Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Σχέσεις ΕΕ-Σερβίας: ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών»

(2008/C 224/29)

Με επιστολή της 18ης Ιουλίου 2007, η Επίτροπος κ. Margot Wallström και ο Επίτροπος κ. Olli Rehn ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα:

«Σχέσεις ΕΕ-Σερβίας: ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών».

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 5 Μαΐου 2008 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Seppo Kallio.

Κατά την 445η σύνοδο ολομελείας της, της 28ης και 29ης Μαΐου 2008 (συνεδρίαση της 29ης Μαΐου 2008), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 74 ψήφους υπέρ, 9 ψήφους κατά και 3 αποχές.

1.   Τα συμπεράσματα της γνωμοδότησης

2.   Ιστορικό της γνωμοδότησης

2.1   Οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Δυτικά Βαλκάνια και στη Σερβία

Τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν μία από τις κυριότερες περιφερειακές προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Βασικός στόχος της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια είναι η ενίσχυση της περιφερειακής σταθερότητας και ευημερίας. Επιπλέον, η προετοιμασία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων για προσχώρηση αποτελεί εξίσου σημαντικό στόχο. Για την εκπλήρωση του τελευταίου, η ΕΕ αξιοποιεί ειδικά μέσα προενταξιακής βοήθειας.

Η διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΔΣΣ) δημιουργήθηκε με σκοπό τη συνδρομή των χωρών της περιοχής στην πορεία τους προς την ΕΕ. Η υπογραφή της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΣΣΣ) αποτελεί ένα καθοριστικό βήμα για την πλήρη ένταξή τους στην ΕΕ. Έως τον Μάϊο 2008, πέντε εκ των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων είχαν υπογράψει σχετική ΣΣΣ. Ενώ η Κροατία διεξάγει ήδη διαπραγματεύσεις για την προσχώρησή της στην ΕΕ, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η οποία διαθέτει καθεστώς υποψήφιας χώρα, δεν έχει αρχίσει ακόμη τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Η Σερβία υπέγραψε τη ΣΣΣ στις 29 Απριλίου 2008, στο Λουξεμβούργο Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη ολοκλήρωσε τις σχετικές διαπραγματεύσεις και προχώρησε στη μονογραφή της ΣΣΣ, ή οποία όμως δεν έχει υπογραφεί ακόμη.

2.2   Η κατάσταση και ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη Σερβία

2.2.1   Ο ιδιαίτερος ρόλος των ΜΚΟ

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και, συγκεκριμένα, οι ΜΚΟ διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανατροπή του καθεστώτος Milošević, δεδομένου ότι κατόρθωσαν να κινητοποιήσουν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού για την δημοκρατική αλλαγή. Από το 2000, οι ΜΚΟ διανύουν μια φάση μετασχηματισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από τον επαναπροσδιορισμό των προγραμμάτων, των στόχων και των προτεραιοτήτων τους. Καθότι η Δημοκρατία της Σερβίας διανύει μια δύσκολη διαδικασία πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού, οι ΜΚΟ — και ιδίως εκείνες που δραστηριοποιούνται υπέρ του εκδημοκρατισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων — διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στον εκδημοκρατισμό της σερβικής κοινωνίας. Αξιόλογη ήταν η συμβολή ορισμένων ΜΚΟ ιδίως κατά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν κατά την περίοδο Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2008. Επιπλέον, οι ΜΚΟ έχουν συμβάλει καθοριστικά στη διαδικασία διάδοσης των ευρωπαϊκών αξιών και στην προσέγγιση της Σερβίας προς την ΕΕ.

2.2.2   Η ανάγκη διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών

Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι είναι απαραίτητο να επιταθεί ο διάλογος μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και της κυβέρνησης της Σερβίας. Παρ' όλον ότι έχουν καθιερωθεί διάφορες μορφές διαβούλευσης μεταξύ κυβέρνησης και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (4), εντούτοις, δεν υφίσταται ακόμη στη Σερβία ο συστηματικός διάλογος με την κοινωνία των πολιτών. Η καθιέρωση ενός τέτοιου διαλόγου είναι ζωτικής σημασίας για την σερβική κοινωνία ως σύνολο και, συγκεκριμένα, για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Επίσης, αυτό είναι προς το συμφέρον της ΕΕ, καθότι η ανάπτυξη μιας βιώσιμης και ισχυρής κοινωνίας των πολιτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιτυχή ολοκλήρωση της ΕΕ.

