11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/1

1.1

Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση απόφασης για τη θέσπιση «ενιαίου ολοκληρωμένου προγράμματος» της Κοινότητας στους τομείς της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών για την περίοδο 2007-2013. Η ανωτέρω πρόταση στηρίζεται σε ένα έγγραφο στρατηγικής, το οποίο αποτελείται από μια ανακοίνωση και μια εκτεταμένη αξιολόγηση του αντίκτυπου υπό την μορφή επισυναπτόμενου εγγράφου εργασίας.

1.2

Αυτή είναι η πρώτη φορά που η Επιτροπή προσδιορίζει μια κοινή στρατηγική για την πολιτική στους τομείς της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών, και μάλιστα για μια τόσο μακρά χρονική περίοδο (επτά έτη). Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή προκειμένου να δώσει νέα ώθηση σε αυτούς τους δύο τομείς πολιτικής, οι οποίοι σε διοικητικό επίπεδο έχουν πλέον ενσωματωθεί σε μια κοινή Γενική Διεύθυνση.

1.3

Η Επιτροπή αιτιολογεί αυτήν την καινοτομία με νομικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά επιχειρήματα. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το πλήθος των παρεχόμενων πληροφοριών και την επιμέλεια με την οποία παρουσιάζονται λεπτομερώς οι διάφορες εναλλακτικές δυνατότητες στο πλαίσιο της αξιολόγησης του αντίκτυπου.

1.4

Η ευρεία ακρόαση που διοργάνωσε η ΕΟΚΕ, όπου συμμετείχαν εκπρόσωποι των διαφόρων ενδιαφερόμενων κοινωνικών εταίρων και φορέων, καθώς και μία σειρά από πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν εντωμεταξύ από την Επιτροπή ή αναπτύχθηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσαν τη δυνατότητα να εκφραστούν οι ποικίλες απόψεις σχετικά με τη διατύπωση, το περιεχόμενο και τη μορφή παρουσίασης, καθώς και σχετικά με τις βασικές αρχές των προτάσεων της Επιτροπής.

1.5

Η ΕΟΚΕ εξέτασε τα έγγραφα που υπέβαλε η Επιτροπή και το πλήθος των παρεχόμενων πρόσθετων πληροφοριών, καθώς και τις συμβολές των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι ενέχονται άμεσα στους τομείς της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών. Υπό το φως των ανωτέρω και αφού ελήφθησαν υπόψη και οι ποικίλες γραπτές συμβολές που υπέβαλε ένα ευρύ φάσμα αντιπροσωπευτικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στους εν λόγω τομείς, η ΕΟΚΕ κατέληξε στη βασική διαπίστωση ότι η πρόταση για τη θέσπιση κοινοτικού προγράμματος δράσης στον τομέα της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών δεν στοιχειοθετείται αρκετά και δεν διευκρινίζονται οι επιμέρους πτυχές του: τα διατυπωθέντα επιχειρήματα δεν φαίνεται να επαρκούν προκειμένου να πείσουν σχετικά με την ορθότητα της πραγματοποιηθείσας επιλογής.

1.6

Ειδικότερα κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, δεν έχει καταδειχθεί ότι από τα κοινά και συμπληρωματικά σημεία αυτών των δύο τομέων της κοινοτικής πολιτικής αναπτύχθηκαν συνέργιες. Αυτά τα σημεία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και να εφαρμοσθούν μέσω συγκεκριμένων δράσεων συνεργασίας και συντονισμού, οι οποίες να εστιάζονται στο θεμελιωδώς οριζόντιο χαρακτήρα αυτών των δύο πολιτικών τομέων, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής.

1.7

Η νομική βάση των δύο πολιτικών, οι οποίες ορίζονται αντίστοιχα από τα άρθρα 152 και 153 της Συνθήκης, είναι ριζικά διαφορετική. Κατά συνέπεια, απαιτείται η επίδειξη προσοχής με στόχο να αποφευχθούν δύο αρνητικές συνέπειες: Αφενός η πολιτική για την προστασία των καταναλωτών θα ήταν αυστηρά προσανατολισμένη στα κριτήρια συμπληρωματικότητας και επικουρικότητας που ισχύουν για την πολιτική στον τομέα της δημόσιας υγείας, γεγονός που θα απέβαινε εις βάρος των εξουσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της προστασίας των καταναλωτών. Αφετέρου, αυτό θα οδηγούσε σε ανεπιθύμητη «καταναλωτικοποίηση» της πολιτικής στον τομέα της υγείας, στο πλαίσιο της οποίας οι όροι «χρήστης» και «καταναλωτής» θα ερμηνεύονταν βάσει κοινών κριτηρίων, περιορίζοντάς τους σε κοινές πτυχές του όρου «πολίτες».

1.8

Περαιτέρω, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στην πολιτική προστασίας των καταναλωτών θα μπορούσαν να καταγραφούν απώλειες σε περίπτωση γενικού υπολογισμού του προϋπολογισμού σε ενιαία βάση. Ο διαχωρισμός που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα θα είχε πλεονεκτήματα και για τους δύο τομείς πολιτικής, ειδικά αν συνεκτιμηθούν η τρέχουσα θεσμική κρίση και οι αβεβαιότητες σχετικά με τις δημοσιονομικές προοπτικές.

1.9

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι στην παρούσα πρόταση απόφασης όχι απλώς δεν ρυθμίζονται ορισμένες θεμελιώδεις πτυχές των δύο πολιτικών, μη εξασφαλίζοντας τη δέουσα χρηματοδότηση, αλλά και παραβλέπονται ενδεχομένως ορισμένα καθοριστικά, ουσιαστικά και κρίσιμα ζητήματα. Στις προτεινόμενες διατάξεις όσον αφορά την εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση θα πρέπει να προαχθεί περαιτέρω το πνεύμα καινοτομίας, η ρητή διατύπωση και η ανάληψη δέσμευσης.

1.10

Τέλος, η ΕΟΚΕ ζητά την ανάθεση σαφέστερα προσδιορισμένων αρμοδιοτήτων και καθηκόντων στο Ινστιτούτο Καταναλωτών το οποίο δεν θα πρέπει να υπάγεται ως εξαρτώμενο τμήμα στον Εκτελεστικό Οργανισμό για τη Δημόσια Υγεία. Μόνον έτσι μπορεί να επιτευχθεί η αποφασιστική συμβολή που θα ήταν ενδεδειγμένη για την καλύτερη εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας και για τη βελτίωση της ενημέρωσης και της εκπαίδευσης των καταναλωτών.

2.1

Στην ανακοίνωσή της με θέμα «Καλύτερη υγεία, μεγαλύτερη ασφάλεια και περισσότερη εμπιστοσύνη για τους πολίτες: μια στρατηγική για την υγεία και την προστασία των καταναλωτών», η Επιτροπή υποβάλλει προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρόταση απόφασης για τη θέσπιση κοινοτικού προγράμματος δράσης στον τομέα της υγείας και της προστασίας των καταναλωτών για την περίοδο 2007-2013.

2.2

Η Επιτροπή υπέβαλε, για πρώτη φορά με τη νέα στρατηγική και το κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για την περίοδο 2007-2013, μια κοινή προσέγγιση για την πολιτική στον τομέα της υγείας και της προστασίας των καταναλωτών.

2.3

Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή διευκρινίζει τους λόγους για την υιοθέτηση αυτής της νέας προσέγγισης και παραπέμπει σχετικά στους κοινούς στόχους που έχουν τεθεί στους δύο τομείς και τη σημασία τους στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Επιπλέον, η Επιτροπή παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα του νέου κοινού προγράμματος βάσει των συνεργιών που καθιστούν δυνατή την εξοικονόμηση πόρων και την απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών και, εν τέλει, συνεπάγονται μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

2.4

Αυτή η στρατηγική επιλογή της Επιτροπής θεμελιώνεται στην ανάγκη ανάπτυξης συνεργιών μεταξύ των δύο τομέων πολιτικής, οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην επίτευξη οικονομιών κλίμακας και την απλοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την διοικητική αποτελεσματικότητα. Εκτός αυτού, διασφαλίζεται μεγαλύτερη συνεκτικότητα μεταξύ των επιμέρους μέτρων, ενώ τα εν λόγω ζητήματα τοποθετούνται στο επίκεντρο της πολιτικής ημερήσιας διάταξης.

2.5

Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι κοινοί στόχοι που επιδιώκονται μέσω αυτής της συνδυασμένης πολιτικής είναι οι εξής:

2.6

Ειδικά στον τομέα της πολιτικής για την υγεία επισημαίνονται οι ακόλουθοι στόχοι:

2.7

Για τον τομέα της πολιτικής καταναλωτών επισημαίνονται οι ακόλουθοι στόχοι·

3.1.1

Η νομική βάση της πολιτικής για την υγεία και η αντίστοιχη της πολιτικής για την προστασία των καταναλωτών είναι εντελώς διαφορετικές. Η πολιτική για την υγεία εμπίπτει κατά κύριο λόγο στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, ενώ η δράση της Κοινότητας συμπληρώνει απλώς τις εθνικές πολιτικές λαμβανομένων υπόψη των επιμέρους πτυχών που συμπεριλαμβάνονται στο άρθρο 152 (1). Αντιθέτως, η πολιτική προστασίας των καταναλωτών, όπως καθορίστηκε στη Συνθήκη, ειδικά μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, διακρίνεται για τον κοινοτικό της χαρακτήρα, και συμβάλλει στην προώθηση των δικαιωμάτων των καταναλωτών και την προστασία των συμφερόντων τους, ειδικά σε ό,τι αφορά δράσεις στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς (2).

3.1.2

Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για μια εικαζόμενη κοινή νομική «ταυτότητα» μεταξύ των άρθρων 152 και 153, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν ως κοινή νομική βάση για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσης στους τομείς της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών.

3.1.3

Επιπλέον, ο νομικός και θεσμικός χαρακτήρας του δικαιώματος στην υγειονομική περίθαλψη στα επιμέρους κράτη μέλη διαφοροποιείται πλήρως από τα δικαιώματα των καταναλωτών, ενώ ακόμη και η προστασία αυτών των δικαιωμάτων παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές.

3.1.4

Αυτό δεν σημαίνει ότι η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα θέματα που συνδέονται με τη δημόσια υγεία δεν έχουν επί του παρόντος θεμελιώδη σημασία, η οποία θα αιτιολογούσε από μόνη της μία ισχυρή πολιτική για την ευρωπαϊκή δημόσια υγεία, μία πολιτική που θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως μέσον καταπολέμησης της φτώχειας και του αποκλεισμού. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η μη επικύρωση του συνταγματικού κειμένου συνέβαλε στην έλλειψη σημαντικής προόδου προς αυτή την κατεύθυνση.

3.1.5

Πράγματι, η ΕΟΚΕ πρέπει να επισημάνει ότι οι έννοιες του «καταναλωτή» και του «ασθενούς» δεν συμπίπτουν και ότι τα χαρακτηριστικά που τις καθορίσουν δεν πρέπει να συγχέονται, κατά πρώτον επειδή ο όρος «καταναλωτές» δεν παραπέμπει αποκλειστικά σε άτομα που η επιλογή τους κατευθύνεται από κυρίως οικονομικά αίτια, ενώ ως «ασθενείς» δεν μπορούν να θεωρούνται εκείνοι που είναι απλώς καταναλωτές φαρμάκων και ιατρικών υπηρεσιών. Τα δικαιώματά τους είναι, πράγματι, διαφορετικής φύσης και όχι μόνο οικονομικής τάξης και αυτά δεν είναι δυνατόν να συγκριθούν παρά μόνο με τα δικαιώματα για δικαιοσύνη και εκπαίδευση, των οποίων ο σεβασμός μεταφράζεται στην παροχή από τα κράτη υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

3.1.6

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι υπάρχουν κοινές πτυχές μεταξύ των δύο πολιτικών, αλλά θεωρεί ότι αυτά τα κοινά στοιχεία δεν εντοπίζονται μόνο στους εν λόγω τομείς αλλά και σε πολλούς άλλους. (3) Εξάλλου, η Επιτροπή δεν έχει καταδείξει ωστόσο, κατά τρόπο αναμφισβήτητο, ότι οι κοινές πτυχές των δράσεων που πρέπει να πραγματοποιηθούν μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσω της κατάρτισης και εφαρμογής ενός κοινού ενιαίου προγράμματος, ή ακόμη ότι αυτός είναι ο πλέον κατάλληλος και αποτελεσματικός τρόπος για την επίτευξη του ανωτέρω στόχου (4).

3.1.7

Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση παρουσιάζει, σύμφωνα με την άποψη κάποιων οργανώσεων καταναλωτών, μια σειρά μειονεκτημάτων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ορισμένα τα οποία συμμερίζεται η ΕΟΚΕ και είναι, παραδείγματος χάρη, τα εξής:

3.1.8

Αντιθέτως, καμία από τις έξι βασικές αίτιες που παρατίθενται στην αξιολόγηση των επιπτώσεων (σελίδα 6/7) δεν συνιστά ισχυρό επιχείρημα υπέρ της υιοθέτησης μιας κοινής προσέγγισης για τις δύο πολιτικές. Οι τεθειμένοι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν και μέσω κατάλληλου συντονισμού των πολιτικών, πρωτίστως μέσω της εφαρμογής της εξαιρετικής πρωτοβουλίας της Επιτροπής σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών (6).

