C_2022194EL.01002701.xml

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κράτος Δικαίου και Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2022/C 194/05)

Εισηγητής:

ο κ. Christian BÄUMLER

Απόφαση της συνόδου ολομέλειας	25.3.2021
Νομική βάση	Άρθρο 32, παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού
	Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας
Αρμόδιο τμήμα	Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	16.12.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	20.1.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	566
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	204/14/18

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) τονίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται σε αξίες όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες.

1.2.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η προσχώρηση στις αξίες αυτές, ιδίως του κράτους δικαίου, έχει θεμελιώδη σημασία για τους πολίτες της ΕΕ και για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.3.

Η ΕΟΚΕ είναι προσηλωμένη στη μέριμνα ώστε το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβάλλουν αυστηρές και αποτρεπτικές κυρώσεις σε περίπτωση συστηματικών ελλείψεων στο πεδίο του κράτους δικαίου που θέτουν σε κίνδυνο τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.4.

Για την ΕΟΚΕ, είναι υψίστης σημασίας τα προγράμματα ανάκαμψης που υποβάλλουν τα κράτη μέλη να θεσπίζουν τα μέτρα που σκοπεύουν να λάβουν για την ενίσχυση του κράτους δικαίου.

1.5.

Η ΕΟΚΕ ζητεί όλα τα προγράμματα που υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ να υπόκεινται σε νομικές απαιτήσεις σχετικά με την ελευθερία της πληροφόρησης και τη διαφάνεια.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί η συμμετοχή στην ενισχυμένη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να καταστεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) να εξελιχθεί σε οργανισμό για το κράτος δικαίου και τη διοικητική αποτελεσματικότητα.

1.8.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι συστηματικές ελλείψεις ως προς κράτος δικαίου που διαπιστώνονται στα κράτη μέλη έχουν αρνητικό αντίκτυπο στον προϋπολογισμό της ΕΕ και, ως εκ τούτου, ζητεί αντιστροφή του βάρους της απόδειξης.

1.9.

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να προστατεύσει τις ΜΚΟ που προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου από αθέμιτες επιρροές και να στηρίξει τη χρηματοδότησή τους.

1.10.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να δρομολογήσουν εκστρατεία με την κοινωνία των πολιτών με τίτλο «Η ΕΕ μου — Τα δικαιώματά μου», η οποία θα προσκαλεί σε πανευρωπαϊκό διάλογο σχετικά με τη σημασία του κράτους δικαίου.

2. Γενικές παρατηρήσεις

Ιστορικό της πρότασης

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στις αξίες που ορίζει το άρθρο 2 της ΣΕΕ. Οι αξίες αυτές περιλαμβάνουν τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή κοινωνία χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών (1).

2.2.

Η τήρηση αυτών των αξιών είναι θεμελιώδους σημασίας για όλους τους πολίτες της ΕΕ. Ως απόρροια της ευρωπαϊκής ιστορίας και, ιδίως, των ανθρωπίνων εγκλημάτων στους παγκόσμιους πολέμους, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δώσει μια υπόσχεση υπέρ της προστασίας και της διασφάλισης της ειρήνης στην Ευρώπη και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των πολιτών της. Απόρροια των ανωτέρω είναι η εντολή που έχει ανατεθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση να παρακολουθεί και να προλαμβάνει συστηματικές παραβιάσεις αυτών των αξιών.

2.3.

Επιπλέον, ο σεβασμός των αξιών αυτών, ιδίως του κράτους δικαίου, αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό τη σημερινή της μορφή· προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να συμμορφώνεται με το κράτος δικαίου, πρέπει όλα τα κράτη μέλη να συμμορφώνονται με το κράτος δικαίου. Μόνον τότε θα διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, σε όλα τα κράτη μέλη. Επιπλέον, η συνεργασία μεταξύ δικαστικών και διοικητικών αρχών των κρατών μελών βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη ότι όλα τα κράτη μέλη μοιράζονται κοινές αξίες και τις εφαρμόζουν στην πράξη. Μόνο σε αυτή τη βάση οι διοικήσεις και οι δικαστικές αρχές των κρατών μελών μπορούν να συνεργάζονται σε διασυνοριακό επίπεδο και να αναγνωρίζουν και να εφαρμόζουν αποφάσεις άλλου κράτους μέλους.