3.   Οι πολιτικές εξελίξεις στη Σερβία

3.1   Η τρέχουσα πολιτική κατάσταση

Από το 2000 και μετά, όταν το καθεστώς του πρώην προέδρου Σλομποντάν Μιλόσεβιτς αντικαταστάθηκε από δημοκρατική κυβέρνηση με ευρωπαϊκό προσανατολισμό, η Σερβία έπρεπε να αντιμετωπίσει τη διαδικασία πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού. Η προβληματική οικονομική μετάβαση, το ζήτημα του τελικού καθεστώτος του Κοσσυφοπεδίου (5), καθώς και η λαϊκιστική χρήση εθνικών προκαταλήψεων και στερεοτύπων από συγκεκριμένους πολιτικούς ηγέτες συνέβαλαν στην ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής σκηνής της Σερβίας. Αυτό δεν αφορούσε μόνο την αντιπολίτευση, αλλά, σε ορισμένο βαθμό, και την απερχόμενη κυβέρνηση του πρωθυπουργού κ. Vojislav Koštunica. Δεν πρέπει να λησμονηθεί η συμμετοχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε αυτές τις διαδικασίες, δεδομένου ότι οι περισσότεροι δημοσιογράφοι του γραπτού και τηλεοπτικού τύπου δεν είναι διόλου ανεξάρτητοι. Στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές επανεξελέγη ο νυν Πρόεδρος κ. Boris Tadić, ο οποίος εκπροσωπεί την μετριοπαθή πτέρυγα της σερβικής πολιτικής σκηνής. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη αστάθεια που επικρατεί στον κυβερνητικό συνασπισμό και οι εντάσεις μεταξύ του Δημοκρατικού Κόμματος Σερβίας του κ. Vojislav Koštunica και το Δημοκρατικού Κόμματος του κ. Boris Tadić, που κλιμακώθηκαν μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου (5), τον Φεβρουάριο 2008, οδήγησαν στην παραίτηση του πρωθυπουργού κ. Vojislav Koštunica. Στις 11 Μαΐου 2008 διεξήχθησαν πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές.

3.2   Οι πολιτικές σχέσεις με την ΕΕ, τη Ρωσία και τις γείτονες χώρες

Για την ένταξη στην ΕΕ, προϋπόθεση είναι ότι πληρούνται τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, οι υποχρεώσεις της διαδικασίας σταθεροποίησης και σύνδεσης καθώς και οι λοιποί όροι και προϋποθέσεις που προβλέπονται σχετικά από την ΕΕ. Η Σερβία δεν ανταποκρίνεται μεν σε τα κριτήρια, έχει επιδείξει όμως ικανοποιητική διοικητική ικανότητα στις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ όσον αφορά τη ΣΣΣ και την υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Τον Νοέμβριο του 2007, η ΕΕ μονογράφησε τη ΣΣΣ. Ωστόσο, η υπογραφή της ΣΣΣ υπονομεύτηκε από την έλλειψη συνεργασίας με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ΔΠΔΓ). Προκειμένου να διερευνηθούν τρόποι για την επίτευξη ταχείας προόδου, η ΕΕ αποφάσισε να συστήσει ειδική ομάδα. Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τη Σερβία να επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της σχετικά με την ανάπτυξη στενότερων δεσμών με την Ευρωπαϊκή Ένωση (6). Η συνεργασία με το ΔΠΔΓ παραμένει η σημαντικότερη προϋπόθεση για την περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων ΕΕ-Σερβίας, και μετά την υπογραφή της ΣΣΣ. Ενας άλλος σημαντικός παράγων για τη διαμόρφωση των σχέσεων ΕΕ-Σερβίας θα είναι η ικανότητα της σερβικής κυβέρνησης να διαχωρίσει το ζήτημα του τελικού καθεστώτος του Κοσσυφοπεδίου (5) από τη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Οι σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Ρωσίας εντατικοποιούνται ολοένα και περισσότερο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ζήτημα του καθεστώτος του Κοσσυφοπεδίου (5), καθότι η Ρωσική Ομοσπονδία υποστήριξε πάντα τις θέσεις της Σερβίας. Από την άλλη πλευρά, αυξάνεται επίσης το επίπεδο οικονομικής συνεργασίας· η πλέον αξιοσημείωτη ένδειξη αυτής της εξέλιξης είναι το αυξανόμενο ενδιαφέρον των Ρώσων επενδυτών στη σερβική οικονομία.