3.1.9

Επιπλέον η Επιτροπή δεν κατόρθωσε να καταδείξει ποιες διαρθρωτικές και μακροπρόθεσμες συνέργιες μπορούν πραγματικά να αναπτυχθούν μέσω της ανωτέρω κοινής προσέγγισης, ούτε να ποσοτικοποιήσει τις οικονομίες κλίμακας που μπορούν να δημιουργηθούν. Από την αξιολόγηση των επιπτώσεων προκύπτει ότι η προτεινόμενη λύση είναι δημοσιονομικά ουδέτερη και η απλή συγχώνευση των δύο τομέων, σε ό,τι αφορά το κόστος, συνεπάγεται το ίδιο δημοσιονομικό πλαίσιο (7).

3.1.10

Αντιθέτως, σε μια τέτοια κρίσιμη στιγμή για τις δημοσιονομικές προοπτικές της ΕΕ, η χωριστή διαχείριση των δύο τομέων ενδέχεται να διαθέτει το πλεονέκτημα της ανάπτυξης διαπραγματεύσεων σε δύο μέτωπα και της καλύτερης προβολής των βασικών πτυχών κάθε τομέα. Κατ' αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα με τις πιστώσεις που διατίθενται για καθένα από τα δύο πεδία πολιτικής, σύμφωνα με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις.

3.1.11

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα για την περίπτωση δραστικών περικοπών στις δημοσιονομικές προοπτικές 2007-2013, γεγονός το οποίο δεν θα καθιστούσε μεν το πρόγραμμα μη βιώσιμο, αν και αυτό διαθέτει ήδη περιορισμένους πόρους, αλλά θα προκαλούσε τουλάχιστον τον πλήρη ανασχεδιασμό του και την εκ νέου υποβολή του με νέες προτεραιότητες και δράσεις. Για πρακτικούς λόγους, δεν θα είχε νόημα απλώς να γίνουν περικοπές στον προϋπολογισμό σε ποσοστό ανάλογο της μείωσης του προϋπολογισμού στο σύνολό του.

3.1.12

Τέλος, οι προβληθείσες κοινές πτυχές των δύο πολιτικών θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο κοινών συντονισμένων ενεργειών σε επίπεδο Ένωσης, καθώς και σε εθνικό επίπεδο, όπως εφαρμόζεται σε άλλους τομείς της κοινοτικής πολιτικής όπως περιβάλλον, ανταγωνισμός, εκπαίδευσης και πολιτισμός. Ο οριζόντιος χαρακτήρας των δύο τομέων πολιτικής επιβάλλει το συνυπολογισμό τους σε όλα τα άλλα πεδία πολιτικής, το οποίο επιβεβαιώνει και η ίδια η Επιτροπή σε μια σειρά από παραδείγματα που παρατίθενται στο παράρτημα 2 της ανακοίνωσης (σ. 16).

3.2.1

Μετά από τη διοργάνωση δημόσιας ακρόασης με τους βασικούς εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, τους άμεσα ενδιαφερόμενους από το πρόγραμμα της Επιτροπής, στην οποία έλαβαν μέρος περισσότερα από 70 άτομα, είναι δυνατή η εξέταση της ανακοίνωσης και της πρότασης που παρουσιάζονται επί του παρόντος, παρά τους υφιστάμενους διοικητικούς περιορισμούς, που μειώνουν δραστικά τη δυνατότητα διενέργειας μιας εμπεριστατωμένης ανάλυσης των επιμέρους πτυχών και στοιχείων, με σκοπό την πραγματοποίηση αξιολόγησης όσον αφορά τον καθορισμό των απώτερων στόχων, των επιδιωκόμενων επιμέρους στόχων, των απαιτούμενων μέσων και της κατάλληλης χρησιμοποίησής του, καθώς και των δράσεων που θα πρέπει να αναληφθούν βάσει αυτών των μέσων για την υλοποίηση των επιδιωκόμενων στόχων.

3.2.2.1

Η Επιτροπή επισημαίνει ορθά διάφορες δράσεις, οι οποίες πρέπει να αναληφθούν για τη διασφάλιση της δέουσας προστασίας των καταναλωτών στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό στόχο της αποτελεί η εξασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου προστασίας. Βάσει αυτού του στοιχείου η πρόταση αποτελεί ως προς τον προσανατολισμό της συνέχεια των πρόσφατων νομοθετικών πρωτοβουλιών, όπου η Επιτροπή θέτει σαφώς σε προτεραιότητα την πλήρη εναρμόνιση με τη διασφάλιση ενός χαμηλού επιπέδου προστασίας. Εξάλλου, η ΕΟΚΕ ανησυχεί για τη συστηματική επίκληση στην αρχή της εφαρμογής της ισχύουσας στην χώρα καταγωγής νομοθεσίας και προειδοποιεί για τον κίνδυνο μίας περιοριστικής αντίληψης όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών, η οποία θα μπορούσε να καταλήξει σε μια απλή ενημέρωση σχετικά με αγαθά και υπηρεσίες (8).

3.2.2.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Επιτροπή θα μπορούσε να φανεί περισσότερο καινοτόμος (9) και ότι οι νέες προτάσεις που υποβλήθηκαν θα μπορούσαν να είναι πιο σαφείς (10). Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επιστήσει την προσοχή της Επιτροπής σε μία σειρά ελλείψεων στη γνωμοδότησή της με θέμα τη στρατηγική για την προστασία των καταναλωτών 2002-2006 (11), ωστόσο οι ελλείψεις αυτές εξακολουθούν να υφίστανται. Ακόμη πιο πρόσφατα, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, στην οποία εξετάστηκαν λεπτομερώς και εμπεριστατωμένα αυτά τα ζητήματα και στα συμπεράσματα της οποίας παραπέμπεται ο αναγνώστης (12).

3.2.2.2.1

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα τα ακόλουθα ζητήματα:

3.2.2.3

Όσον αφορά τις σχεδιαζόμενες πρωτοβουλίες, τις οποίες η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει, σε πολλές περιπτώσεις, διαπιστώνεται έλλειψη πληροφοριών σχετικά με το πώς και έως πότε θα πρέπει αυτές να εφαρμοστούν. Αυτό ισχύει π.χ. για τις ακόλουθες πτυχές:

3.2.2.4

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι, όσον αφορά τους στόχους για τη μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των ενδιαφερόμενων μερών στην επεξεργασία των πολιτικών και της ενσωμάτωσης της πολιτικής για την κατανάλωση στις λοιπές κοινοτικές πολιτικές. Προσθέτει ακόμη ότι οι δείκτες για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των συνεργιών του προγράμματος δεν είναι προσαρμοσμένοι, εξαιρουμένου του πρώτου, στην πολιτική για την κατανάλωση.

3.2.2.5

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο τον καθορισμό άλλων δεικτών αξιολόγησης της πολιτικής των καταναλωτών, κατά τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται περισσότερη αξιοπιστία και να εγκαθιδρύεται η στενότερη σύνδεση με τους στόχους που ορίζονται στο παράρτημα 3 του προγράμματος.

3.2.2.6

Εκτός αυτού θα πρέπει αφενός να καταρτιστούν «ετήσια προγράμματα εργασίας» για την εφαρμογή του επταετούς προγράμματος· ωστόσο το προβλεπόμενο μέσο, ήτοι η επανεξέταση του τρέχοντος κυλιόμενου προγράμματος ενεργειών 2002-2006 (14), προφανώς δεν θα χρησιμοποιηθεί, μολονότι στην παρούσα περίπτωση της αύξησης της διάρκειας του προγράμματος σε επτά έτη κρίνεται άκρως απαραίτητη.

3.2.2.7

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι οργάνωση και η λειτουργία του Ινστιτούτου Καταναλωτών, το οποίο θα υπάγεται Εκτελεστικό Οργανισμό, δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί. Συνιστά να διασφαλισθεί η ανεξαρτησία και αυτονομία του στο πλαίσιο κατάλληλα καθορισμένων αποστολών και αρμοδιοτήτων, ήτοι να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να καταστεί ένας περιττός γραφειοκρατικός μηχανισμός.

3.2.2.8

Σε ό,τι αφορά τους δημοσιονομικούς πόρους που προβλέπονται για την πολιτική προστασίας των καταναλωτών διαπιστώνεται ότι συνιστούν λιγότερο από το 20 % των συνολικών πιστώσεων, και, ως εκ τούτου, για την επταετή περίοδο εφαρμογής του προγράμματος σε κάθε καταναλωτή αναλογούν επτά λεπτά ετησίως. Αφενός οι δημοσιονομικοί πόροι έχουν διπλασιαστεί σε σύγκριση με το προηγούμενο πρόγραμμα, ωστόσο δεν πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι η περίοδος του προγράμματος έχει αυξηθεί από τέσσερα σε επτά έτη.

3.2.2.9

Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η επικείμενη προσχώρηση νέων κρατών μελών θα έπρεπε να είχε συνυπολογιστεί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στον προϋπολογισμό· η προγραμματισμένη αύξηση των πόρων όμως σχετίζεται απλώς με τη διάρκεια του προγράμματος. Οι προβλεπόμενες πιστώσεις δεν επαρκούν για τις προγραμματισμένες δράσεις· σημαντικό μέρος τους θα διατεθεί για την κάλυψη του κόστους λειτουργίας του Ινστιτούτου.

3.2.3.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει τις θετικές πλευρές του προγράμματος της Επιτροπής και ειδικότερα την πρόθεσή της να δώσει ώθηση στην πολιτική για τη δημόσια υγεία, θεωρώντας τη ως προτεραιότητα, αποδίδοντάς της μεγαλύτερη ορατότητα και υιοθετώντας αποτελεσματικότερα μέσα, τα οποία αποτελούσαν επείγουσα αναγκαιότητα. Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε στον κίνδυνο πανδημίας από τη γρίπη των πτηνών για να κατανοήσουμε την ανάγκη διαβούλευσης σε κοινοτικό επίπεδο σχετικά με τις σημαντικότερες πτυχές της δημόσιας υγείας, την οποία ορθώς προβάλει η Επιτροπή (15).

3.2.3.2

Υπό αυτή την έννοια, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές που αφορούν την δημόσια υγεία που διέπουν το πρόγραμμα δημόσιας υγείας και ειδικότερα την ιδέα ενσωμάτωσης των σχετικών ανησυχιών της στις λοιπές κοινοτικές πολιτικές, το γεγονός ότι δίνεται βαρύτητα στην πρόληψη, την ανάλυση των πληροφοριών, την ενίσχυση της συνεργασίας και της ανταλλαγής γνώσεων, καθώς και στη βελτίωση της διάδοσης των πληροφοριών.

3.2.3.3

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει, επίσης, την προτεραιότητα που αποδίδει η Επιτροπή στην καταπολέμηση των ανισοτήτων όσον αφορά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, στην ανάγκη προώθησης της υγείας των παιδιών, καθώς και στις καταστάσεις των ηλικιωμένων ατόμων που είναι ακόμη ενεργά στην αγορά εργασίας.

3.2.3.4

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις ανησυχίες της Επιτροπής για τις παγκόσμιες απειλές για την υγεία, καθώς και για την όλο και σημαντικότερη θέση που καταλαμβάνουν οι ασθένειες οι συνδεόμενες με ορισμένους τρόπους ζωής και εγκρίνει τη στρατηγική που περιγράφεται στο πρόγραμμα με σκοπό την ενίσχυση της δράσης για τους συντελεστές της υγείας.

3.2.3.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ακόμη την προσπάθεια της Επιτροπής για την ενθάρρυνση των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υγείας, μέσω της ενίσχυσης της παρουσίας τους στους κόλπους των οργάνων διαλόγου, του ενδιαφέροντος για την κινητικότητα των ασθενών, της υποστήριξης της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών συστημάτων υγείας, προκειμένου αυτά να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, καθώς και της ενίσχυσης των μηχανισμών ανταλλαγής πληροφοριών για θέματα δημόσιας υγείας.

3.2.3.6

Ούτως, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η πρόταση της Επιτροπής για την υγεία ανταποκρίνεται καλύτερα στις απαιτήσεις του εν λόγω τομέα, ειδικά σε ό,τι αφορά τον προσδιορισμό στόχων, το σχεδιασμό δράσεων και τη διάθεση δημοσιονομικών πόρων. Οι δημοσιονομικοί πόροι έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί σε σχέση με το προηγούμενο πρόγραμμα και ο προϋπολογισμός για τη δημόσια υγεία είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο για την προστασία των καταναλωτών.

3.2.3.7

Ωστόσο, ακόμη και σε αυτόν τον τομέα η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν διαπιστώνονται ουσιαστικές καινοτομίες (16), σε σύγκριση με το περιεχόμενο προηγούμενων προγραμμάτων. Ως εκ τούτου, οι παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ για το πρόγραμμα 2001-2006 και το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη σχέση περιβάλλοντος και υγείας 2004-2010 εξακολουθούν να ισχύουν, ειδικά όσον αφορά τη συνεχιζόμενη έλλειψη συγκεκριμένων και αντικειμενικά αξιολογήσιμων στόχων και τον καθορισμό ακριβούς χρονοδιαγράμματος για την εφαρμογή του προγράμματος (17).