2.4.

Επιπλέον, οι αξίες αυτές, ιδίως το κράτος δικαίου, είναι σημαντικές για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πέραν της διασφάλισης της επενδυτικής ασφάλειας, της συμμόρφωσης με τους κανόνες ανταγωνισμού και άλλων οικονομικών ρυθμίσεων, η εμπιστοσύνη στο νομικό σύστημα στο σύνολό του είναι ζωτικής σημασίας για τις ιδιωτικές επενδύσεις και το διασυνοριακό εμπόριο. Ως εκ τούτου, η βιώσιμη ανάκαμψη της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 απαιτεί, εκτός από ειδικά μέτρα στήριξης όπως στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, και τον σεβασμό των ευρωπαϊκών αξιών και, ιδίως, του κράτους δικαίου.

2.5.

Τέλος, η αρχή του κράτους δικαίου και οι λοιπές αξίες που αναφέρονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ αποτελούν μέρος της ίδιας της έννοιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κράτος δικαίου αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα μιας δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας στην Ευρώπη, η οποία αποτελεί μία από τις ιδρυτικές υποσχέσεις της Ένωσης. Ωστόσο, η σημασία του κράτους δικαίου εκτείνεται πέραν των συνόρων της Ένωσης. Η εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφάλειας της Ένωσης βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις αξίες που ορίζονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ και στην αρχή του κράτους δικαίου. Στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής της, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι προσηλωμένη σε μια παγκόσμια νομική τάξη που βασίζεται σε αξίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συνεχίσει να το πράττει με αξιόπιστο τρόπο μόνον εάν η ίδια και όλα τα κράτη μέλη της πληρούν αυτές τις απαιτήσεις. Η ικανότητα της Ένωσης ως προς την ολοκλήρωσή της και την παγκόσμια ελκυστικότητά της βασίζεται επίσης σε καθοριστικό βαθμό στη συμμόρφωση με τις αξίες αυτές.

2.6.

Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν επανειλημμένα τονίσει τη σημασία των αξιών που ορίζονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ και, ιδίως, του σεβασμού του κράτους δικαίου σε πολυάριθμες γνωμοδοτήσεις και νομοθετικές πράξεις. Μεταξύ άλλων κυρώσεων, ιδίως των διαδικασιών επί παραβάσει δυνάμει του άρθρου 263 της ΣΛΕΕ, ο κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) προβλέπει πλέον τη δυνατότητα επιβολής χρηματικών κυρώσεων για συστηματικές παραβιάσεις του κράτους δικαίου. Πρωταρχικός σκοπός του είναι η προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης. Μπορεί επίσης να συμβάλει γενικότερα στην καλύτερη προστασία του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη. Ο κανονισμός αποσκοπεί επίσης στην ενίσχυση της αξιοπιστίας της Ένωσης και, ως εκ τούτου, στη διευκόλυνση των επενδύσεων.

2.7.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη θέσπιση αυτού του νέου κανονισμού. Εκτός από την προστασία του κράτους δικαίου και των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, ο κανονισμός προωθεί επίσης την κοινωνική αποδοχή των χρηματοοικονομικών μεταφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως του Ταμείου Ανάκαμψης, σε όλα τα κράτη μέλη. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα του κανονισμού να εφαρμόζεται στην πράξη και να επιβάλλονται ταχείες και ολοκληρωμένες κυρώσεις για παραβιάσεις του κράτους δικαίου που θέτουν, παράλληλα, σε κίνδυνο τον προϋπολογισμό της Ένωσης.

2.8.