Μολονότι τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, οι σχέσεις της Σερβίας με τους γείτονές της δεν μπορούν να θεωρηθούν πλήρως ικανοποιητικές. Οι σχέσεις της Σερβίας με τα γειτονικά κράτη μέλη της ΕΕ — Βουλγαρία, Ουγγαρία και Ρουμανία — μπορούν να χαρακτηριστούν ως πολύ ικανοποιητικές. Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις με το Μαυροβούνιο και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Οι σχέσεις Σερβίας-Κροατίας είναι ικανοποιητικές, παρ' όλον ότι εξακολουθούν να μένουν ανοιχτά ορισμένα θέματα, όπως, λόγου χάρη, το ζήτημα της επιστροφής προσφύγων στην Κροατία. Οι σχέσεις με την Βοσνία και Ερζεγοβίνη καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τη σχέση της Σερβίας με την Republika Srpska. Οι μεγαλύτερες εντάσεις αφορούν προφανώς τις σχέσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίο (5), κυρίως μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του τελευταίου.

3.3   Ο ρόλος της Σερβίας στη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη των Βαλκανίων

Η Σερβία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στα Δυτικά Βαλκάνια και είναι ένας σημαντικός εταίρος της ΕΕ στην περιοχή. Λόγω της συμμετοχής της σερβικής ηγεσίας και του σερβικού στρατού σε όλους τους πολέμους στα Βαλκάνια τη δεκαετία του 1990, η εικόνα της Σερβίας στην περιοχή είναι σχετικά αρνητική. Ο μόνος τρόπος για να βελτιωθεί αυτή η εικόνα στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων είναι μέσω της ενίσχυσης των καλών σχέσεων με όλους τους γείτονες και μέσω της ενεργού συμμετοχής της Σερβίας σε διάφορες περιφερειακές πρωτοβουλίες με τη συνδρομή της ΕΕ.

4.   Η οικονομική ανάπτυξη στη Σερβία

4.1   Η τρέχουσα κατάσταση της οικονομίας στη Σερβία

Εξαιτίας της πολιτικής και οικονομικής απομόνωσης, ως συνέπειας της πολιτικής του καθεστώτος Milošević, η οικονομική ανάπτυξη της χώρας επιβραδύνθηκε κατά το μεγαλύτερο διάστημα της δεκαετίας του 1990. Εντούτοις, από το 2000 και μετά, η οικονομία της Σερβίας μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια τυπική οικονομία σε μετάβαση, η οποία αναπτύσσεται διαρκώς (αύξηση 5,7 % το 2006 σε σύγκριση με 6,2 % το 2005). Η αύξηση του ΑΕγχΠ συνοδεύεται από μείωση του πληθωρισμού, το ποσοστό του οποίου έφτασε στο 10 % το 2007 (7). Στα αδιαμφισβήτητα οικονομικά πλεονεκτήματα της Σερβίας περιλαμβάνονται το σχετικά μεγάλο δυναμικό αγοράς της χώρας, η ευνοϊκή γεωγραφική θέση, η αφορολόγητη πρόσβαση στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της ΕΕ, της Ρωσίας και των ΗΠΑ, καθώς και το εκπαιδευμένο και καταρτισμένο εργατικό δυναμικό.

4.2   Η διαδικασία ιδιωτικοποίησης

Το μερίδιο του ιδιωτικού τομέα παραμένει σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με τον κοινοτικό μέσο όρο. Στον ιδιωτικό τομέα αναλογεί το 55 % της συνολικής παραγωγής και το 60 % του συνόλου της απασχόλησης (8). Αυτό το συγκριτικά χαμηλό μερίδιο του ιδιωτικού τομέα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της Σερβίας, ιδίως σε ό,τι αφορά την παραγωγή και τις υπηρεσίες. Επομένως, η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση και η αναδιάρθρωση των κρατικών και δημόσιων επιχειρήσεων είναι απαραίτητες για την παραπέρα ανάπτυξη της σερβικής οικονομίας.

4.3   Οι βασικοί τομείς της οικονομίας της Σερβίας

Οι βασικοί τομείς της οικονομίας της Σερβίας είναι, κατά φθίνουσα τάξη, οι εξής: υπηρεσίες, βιομηχανία, γεωργία και κατασκευές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Serbian Investment and Export Promotion Agency (Οργανισμός προώθησης των επενδύσεων και εξαγωγών της Σερβίας — SIEPA) οι πλέον δυναμικοί τομείς της οικονομίας είναι η γεωργία, η βιομηχανία ΤΠΕ, η μεταποίηση του ξύλου, η κατασκευή επίπλων, ο ενεργειακός τομέας, η αυτοκινητοβιομηχανία, η κλωστοϋφαντουργία, ο κλάδος των ηλεκτρονικών και η φαρμακευτική βιομηχανία (9).

4.4   Εξωτερικό εμπόριο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Σερβίας. Μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων εξαγωγικών εταίρων της Σερβίας συμπεριλαμβάνονται έξι κράτη μέλη της ΕΕ. Εντούτοις, ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος εξαγωγών της Σερβίας είναι η γειτονική Δημοκρατία Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Ως προς τις εισαγωγές, ο βασικότερος εταίρος της Σερβίας είναι η Ρωσσία (10).

