15.2.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/49

1.1

Η παρούσα γνωμοδότηση αφορά τις σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών. Συντάχθηκε και πρέπει να αναγνωσθεί υπό το φως των στόχων που τίθενται στο άρθρο 14 και στο πρωτόκολλο 26 της Συνθήκης της Λισαβόνας σχετικά με τις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος. Ακολουθεί τις συστάσεις που διατυπώνονται στη Λευκή Βίβλο για τις μεταφορές με την οποία επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα να επιτευχθούν οι στόχοι σχετικά με τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και να διασφαλιστούν βιώσιμες μετακινήσεις που να σέβονται το περιβάλλον.

1.2

Πέρα από τον βαθμό εκπλήρωσης των στόχων κινητικότητας από τους ενδιαφερόμενους φορείς, και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που συνεπάγονται οι στόχοι αυτοί, η γνωμοδότηση φιλοδοξεί επίσης να εξετάσει το θέμα της πρόσβασης των ευρωπαίων πολιτών στις υπηρεσίες γενικού συμφέροντος που προσφέρει ο σιδηρόδρομος στην ΕΕ, καθώς και την ποιότητα των υπηρεσιών αυτών.

1.3

Δεδομένου ότι η ποιότητα των υπηρεσιών των σιδηροδρομικών μεταφορών αποτελεί αναγκαία αλλά όχι επαρκή προϋπόθεση για την ανάπτυξη αυτού του μέσου μεταφοράς, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά τους για να καταστούν πιο ελκυστικές οι μεταφορές αυτές, με βάση την παρατήρηση πραγματικών στοιχείων που μπορεί να συμβάλουν στη βελτίωση.

1.4

Η ΕΟΚΕ ζητά να αποτελέσουν οι πιστώσεις για επενδύσεις και συντήρηση των υποδομών αντικείμενο πολυετούς προγραμματισμού και να ληφθούν μέτρα ώστε να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα οι πιστώσεις αυτές. Πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα της χωροταξίας, της διατήρησης της διαθεσιμότητας των υποδομών και των πόρων που πρέπει ή μπορούν να κινητοποιηθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.

1.5

Η ΕΟΚΕ απευθύνει επίσης έκκληση προς τις κοινοτικές, εθνικές και περιφερειακές αρχές να επαναπροσδιορίσουν τους όρους χρηματοδότησης των διαφόρων τμημάτων των υποδομών με βάση την αρχή της επικουρικότητας και με στόχο την ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των περιφερειών. Για το σκοπό αυτόν, συνιστά τον αναπροσανατολισμό των πιστώσεων που χορηγούνται στον τομέα των μεταφορών στα πλαίσια της περιφερειακής πολιτικής, η οποία μπορεί να επιφέρει σημαντικό αποτέλεσμα μόχλευσης όσον αφορά τη χωροταξία.

1.6

Η ΕΟΚΕ ζητά να διενεργηθεί, από ανεξάρτητη αρχή σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έρευνα σχετικά με την ικανοποίηση των χρηστών, με βάση πραγματικά στοιχεία αξιολόγησης (χρονική ακρίβεια, συχνότητα των δρομολογίων, τιμολόγηση, καθαριότητα, προσβασιμότητα …). Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να διεξαχθεί σύμφωνα με μεθοδολογία που θα ορίζει μία επιτροπή καθοδήγησης με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών (χρήστες, αρμόδιες αρχές, φορέας εκμετάλλευσης, εργαζόμενοι …) και ικανή να αναλάβει και τον έλεγχο.

1.7

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί για την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναθεωρήσει τον κανονισμό 1370/2007/CE (δημόσιες επιβατικές σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές) που είναι αποτέλεσμα ενός δύσκολου συμβιβασμού σε θεσμικό επίπεδο. Τονίζει ότι ο κανονισμός αυτός προσφέρει στα κράτη μέλη ευρεία περιθώρια οργάνωσης με σεβασμό των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας, καθώς και ότι η ισορροπία που δημιουργεί θα πρέπει να αξιολογηθεί και υπό το φώς των πρακτικών εμπειριών, όπως προβλέπει το άρθρο 8.2 του κανονισμού αυτού.