3.2.3.8

Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε το πρόγραμμα να εξέθετε με σαφήνεια τους προς επίτευξη στόχους, σε συνάρτηση με πτυχές που αποτελούσαν τμήμα του προηγούμενου προγράμματος και έχουν παραλειφθεί στον τρέχον πρόγραμμα όπως λ.χ. θέματα που αφορούν την καταπολέμηση της άνισης μεταχείρισης στον τομέα της υγείας, ειδικά μεταξύ των δύο φύλων, καθώς και η κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι άνθρωποι, οι πλέον μειονεκτικές ομάδες και όσοι ζουν στο περιθώριο του κοινωνικού συνόλου, η προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, οι προσωπικοί και βιολογικοί παράγοντες και οι βλαβερές επιπτώσεις της ακτινοβολίας και του θορύβου, καθώς και η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά.

3.2.3.9

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να είχαν ενταχθεί στο πρόγραμμα με την δέουσα συνοχή ζωτικά ζητήματα (π.χ. η παχυσαρκία, HIV/AIDS, η ψυχική υγεία (18), η παιδική υγεία και παιδικές ασθένειες, καθώς και η γήρανση), στα οποία γίνεται αφενός μνεία στην περιγραφή του προγράμματος, ωστόσο δεν καλύπτονται επαρκώς στο πλαίσιο της πρότασης απόφασης.

3.2.3.10

Περαιτέρω η ΕΟΚΕ εκφράζει την έκπληξή της για το ότι η Επιτροπή παραβλέπει στην πρότασή της ορισμένα από τα βασικά ζητήματα της δημόσιας υγείας, όπως π.χ. η οδοντική υγεία, η υγεία των οφθαλμών, οι καταπραϋντικές θεραπείες και η καταπολέμηση του πόνου.

3.2.3.11

Κατά βάση η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε από την Επιτροπή να επιδείξει περισσότερο ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά συγκεκριμένες πτυχές όπως η ποιότητα των παρεχόμενων πληροφοριών σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους τομείς, η σφαιρική πρόληψη των κινδύνων, η δημιουργία εταιρικών σχέσεων μεταξύ των δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών.

3.2.3.12

Τέλος, η ΕΟΚΕ θα εκτιμούσε ακόμη εάν το πρόγραμμα περιλάμβανε συγκεκριμένες δράσεις που να επιτρέπουν τη συγκρισιμότητα των διαφόρων συστημάτων υγείας της ΕΕ (19), να προωθούν την προστασία των ασθενών που μετακινούνται εντός της ΕΕ («υγειονομική ασφάλιση εντός της ΕΕ»), να ενθαρρύνουν αποτελεσματικότερα την υιοθέτηση «ορθών πρακτικών», και να συμβάλουν στη δημιουργία και την ανάπτυξη «κέντρων αριστείας», καθώς και στην ίδρυση ενός κέντρου επιδημιολογίας.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/7

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της στην Επιτροπή για το περιεχόμενο της προτεινόμενης μεταρρύθμισης, η οποία διευκολύνει και αποσαφηνίζει την εφαρμογή του κανονισμού, που είναι τόσο σημαντικός για να καταστεί πραγματικότητα στην ΕΕ ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Ωστόσο, ορισμένες από τις νέες παραγράφους δημιουργούν ορισμένη σύγχυση κατά την ερμηνεία του περιεχομένου τους, ιδίως η παράγραφος 3 στο τέλος του άρθρου 8, στον βαθμό που θεσπίζει εξαίρεση στον υπολογισμό των προθεσμιών όταν υπάρχει άρνηση παραλαβής από τον παραλήπτη λόγω μη γνώσης της γλώσσας σύνταξης της πράξης, προκειμένου να προστατεύσει τον ενάγοντα σύμφωνα με τις εθνικές διατάξεις.

1.2

Επίσης στο τέλος του άρθρου 14, όταν γίνεται αναφορά σε «ισοδύναμο» με την απόδειξη παραλαβής έγγραφο, θα πρέπει να διευκρινιστούν περισσότερο αυτά τα εναλλακτικά συστήματα κατοχύρωσης της επίδοσης ή κοινοποίησης μέσω ταχυδρομικών υπηρεσιών.

1.3

Είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστούν και τα δύο αυτά θέματα και κυρίως να επαληθευτούν τα κείμενα στις διάφορες γλώσσες, που σε πολλές περιπτώσεις διαφέρουν μεταξύ τους. Το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί πριν από τη δημοσίευση του κανονισμού, δεδομένου ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η εφαρμογή του γίνεται από το κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με το κείμενο της γλώσσας του.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την μη αξιολόγηση εκ μέρους της Επιτροπής της κατάστασης σε σχέση με τα προσφάτως ενταχθέντα κράτη μέλη, μολονότι έχει προσαρμόσει τα παραρτήματα στη νέα αυτή κατάσταση.

1.5

Σε κάθε περίπτωση, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αναφέρει ότι η διαδικασία που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταρρύθμιση είναι η κατάλληλη, δεδομένου ότι έλαβε υπόψη όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και κυρίως επειδή χρησιμοποίησε ένα από τα μέσα που δημιουργήθηκαν για το σκοπό αυτό, το Ευρωπαϊκό Δικαστικό Δίκτυο, που επιτρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα προβλήματα που έχουν παρατηρηθεί κατά την εφαρμογή των δύο αυτών διαδικασιών.

2.1

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλει αυτή την πρόταση κανονισμού σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο άρθρο 24 του κανονισμού (ΕΚ) 1348/2000 (1), που θεσπίζει ότι, αφού εξεταστεί η εφαρμογή του κατά την αναφερόμενη περίοδο, έως την 1η Ιουνίου 2004, η Επιτροπή θα προβεί στην προσαρμογή του περιεχομένου των κανόνων του στις εξελίξεις των συστημάτων κοινοποίησης. Ωστόσο, η προτεινόμενη τροποποίηση προχωρεί πιο πέρα από μια απλή τυπική αναθεώρηση και εντάσσεται στη διαδικασία νομοθετικής απλοποίησης που έχει αναληφθεί από την ΕΕ, όπως επίσης στην εξέταση της ογκώδους νομοθεσίας που έχει προταθεί κατά την ίδια περίοδο, προκειμένου να υλοποιηθεί το ψήφισμα του Συμβουλίου του Τάμπερε για την ανάπτυξη χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης που θα διασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση των ατόμων στην επικράτεια της ΕΕ.

2.2

Ο κανονισμός αυτός έχει μεγάλη σημασία για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Οι διασυνοριακές πράξεις και συμβάσεις και, προπαντός, τα νέα συστήματα σύναψης συμβάσεων που στηρίζονται στις νέες τεχνολογίες καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη κανόνων που να ρυθμίζουν τη διαδικασία κοινοποίησης και επίδοσης των δικαστικών και εξωδίκων πράξεων από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Θα πρέπει να επισημανθεί σχετικά ότι η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την άποψη (2) ότι το νομοθετικό μέσο που θα ρυθμίζει αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να είναι κανονισμός και όχι οδηγία, δεδομένου ότι ο στόχος που επιδιώκεται είναι η επίτευξη πλήρους εναρμόνισης.

3.1

Στο πλαίσιο της διαδικασίας απλοποίησης που επιδιώκεται με την πρόταση μεταρρύθμισης περιλαμβάνονται τροποποιήσεις που ενισχύουν τη νομική ασφάλεια για τον ενάγοντα και τον παραλήπτη, λαμβάνοντας υπόψη ότι αναζητείται μια βασική αρχή προκειμένου να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη στην εσωτερική αγορά.

3.2

Κατά πρώτο λόγο, θεσπίζονται σαφείς κανόνες για τον υπολογισμό των προθεσμιών (άρθρο 7 παράγραφος 2), αντικαθιστώντας τις προηγούμενες διατάξεις με την προθεσμία ενός μηνός από τη στιγμή της παραλαβής, και μόνο στις σχέσεις μεταξύ των διοικήσεων κάθε κράτους θα εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση η εθνική νομοθεσία (άρθρο 9 παράγραφοι 1 και 2).

3.3

Αποσαφηνίζεται η δυνατότητα άρνησης παραλαβής της πράξης από τον παραλήπτη λόγω μη γνώσης της γλώσσας στην οποία έχει συνταχθεί και προβλέπεται η δυνατότητα μετάφρασής της σε γλώσσα που γνωρίζει ο παραλήπτης· στην περίπτωση αυτή, ο υπολογισμός της προβλεπόμενης προθεσμίας ορίζεται με βάση την ημερομηνία επίδοσης της μετάφρασης αυτής (άρθρο 8 παράγραφος 1). Ωστόσο, στη νέα παράγραφο 3 θεσπίζεται εξαίρεση για την περίπτωση που οι εθνικοί κανόνες θεσπίζουν συγκεκριμένες προθεσμίες για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ενάγοντος, οπότε λαμβάνεται υπόψη η ημερομηνία κοινοποίησης ή επίδοσης του πρωτοτύπου της πράξης.

3.4

Σημαντική είναι επίσης η προτεινόμενη τροποποίηση σε σχέση με τα έξοδα κοινοποίησης ή επίδοσης (άρθρο 11 παράγραφος 2), καθώς θεσπίζεται ότι κάθε κράτος μέλος προκαθορίζει σχετικό πάγιο τέλος.

3.5

Σε σχέση με την επίδοση ή κοινοποίηση μέσω ταχυδρομικών υπηρεσιών (άρθρο 14), θεσπίζεται η δυνατότητα κάθε κράτους μέλους να απαιτεί απόδειξη παραλαβής ή «ισοδύναμο έγγραφο», χωρίς να θίγεται με αυτό η ελευθερία των εχόντων έννομο συμφέρον σε μία δίκη να επιδώσουν ή να κοινοποιήσουν τα δικαστικά έγγραφα μέσω δημόσιων λειτουργών, υπαλλήλων ή άλλων αρμοδίων προσώπων του κράτους μέλους παραλαβής (άρθρο 15).

4.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετική κάθε πρόταση νομοθετικής τροποποίησης που συμφωνεί με την αρχή της απλοποίησης (3) και ταυτόχρονα διασφαλίζει τη νομική ασφάλεια στο πεδίο εφαρμογής της. Στην προκειμένη περίπτωση, θεωρεί ότι η Επιτροπή εκπλήρωσε την υποχρέωση σύνταξης της έκθεσης που προβλέπεται στον ίδιο τον κανονισμό (άρθρο 24) και ότι, επιπλέον, μέσω των συνεδριάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστικού Δικτύου (4), εξετάστηκαν και συζητήθηκαν οι εμπειρίες από την εφαρμογή του και, αφού συγκεντρώθηκαν οι πληροφορίες και οι σχετικές μελέτες, η Επιτροπή υιοθέτησε την έκθεση (5) που χρησίμευσε ως βάση της υπό εξέταση πρότασης.

4.2

Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να αναγνωριστεί ότι, με την ενσωμάτωση στον κοινοτικό κανόνα του υπολογισμού των προθεσμιών για την κοινοποίηση και την επίδοση των εγγράφων πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο βήμα προς την απλοποίηση, δεδομένου ότι προηγουμένως παρενέβαιναν πολυάριθμες εθνικές διατάξεις, οι οποίες παρέτειναν τις διαδικασίες· ταυτόχρονα, με τον τρόπο αυτό επιτρέπεται πλέον στους ενδιαφερομένους να γνωρίζουν τις διαδικασίες, χωρίς να χρειάζεται να επιβεβαιώσουν τι ισχύει σε κάθε κράτος. Παρόλα αυτά, αναγνωρίζεται η δυνατότητα εφαρμογής του εθνικού νόμου για τις σχέσεις μεταξύ κρατών, όπως θεσπίζεται στο τροποποιημένο άρθρο 9, χωρίς να πλήττονται οι ενδιαφερόμενοι.

4.3

Σε σχέση με τη νέα πρόταση διατύπωσης του άρθρου 8 (6), που αφορά την άρνηση παραλαβής της πράξης από τον παραλήπτη σε περίπτωση που δεν γνωρίζει τη γλώσσα στην οποία έχει συνταχθεί, καθώς και την υποχρέωση μετάφρασής της, φαίνεται περισσότερο σύμφωνη με την προστασία του συμφέροντος των ενδιαφερομένων από ό,τι η σημερινή διατύπωση, κυρίως γιατί οι προβλεπόμενες προθεσμίες δεν περιορίζονται, αλλά απλώς μετατίθεται η έναρξη του υπολογισμού τους από την ημερομηνία της εν λόγω μετάφρασης. Ωστόσο, η σύνταξη της νέας παραγράφου 3 του άρθρου 8 θέτει σοβαρό πρόβλημα εφαρμογής από τα κράτη μέλη σε σχέση με τα ανωτέρω, δεδομένου ότι θεσπίζει εξαίρεση που επιτρέπει την εφαρμογή του υπολογισμού που προβλέπεται από τους εθνικούς νόμους, πράγμα που μπορεί να δημιουργήσει αδυναμία υπεράσπισης στον παραλήπτη της πράξης.