Η οικονομική συνεργασία της Σερβίας με τους γείτονές της, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών σχέσεων, θα ευνοηθεί από την εφαρμογή της νέας Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA), η οποία υπεγράφη το 2006 από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και τη Μολδαβία. Η δημιουργία ενός χώρου ελεύθερων συναλλαγών στα Δυτικά Βαλκάνια συνιστά μια από τις μείζονες προτεραιότητες της προενταξιακής διαδικασίας.

4.5   Άμεσες ξένες επενδύσεις και οι μεγαλύτεροι επενδυτές στην οικονομία της Σερβίας

Η πολιτική της Σερβίας υπέρ της δημιουργίας ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος προσέλκυσε την προσοχή πολλών ξένων επενδυτών. Το 2006, ο συνολικός όγκος των ΑΞΕ ήταν ο υψηλότερος στην περιοχή (3,4 δισεκατομμύρια ευρώ) (11). Οι μεγαλύτερες ροές επενδύσεων διοχετεύτηκαν στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στο εμπόριο, στον μεταποιητικό κλάδο, στον κλάδο της ακίνητης ιδιοκτησίας, στη δημόσια διοίκηση και στον τομέα των μεταφορών. Οι μεγαλύτεροι επενδυτές είναι κατά κύριο λόγο οι χώρες της ΕΕ, με την Ελλάδα να κατέχει την πρώτη θέση (12).

Παρά τις αυξανόμενες επενδύσεις, η αγορά της Σερβίας εξακολουθεί να διαθέτει αξιόλογες δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης στον συγκεκριμένο τομέα.

5.   Η τρέχουσα κατάσταση και ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

5.1   Κοινά προβλήματα και κοινές προκλήσεις

Μπορούν να προσδιοριστούν τρία βασικά προβλήματα: το φορολογικό καθεστώς, το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, η αύξηση του ανταγωνισμού αντί της συνεργασίας.

Ένα βασικό πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι στην φορολογική νομοθεσία της Σερβίας δεν γίνεται διάκριση μεταξύ οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και άλλων κερδοσκοπικών οργανώσεων. Κατά συνέπεια, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αντιμετωπίζονται ως μικρές επιχειρήσεις, υποχρεούνται δηλαδή να καταβάλουν φόρους για τις δωρεές που λαμβάνουν, ενώ ένας μικρός μόνο αριθμός απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής ΦΠΑ. Επιπλέον, οι υφιστάμενες φορολογικές πολιτικές του σερβικού κράτους δεν παρέχουν κανένα κίνητρο και καμία ελάφρυνση για τη χορήγηση δωρεών σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι το συνεχιζόμενο χάσμα που υπάρχει μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών. Οι περισσότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι συγκεντρωμένες είτε στο Βελιγράδι είτε σε δύο ή τρεις άλλες μεγάλες πόλεις, ενώ στην ύπαιθρο εντοπίζεται έλλειψη εμπειρίας με τέτοιου είδους οργανώσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο γενικός πληθυσμός να διαθέτει περιορισμένη ενημέρωση σχετικά με την κοινωνία των πολιτών και τις δραστηριότητες των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Το τρίτο πρόβλημα — αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών αντί της συνεργασίας — επιφέρει εντάσεις και αποδυναμώνει τις θέσεις της έναντι των σερβικών αρχών.

5.2   Η συνεργασία με τις σερβικές αρχές: έλλειψη διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών

Οι περισσότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών εξακολουθούν να μην εκλαμβάνονται ως εταίροι από τις σερβικές αρχές, πράγμα που ισχύει για τις οργανώσεις που εστιάζονται σε ορισμένα ευαίσθητα θέματα (π.χ. εγκλήματα πολέμου, ομαδικοί τάφοι κλπ.). Η συνεργασία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με την κεντρική κυβέρνηση και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης καθορίζονται ad hoc, καθότι η κυβέρνηση της Σερβίας δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να καθιερώσει εταιρική σχέση με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Από τη μια πλευρά, αυτό οφείλεται στην έλλειψη του αντίστοιχου νομοθετικού πλαισίου που να ρυθμίζει τη σχέση μεταξύ οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και κυβέρνησης· από την άλλη πλευρά, θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η απουσία πολιτικής βούλησης να ενδυναμωθεί περισσότερο η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις διαβουλεύσεις και στην προετοιμασία των επιλεγόμενων στρατηγικών εγγράφων. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η σερβική κυβέρνηση ακολουθεί μια μάλλον επιλεκτική προσέγγιση στις σχέσεις της με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