1.8

Με βάση τις διατάξεις του κανονισμού 1371/2007/CE και τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις, η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μελετήσει τις ακόλουθες δυνατότητες βελτίωσης:

1.9

Επίσης, η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εξετάσουν από κοινού τις ακόλουθες δυνατότητες βελτίωσης:

1.10

Επίσης, με βάση την αρχή της επικουρικότητας, ΕΟΚΕ ζητά από τα κράτη μέλη να εξετάσουν τις ακόλουθες δυνατότητες βελτίωσης:

2.1.1

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να αξιολογηθεί ο βαθμός ικανοποίησης των ταξιδιωτών και να επιτευχθεί κοινή θέση σχετικά, εφόσον οι επιχειρήσεις είναι εκείνες που διαθέτουν τα βασικά στοιχεία για την ανάλυση, προσδιορίζουν οι ίδιες μονομερώς τα πρότυπα ποιότητας των υπηρεσιών τους και αξιολογούν τις δραστηριότητές τους με βάση αυτά τα πρότυπα (Άρθρο 28, κανονισμός 1370/2007/CE). Η τήρηση υποχρεώσεων όσον αφορά την ακρίβεια του ωραρίου, την συχνότητα της υπηρεσίας, την καθαριότητα, την υποδοχή, την ενημέρωση, τη σύνθεση των τιμολογίων, κλπ., αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα.

2.1.2

Μεγάλο μέρος των επιβατών που αντιμετωπίζουν προβλήματα όσον αφορά τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες, παραπονούνται για τον πολλαπλασιασμό παραγόντων διαταραχής της κυκλοφορίας, για απρόοπτα που είναι δύσκολο να προβλεφθούν σε πραγματικό χρόνο και ελλειμματική πληροφόρηση σε περίπτωση διαταραχών. Έχουν την εντύπωση ότι συντελείται συνεχής υποβάθμιση σε ορισμένα κράτη μέλη. Οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες οι οποίες, σύμφωνα με τον κανονισμό 1371/2007/ΕΚ, οφείλουν να παράσχουν αποζημιώσεις δεν διευκολύνουν την πρόσβαση των επιβατών σε αυτές τις διαδικασίες.

2.1.3

Όσον αφορά τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες που υπόκεινται σε υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας και προσφέρουν μεγάλο μέρος των καθημερινών μεταφορών, σε πολλές περιπτώσεις χρειάστηκε η παρέμβαση των οργανωτικών ή άλλων αρμόδιων αρχών, προκειμένου να διασφαλιστεί το επίπεδο της υπηρεσίας.

2.1.4

Ο πολλαπλασιασμός των υπηρεσιών που προσφέρονται και εκτελούνται από διαφορετικούς φορείς, χωρίς καμία σύνδεση ή συνοχή όσον αφορά την εκμετάλλευση του δικτύου, σε ένα οργανωτικό περιβάλλον που έχει υποστεί ριζικές διαρθρωτικές αλλαγές και χαρακτηρίζεται από έλλειψη σταθερότητας και διαφάνειας, οδήγησε σε μία λειτουργία βασιζόμενη στις αντιδράσεις των τοπικών φορέων εκμετάλλευσης οι οποίοι δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο με αποτέλεσμα να προκαλούνται δυσλειτουργίες και κατ’ επέκταση η δυσαρέσκεια των επιβατών. Υπό το φως αυτών των διαπιστώσεων, κρίνεται αναγκαίο να πραγματοποιηθεί απολογισμός της κατάστασης που επικρατεί στον τομέα σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να εντοπισθούν πιθανές δυνατότητες προόδου.

—

προβληματική πρόσβαση σε πληροφορίες, ελλιπής ή ακατάλληλη σήμανση,

—

δυσανάγνωστα ή ασαφή τιμολόγια,

—

το απρόβλεπτο των ταξιδιών πριν από την ημερομηνία αναχώρησης της αμαξοστοιχίας σε σχέση με τις μέγιστες προθεσμίες κράτησης,

—

προβλήματα που οφείλονται στην υπερκράτηση,

—

ακατάλληλοι χώροι υποδοχής των επιβατών στο τρένο, στους σταθμούς και ακατάλληλα διαμορφωμένες αποβάθρες (συμφόρηση των αιθουσών αναμονής) ή μη τήρηση των κανόνων υγιεινής, απουσία τουαλέτας,

—

δύσκολη πρόσβαση για άτομα με αναπηρίες στις αποβάθρες και στους σταθμούς, στις εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών, στα τρένα, υπερβολικά μεγάλος χρόνος αναμονής για την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών (48 ώρες), ή υπερβολικά αυστηρά κριτήρια για την παροχή της υπηρεσίας (όριο συνολικού βάρους),

—

ανασφάλεια στα τρένα και στους σταθμούς,

—

καθυστερημένη διάθεση υλικού, δεν λαμβάνεται υπόψη η αλλαγή αποβάθρας στις ανταποκρίσεις,

—

δύο τρένα με κοντινές ώρες αναχώρησης στην ίδια αποβάθρα ενώ υπάρχουν αχρησιμοποίητες αποβάθρες,

—

ανεπαρκής χώρος αποσκευών,

—

δεν λαμβάνονται υπόψη οι δυνατότητες συνδυασμένων μεταφορών (δυσκολία μεταφοράς ποδηλάτων, κακή οργάνωση και διαχείριση ή απουσία ανταποκρίσεων με άλλα μέσα μεταφοράς, απουσία ενημέρωσης σχετικά με τις υπηρεσίες και έλλειψη ενσωμάτωσής τους στο τιμολόγιο),

