης Βίβλου για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού.

3.4.

Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι οι αναλύσεις της κατάστασης όσον αφορά την διασύνδεση και τις προοπτικές στα διάφορα μέρη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις γειτονικές χώρες είναι ενημερωτικές και επίκαιρες.

3.5.

Ωστόσο, η Επιτροπή δεν αναφέρεται σε περισσότερο εκτεταμένες και μακροσκοπικές μελέτες των αναμενόμενων εξελίξεων στην εσωτερική αγορά ενέργειας που θα προσέφεραν τις απαραίτητες πληροφορίες για τον εντοπισμό βασικών έργων και υποδομών. Μια μακροσκοπική θεώρηση των πραγμάτων ή ο προσδιορισμός εναλλακτικών σεναρίων αποκτούν ολοένα και περισσότερη σημασία σε έναν τομέα όπου η διάρκεια των επενδύσεων είναι πενήντα χρόνια ή ακόμη περισσότερο. Αυτή η έλλειψη ενός πλαισίου αναφοράς προξενεί ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη, αφ ης στιγμής υπάρχουν τέτοιες πληροφορίες στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και υλικό που έχει συγκεντρωθεί από την ίδια την Επιτροπή.

3.5.1.

Ο ρόλος του φυσικού αερίου στη μελλοντική αγορά ενέργειας στην Ευρώπη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η σημερινή τάση δείχνει μια ταχεία αύξηση της χρήσης και της εξάρτησης από τις εισαγωγές από τρίτες χώρες. Αυτή η εξέλιξη τονίζει τη σημασία της ρύθμισης των υποδομών καθώς και τους κινδύνους που συνδέονται με την εξάρτηση από ολιγοπωλιακές και μονοπωλιακές διαρθρώσεις. Ποιες είναι οι μεσοπρόθεσμες και οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για τη ζήτηση, τον τόπο χρήσης και τις παραγωγικές πηγές που κρύβονται πίσω από τις προτάσεις για τον προσδιορισμό της προτεραιότητας έργων υποδομών; Ποιες εξελίξεις αναμένονται σε σχέση με τη χρήση ενέργειας για θέρμανση, την παραγωγή ηλεκτρισμού και την συμπαραγωγή ηλεκτρισμού-θερμότητας, καθώς και σχετικά με οποιαδήποτε πιθανά σχέδια για την παραγωγή υδρογόνου από φυσικό αέριο; Ποιο είναι το δυναμικό των πηγών; Οι πολιτικές αποφάσεις που λαμβάνονται, από την περιβαλλοντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως τα τοπικά σχέδια, επηρεάζουν σημαντικά τις επιλογές στο χώρο της ενέργειας και τις αγορές. Συνεπώς, θα πρέπει να συνεκτιμούν την ευρύτερη, μακροπρόθεσμη εικόνα των πραγμάτων.

3.6.

Ένα ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι κατά πόσον υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για ορισμένα από τα σημεία συμφόρησης που αναμένεται να ρυθμιστούν με τα προτεινόμενα έργα του δικτύου. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις οι επενδύσεις στην παραγωγή ενέργειας σε σημεία που βρίσκονται κοντά σε περιοχές με υψηλή ζήτηση να προσφέρουν μια πιο βιώσιμη λύση; Το θέμα αυτό πρέπει πάντα να εξετάζεται όταν αναπτύσσονται προτάσεις που αφορούν στα δίκτυα, ενώ πρέπει να συνεκτιμώνται και οι δυνατότητες αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας και διανομής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές.

4.1

Η αιτιολογική σκέψη 4 πρέπει να αναδιατυπωθεί για να δοθεί η ίδια προτεραιότητα στην αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και σε στρατηγικούς στόχους, όπως η ασφάλεια του εφοδιασμού και την καθολική παροχή υπηρεσιών.

4.2

Έργα που εκτελούνται σε ένα κράτος μέλος θα πρέπει να θεωρούνται επιλέξιμα για τον κατάλογο των έργων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.