5.3   Κοινωνικοί εταίροι

5.3.1   Κοινωνικός διάλογος

Μολονότι ο αποτελεσματικός κοινωνικός διάλογος είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για έναν επιτυχημένο μετασχηματισμό της οικονομίας, ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων στη σερβική κοινωνία παραμένει σχετικά αδύναμος. Αφότου τέθηκε σε ισχύ το 2005 ο νέος εργασιακός νόμος, έπαψε να ισχύει η γενική συλλογική σύμβαση εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για όλες τις ειδικές συλλογικές συμβάσεις που συνήφθησαν πριν από το 2001. Μια άλλη αλλαγή που συνδέεται με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις είναι ότι η κυβέρνηση δεν συμμετέχει πλέον στη σύναψη της νέας γενικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, αλλά εξακολουθεί να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη σύναψη διαφόρων τομεακών και ειδικών συλλογικών συμβάσεων. Οι αντιπροσωπευτικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι ενώσεις εργοδοτών που είναι επικεφαλής των διαπραγματεύσεων για τη νέα γενική συλλογική σύμβαση εργασίας δεν κατόρθωσαν ακόμη να καταλήξουν σε συμφωνία. Ως εκ τούτου, η σύναψη μιας νέας γενικής συλλογικής σύμβασης εργασίας παραμένει μια από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για τη βελτίωση του κοινωνικού διαλόγου στη σερβική κοινωνία.

Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Δημοκρατίας της Σερβίας, η οποία συστάθηκε βάσει του νόμου για την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποτελεί τη θεσμική βάση για τις τριμερείς διαπραγματεύσεις. Εντούτοις, η ΟΚΕ της Σερβίας αντιμετωπίζει μια σειρά από προβλήματα, τα οποία είχαν αρνητικό αντίκτυπο στις δραστηριότητές της. Κατ' αρχάς, θα πρέπει να επισημανθεί η έλλειψη χρηματοδοτικών πόρων. Παρά την αυξανόμενη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, η έλλειψη οικονομικών πόρων επηρεάζει αρνητικά τις εργασίες της Γραμματείας και δεν επιτρέπει στην ΟΚΕ να συγκροτεί επαρκή αριθμό ομάδων εργασίας και να διοργανώνει τακτικές συνεδριάσεις. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η μη τακτική συμμετοχή των εκπροσώπων των κοινωνικών εταίρων στις συνεδριάσεις της ΟΚΕ. Ως αποτέλεσμα, ορισμένα σχέδια νόμου ψηφίζονται στο κοινοβούλιο χωρίς προηγούμενη διαβούλευση στο πλαίσιο της ΟΚΕ.

5.3.2   Οι εργοδοτικές οργανώσεις της Σερβίας

Η Ένωση Εργοδοτών της Σερβίας (UPS) είναι η κύρια οργάνωση εργοδοτών. Σε αντίθεση με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, η UPS έχει επιδείξει καλή συνεργασία με το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Πολιτικής. Συμμετέχει τακτικά στις δραστηριότητες της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Δημοκρατίας της Σερβίας. Ωστόσο, το γεγονός ότι η πλειοψηφία των μεγαλύτερων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη Σερβία δεν είναι μέλη της UPS, αποδυναμώνει τη νομιμότητα της εν λόγω οργάνωσης στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου. Η UPS συμμετέχει στις εργασίες του Φόρουμ Εργοδοτών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργοδοτών. Η διεθνής διάσταση των δραστηριοτήτων της UPS θα ενισχυθεί όταν της παραχωρηθεί το καθεστώς παρατηρητή στην BussinessEurope (Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων). Η UPS αναμένεται επίσης να ενταχθεί στην Μεσογειακή Ένωση Εργοδοτών τον Ιούνιο του 2008.

5.3.3   Η τρέχουσα κατάσταση και ο ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι πολύ ετερογενείς. Συνολικά, υπάρχουν 20 000 περίπου συνδικαλιστικές οργανώσεις στη Σερβία, σε όλες τις βαθμίδες, από το επίπεδο της επιχείρησης έως το εθνικό επίπεδο. Οι περισσότερες ανήκουν στις δύο κύριες εθνικές συνομοσπονδίες, στην Nezavisnost («Ανεξαρτησία») και στην Συνομοσπονδία Αυτόνομων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων της Σερβίας (SSSS). Συχνά απουσιάζει η κοινή δράση. Ένα άλλο πρόβλημα εδώ είναι η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Μολονότι ο ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων θεωρείται σχετικά αδύναμος στη Σερβία, η ενεργός συμμετοχή τους σε συλλογικές διαπραγματεύσεις στον δημόσιο τομέα και στις δημόσιες επιχειρήσεις καταδεικνύει ότι δεν θα πρέπει να παραβλέπεται ο ρόλος τους στην ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου. Σε ό,τι αφορά τις διεθνείς δραστηριότητες των συνδικαλιστικών οργανώσεων της Σερβίας, τόσο η Nezavisnost όσο και η SSSS είναι μέλη της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ελεύθερων Συνδικάτων και συμμετέχουν στο Βαλκανικό Φόρουμ της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων.