Εκτός από αυτή τη νέα παρακολούθηση με ιδιαίτερη έμφαση στο κράτος δικαίου όσον αφορά την κατανομή των κονδυλίων, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να συνεχίσει να ασκεί πλήρως και, όπου είναι αναγκαίο, να ενισχύει τον γενικό της ρόλο στην παρακολούθηση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Πράγματι, οποιαδήποτε διασπάθιση κονδυλίων της ΕΕ, ακόμη και αν δεν οφείλεται σε ελλείψεις του κράτους δικαίου, βλάπτει τα ευρωπαϊκά προγράμματα και την εικόνα της ΕΕ. Επιπλέον, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι οι πολίτες της ΕΕ γνωρίζουν καλύτερα τα συγκεκριμένα (συγχρηματοδοτούμενα) έργα της ΕΕ επιτόπου. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει επίσης να προσαρμοστούν οι σχετικοί κανόνες για τη διαφάνεια και την ενημέρωση του κοινού, όπως μέσω σχετικών πινακίδων σε κατασκευαστικά έργα και προσβάσιμων πληροφοριών στο διαδίκτυο, ώστε η συμμετοχή της ΕΕ να καθίσταται σαφέστερη.

3. Γενικές απαιτήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την αυστηρή εφαρμογή του νέου κανονισμού σε όλους τους τομείς του προϋπολογισμού. Για την εκτέλεση των καθηκόντων παρακολούθησης που της ανατίθενται από τον κανονισμό και τις Συνθήκες, η Επιτροπή πρέπει να διαθέσει τους κατάλληλους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους και να παρακολουθεί με συνέπεια τις ενδείξεις για πιθανές παραβιάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή οφείλει να εφαρμόζει αυστηρά αντικειμενικά κριτήρια και να εξετάζει τις παραβιάσεις με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα κράτη μέλη. Επιπλέον, η Επιτροπή θα πρέπει να ενισχύσει τον έλεγχό της όσον αφορά την ορθή εφαρμογή των προγραμμάτων της ΕΕ σε τρίτες χώρες και, ειδικότερα, να εφαρμόσει τα ίδια κριτήρια στις υποψήφιες χώρες όπως αυτά που ισχύουν για τα κράτη μέλη.

3.2.

Ειδικότερα, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι δεν πραγματοποιούνται πληρωμές από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, η χρήση των οποίων δεν μπορεί να αποδειχθεί πλήρως. Όλοι οι δικαιούχοι πληρωμών από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, ανεξάρτητα εάν η μορφή της οργάνωσής τους διέπεται από το δημόσιο ή το ιδιωτικό δίκαιο, υπόκεινται στους αντίστοιχους κανόνες διαφάνειας. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνουν πλήρως την κοινωνία των πολιτών σχετικά με τη χρήση των πόρων και να διαβουλεύονται μαζί τους σχετικά με πιθανές βελτιώσεις στη χρήση των εν λόγω πόρων. Ο σχεδιασμός και η εκτέλεση του προϋπολογισμού πρέπει να υπόκεινται σε διαφανή διαδικασία και στη διενέργεια διαβουλεύσεων, με τα κράτη μέλη να διαβουλεύονται επίσης με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

3.3.

Σε περίπτωση συστηματικών ελλείψεων ως προς το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη, οι οποίες ταυτόχρονα θέτουν σε κίνδυνο τον προϋπολογισμό της Ένωσης, απαιτείται έγκαιρη και ταχεία αντίδραση, ιδίως από την Επιτροπή. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί ότι οι αστοχίες εντοπίζονται και διορθώνονται σε πρώιμο στάδιο. Επιπλέον, πρέπει να επιβάλλονται αποτρεπτικές κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων· σε άλλους τομείς, όπως η επιβολή της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, η Επιτροπή επιβάλλει επίσης σημαντικές οικονομικές κυρώσεις για την προστασία της εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ. Η θεμελιώδης σημασία του κράτους δικαίου και της προστασίας του προϋπολογισμού της Ένωσης καθιστούν απαραίτητο για την Επιτροπή και το Συμβούλιο να επιβάλλουν υψηλές και αποτρεπτικές κυρώσεις στους τομείς αυτούς. Σε περίπτωση πιθανής μεταρρύθμισης του κανονισμού, το ζήτημα αυτό θα πρέπει επίσης να αναφέρεται ρητά στο κείμενο του κανονισμού. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να συνεργαστούν στενά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να του παράσχουν τα ίδια δικονομικά δικαιώματα με το Συμβούλιο σε περίπτωση ενδεχόμενης μελλοντικής μεταρρύθμισης του κανονισμού.