—

ανακρίβεια του ωραρίου, ελλειμματική συχνότητα εξυπηρέτησης διαδρομών, κατάργηση τρένων χωρίς προειδοποίηση,

—

κακή εξυπηρέτηση επιβατών σε περίπτωση διαταραχής της μεταφοράς, ανεπαρκής αποζημίωση ή άρνηση αποζημίωσης,

—

κατάργηση ή αναδιοργάνωση των υπηρεσιών και των δρομολογίων χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τους χρήστες, τους εκπροσώπους τους, ή τις ενδιαφερόμενες τοπικές και περιφερειακές αρχές, (π.χ. κατάργηση των νυκτερινών αμαξοστοιχιών, τροποποίηση του ωραρίου, της συχνότητας δρομολογίων…),

—

αύξηση του χρόνου διαδρομής μεταξύ δύο στάσεων,

—

δύσκολη πρόσβαση στα δίκτυα πωλήσεων και διανομής.

—

Κακοκαιρία: - Δεν γίνονται προληπτικά οι απαραίτητες τεχνικές προσαρμογές και δεν εφαρμόζονται οι διαδικασίες που επιτρέπουν την προσφορά ποιοτικής υπηρεσίας.

—

Προβλήματα όσον αφορά το υλικό: - Συνέπεια της ακατάλληλης παρακολούθησης του κύκλου ζωής των υλικών, της διάρκειάς τους, της πρόληψης της φθοράς τους και της απουσίας προγραμματισμού και διατήρησης του προϋπολογισμού για τη συντήρηση.

—

Προβλήματα που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα: αυτοκτονίες, ενέργειες που εμποδίζουν την πρόσβαση σε ευάλωτες εγκαταστάσεις, των οποίων η ΕΟΚΕ δεν επιθυμεί να σχολιάσει τις επιπτώσεις και τα αίτια στο πλαίσιο αυτής της γνωμοδότησης.

—

Υψηλό επίπεδο ασφάλειας των προσώπων και της κυκλοφορίας,

—

Επαγγελματισμός του προσωπικού,

—

Δυνατότητα συμβολής του σιδηρόδρομου στη χωροταξία και στην ανάπτυξη των περιφερειών.

3.1

Η Επιτροπή σεβάστηκε την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών όπως θεσπίζεται από τη Συνθήκη και στήριξε την αρχή της βιώσιμης κινητικότητας. Ο σιδηρόδρομος αναγνωρίζεται ως αποτελεσματικό δημόσιο μέσο μαζικών μεταφορών, ευπροσάρμοστο στις απαιτήσεις των αρμόδιων αρχών, που σέβεται το περιβάλλον, ικανό να χρησιμοποιήσει τις ακόμη σε μεγάλο βαθμό διαθέσιμες και καλά συντηρημένες υποδομές, ή τις υποδομές που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν εύκολα.

3.2

Η ΕΕ έχει καθορίσει ένα ευρωπαϊκό δίκτυο διεθνών γραμμών. Έχουν πραγματοποιηθεί και θα πραγματοποιηθούν και στο μέλλον σημαντικές επενδύσεις για την συμπλήρωση του δικτύου αυτού. Ωστόσο η πρωτοβουλία αυτή της Ένωσης θα πρέπει να βασίζεται στη σύγκλιση των επενδυτικών επιλογών των κρατών μελών, ώστε να διατίθεται στους ευρωπαίους επιβάτες η δυνατότητα μεταφοράς από πόρτα σε πόρτα, χωρίς υπερβολικό αριθμό μετεπιβιβάσεων.

3.3

Η εξέταση της κατάστασης όσον αφορά την εξυπηρέτηση των δήμων και των περιφερειών και τη χωροταξία τους, συντέλεσε συχνά σε αυθαίρετες στρατηγικές επιλογές, χωρίς να ληφθεί υπόψη η ανάγκη μελέτης των μεταφορών με γνώμονα τη μείωση των μετεπιβιβάσεων, πράγμα που επιδρά αρνητικά στη χρήση των δημόσιων μεταφορών.

3.4

Αυτή η προκαταρκτική εξέταση πριν από την επιλογή λύσεων με σοβαρές συνέπειες, πραγματοποιείται ολοένα συχνότερα από τις αρμόδιες αρχές, οι οποίες αντιμετωπίζουν ωστόσο το πρόβλημα μίας χρηματοδότησης απρόβλεπτης και ασταθούς, τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.