5.4   Η κατάσταση στο εσωτερικό διαφόρων ομάδων ενδιαφερομένων

5.4.1   Μη ικανοποιητικό νομικό περιβάλλον

Παρά τις διάφορες δηλώσεις των σερβικών κυβερνήσεων μετά το 2000 και τις δεσμεύσεις τους για θέσπιση νέου νόμου σχετικά με τις ενώσεις πολιτών, το έργο των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, καθώς και οι σχέσεις τους με το σερβικό κράτος εξακολουθούν να μην ρυθμίζονται νομοθετικά. Στην ουσία, το νομικό καθεστώς των διαφόρων ομάδων ενδιαφερομένων, και ιδίως των ΜΚΟ, ρυθμίζεται από τον κρατικό νόμο για τις ενώσεις πολιτών, τις κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις που είχαν ήδη συσταθεί την εποχή της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας και από τον νόμο της Δημοκρατίας της Σερβίας περί κοινωνικών οργανώσεων και ενώσεων πολιτών που θεσπίστηκε το 1982 και τροποποιήθηκε το 1989 (13).

Το 2006, η κυβέρνηση της Σερβίας υιοθέτησε το σχέδιο νόμου για τις ενώσεις των πολιτών. Αυτό το σχέδιο νόμου, το οποίο εναρμονίστηκε με τις θέσεις των εκπροσώπων των διαφόρων ομάδων ενδιαφερομένων, δεν έχει εγκριθεί ακόμη από το κοινοβούλιο. Το εν λόγω σχέδιο νόμου απλουστεύει τη διαδικασία εγγραφής των ενώσεων των πολιτών και προβλέπει ότι μια ένωση μπορεί να αποκτήσει ιδιοκτησία και περιουσιακά στοιχεία μέσω συνδρομών μελών, μέσω εθελοντικών συνδρομών, δωρεών και άλλων δώρων, κλπ. Το σχέδιο νόμου προβλέπει επίσης ότι η κεντρική κυβέρνηση ή οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να χορηγούν επιδοτήσεις και δωρεές στις διάφορες ομάδες ενδιαφερομένων. Ωστόσο, ο νόμος για τις ενώσεις της κοινωνίας των πολιτών δεν θα μπορούσε να επιλύσει όλα τα προβλήματα που αφορούν το νομικό και το οικονομικό τους καθεστώς. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να θεσπιστεί μια σειρά πρόσθετων νόμων.

5.4.2   Ο ρόλος και η επιρροή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), των αγροτικών οργανώσεων και των οργανώσεων των καταναλωτών

Οι εκπρόσωποι των ΜΜΕ και των αγροτικών οργανώσεων αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα όπως και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις — αντιπαραγωγικός κατακερματισμός και ανταγωνισμός — τα οποία τους αποτρέπουν από το να δημιουργήσουν ισχυρές ομάδες πίεσης. Το υψηλό επίπεδο διαφθοράς εξασφαλίζει σε ορισμένες οργανώσεις καλύτερη πρόσβαση στις κρατικές αρχές απ' ότι σε άλλες οργανώσεις. Ένας άλλος παράγοντας που διαχωρίζει αυτές τις οργανώσεις είναι η πολιτική εγγύτητα και η γεωγραφική θέση αυτών των οργανώσεων. Αν και ο αριθμός των οργανώσεων καταναλωτών είναι μικρότερος σε σύγκριση με τις αντίστοιχες των ΜΜ και των αγροτικών οργανώσεων, ωστόσο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι παρεμφερή.

5.4.3   Οι ΜΚΟ στην κοινωνία της Σερβίας

Ο μη κυβερνητικές οργανώσεις στη Σερβία ενισχύθηκαν κατά το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1990, μετά το τέλος του πολέμου της Βοσνίας. Οι ΜΚΟ διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή του καθεστώτος Milošević το 2000 με την κινητοποίηση των πολιτών και τη συμμετοχή τους στις διαπραγματεύσεις με την αντιπολίτευση που τασσόταν κατά του Milošević. Η εκστρατεία «Izlaz 2000» υπέρ της διεξαγωγής εκλογών αποτέλεσε μια πολύ επιτυχημένη ενέργεια διαφόρων ΜΚΟ, με την οποία καταδείχθηκε η σημασία του τομέα των ΜΚΟ στη διαδικασία των δημοκρατικών αλλαγών.