4.4

Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί σκόπιμη την ενσωμάτωση προκαθορισμένου πάγιου τέλους εκ μέρους κάθε κράτους μέλους, δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις υφίσταται δυσπιστία μεταξύ των μερών για τον προσδιορισμό του κόστους. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η διαφάνεια της διαδικασίας.

4.5

Σύμφωνα με τα όσα συμφωνήθηκαν σε άλλη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (7), θεωρούμε αναγκαίο να μελετηθεί η χρήση, κατά την κοινοποίηση και επίδοση δικαστικών και εξωδίκων πράξεων σε αστικές ή εμπορικές υποθέσεις, των τεχνικών καινοτομιών και των νέων μέσων που έχουν γίνει δεκτά από τους οργανισμούς παραλαβής και αποστολής όπως για παράδειγμα το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ή το Διαδίκτυο, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι διασφαλίζεται η νομική ασφάλεια των εχόντων έννομο συμφέρον.

4.6

Άλλο θέμα που είναι αναγκαίο να εξεταστεί είναι ο τρόπος σύνταξης των εντύπων που περιέχονται στα παραρτήματα και απευθύνονται στις δικαστικές αρχές των κρατών μελών, δηλαδή στον αποστολέα και τον παραλήπτη τους. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, επιπλέον, τα συμφέροντα του αποδέκτη και του αποστολέα, ούτως ώστε να απλοποιηθεί η διατύπωση προκειμένου να καταστεί κατανοητή εκ μέρους των ενδιαφερομένων πλευρών στις δικαστικές και εξώδικες πράξεις.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/9

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ζητεί να ενσωματωθούν οι συστάσεις της στο έγγραφο που θα προκύψει από την τρέχουσα επανεξέταση της Λευκής Βίβλου «Η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών με ορίζοντα το έτος 2010: η ώρα των επιλογών» (COM(2001) 370).

1.2

Πρέπει να μελετηθεί σε βάθος η θέση των σιδηροδρομικών σταθμών για διεθνείς επιβατικές μεταφορές στο σιδηροδρομικό δίκτυο, ιδίως δεδομένου του πολύπλευρου ρόλου τους ως αστικής υπηρεσίας, αλλά και ως τμήματος των σιδηροδρομικών υποδομών και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ευρώπης.

1.3

Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ευρεία διαβούλευση με το κοινό και με τους εμπειρογνώμονες του κλάδου σχετικά με τις απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να ανταποκρίνονται οι σιδηροδρομικοί σταθμοί, λαμβάνοντας υπόψη τις τεχνολογικές και τεχνικές εξελίξεις του 21ου αιώνα. Θα πρέπει να προσδιοριστούν οι δυνατές εναλλακτικές επιλογές για τη ρύθμισή τους στο περιφερειακό, το εθνικό και το ευρωπαϊκό επίπεδο, με βάση τις πραγματικές ανάγκες και με σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας.

1.4

Κατά τη διαμόρφωση της κοινοτικής νομοθεσίας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προσδοκίες του κοινού από τους διεθνείς σιδηροδρομικούς σταθμούς, από την άποψη της γενικής βελτίωσης της ασφάλειας των επιβατών και της προστασίας από τρομοκρατικές επιθέσεις.

1.5

Είναι σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαρρύθμιση των σιδηροδρομικών σταθμών, δεδομένου του ρόλου αυτών των έργων στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στα νέα κράτη μέλη.

1.6

Θα πρέπει να εξεταστούν οι δυνατές επιλογές για τη χρηματοδότηση της διαρθρωμένης ανάπτυξης των διεθνών σιδηροδρομικών σταθμών μέσω δημόσιων-ιδιωτικών συμπράξεων ή άλλων κατάλληλων μηχανισμών και με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ).

1.7

Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι σιδηροδρομικοί σταθμοί επιτελούν κατά προτεραιότητα τον βασικό τους ρόλο, που είναι οι μεταφορές, αντί να γίνονται κέντρα για άλλες δραστηριότητες όπως το εμπόριο και η κατανάλωση.

1.8

Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι τα έργα διαρρύθμισης των σταθμών συμβάλλουν, αφενός στη διατήρηση των υφιστάμενων θέσεων απασχόλησης και, αφετέρου, στην προαγωγή της δημιουργίας νέων. Κατά την ανάλυση του αντικτύπου αυτών των έργων, δεν θα πρέπει, φυσικά, να ληφθούν υπόψη μόνο οι άμεσες συνέπειες, αλλά και οι παράπλευρες επιπτώσεις.

1.9

Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι δεν θα δοθεί προτεραιότητα μόνο στη συντήρηση και την ανάπτυξη των σιδηροδρομικών σταθμών που βρίσκονται σε μεγάλες πόλεις και εξυπηρετούν διεθνείς μεταφορές, αλλά και των σταθμών που χρησιμοποιεί ο πληθυσμός και οι επιβάτες από τις πιο μειονεκτούσες περιφέρειες.

2.1

Με λίγα λόγια, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί είναι η «βιτρίνα» των σιδηροδρομικών μεταφορών.

2.2

Η Λευκή Βίβλος «Η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών με ορίζοντα το έτος 2010: η ώρα των επιλογών» (COM(2001) 370), που δημοσιεύθηκε το 2001, δεν άλλαξε τους γενικούς στόχους της κοινοτικής πολιτικής, έδωσε όμως μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη τρόπων μεταφοράς που μπορούν να ελαφρύνουν την οδική κυκλοφορία και στην ανάγκη να τεθεί ο χρήστης στον πυρήνα της πολιτικής μεταφορών.

2.3

Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών, των προσώπων και των υπηρεσιών. Μπορούν να συμβάλουν στην όσο το δυνατόν πιο απρόσκοπτη, πιο ταχεία και πιο αποτελεσματική διεξαγωγή των επιβατικών μεταφορών, αλλά, για να το επιτύχουν αυτό, πρέπει να μπορούν να υπολογίζουν στην ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, στην εξάλειψη των διοικητικών εμποδίων και σε ίσους όρους ανταγωνισμού.

2.4

Η πολιτική μεταφορών της ΕΕ αποτελεί επίσης σημαντικό μέσο για την επίτευξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Πράγματι, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στον ελεύθερο και θεμιτό ανταγωνισμό, στη βελτίωση της ασφάλειας των μεταφορών, καθώς και στις πτυχές που συνδέονται με το περιβάλλον και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

2.4.1

Προσεγγίζοντας το ζήτημα της αναζωογόνησης των σιδηροδρόμων, η Λευκή Βίβλος σημειώνει την παράδοξη φύση του σιδηροδρομικού τομέα. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν σιδηροδρομικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας και υψηλών επιδόσεων, που υποδέχονται τους επιβάτες σε σύγχρονους σταθμούς· από την άλλη, υπάρχουν απηρχαιωμένες γραμμές, που παρέχονται σε ερειπωμένους και ελάχιστα ασφαλείς σταθμούς, ενώ οι τοπικές γραμμές αναμιγνύονται με υπερπλήρεις συρμούς μεγάλων αποστάσεων, που συχνά παρουσιάζουν καθυστερήσεις.

2.4.2

Η Λευκή Βίβλος συνιστά να ενθαρρυνθεί με επενδύσεις η διασύνδεση του σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας με τις αεροπορικές μεταφορές, με ιδιαίτερη προσοχή στους σταθμούς που εξυπηρετούν αερολιμένες. Αναφέρεται επανειλημμένα στον ρόλο των σταθμών στην παροχή υπηρεσιών που διευκολύνουν την κυκλοφορία των επιβατών, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση των αποσκευών.

2.5

Με την υιοθέτηση της πρώτης και της δεύτερης δέσμης μέτρων για τον σιδηροδρομικό τομέα (1), η ΕΕ μπόρεσε να σημειώσει σταθερή πρόοδο πρώτα προς την ελευθέρωση των εμπορευματικών μεταφορών και έπειτα προς την εναρμόνιση των απαιτήσεων ποιότητας. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι η τρίτη δέσμη μέτρων για τους σιδηροδρόμους θα έχει παρόμοια αποτελέσματα. Μένει ακόμα να ολοκληρωθούν και να εφαρμοστούν στην ΕΕ μέτρα για τα διάφορα στάδια των επιβατικών μεταφορών. Οι συστάσεις που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση αφορούν τη θέσπιση προτύπων ποιότητας για τις διεθνείς επιβατικές μεταφορές και τη διάδοση αυτών των προτύπων στα κράτη μέλη.

3.1

Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες έχουν υιοθετήσει διάφορους κανονισμούς και οδηγίες για τους σιδηροδρόμους. Αναφέρουμε, επί παραδείγματι, τον κανονισμό περί θεσπίσεως Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (2) και τις οδηγίες για την ασφάλεια των κοινοτικών σιδηροδρόμων (3), για τις σιδηροδρομικές υποδομές (4), για την κατανομή της χωρητικότητας των σιδηροδρομικών υποδομών (5), για τη διαλειτουργικότητα του διευρωπαϊκού σιδηροδρομικού συστήματος (6) και για την ανάπτυξη των κοινοτικών σιδηροδρόμων (7). Από τις διάφορες αυτές ρυθμίσεις φαίνεται ότι η νομοθεσία στην καλύτερη περίπτωση μόνο παρεμπιπτόντως αναφέρεται στον ρόλο των σιδηροδρομικών σταθμών.

3.2

Το πρωταρχικό μέλημα της Επιτροπής είναι η θέσπιση ενιαίου συνόλου τυποποιημένων τεχνικών προτύπων, όπως π.χ. η εναρμόνιση του ύψους των αποβαθρών ώστε να μπορούν να τις χρησιμοποιούν και τα άτομα μειωμένης κινητικότητας (οδηγία 2001/16/ΕΚ). Για την προαγωγή της διαλειτουργικότητας απαιτείται εναρμόνιση των συστημάτων ηλεκτροκίνησης των σιδηροδρόμων, των συστημάτων ασφαλείας και άλλων τεχνικών απαιτήσεων, καθώς και εναρμόνιση των αδειών των μηχανοδηγών. Το σημερινό ανταγωνιστικό μειονέκτημα του σιδηροδρομικού τομέα οφείλεται, μεταξύ άλλων, στον χρόνο αναμονής των τρένων στα σύνορα ορισμένων χωρών λόγω της διαφοράς των τεχνικών απαιτήσεων (πλάτος των τροχιών, ανάγκη τεχνικών τροποποιήσεων των συρμών, αλλαγή οδηγού).

3.3

Για τους σταθμούς, μεγαλύτερη σημασία κυρίως έχουν οι οδηγίες που επικεντρώνονται στην ασφάλεια και στα δικαιώματα των επιβατών (π.χ. η οδηγία 2001/16/EΚ). Σε αυτές συγκαταλέγονται οι οδηγίες της τρίτης δέσμης μέτρων για τον σιδηροδρομικό τομέα που αποσκοπούν στην υλοποίηση των δικαιωμάτων των επιβατών, αφενός, εξασφαλίζοντάς τους τη δυνατότητα να αγοράζουν τα εισιτήριά τους έγκαιρα, εύκολα και επαρκώς ενημερωμένα (και να τα αλλάζουν με τον ίδιο τρόπο, αν είναι δυνατό) και, αφετέρου, μεριμνώντας για την ενημέρωση των επιβατών σχετικά με τους όρους χρήσης των εισιτηρίων. Μια άλλη ομάδα οδηγιών αφορά τη βελτίωση της ασφάλειας στους σταθμούς. Συχνά συμβαίνει, ιδίως τις ώρες με τη λιγότερη κίνηση, οι σταθμοί των μεγάλων πόλεων και μερικές φορές οι συρμοί να γίνονται σκηνικό βιαιοπραγιών. Η θέσπιση αυστηρότερων απαιτήσεων ασφαλείας και η διαβεβαίωση της παροχής βοήθειας από το προσωπικό του σταθμού ή του τρένου σε περίπτωση δυσάρεστου περιστατικού θα επηρέαζαν οπωσδήποτε θετικά τη διάθεση για ταξίδι.

3.4

Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί στενά τις εργασίες της Επιτροπής στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της και, στο πεδίο των σιδηροδρομικών μεταφορών, έχει εκδώσει γνωμοδοτήσεις, μεταξύ άλλων, για τις κοινωνικές πτυχές, για τα ζητήματα της χρηματοδότησης, για τις ευρωπαϊκές μητροπολιτικές περιοχές και για τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (8).

4.1.1

Η εμφάνιση των δικτύων μεγάλης ταχύτητας (TGV, HST, ICE), η οποία στην Ευρώπη συνοδεύθηκε από την παράλληλη ανάπτυξη των διευρωπαϊκών δικτύων (ΔΕΔ), ήταν το καταλυτικό στοιχείο που έδωσε τη δυνατότητα στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, οι οποίοι έβαιναν προοδευτικά προς την παρακμή, να ξαναβρούν τη σημασία τους στη ζωή της πόλης. Από τη στιγμή που κατέστησαν εφικτές οι σιδηροδρομικές μεταφορές για αποστάσεις που μέχρι τότε μπορούσαν γενικά να καλυφθούν μόνο αεροπορικά (600-800 χλμ.), δεν αυξήθηκε μόνο ο αριθμός των επιβατών που βρίσκουν ελκυστικό τον σιδηρόδρομο, αλλά άλλαξε και η σύνθεσή τους, αναβαθμίζοντας έτσι τη θέση των σιδηροδρομικών σταθμών στα κέντρα των πόλεων.