3.5

Οι μεταφορές επιβαρύνουν, ωστόσο, σημαντικά τους προϋπολογισμούς των κρατών και των περιφερειών. Οι πολίτες, έχοντας επίγνωση της κατάστασης, ιδιαίτερα λόγω της σημερινής κρίσης, επιθυμούν πραγματική διαφάνεια και αξιόπιστη πληροφόρηση. Επισημαίνουν και πάλι την έλλειψη διασταυρωμένης πραγματογνωμοσύνης για τα νέα σχέδια μεγάλης εμβέλειας. Όπως επισήμανε η ΕΟΚΕ και στη γνωμοδότησή της TEN/479, ο διάλογος μεταξύ των αρχών και της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί πολύ σημαντικό ζήτημα, κυρίως όσον αφορά τις επενδύσεις στις υποδομές των μεταφορών.

4.1

Η γνωμοδότηση πρωτοβουλίας συμπληρώνει τις εξής προγενέστερες εργασίες:

4.2

Όπως ήταν λογικό, η βούληση για την δημιουργία ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών συνέβαλε στην κινητοποίηση κεφαλαίων για τις κύριες γραμμές. Η δυναμική αυτή συνοδεύτηκε από επιλογές που έδιναν προτεραιότητα στη δημιουργία γραμμών υψηλής ταχύτητας, ορισμένες φορές σε βάρος του εκσυγχρονισμού άλλων υφιστάμενων αξόνων, λόγω των δημοσιονομικών περικοπών. Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να αυξήσουν την προσφορά σιδηροδρομικών μεταφορών όσον αφορά την προσφορά δημόσιων μεταφορών, και μάλιστα να τον καταστήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις σπονδυλική στήλη ενός συνεκτικού πολυτροπικού συστήματος. Από αυτήν την άποψη θα ήταν σκόπιμο να συγκλίνουν τα ευρωπαϊκά ταμεία προς μία συνεκτική πολιτική βιώσιμης κινητικότητας (χορήγηση των πόρων που διαθέτει η ΓΔ Περιφέρειες για τις μεταφορές)

4.3

Η ΕΟΚΕ ζητά συνεπώς να αξιολογηθεί με αντικειμενικό τρόπο η σημερινή κατάσταση των σιδηροδρομικών μεταφορών (πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα). Η Επιτροπή θα πρέπει να διενεργήσει αυτή την αξιολόγηση με διαφάνεια, διασφαλίζοντας την απαραίτητη πληροφόρηση και καλώντας τους πολίτες να διατυπώσουν τις προσδοκίες τους σχετικά με το θέμα αυτό, που αφορά τους περισσότερους (διαδρομή εργασία-σπίτι, ευκαιριακές επαγγελματικές μετακινήσεις, οικογενειακές εκδρομές, διακοπές …)

5.1

Σε αυτήν την περίοδο κρίσης και περικοπών των διαθέσιμων δημόσιων πόρων, μία πολιτική ανάκαμψης, στηριζόμενη σε μία στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης θα ωφελούσε την απασχόληση και την ποιότητα των θέσεων εργασίας, την εκπλήρωση των στόχων όσον αφορά τον αναπροσανατολισμό της χρήσης μέσων μεταφοράς, και την προσβασιμότητα των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος στον τομέα των μεταφορών για τους πολίτες. Επομένως, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι τα μεγάλα έργα θα πρέπει να εντάσσονται σε αυτήν την γενικότερη στρατηγική.

5.2

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι ορισμένες αλλαγές όσον αφορά τα τρένα ή τα ωράρια υποβαθμίζουν την υπηρεσία και ενδεχομένως αναγκάζουν τους πολίτες να αλλάξουν τόπο κατοικίας ή εργασίας. Αυτή η αναγκαστική κινητικότητα δεν ανταποκρίνεται στην κινητικότητα που επιθυμούν οι συμπολίτες μας. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η εξέλιξη αυτή συνεπάγεται συχνά και την προτίμηση άλλου μέσου μεταφοράς (ιδιωτικό αυτοκίνητο ή αεροπλάνο) κάτι που είναι αντίθετο με την επιδιωκόμενη πολιτική.

5.3

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να μελετήσει και να προετοιμάσει ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα αποκατάστασης σιδηροδρομικών δικτύων και/ή να στηρίξει τα μελλοντικά προγράμματα των κρατών μελών. Ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που θα αποσκοπούσε στην ικανοποίηση των προσδοκιών των πελατών των σιδηροδρομικών εταιρειών θα μπορούσε εύκολα να ενταχθεί στις ευρωπαϊκές στρατηγικές (στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, Ορίζοντας 2020 …). Ο διάλογος με την κοινωνία των πολιτών όσον αφορά την πολιτική μεταφορών θα είχε πολύ θετική ανταπόκριση εκ μέρους των πολιτών. Ο αναπροσανατολισμός των πιστώσεων που χορηγούνται στον τομέα των μεταφορών στα πλαίσια της περιφερειακής πολιτικής, θα είχε σημαντικό αποτέλεσμα μόχλευσης όσον αφορά τη στρατηγική αυτή.