Από το 2000 και μετά η θέση των ΜΚΟ στη σερβική κοινωνία έχει αλλάξει. Ο τομέας των ΜΚΟ διανύει μια φάση μετασχηματισμού. Επιπλέον, σε ορισμένες ΜΚΟ παρατηρείται έλλειψη ενθουσιασμού, γεγονός που οφείλεται στον βραδύτερο από τον προσδωκόμενο ρυθμό των μεταρρυθμίσεων μετά το 2000. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη ενιαίας θέσης των ΜΚΟ όσον αφορά τη συνεργασία με την κυβέρνηση — ενώ ορισμένες ΜΚΟ τηρούν σταθερά αντίθετη θέση απέναντι στην κυβέρνηση, οι άλλες ΜΚΟ επιδιώκουν να βρουν τρόπους συνεργασίας. Ως ένα βαθμό, ο τομέας των ΜΚΟ αποδυναμώθηκε και λόγω του γεγονότος ότι ορισμένοι επικεφαλής ΜΚΟ εισήλθαν στον πολιτικό βίο και έπαψαν τις δραστηριότητές τους. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, ενώ ορισμένες ΜΚΟ εντατικοποίησαν τις δραστηριότητές τους, ένας μεγάλος αριθμός τους δεν κατόρθωσε να εκπληρώσει τα κριτήρια όσον αφορά την ενίσχυση του επαγγελματισμού και την εξειδίκευση των εργασιών τους και αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα. Μεταξύ των θετικών παραδειγμάτων, πρέπει να αναφερθούν ιδίως οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Τα οικονομικά προβλήματα είναι ζωτικά, καθότι αφορούν ουσιαστικά τη βιωσιμότητα των περισσότερων ΜΚΟ. Οι ΜΚΟ χρηματοδοτούνται για περιορισμένο μόνο αριθμό σχεδίων και για περιορισμένη χρονική περίοδο, κυρίως από ξένες πηγές χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, πολλές ΜΚΟ δεν διαθέτουν την απαραίτητη εξειδίκευση και καλούνται να αναλαμβάνουν διάφορα σχέδια με πολύ διαφορετικές προτεραιότητες. Αυτό έχει αντίκτυπο όχι μόνο στο επαγγελματικό τους κύρος, αλλά, ταυτόχρονα, δυσχεραίνει τις δυνατότητές τους να ξεπεράσουν ζωτικά προβλήματα που θέτουν σε κίνδυνο την ύπαρξή τους.

6.   Ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

6.1   Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και η διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης

Ένας σημαντικός αριθμός οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη Σερβία διαδραματίζει ήδη καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με την ΕΕ και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Με τη διοργάνωση δημόσιων διαλέξεων και σεμιναρίων και τη διανομή φυλλαδίων και άλλου ενημερωτικού υλικού σχετικά με την ΕΕ και συναφή θέματα, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμβάλλουν στην ενημερωτική εκστρατεία για την ΕΕ σε αγροτικές και λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές. Μολονότι ορισμένες φορές οι απόψεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών διίστανται — π.χ. στην περίπτωση της προβολής της πλήρους συνεργασίας της Σερβίας με το ΔΠΔΓ ως βασικής προϋπόθεσης για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για τη ΣΣΣ την άνοιξη του 2007 — στις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν την περίοδο Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 2008 οι ΟΚΠ διατήρησαν ενιαία θέση. Η συντριπτική πλειοψηφία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών τάχθηκε υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής της Σερβίας και συνέδραμαν στην αύξηση της συμμετοχής των ψηφοφόρων στις εκλογές.

Η στενότερη συνεργασία της κυβέρνησης με τις οργανώσεις των εργοδοτών, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλες ομάδες ενδιαφερομένων μπορεί να συμβάλει ακόμη περισσότερο στην καλύτερη προετοιμασία του σερβικού λαού για την προσχώρηση στην ΕΕ. Εντούτοις, η περαιτέρω συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε έναν ουσιαστικό διάλογο με την κυβέρνηση απαιτεί μεγαλύτερη διαφάνεια και τακτική παροχή σχετικών εγγράφων και πληροφοριών.