3.4.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι συστηματικές ελλείψεις στο πεδίο του κράτους δικαίου σε ένα κράτος μέλος υπονομεύουν, ή τουλάχιστον θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο, την υλοποίηση των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και, ως εκ τούτου, την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Ως εκ τούτου, εάν διαπιστωθούν συστηματικές ελλείψεις ως προς το κράτος δικαίου σε ένα κράτος μέλος, αυτό θα πρέπει να φέρει το βάρος της απόδειξης ότι διασφαλίζονται η εφαρμογή των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και η προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ζητεί να αποσαφηνιστεί το ζήτημα αυτό στον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092.

3.5.

Εκτός από τις δυνατότητες που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092, η Επιτροπή, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να χρησιμοποιούν κάθε άλλο μέσο επιβολής κυρώσεων που έχουν στη διάθεσή τους σε περίπτωση συστηματικών παραβιάσεων του κράτους δικαίου. Σε αυτές περιλαμβάνονται, ειδικότερα, η διαδικασία επί παραβάσει δυνάμει του άρθρου 263 της ΣΛΕΕ και η διαδικασία του άρθρου 7 της ΣΕΕ. Κατά την εφαρμογή αυτών των διαδικασιών, τα προαναφερθέντα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει επίσης να μεριμνούν για την όσο το δυνατόν ταχύτερη εφαρμογή και την επιβολή αποτρεπτικών κυρώσεων. Η Επιτροπή θα πρέπει, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092, να εκδίδει χωρίς καθυστέρηση κατευθυντήριες γραμμές, προκειμένου να είναι σε θέση να αντιδρά γρήγορα σε περίπτωση παραβίασης του κράτους δικαίου. Στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, η Επιτροπή θα πρέπει, ειδικότερα, να καθορίζει ποιες προϋποθέσεις καθιστούν αναγκαία την επιβολή οικονομικών κυρώσεων και ποιες οικονομικές κυρώσεις θεωρεί κατάλληλες. Θα πρέπει επίσης να καθορίζει υπό ποίες προϋποθέσεις θα κινεί διαδικασία επί παραβάσει δυνάμει του άρθρου 263 της ΣΛΕΕ ή διαδικασία βάσει του άρθρου 7 της ΣΕΕ.

3.6.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να συνεχίσουν να συμμετέχουν σε συνεχή διάλογο για το κράτος δικαίου με όλα τα κράτη μέλη και να επισημαίνουν δημοσίως και σαφώς τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να συνεργάζονται ακόμη περισσότερο μεταξύ τους για την περαιτέρω προώθηση του κράτους δικαίου και τη διερεύνηση πιθανών περαιτέρω τρόπων προστασίας του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη.

4. Ειδικά αιτήματα

4.1.

Όσον αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αξιολόγηση των προγραμμάτων των κρατών μελών εστιάζονται μόνο σε περιορισμένο βαθμό στη θεμελιώδη σημασία του κράτους δικαίου. Όπως αναφέρεται ανωτέρω, το κράτος δικαίου έχει θεμελιώδη σημασία για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ως εκ τούτου, πρέπει να ληφθεί δεόντως υπόψη στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης. Από την άποψη αυτή, δεν αρκεί η Επιτροπή να βασίσει την αξιολόγησή της σε οικονομικούς δείκτες, όπως το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Όπως έχει ήδη ζητήσει η ΕΟΚΕ, η Επιτροπή θα πρέπει, επίσης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, να συνεκτιμήσει περισσότερο τη σημασία του κράτους δικαίου για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και να συμπεριλάβει σχετικούς δείκτες (3).