4.1.2

Ένας άλλος παράγοντας που άλλαξε την αντίληψη των σιδηροδρομικών σταθμών ως κόμβων των μεταφορών σχετίζεται λιγότερο με τον ρόλο των δικτύων μεγάλης ταχύτητας και περισσότερο με την αλλαγή της λειτουργίας των προαστίων και των αστικών οικισμών, που μετατράπηκαν από μονολειτουργικές πόλεις-κοιτώνες σε πολυπολικές και πολυλειτουργικές αστικές περιοχές. Όλες αυτές οι αλλαγές, μαζί με τη συνειδητοποίηση ότι δεν είναι οπωσδήποτε εφικτή η αντιμετώπιση της αύξησης των καθημερινών οδικών μετακινήσεων από τα προάστια στον τόπο εργασίας και αντιστρόφως με την κατασκευή νέων δρόμων, τόνισαν την ανάγκη να αναπτυχθούν σχέσεις συνεργασίας ανάμεσα στις ενώσεις των μεταφορέων, να εναρμονιστούν τα ωράρια, τα ναύλα και τα συστήματα έκδοσης εισιτηρίων και να χρησιμοποιούνται από κοινού οι υποδομές των επιβατικών μεταφορών. Οι κοινωνιακές αναταραχές που συντάραξαν τα προάστια του Παρισιού στα τέλη του 2005 υπογράμμισαν την ανάγκη ταυτόχρονης χρήσης πολλών και διάφορων μέσων για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και έδειξαν ότι οι σχετικές διεργασίες δεν έχουν ακόμη τελειώσει.

4.1.3

Οι προαστιακοί σιδηρόδρομοι αποτελούν σημαντικό τμήμα αυτών των δικτύων και μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, ουσιώδες στοιχείο του σκελετού τους. Με αυτή την έννοια, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί προσφέρονται ιδανικά για να χρησιμεύσουν ως κέντρα κινητικότητας και ως βασικά στοιχεία των συστημάτων ενημέρωσης των επιβατών αυτών των πολύπλοκων και διασυνδεόμενων δικτύων μεταφορών.

4.1.4

Αν και οι σταθμοί του προαστιακού δικτύου είναι συνήθως διαφορετικοί από τους σταθμούς των τρένων μεγάλης ταχύτητας, το πνεύμα της ολοκλήρωσης ενώνει τις δύο διαδικασίες και, κατά την ανακαίνιση ή την κατασκευή νέων σταθμών, η εξασφάλιση σύγχρονης και υψηλής ποιότητας διατροπικότητας, τόσο μεταξύ των διεθνών και των εθνικών γραμμών όσο και μεταξύ αυτών των τελευταίων και των αστικών συγκοινωνιών, αποτελεί πλέον βασική απαίτηση.

4.2.1

Τα πρότυπα και οι απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν οι σιδηροδρομικοί σταθμοί συνεχώς εξελίσσονται. Στο παρελθόν, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί αποτελούσαν σύνδεσμο για όλο το έθνος και συντελούσαν στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Αυτή η κοινή αίσθηση ταυτότητας δεν απέρρεε, βέβαια, από τις υλικές υποδομές του σιδηροδρομικού δικτύου (παρότι οι σιδηροτροχιές και οι σιδηρογραμμές ήταν απαραίτητες για την κατασκευή του), αλλά από τους σταθμούς, τους κανόνες, τα πρότυπα και τις προδιαγραφές.

4.2.2

Ο στόχος σήμερα δεν είναι η εναρμόνιση των σιδηροδρομικών σταθμών που εμπίπτουν στο ΔΕΔ Μεταφορών. Η ανάπτυξη σιδηροδρομικών σταθμών που να εκφράζουν μια ευρωπαϊκή ταυτότητα δεν πρέπει να γίνει μέσω του καθορισμού αρχιτεκτονικών κανόνων, αλλά μέσω της τυποποίησης των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ένα από τα σημαντικότερα πρότυπα αυτού του τύπου πρέπει να είναι η ανάπτυξη διατροπικών συνδέσεων, οι οποίες, παρότι θα διατηρούν την ποικιλία των τοπικών μέσων, θα ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ποιότητας που επιβάλλονται σε μια πολύγλωσση Ευρώπη όσον αφορά την ενημέρωση των επιβατών, τον προσανατολισμό τους και τη βοήθεια για την ολοκλήρωση του ταξιδιού τους. Εδώ πρέπει να διακρίνουμε τρία πεδία: τα πρότυπα για την ενημέρωση των επιβατών, τα πρότυπα για τη διατροπικότητα και την ανάπτυξη της λειτουργίας του σταθμού ως κέντρου κινητικότητας.

4.2.3

Αυτές οι απαιτήσεις ποιότητας για φιλικές προς τον χρήστη υπηρεσίες στους σταθμούς που ανήκουν στα ΔΕΔ θα ήταν μεν σκόπιμο να καθιερωθούν μέσω ευρωπαϊκών συστάσεων ή κατευθυντήριων γραμμών, αλλά δεν θα πρέπει να θεωρηθούν αποκλειστικό προνόμιο των ΔΕΔ Μεταφορών και κατά την εφαρμογή τους θα πρέπει να τηρηθεί πλήρως η αρχή της επικουρικότητας. Προφανώς, δεν θα ήταν πρόβλημα να εφαρμοστούν και σε άλλους σταθμούς και κόμβους τα ίδια πρότυπα: όχι μόνο δεν θα έθιγαν την ποιότητα των μεταφορών, αλλά και θα τη βελτίωναν.

5.1

Αν κάνουμε συγκρίσεις σε διεθνές επίπεδο, παρατηρούμε ότι σχεδόν κάθε χώρα ξεκίνησε τη διευθέτηση των σιδηροδρομικών σταθμών της από διαφορετική αφετηρία (με κίνητρο την ανάπτυξη των μεταφορών ή την ανάπτυξη των πόλεων, με πρωτοβουλία των δημόσιων αρχών ή του ιδιωτικού τομέα ή με διάφορους συνδυασμούς αυτών των στοιχείων). Στη Βρετανία, όπου η διευθέτηση των σιδηροδρομικών σταθμών αφέθηκε αποκλειστικά στους μηχανισμούς της αγοράς, οι εξελίξεις περιορίστηκαν: α) στους χώρους των σιδηροδρόμων, β) στο κεντρικό Λονδίνο, γ) στην περίοδο της οικοδομικής έκρηξης και δ) στην αποκλειστική κατασκευή νέων κτιρίων για γραφεία.

5.2

Στην Ελβετία ξεκίνησε ένα εθνικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του σιδηροδρομικού δικτύου και των δημόσιων συγκοινωνιών, το οποίο υποκινήθηκε από περιβαλλοντικά μελήματα και περιλαμβάνει τα περιαστικά σιδηροδρομικά συστήματα (S-Bahn στη Ζυρίχη, τη Βασιλεία και τη Βέρνη). Παρότι οι οικονομικές δυσκολίες των ελβετικών σιδηροδρόμων επέβαλαν την εμπορική αξιοποίηση των ακινήτων γύρω από τους σταθμούς, δεν επρόκειτο για μια απλή εμπορική επιχείρηση πώλησης, αλλά για ένα πρόγραμμα που καθορίστηκε από κοινού με τη σιδηροδρομική εταιρεία και δεν έλαβε υπόψη μόνο τα συμφέροντα των επενδυτών, αλλά και των πόλεων, των δημόσιων αρχών και των σιδηροδρόμων.

5.3

Στη Σουηδία η διαδικασία ξεκίνησε με πρωτοβουλία της σιδηροδρομικής εταιρείας (η οποία είναι ιδιωτικοποιημένη, αλλά όχι κατακερματισμένη) σε σύμπραξη με την τοπική αυτοδιοίκηση. Ο στόχος ήταν η δημιουργία σύγχρονων ταξιδιωτικών κέντρων με τρένα, λεωφορεία, ταξί και χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, όλα κάτω από την ίδια στέγη. Οι διευθετήσεις που έγιναν είχαν, συνεπώς, αντίκτυπο τόσο στην τοπική αυτοδιοίκηση όσο και στα άλλα μέσα μεταφοράς.

5.4

Στη Γαλλία η ώθηση δόθηκε κυρίως από την κεντρικά ειλημμένη απόφαση της κατασκευής του TGV (σιδηροδρομικού δικτύου μεγάλης ταχύτητας) και των συνδέσεων της περιφέρειας με το Παρίσι. Ο ρόλος του τοπικού επιπέδου σ' αυτή τη διαδικασία ήταν βασικά η άσκηση πίεσης για την εξασφάλιση σταθμού TGV.

5.5

Στις Κάτω Χώρες τα Υπουργεία Μεταφορών και Περιβάλλοντος και η σιδηροδρομική εταιρεία εξήγγειλαν το 1986 ένα πρόγραμμα συμπύκνωσης των δραστηριοτήτων γύρω από τους σταθμούς, σύμφωνα με τη αρχή της συμπαγούς αστικής ανάπτυξης και της προαγωγής των δημόσιων συγκοινωνιών. Πριν από την ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων, η σιδηροδρομική εταιρεία και οι τοπικές αρχές δυσκολεύονταν πολύ να προσελκύσουν σε αυτό το εγχείρημα και άλλους εταίρους.

5.6

Τα προαναφερθέντα παραδείγματα μας διδάσκουν ότι είναι σημαντικό να λαμβάνονται εξ αρχής υπόψη στον σχεδιασμό του έργου τόσο τα συμφέροντα του κόμβου (μεταφορών) όσο και τα συμφέροντα του «τόπου» (της πόλης) και να μην υπάρχει μονόπλευρη προσέγγιση. Ομοίως, οι πτυχές της αγοράς και οι πτυχές της χρηματοδότησης θα πρέπει να λαμβάνουν την ίδια προσοχή με τα γενικότερα συμφέροντα της πόλης και του δικτύου, ώστε να μην λαμβάνονται οι αποφάσεις μόνο με βάση τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα ή, αντίθετα, να μην παραβλέπεται το ζήτημα της οικονομικής βιωσιμότητας κατά τον σχεδιασμό ενός φιλόδοξου έργου. Ειδικές μελέτες δείχνουν ότι είναι ευκολότερο να επιτευχθεί συναίνεση όταν ο σταθμός κατασκευάζεται σε νέο χώρο (όπως στη Lille)· διαφορετικά, τα ήδη υφιστάμενα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα συχνά εμποδίζουν την πρόοδο των έργων.

6.1

Θα ήταν σκόπιμο να αναπτυχθεί οριζόντια συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ώστε οι συνεργαζόμενοι υπάλληλοι να μπορούν να έχουν ανά πάσα στιγμή πλήρη εικόνα των διάφορων έργων που χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία. Βάσει της επισκόπησης αυτής θα μπορεί έπειτα να προσδιοριστεί ανά τομέα το ύψος της κοινοτικής βοήθειας που χορηγείται σε κάθε δραστηριότητα.

6.2

Είναι σημαντικό να μην παραβλεφθεί η ευθύνη που έχει η ανάπτυξη των δικτύων μεγάλης ταχύτητας στην εμφάνιση των αντιφάσεων που χαρακτηρίζουν σήμερα τους σιδηροδρόμους, όπως για παράδειγμα η ανάμιξη του παραδοσιακού και του σύγχρονου. Πράγματι, αν η κατασκευή των νέων δικτύων βρίσκεται σήμερα στο προσκήνιο της επικαιρότητας, αυτό συμβαίνει επειδή εν τω μεταξύ αποσπάστηκαν από το παραδοσιακό σιδηροδρομικό σύστημα. Καθώς η ανάπτυξη των δικτύων μεγάλης ταχύτητας χρειάζεται τεράστιες δαπάνες, πιθανόν να στέρησε χρηματοδοτικούς πόρους από άλλα δυνητικά έργα διευθέτησης. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η ανάπτυξη του TGV επέφερε τέτοια επιδείνωση σε ορισμένα τμήματα του παραδοσιακού δικτύου, ώστε σε πολλά σημεία χρειάστηκε να καθιερωθούν σημαντικοί περιορισμοί της ταχύτητας. Το αποτέλεσμα είναι σοβαρές καθυστερήσεις τόσο των επιβατικών όσο και των εμπορευματικών μεταφορών, οι οποίες αναρωτιέται κανείς εάν αντισταθμίζονται από τον χρόνο που κερδίζουν οι επιβάτες των τρένων μεγάλης ταχύτητας.