6.2   Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και η περιφερειακή συνεργασία

Η βελτίωση της περιφερειακής συνεργασίας και οι καλές σχέσεις με τις γείτονες χώρες αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή ένταξη στην ΕΕ. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στη σταθεροποίηση των σχέσεων και τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των χωρών της περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να αναφερθεί ως πάρα πολύ θετικό παράδειγμα η βελτιωμένη συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της Σερβίας και της Κροατίας. Επιπροσθέτως, η επιτυχής συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε περιφερειακή βάση μπορεί να λειτουργήσει ως παράδειγμα για περιφερειακούς πολιτικούς φορείς. Παρόλο που οι επαφές μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών αναπτύσσονται χρόνο με το χρόνο, η τρέχουσα κατάσταση δεν είναι καθόλου ικανοποιητική, κυρίως εξαιτίας των πολιτικών εμποδίων που εξακολουθούν να υφίστανται και την ανεπάρκεια χρηματοδοτικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων των πόρων της ΕΕ. Επ' αυτού, η υποστήριξη τοπικών περιφερειακών πρωτοβουλιών αποτελεί μία από τις δυνατότητες για τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή.

6.3   Διεθνείς δραστηριότητες των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της Σερβίας

Η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της Σερβίας σε κοινά σχέδια που υλοποιούνται με οργανώσεις εταίρους είτε από την ίδια την περιοχή είτε από άλλα μέρη του κόσμου μπορεί να βελτιώσει τις διαπροσωπικές επαφές και να αναθερμάνει τις σχέσεις που διακόπηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ως προς αυτό, έχει επιτευχθεί αξιόλογη πρόοδος σε πολλούς τομείς. Η συνεργασία και η δικτύωση αναπτύσσονται ειδικά από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εστιάζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην προστασία του περιβάλλοντος ή από τις οργανώσεις γυναικών. Για την περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να αναδειχθούν επίσης τα θετικά αποτελέσματα της συνεργασίας μεταξύ των ενώσεων της Σερβίας και των ομολόγων τους από τα νέα κράτη μέλη της ΕΕ.

Δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε δραστηριότητες εξωτερικής πολιτικής. Η εντατικότερη συνεργασία μεταξύ της επίσημης διπλωματίας από τη μια πλευρά και της δημόσιας διπλωματίας από την άλλη μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της εξωτερικής πολιτικής της Σερβίας και να επηρεάσει θετικά τη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

(1)  Σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, ο όρος «κοινωνία των πολιτών» συμπεριλαμβάνει τις οργανώσεις των εργοδοτών, τις οργανώσεις των εργαζομένων, καθώς και άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις και ομάδες συμφερόντων.

(2)  Το Κόσσοβο υπάγεται στην την υπ' αριθ. 1244 Απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

(3)  Το Κόσσοβο υπάγεται στην την υπ' αριθ. 1244 Απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

(4)  Έχουν πραγματοποιηθεί τακτικές διαβουλεύσεις με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε διάφορους τομείς, π.χ. ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μείωση της φτώχειας ή πολιτική για τους νέους, καθώς και από διάφορους κυβερνητικούς οργανισμούς και επίσημες αρχές, π.χ. η Προεδρία της Σερβίας, το Γραφείο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης της Σερβίας, το Υπουργείο Κοινωνικής Πολιτικής και Απασχόλησης, το εμπορικό επιμελητήριο της Σερβίας ή η Μόνιμη διάσκεψη δήμων και κοινοτήτων.

(5)  Το Κόσσοβο υπάγεται στην την υπ' αριθ. 1244 Απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

(6)  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο — Δυτικά Βαλκάνια: ενίσχυση της ευρωπαϊκής προοπτικής, Βρυξέλλες, 5.3.2008, COM(2008) 127.

(7)  Εθνική Τράπεζα της Σερβίας, www.nbs.yu

(8)  Σερβία — Έκθεση Προόδου 2007, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Βρυξέλλες, 6.11.2007, SEC(2007) 1435.

(9)  Serbian Investment and Export Promotion Agency (Οργανισμός προώθησης των επενδύσεων και εξαγωγών της Σερβίας), www.siepa.sr.gov.yu

(10)  Στατιστική επετηρίδα της Σερβίας 2006, www.webzrs.statserb.sr.gov.yu; Στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής www.ec.europa.eu/trade/issues/bilateral/data.htm

(11)  www.wiiw.at/e/serbia.html

(12)  Southeast Europe Investment Guide 2007, www.seeurope.net/files2/pdf/ig2007/Serbia-pdf

(13)  Zdenka Milivojević Civil Society in Serbia. Suppressed during the 1990s — gaining legitimacy and recognition after 2000. Civicus Civil Society Index Report for Serbia. (Βελιγράδι, 2006).

  翻译：

查看mercari原页面

收藏该商品

立即下单