4.2.

Κατά την ΕΟΚΕ, στα προγράμματα που έχουν υποβληθεί μέχρι σήμερα από τα κράτη μέλη περιλαμβάνονται ελάχιστες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Μεταξύ άλλων, τα προγράμματα της Ιταλίας, της Κροατίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας περιλαμβάνουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για το κράτος δικαίου, όπως μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την αύξηση της αποτελεσματικότητας των δικαστικών οργάνων. Συνολικά και για όλα τα κράτη μέλη, αυτό δεν αρκεί κατά την άποψη της ΕΟΚΕ για να αντικατοπτρίζεται η θεμελιώδης σημασία του κράτους δικαίου. Είναι, επομένως, πρωταρχικής σημασίας για την ΕΟΚΕ όλα τα κράτη μέλη να καθορίσουν στα εθνικά τους προγράμματα τα μέτρα που προτίθενται να λάβουν για την ενίσχυση του κράτους δικαίου.

4.3.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ ζητεί την περαιτέρω ανάπτυξη των απαιτήσεων για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092. Στο μέλλον, όλα τα προγράμματα που υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της Ένωσης θα πρέπει να υπόκεινται σε εκτεταμένες εθνικές νομοθετικές διατάξεις σχετικά με την ελευθερία της πληροφόρησης και τη διαφάνεια, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η εύκολη και ολοκληρωμένη πρόσβαση σε πληροφορίες για τον Τύπο, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και την κοινωνία των πολιτών στο σύνολό της. Εξαίρεση μπορεί να υπάρξει μόνον για λόγους εθνικής ασφάλειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάζει διαρκώς αυτές τις εθνικές νομοθεσίες σχετικά με την ελευθερία της πληροφόρησης και, ενδεχομένως, να υποβάλλει προτάσεις τροποποιήσεων, λαμβάνοντας επίσης υπόψη, για παράδειγμα, τις γνωμοδοτήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της ΕΟΚΕ.

4.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, δεδομένου ότι θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης και στη δίωξη των διασυνοριακών εγκλημάτων. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα έχει ήδη αποτρεπτική επιρροή και θα συμβάλει μακροπρόθεσμα στη σημαντική βελτίωση της διασυνοριακής επιβολής του νόμου. Για τους λόγους αυτούς, η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν στην ενισχυμένη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, και ζητεί αυτό να αποτελέσει προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ.

4.5.

Η νεοσυσταθείσα Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αναλαμβάνει καθήκοντα τα οποία ασκούσε μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF). Συνεπώς, η ΕΟΚΕ ζητεί η OLAF να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκό οργανισμό για το κράτος δικαίου και τη διοικητική αποτελεσματικότητα. Ο νέος αυτός οργανισμός θα πρέπει να επανεξετάζει γενικά και συνεχώς το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη και να συμβουλεύει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092. Επιπλέον, ο νέος αυτός οργανισμός θα πρέπει να εκδώσει γενικές συστάσεις για την ενίσχυση του κράτους δικαίου και της διοικητικής αποτελεσματικότητας των κρατών μελών και, στο πλαίσιο αυτό, να στηρίξει τα κράτη μέλη και τις διοικήσεις τους. Όταν τα κράτη μέλη δεν ακολουθούν σημαντικές συστάσεις του εν λόγω οργανισμού, θα πρέπει να υποχρεούνται να το αιτιολογούν.