6.3

Από την άποψη της πολιτικής για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ολοκλήρωσης των λιγότερο εύπορων περιφερειών, η ανάπτυξη και ο εκδημοκρατισμός των παραδοσιακών σιδηροδρομικών γραμμών είναι πολύ πιο χρήσιμη από την ανάπτυξη των γραμμών μεγάλης ταχύτητας, που απλώς προσπερνούν γρήγορα αυτές τις περιφέρειες, χωρίς να επιτρέπουν τη συμμετοχή τους στο δίκτυο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα ήταν ίσως σκόπιμο να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στην ανακαίνιση των παραδοσιακών σιδηροδρομικών γραμμών και υποδομών, παράλληλα με την κατασκευή νέων γραμμών μεγάλης ταχύτητας. Ο σταθμός αποτελεί το κύριο σημείο διεπαφής ανάμεσα σε όλες αυτές τις εξελίξεις ή τις ανακαινίσεις, από τη μία πλευρά, και τους επιβάτες, από την άλλη.

7.1

Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος, σε περίπτωση σημαντικών επενδύσεων, να επικρατήσουν τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα — ή και η καθαρή οικοδομική κερδοσκοπία — και να χαθεί η πραγματική προστιθέμενη αξία των σιδηροδρόμων για τους επιβάτες και την πόλη, για παράδειγμα με την επίκληση των λειτουργικών ελλειμμάτων των σιδηροδρόμων ως δικαιολογία για την πώληση κεντρικών ακινήτων μεγάλης αξίας και την οικοδόμηση στη θέση τους γραφείων και εμπορικών κέντρων. Ενόψει αυτού του γεγονότος, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα ζητήματα.

7.2

Η άμεση σύνδεση μεταξύ των κέντρων των πόλεων έχει ζωτική σημασία, όχι μόνο για τα σιδηροδρομικά δίκτυα μεγάλης ταχύτητας, αλλά και για όλες τις διεθνείς σιδηροδρομικές συνδέσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ανήκουν στο ΔΕΔ Μεταφορών.

7.3

Ακριβώς στα κέντρα των πόλεων επιβάλλεται να αναπτυχθεί πυκνό δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών, το οποίο να εξασφαλίζει την καλή σύνδεση του σιδηροδρομικού σταθμού με όλα τα άλλα τμήματα της πόλης.

7.4

Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί αποτελούν κέντρα κινητικότητας και ενημέρωσης για τα διάφορα μέσα που συγκροτούν το δίκτυο μεταφορών.

7.5

Θα πρέπει επίσης να αναπτυχθούν συνδέσεις ανάμεσα στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης και στον αερολιμένα της.

7.6

Η αξιοποίηση των χώρων των σιδηροδρομικών σταθμών δεν πρέπει να γίνει απομονωμένα, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τον ρόλο τους στο αστικό τοπίο και στην εφοδιαστική, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη μακροπρόθεσμη προστιθέμενη αξία για την πόλη.

7.7

Η πείρα δείχνει ότι εξαφανίζεται σταδιακά ο διαχωρισμός ανάμεσα στον αστικό ιστό και στον σιδηροδρομικό σταθμό σε επίπεδο λειτουργίας και ότι ο σταθμός μετατρέπεται σε αποδοτικό και ταυτόχρονα ελκυστικό δημόσιο χώρο, ακριβώς επειδή ενσωματώνει ευρύ φάσμα αστικών υπηρεσιών.

7.8

Παρ' όλα αυτά, οι μεγάλοι σιδηροδρομικοί σταθμοί που υπάρχουν σήμερα δεν είναι οπωσδήποτε οι ιδανικές τοποθεσίες για την κατασκευή νέων σταθμών για τα μελλοντικά δίκτυα μεγάλης ταχύτητας. Από τις πιο επιτυχημένες μέχρι σήμερα περιπτώσεις παρατηρούμε ότι ο καλύτερος τρόπος να συνδυαστούν οι ενέργειες που απορρέουν από τη σιδηροδρομική και από την αστική ανάπτυξη είναι η κατασκευή νέων αστικών κέντρων μέσα στις πόλεις ως εναλλακτικών επιλογών αντί του παραδοσιακού κέντρου (ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, ότι τα παραδείγματα που προβάλλονται συχνότερα, όπως της Lille, είναι όλα τους ειδικές περιπτώσεις και πρέπει να θεωρούνται εξαιρετικές καταστάσεις, που δύσκολα θα μπορούσαν να αντιγραφούν αλλού.)

7.9

Η πείρα του παρελθόντος δείχνει γενικά ότι το κράτος, η τοπική αυτοδιοίκηση και το ιδιωτικό κεφάλαιο, σε συνεργασία με τις σιδηροδρομικές εταιρείες, μπορούν να προβούν σε έργα ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού των διεθνών σιδηροδρομικών σταθμών, έτσι ώστε να εξυπηρετούν ευρύ φάσμα συμφερόντων.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/13

1.1

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι προτεινόμενες προτάσεις κινούνται στη σωστή κατεύθυνση και υποστηρίζει τα προτεινόμενα μέτρα σχετικά με την πρόληψη και καταπολέμηση ορισμένων ασθενειών των υδρόβιων ζώων.

2.1

Η υδατοκαλλιέργεια είναι πολύ σημαντικός κλάδος στην Κοινότητα, ιδίως στις αγροτικές και παράκτιες περιοχές. Το 2004, η υδατοκαλλιέργεια της ΕΕ παρήγαγε ψάρια, μαλάκια και καρκινοειδή αξίας άνω των 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ωστόσο, οι οικονομικές απώλειες λόγω ασθενειών (θνησιμότητα, μειωμένη ανάπτυξη και χαμηλότερη ποιότητα) υπολογίζονται στο 20 % της αξίας της παραγωγής. Η πρόταση αποσκοπεί στη θέσπιση σύγχρονης και στοχευμένης νομοθεσίας που θα μειώσει τις δαπάνες αυτές. Μείωση της τάξης μόλις του 20 % θα είχε ως αποτέλεσμα προστιθέμενη αξία 100 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως.

2.2

Η ισχύουσα νομοθεσία θεσπίστηκε πριν από δύο δεκαετίες, όταν η ΕΕ είχε μόνο 12 κράτη μέλη. Σχεδιάστηκε με κύριο στόχο να προστατεύσει τα σπουδαιότερα είδη υδατοκαλλιέργειας της ΕΕ την εποχή εκείνη, δηλαδή τις σαλμονίδες (πέστροφα και σολομός) και την καλλιέργεια στρειδιών. Η νομοθεσία πρέπει να επικαιροποιηθεί τώρα, ώστε να αντανακλά το ευρύτερο φάσμα πρακτικών και ειδών υδατοκαλλιέργειας που απαντούν στη διευρυμένη ΕΕ και να λάβει υπόψη τις σημαντικές εξελίξεις του κλάδου, την εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τα 15 έτη εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας, καθώς και την επιστημονική πρόοδο στον εν λόγω κλάδο. Οι κανόνες της ΕΕ πρέπει να επικαιροποιηθούν επίσης, ώστε να ευθυγραμμίζονται με διεθνείς συμφωνίες και διεθνή πρότυπα (όπως η συμφωνία για την υγειονομική και φυτοϋγειονομική προστασία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και το Διεθνές Γραφείο Επιζωοτιών).

3.1

Η παρούσα πρόταση θα καταργήσει το ισχύον πρωτογενές δίκαιο (οδηγίες 91/67 ΕΟΚ, 93/53/ΕΟΚ και 95/70 ΕΚ του Συμβουλίου) και θα αντικαταστήσει τις τρεις αυτές οδηγίες με μία νέα. Στόχος της νέας οδηγίας είναι να ενημερώσει, να αναπροσαρμόσει και να ενοποιήσει τους κανόνες υγειονομικού ελέγχου όσον αφορά το εμπόριο προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης και του ελέγχου ασθενειών, για να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των υδατοκαλλιεργειών της Ε.Ε.

3.2

Η πρόταση περιλαμβάνει τις γενικές απαιτήσεις που απευθύνονται στις επιχειρήσεις παραγωγής προϊόντων υδατοκαλλιέργειας και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, όπως αδειοδοτήσεις και διατάξεις σχετικές με την λειτουργία τους.

3.3

Προβλέπονται υγειονομικές διατάξεις για τη διάθεση στην αγορά ζώων υδατοκαλλιέργειας και των προϊόντων τους, καθώς επίσης και υγειονομικές διατάξεις για την εισαγωγή στην κοινότητα ζώων υδατοκαλλιέργειας από τρίτες χώρες.

3.4

Προτείνονται διατάξεις για κοινοποίηση και τον έλεγχο ορισμένων ασθενειών καθώς και διατάξεις για το χαρακτηρισμό περιοχών απηλλαγμένων από ασθένειες.

3.5

Προβλέπονται επίσης απαιτήσεις που αφορούν τις αρμόδιες αρχές των Κρατών-Μελών και τα εργαστήρια και δίνονται κατευθυντήριες γραμμές που ορίζονται στα παραδείγματα.

3.6

Η Νομική βάση της πρότασης είναι το άρθρο 37 της συνθήκης. Προβλέπεται η αρχή της αναλογικότητας και ο οικονομικός αντίκτυπος για τον κοινοτικό προϋπολογισμό αναμένεται ότι θα είναι περιορισμένος.

3.7

Οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της πρότασης θα αφορούν κυρίως δύο τομείς:

3.8

Η δεύτερη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου προβλέπει τις αναγκαίες τροποποιήσεις στις ισχύουσες διαδικασίες που διέπουν τη χρηματοδοτική συνδρομή της Κοινότητας σε κτηνιατρικά μέτρα για ζώα υδατοκαλλιέργειας οι οποίες ορίζονται στην απόφαση 90/424/ΕΟΚ του Συμβουλίου, ούτως ώστε να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις για νέα οδηγία σχετικά με την υγεία των υδρόβιων ζώων και το Ευρωπαϊκό Αλιευτικό Ταμείο.

3.9

Σύμφωνα με τη δεύτερη πρόταση δίνεται η δυνατότητα στα Κράτη-Μέλη να χρησιμοποιούν τον προϋπολογισμό που διατίθεται στα επιχειρησιακά προγράμματα σύμφωνα με τον Τίτλο ΙΙΙ του Ευρωπαϊκού Αλιευτικού Ταμείου για την καταπολέμηση και την εξάλειψη ορισμένων ασθενειών ζώων των υδατοκαλλιεργειών.

3.10

Οι διαδικασίες για τη χρηματοδοτική υποστήριξη πρέπει να είναι σύμφωνες με τις ισχύουσες διατάξεις που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση και εξάλειψη ασθενειών των χερσαίων ζώων.

3.11

Και στη δεύτερη πρόταση ισχύει η αρχή της αναλογικότητας και νομική βάση είναι το άρθρο 37 της συνθήκης.

3.12

Με τη δεύτερη πρόταση προτείνεται οι χρηματοδοτικές ενισχύσεις για την εξάλειψη των ασθενειών των υδρόβιων ζώων να χορηγούνται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Αλιευτικού Ταμείου (COM(2004) 497, άρθρο 32). Εντούτοις είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο αντίκτυπος της πρότασης για το Ευρωπαϊκό Αλιευτικό Ταμείο, δεδομένου ότι αυτό θα εξαρτηθεί από το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων που θα προσβληθούν, την αξία των ζώων στις μονάδες κ.λ.π.

4.1

Η υπάρχουσα κοινοτική νομοθεσία καλύπτει μόνο την καλλιέργεια σολομού, πέστροφας και στρειδιών. Από την έκδοση της νομοθεσίας και ύστερα ο κλάδος της υδατοκαλλιέργειας αναπτύχθηκε σημαντικά (καλλιέργεια καρκινοειδών, μυδιών, κυδωνιών κ.λ.π.). Επομένως κατά την άποψη της ΕΟΚΕ κρίνεται σκόπιμη και επιβεβλημένη η τροποποίηση της νομοθεσίας, έτσι ώστε να καλυφθούν και τα υπόλοιπα υδρόβια ζώα των υδατοκαλλιεργειών.

4.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί αυτές τις προτάσεις, γιατί αποτελούν σημαντική απάντηση σχετικά με την πρόληψη και καταπολέμηση ασθενειών υδρόβιων ζώων.

4.3

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ για να διασφαλιστεί η ορθολογική ανάπτυξη του τομέα των ιχθυοκαλλιεργειών και να αυξηθεί η παραγωγικότητα, θα πρέπει να οριστούν κανόνες για την υγεία των υδρόβιων ζώων σε επίπεδο κοινότητας. Οι κανόνες αυτοί είναι απαραίτητοι, για να συμβάλουν στην ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς και να αποφευχθεί η διάδοση μολυσματικών ασθενειών. Η νομοθεσία πρέπει να είναι ευέλικτη και να λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις και την ποικιλομορφία του τομέα.

4.4

Παράλληλα με τις ενέργειες σε κοινοτικό επίπεδο η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την αύξηση της συνειδητοποίησης και ετοιμότητας των αρμοδίων φορέων στα Κράτη-Μέλη όσον αφορά την πρόληψη, τον έλεγχο και την εξάλειψη των ασθενειών των υδρόβιων ζώων.

4.5

Το ισχύον σύστημα αδειοδοτήσεων στην Ε.Ε. είναι ιδιαίτερα αυστηρό, με απαιτήσεις που υπερβαίνουν τα αντίστοιχα των ανταγωνιστών της Ε.Ε., γεγονός που έχει επιπτώσεις στη βιωσιμότητα του τομέα. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το προβλεπόμενο Μητρώο επιχειρήσεων στο οποίο εμπεριέχονται οι λεπτομέρειες για το σύστημα παραγωγής της κάθε επιχείρησης, ο υπεύθυνος παραγωγής και η ήδη υπάρχουσα άδεια εκτροφής, καλύπτουν τις απαιτήσεις.

4.6

Κρίνεται απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι δεν θα μεταδίδονται οι ασθένειες των υδρόβιων ζώων σε επίπεδο Κοινότητας. Επομένως επιβάλλεται να οριστούν εναρμονισμένες υγειονομικές διατάξεις για την κυκλοφορία στην αγορά προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας, καθώς επίσης να καταρτιστεί κατάλογος ασθενειών και ευπαθών ειδών.

4.7

Για να εξασφαλιστεί η έγκαιρη ανίχνευση κάθε πιθανής εστίας ασθένειας, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ κρίνεται απαραίτητο να υποχρεωθούν αυτοί που έρχονται σε επαφή με υδρόβια ζώα που ανήκουν σε ευπαθή είδη να κοινοποιούν στις αρμόδιες αρχές κάθε ύποπτη περίπτωση.

4.8

Τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να ενεργούν τακτικές, έκτακτες και επείγουσες επιθεωρήσεις για να διασφαλίζουν ότι οι επιχειρηματικοί φορείς παραγωγής υδατοκαλλιεργειών γνωρίζουν και εφαρμόζουν τους γενικούς κανόνες ελέγχου των ασθενειών.

4.9

Υπάρχει συνεχής ανάπτυξη των γνώσεων όσον αφορά άγνωστες μέχρι σήμερα ασθένειες των υδρόβιων ζώων. Επομένως κατά την άποψη της ΕΟΚΕ κρίνεται απαραίτητο να ενημερώνονται όλα τα Κράτη-Μέλη και η Επιτροπή σχετικά με την παρουσία ή την υπόνοια παρουσίας μιας νεοεμφανιζόμενης ασθένειας και των μέτρων που ενδεχομένως λαμβάνονται.

4.10

Προκειμένου να διαφυλαχθεί η κατάσταση της υγείας των υδρόβιων ζώων στην Κοινότητα, κρίνεται αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι τα φορτία ζώντων ζώων που διαμετακομίζονται μέσω της Κοινότητας συμμορφώνονται με τις σχετικές υγειονομικές διατάξεις. Επίσης πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα ζώα υδατοκαλλιέργειας και τα προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες είναι απηλλαγμένα από οποιεσδήποτε μολυσματικές ασθένειες.

5.1

Η ΕΟΚΕ αποδέχεται την άποψη να μην οριστούν ειδικές διατάξεις στην περίπτωση διάθεσης στην αγορά διακοσμητικών και άλλων υδρόβιων ζώων που διατηρούνται σε ελεγχόμενες συνθήκες διαβίωσης (ενυδρεία ή λίμνες). Εντούτοις όταν αυτά τα υδρόβια ζώα διατηρούνται έξω από κλειστά συστήματα ή ενυδρεία ή έρχονται σε επαφή με τα φυσικά νερά της Κοινότητας, τότε η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να εφαρμόζονται οι γενικές υγειονομικές διατάξεις της παρούσας οδηγίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους πληθυσμούς κυπρίνου (Cyprinidae), δεδομένου ότι δημοφιλή διακοσμητικά ψάρια όπως το koicarp είναι ευπαθή σε ορισμένες ασθένειες.

5.2

Τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν κανόνες σχετικά με τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται για τυχόν παράβαση των διατάξεων της οδηγίας. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ οι κυρώσεις αυτές πρέπει να είναι αποτελεσματικές.

5.3

Στο άρθρο 5 παρ. 2 αναφέρεται ότι πριν ληφθεί απόφαση από το Κράτος-Μέλος για άρνηση χορήγησης άδειας επιχειρήσεων παραγωγής του άρθρου 4, πρέπει να εξεταστούν μέτρα άμβλυνσης του κινδύνου διάδοσης ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του μέτρου της πιθανής εναλλακτικής χωροθέτησης της εν λόγω δραστηριότητας. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δεν παραγνωρίζει την άποψη, ότι το μέτρο της εναλλακτικής χωροθέτησης στην περίπτωση των δεξαμενών του παθογόνου παράγοντα του άγριου ιχθυοπληθυσμού είναι συχνά μη πρακτικό. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ορθές διαχειριστικές πρακτικές σε μονάδες εκτροφής ενός κλειστού και ελεγχόμενου συστήματος, η τήρηση ορθής υγιεινής πρακτικής, το σύστημα εποπτείας της υγείας των ζώων και όλων των άλλων μέτρων που προτείνονται στην εν λόγω Οδηγία του Συμβουλίου, δύνανται να αμβλύνουν τον κίνδυνο ανάλογων ασθενειών.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/15

1.1

Η ανακοίνωση για την καθιέρωση προγράμματος-πλαίσιο «Αλληλεγγύη και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών» προτείνει στο πλαίσιο μιας δέσμης άλλων προτάσεων (1), ένα πρόγραμμα εφαρμογής που ενεργοποιεί τις «Δημοσιονομικές προοπτικές 2007/2013» (2) και τις «Πολιτικές προκλήσεις και δημοσιονομικά μέσα της διευρυμένης Ένωσης 2007/2013» (3)· η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ, εισηγητής ο κ. ΝΤΑΣΗΣ (4), πρότεινε να παρασχεθούν στον ευρωπαϊκό χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, πιστώσεις υποχρεώσεων (κεφάλαιο 3, ιθαγένεια, ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη) συνολικού ύψους 1.381 εκατ. ευρώ κατά το 2006 οι οποίες θα ανέλθουν προοδευτικά στο ποσό των 3.620 εκατ. ευρώ το 2013.

1.2

Το σύνολο αποσκοπεί στο να προωθήσει με τον ίδιο βαθμό έντασης τους τρεις στόχους της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης στο πλαίσιο μίας ισορροπημένης προσέγγισης με βάση τις δημοκρατικές αρχές, το σεβασμό των ελευθεριών και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

1.3

Επί του συνολικού ποσού (9.500 εκατ. ευρώ) που είχε προταθεί αρχικά, το ολικό ύψος που προβλέπεται για το πρόγραμμα-πλαίσιο «Αλληλεγγύη και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών» ανερχόταν σε 5.866 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2007-2013, εκ των οποίων 1.184 εκατ. ευρώ προβλέπονταν για το άσυλο· 759 εκατ. για το Ταμείο Επιστροφής· 1.771 εκατ. ευρώ για την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών, και τέλος 2.152 εκατ. ευρώ για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Τα ποσά που χορηγούνται στα κράτη μέλη και για τις άμεσες κοινοτικές δράσεις (ΜΚΟ και σχέδια) δεν θα μπορούν να μεταφερθούν από ένα ταμείο σε άλλο.

1.4

Το πρόγραμμα πλαίσιο «Αλληλεγγύη» δεν περιλαμβάνει τους οργανισμούς και λοιπούς κοινοτικούς φορείς που εμπίπτουν στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης, όπως ο ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διαχείριση της υπηρεσιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα, που δρα στο πλαίσιο του προτεινόμενου προγράμματος-πλαίσιο και η υπηρεσία νέων δημοσιονομικών προοπτικών, το σύστημα Eurodac (αντιπαραβολή δακτυλικών αποτυπωμάτων), το σύστημα πληροφοριών για τις θεωρήσεις και το σύστημα πληροφοριών του Σέγκεν ΙΙ. Τα εν λόγω συστήματα πληροφοριών αποτελούν μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις οι δε νομοθετικές πράξεις που θεσπίζονται δεν περιλαμβάνουν διατάξεις που να περιορίζουν τη διάρκειά τους.

1.5

Στόχος του παρόντος προγράμματος-πλαίσιο είναι ειδικότερα να διασφαλιστεί η απαραίτητη συνοχή μεταξύ των παρεμβάσεων σε κάθε τομέα δράσης, μέσω της διασύνδεσης των πολιτικών σκοπών με τους διαθέσιμους πόρους. Η Επιτροπή προσπαθεί να απλοποιήσει και να εξορθολογήσει την τρέχουσα δημοσιονομική στήριξη. Το εν λόγω πρόγραμμα-πλαίσιο φιλοδοξεί επίσης να ενισχύσει τη διαφάνεια και την μεγαλύτερη ελαστικότητα όσον αφορά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων.

1.6

Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, η δημοσιονομική αλληλεγγύη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορέσει να συμβάλει έτσι στην εδραίωση των εξής τεσσάρων πυλώνων που αποτελούν μία σφαιρική και ισορροπημένη προσέγγιση των μεταναστευτικών ροών:

1.7

Η πρόταση της Επιτροπής απετέλεσε αντικείμενο μελέτης και αντικτύπου (6) που περιλαμβάνεται σε παράρτημα.

2.1

Αν και το πρόγραμμα επικαλείται τη συνοχή που δόθηκε από τη διάσκεψη κορυφής του Tampere και του προγράμματος της Χάγης και βασίζεται στα άρθρα 62 και 63 308 της Συνθήκης, το προγραμματικό πλαίσιο στηρίζεται σε πολύ περιορισμένο τμήμα της αρμονισμένης νομοθεσίας παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε το Συμβούλιο για την υιοθέτηση ορισμένων κοινών μέτρων στα πλαίσια του προγράμματος του Ταμπέρε (7). Έτσι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 4ης και 5ης Νοεμβρίου 2005 ενέκρινε το δεύτερο πολυετές πρόγραμμα για τη δημιουργία κοινού χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, το αποκαλούμενο πρόγραμμα της Χάγης.

2.2

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι παρά το «Πρόγραμμα της Χάγης», δεν υφίσταται επί του παρόντος μία πραγματικά ικανοποιητική κοινή πολιτική κατεύθυνση. Στη γνωμοδότησή της για την «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο- Πρόγραμμα της Χάγης: Δέκα προτεραιότητες Δέκα προτεραιότητες για την επόμενη πενταετία — Μία σύμπραξη για την ευρωπαϊκή ανανέωση στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης»  (8) η ΕΟΚΕ αποφάνθηκε εμπεριστατωμένα σχετικά με το πρόγραμμα δράσης της Επιτροπής που αφορά στο πρόγραμμα της Χάγης. Τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν πολύ διαφορετικές μεθόδους ανάλογα μα τη γεωγραφική τους θέση και ανάλογα με το αν συμμετέχουν ή όχι ή μόνο εν μέρει στη συμφωνία «Σέγκεν I και II» στη συμφωνία του Δουβλίνου Ι και ΙΙ (9) ή ακόμη στα κοινοτικά προγράμματα για τις βιώσιμες λύσεις επανεγκατάστασης των προσφύγων (10) για παράδειγμα. Συνέπεια τούτου είναι οι διαφορετικές κατευθύνσεις και ευθύνες έναντι των πολιτών της Κοινότητας ή των υπηκόων τρίτων χωρών και μεταξύ κρατών με αποτέλεσμα να υφίστανται εκ παραλλήλου πολιτικές ενίοτε αντίθετες ή ανταγωνιστικές στο εσωτερικό της Κοινότητας. Η πείρα δείχνει ότι για την εφαρμογή πολιτικών που αποσκοπούν αφενός στη βελτίωση των πρακτικών και αφετέρου στην εξισορρόπηση και ενσωμάτωση των ευθυνών με γνώμονα έναν κοινό στόχο, δεν επαρκεί η σύσταση Ταμείων και η θέσπιση δημοσιονομικών μέσων.

2.3

Στον τομέα της παροχής πολιτικού ή ανθρωπιστικού ασύλου, δεδομένου ότι η κατάρτιση καταλόγου των τρίτων ασφαλών χωρών αμφισβητείται κυρίως από τις ΜΚΟ που είναι αναγνωρισμένες στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου και δρουν στο πεδίο της ανθρωπιστικής βοήθειας, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι δεν είναι ορθό να αντιμετωπίζεται το θέμα του ασύλου και της μετανάστευσης στο ίδιο πλαίσιο, ενώ οι περιορισμοί και οι δυνατότητες δράσεις εμφανίζουν αισθητές διαφορές.

2.4

Αν και η ΕΟΚΕ γνωρίζει τον σφαιρικό στόχο του προγράμματος, διατηρεί επιφυλάξεις ως προς τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της ίδιας πρωτοβουλίας τα ζητήματα της προστασίας των συνόρων και της ένταξης των προσφύγων. Θεωρεί ωστόσο ότι είναι απαραίτητο η διαχείριση των ταμείων αυτών να γίνεται με τρόπο συντονισμένο και συνεκτικό, και τούτο για τους ακόλουθους λόγους:

Επιπλέον, με βάση πάντα τον σφαιρικό στόχο του προγράμματος, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα εν λόγω δύο προγράμματα πρέπει να είναι επαρκώς σαφή για να αποφευχθούν τα αμαλγάματα που θα μπορούσαν να προκύψουν από τον τρόπο προσλήψεως του προγράμματος.