4.6.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να εκπονήσει περαιτέρω πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του κράτους δικαίου και τον σεβασμό των ευρωπαϊκών θεμελιωδών δικαιωμάτων σε όλα τα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, θα πρέπει να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν προγράμματα ανταλλαγών, κατά το πρότυπο του Erasmus+, για το προσωπικό των δικαστικών οργάνων των κρατών μελών, καθώς και για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται ιδίως για το κράτος δικαίου και την προστασία των θεμελιωδών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκειμένου να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί μια κοινή αντίληψη για το κράτος δικαίου στην Ευρώπη. Για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αυξήσει τη χρηματοδότηση εθελοντικών και διασυνοριακών προγραμμάτων κατάρτισης για τα εν λόγω μέλη του δικαστικού σώματος των κρατών μελών, ενώ θα πρέπει επίσης να υποστηριχθούν εκπαιδευτικά προγράμματα για μη κυβερνητικές οργανώσεις που προάγουν το κράτος δικαίου και την προστασία των θεμελιωδών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στόχος θα πρέπει να είναι η προώθηση της ευρωπαϊκής αρχής του κράτους δικαίου, η οποία, αφενός, θα λαμβάνει υπόψη τις νομικές παραδόσεις των κρατών μελών και, αφετέρου, θα αντανακλά τον δεσμευτικό χαρακτήρα των κοινών ελάχιστων προτύπων για όλα τα κράτη μέλη.

4.7.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η κοινωνία των πολιτών είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προστασία του κράτους δικαίου· συνεπώς, επωμίζεται και την αντίστοιχη ευθύνη. Προκειμένου να ενισχυθεί το κράτος δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα πρέπει, μέσω ενός νέου προγράμματος, να ενισχύσει τη στήριξή της στις πλατφόρμες της κοινωνίας των πολιτών που επικεντρώνονται στην προστασία του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη και στα εκπαιδευτικά προγράμματα (4). Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τη χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανώσεων, ενώ θα πρέπει να εξασφαλιστεί η προστασία της ανεξαρτησίας τους από αθέμιτες επιρροές και άλλες παρεμβάσεις από φορείς χάραξης πολιτικής, εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων και άλλους παράγοντες.

4.8.

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η ΕΟΚΕ θα πρέπει ειδικότερα να ευαισθητοποιήσουν όλους τους πολίτες της ΕΕ σχετικά με τη σημασία των ευρωπαϊκών αξιών, ιδίως του κράτους δικαίου. Η ΕΕ χρειάζεται μια στρατηγική επικοινωνίας που να συνδυάζει την έννοια του κράτους δικαίου με την καθημερινή πραγματικότητα. Για τον σκοπό αυτό, τα προαναφερθέντα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, σε συνεργασία με άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει να δρομολογήσουν εκστρατεία με τίτλο «Η ΕΕ μου — Τα δικαιώματά μου» σχετικά με τη σημασία του κράτους δικαίου, η οποία θα απευθύνεται σε όλα τα τμήματα του πληθυσμού, θα παρουσιάζει με κατανοητό σε όλους τρόπο τις βασικές πληροφορίες σχετικά με το κράτος δικαίου και θα προσκαλεί σε διάλογο σε επίπεδο ΕΕ (5).

Βρυξέλλες, 20 Ιανουαρίου 2022.

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Christa SCHWENG

(1) Άρθρο 2 της ΣΕΕ.

(2) Κανονισμός (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2020, περί γενικού καθεστώτος αιρεσιμότητος για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης (ΕΕ L 433 I της 22.12.2020, σ. 1).

(3) Βλέπε επίσης τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) με θέμα «Το κράτος δικαίου και ο αντίκτυπός του στην οικονομική ανάπτυξη», ECO/511 (ΕΕ C 429 της 11.12.2020, σ. 16), σημεία 7.1 και επ., και τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης», SOC/627 (ΕΕ C 282 της 20.8.2019, σ. 39), σημεία 4.1 και επ.

(4) Βλέπε επίσης τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης», SOC/627, σημεία 3.9 και επ., και τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία», SOC/672 (ΕΕ C 341 της 24.8.2021, σ. 56), σημεία 6.2.1 και επ.

(5) Βλέπε επίσης τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο — Περαιτέρω ενδυνάμωση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης», SOC/627, σημεία 3.19 και επ., και τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία», SOC/672, σημεία 4.3.2 και επ.

Ψήφοι υπέρ:	41
Ψήφοι κατά:	65
Αποχές:	13

Ψήφοι υπέρ:	72
Ψήφοι κατά:	141
Αποχές:	18