3.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το σχέδιο ανακοίνωσης δεν μπορεί να παραμείνει το ίδιο με ή χωρίς επικύρωση της Συνταγματικής Συνθήκης και χωρίς την ενσωμάτωση του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στη Συνθήκη.

3.2

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της συστάσεως των ταμείων αλληλεγγύης, προτρέπει όμως την Επιτροπή να τα προσαρμόσει με βάση το πρόγραμμα της Χάγης και να λάβει υπόψη τη σχετική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (11).

4.1.1.

Οι έννοιες άσυλο, μετανάστευση, ένταξη, πολυδιάστατη πτυχή, αξιόπιστη και βιώσιμη απάντηση αποτελούν τμήμα των επιδιωκόμενων στόχων. Για να συμπληρωθεί όμως η οικονομική προσέγγιση της Επιτροπής, όπως διατυπώνεται στην Πράσινη Βίβλο για μία κοινοτική προσέγγιση της μετανάστευσης (12), θα έπρεπε η Ανακοίνωση να εξετάσει πιο εμπεριστατωμένα τις πτυχές των ατομικών ή καθολικών δικαιωμάτων στον τομέα της μετανάστευσης και να εδραιώσει δεσμούς με το γενικότερο πρόγραμμα «Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη». Θα έπρεπε δε να στηριχθεί στη Διεθνή σύμβαση προστασίας των μεταναστών και των οικογενειών τους (13).

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να στηριχθεί περισσότερο στην έκθεση αξιολόγησης που συντάσσεται κάθε 4 έτη από την ανεξάρτητη επιτροπή νομικών εμπειρογνωμόνων και υποβάλλεται στην διακυβερνητική Επιτροπή που πραγματοποιεί τον θεσμικό έλεγχο του αναθεωρημένου Κοινωνικού Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης και να το λάβει υπόψη στις συμπληρωματικές της προτάσεις.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η διαχείριση των εν λόγω διαρθρωτικών ταμείων ανατίθεται ως επί το πλείστον στα κράτη μέλη στο πλαίσιο των προνομιών τους, βάσει των αρχών της επικουρικότητας. Όσον αφορά την αρχή της αναλογικότητας και σύμφωνα με τα όσα διευκρινίζει ήδη στη γνωμοδότησή της για την αξιολόγηση του προγράμματος της Χάγης και του προγράμματος δράσης, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι «το πρόγραμμα της Χάγης δίνει προτεραιότητα στην ανάγκη αποτελεσματικότερης και καταλληλότερης εφαρμογής και αξιολόγησης των ήδη υφιστάμενων μέτρων για την ελευθερία, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη. Πριν αναπτυχθεί και προαχθεί οποιαδήποτε πολιτική σε ένα από τα τρία αυτά πεδία, θα πρέπει να διενεργείται λεπτομερής μελέτη της αποτελεσματικότητας, της αναλογικότητας και της νομιμότητας των αντίστοιχων μέτρων, διότι απαιτείται νομοθεσία καλής ποιότητας.» (14)

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης ανησυχίες και ως προς τη συνέχεια που θα δοθεί στην ακρόαση των ΜΚΟ και λοιπών ενώσεων, της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων που πραγματοποιήθηκε στις 14 Ιουνίου 2005 με θέμα την προαναφερθείσα Πράσινη Βίβλο, κατά τη διάρκεια της οποίας μεγάλος αριθμός ενώσεων τάχθηκε κατά της οικονομικής προσέγγισης που θέτει σε δεύτερη μοίρα τα ατομικά δικαιώματα και ζήτησε να λαμβάνονται υπόψη όλες οι ανθρωπιστικές, πολιτιστικές, κοινωνικές και νομικές συνέπειες του συνολικού πληθυσμού προσφύγων και υποδεχόμενων.

4.1.2

Τέλος, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να ληφθούν υπόψη από την Επιτροπή οι προτάσεις που περιλαμβάνονται στις προγενέστερες γνωμοδοτήσεις της .

4.1.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα θέματα που συνδέονται με τις μεταναστεύσεις ατόμων δεν πρέπει να προσεγγίζονται ως a priori πρόβλημα. Η σημερινή μετανάστευση δημιουργεί μία νέα πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα που προστίθεται στην παλαιότερη μετανάστευση την οποία η κοινωνία στο σύνολό της πρέπει να αντιμετωπίσει, λαμβάνοντας υπόψη το δικαίωμα των προσώπων να ορίζουν τη μοίρα τους στο νομικό πλαίσιο του διεθνούς, ευρωπαϊκού και εθνικού δικαίου που έχει υιοθετηθεί από τα κράτη μέλη και τα δεσμεύει (15).

4.1.4

Οι επιστροφές που θεωρούνται ως «λύση» από την Επιτροπή δεν θα πρέπει να εισάγουν διάκριση μεταξύ των δικαιωμάτων των υποτιθέμενων «νόμιμων» και των υποτιθέμενων «παράνομων» μεταναστών. Η παρανομία δεν αποτελεί μόνιμη κατάσταση και δεν επιλέγεται με σκοπό το όφελος από ένα υποθετικό καθεστώς. Υπάρχουν πολύ και διάφοροι λόγοι παρανομίας. Η ΕΟΚΕ έχει καταρτίσει πολλές γνωμοδοτήσεις με τις οποίες προσπαθεί να διαφωτίσει τα ευρωπαϊκά όργανα όσον αφορά την πραγματικότητα των οικονομικών αιτίων και την κατάσταση των θυμάτων (16). Οι πολιτικές επιστροφής πρέπει να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες.

4.1.5

Η «διαχείριση» των συνόρων και των θεωρήσεων δεν θα πρέπει να υπερτερεί έναντι των ανθρωπιστικών, κοινωνικών, πολιτικών και νομικών πτυχών.

Για την αντιμετώπιση των μόνιμων φυσικών αιτίων, όπως π.χ. η ξηρασία που μαστίζει τις υποσαχάρειες περιοχές της Αφρικής, απαιτούνται διαφορετικά μέσα ανάπτυξης, συνεργασίας και καταπολέμησης της θέρμανσης του κλίματος και όχι απλώς τα 750 εκατ. ευρώ που προβλέπονται για τις αναγκαστικές επιστροφές ούτε τα 2.15 δις για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων στον προξενικό τομέα. Απαιτείται πολιτική εκτίμηση και αποφασιστική δράση μακράς πνοής. Επειδή η καταπολέμηση της πείνας και της ξηρασίας δεν συμπεριλαμβάνονται ατυχώς μεταξύ των στόχων της χιλιετίας, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή και το Συμβούλιο να εγκύψουν επί του θέματος και:

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν αποτελεί αρμόζουσα ούτε αποδεκτή λύση η μετακύλιση της ευθύνης στη χώρα διελεύσεως όσον αφορά την επιστροφή. Φρονεί δε ότι είναι απαραίτητο να βελτιωθεί ο συντονισμός αφενός μεταξύ των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αρχών των τρίτων χωρών προέλευσης των μεταναστών. Το ζήτημα της μετανάστευσης θα πρέπει επίσης να αποτελέσει σκέλος των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ.

4.1.6

Η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ένα «διαχειριστικό» πρόβλημα, όπως το θέλει η ανακοίνωση, με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που αντιμετωπίζονται τα δημοσιοοικονομικά θέματα και οι υπηρεσίες.

4.1.7

Τα τέσσερα δημοσιονομικά μέσα που προτείνει η Επιτροπή για την υποστήριξη των κρατών μελών στον τομέα της μετανάστευσης θα πρέπει να λάβουν συγκεκριμένη μορφή με την εφαρμογή μιας συντονισμένης πολιτικής στον τομέα αυτό που, εκτός της δέουσας διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, συνεπάγεται επίσης και την κοινωνική ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νομίμως στα κράτη μέλη υπό τους ίδιους όρους που διέπουν τους υπηκόους των κρατών μελών.

Η ΕΟΚΕ δράττεται της ευκαιρίας για να καταγγείλει το κοινωνικό ντάμπινγκ που δύναται να προκύψει από την παροχή διαμεθοριακών υπηρεσιών. Δεδομένου δε ότι αποτελεί την κεντρική οδό επίσημης μετανάστευσης, το πρόβλημα αφορά εξίσου τους εργαζομένους των νέων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω των σχετικών μεταβατικών κανόνων.

Το έργο των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζει εδώ ουσιαστικό ρόλο που θα πρέπει να υποστηριχθεί και να λαμβάνεται υπόψη.

«Δευτερογενής μετακίνηση παρανόμως διαμενόντων»: η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι λόγω των πολύ αυστηρών ρυθμίσεων της Οδηγίας «Εισδοχή» η οποία δεν εγκρίθηκε από το Συμβούλιο το 2002, παρά την υποστήριξη της ΕΟΚΕ και του Κοινοβουλίου, οι «νόμιμες» δευτερογενείς μετακινήσεις αφορούν νομικώς και εμπραγμάτως στους διαμένοντες άνω των 5 ετών και οι οποίοι υποβάλλουν δεύτερη αίτηση διαμονής σε ένα δεύτερο κράτος μέλος ή στους διαμένοντες κάτω των 5 ετών οι οποίοι υποβάλλουν αίτηση βραχείας διαμονής σε ένα δεύτερο κράτος μέλος. Η ΕΟΚΕ υποθέτει συνεπώς ότι με τον όρο «παράνομες δευτερογενείς μετακινήσεις», η Ανακοίνωση εννοεί τις μετακινήσεις παρανόμως διαμενόντων ατόμων και τις απορριφθείσες αιτήσεις παροχής ασύλου στην πρώτη χώρα υποδοχής. Όμως τα άτομα αυτά έχουν δικαίωμα όχι μόνο να υποβάλουν αίτηση, το οποίον δεν επιτρέπεται πάντα σε όλα τα κράτη μέλη, αλλά επίσης το δικαίωμα ατομικής εξέτασης και προσφυγής με ανασταλτικό αποτέλεσμα. Οι εν λόγω προσφυγές δεν υφίστανται, καθίστανται αδύνατες ή δεν έχουν ανασταλτικό αποτέλεσμα σε ορισμένα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι η εφαρμογή των συμφωνιών του Δουβλίνου Ι και ΙΙ για τις οποίες έχει ήδη αποφανθεί πρέπει να διευκολυνθεί με την υιοθέτηση σχετικού δημοσιονομικού μέσου. Στην οπτική αυτή, ακόμη κι αν η Επιτροπή εγγυάται τη δίκαιη κατανομή των πόρων και συμβάλλει στη δίκαιη απονομή των ευθυνών, θα πρέπει να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες μεταναστευτικές πιέσεις, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τη συνοριακή τους θέση αλλά και το μέγεθός τους (παράδειγμα:η Κύπρος, η Μάλτα κλπ), καθώς επίσης και τις γενικότερες δυνατότητες υποδοχής (παροχή ασύλου, επανεγκατάσταση, μετανάστευση) και τις ορθότερες πρακτικές όσον αφορά την τήρηση των υποχρεώσεών τους. Στην Ανακοίνωση δεν προσδιορίζονται επαρκώς σαφείς κατευθύνσεις για την από κοινού ανάληψη των ευθυνών. Δεν θα έπρεπε να χορηγείται οικονομική ενίσχυση προς τα κράτη μέλη που κλείνουν η ελαττώνουν τα κέντρα υποδοχής.

4.1.8

«Ολοκληρωμένη διαχείριση των επιστροφών»: Η ΕΟΚΕ, ως αυστηρώς συμβουλευτικό όργανο εκπροσώπησης της κοινωνίας των πολιτών, επισημαίνει ότι πρόκειται για ανθρώπινα όντα και χωριστές ατομικές προσωπικότητες. Θα ήταν πιο σκόπιμο να αναπτυχθούν βιώσιμες συνεργασίες που να ανταποκρίνονται σε ειρηνικούς στόχους και να καθορισθούν κριτήρια για να προσδιορίζεται ο βαθμός εθελούσιας επιστροφής.

4.1.9

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με έκπληξη στο προτεινόμενο κείμενο ότι στα πλαίσια των ειδικών στόχων που ορίζονται για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφών οι δράσεις «λαμβάνουν υπόψη την ειδική κατάσταση ευάλωτων ατόμων, όπως είναι οι ανήλικοι […]και τα άτομα που έχουν υπάρξει θύματα βασανιστηρίων, βιασμών ή άλλης σοβαρής μορφής ηθικής, φυσικής ή σεξουαλικής βίας». Πρέπει να υπενθυμισθεί ωστόσο ότι η Σύμβαση της Γενεύης ορίζει τις διαδικασίες ατομικής εξέτασης και το δικαίωμα προσφυγής για τα εν λόγω άτομα. Δεδομένου ότι η οδηγία περί «ελαχίστων απαιτήσεων και καθεστώτος» (17) έχει υιοθετηθεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και δεδομένου ότι τα κράτη μέλη συμμετέχουν στη Ευρωπαϊκή σύμβαση για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, η ΕΟΚΕ δυσκολεύεται να κατανοήσει με ποιο τρόπο τα άτομα που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση μπορούν να εμπέσουν στο πεδίο εφαρμογής των «εκούσιων επιστροφών».

4.1.10

Η Επιτροπή θα πρέπει να προβληματισθεί να προβληματιστεί σχετικά με τα κριτήρια της επιτυχούς εκούσιας επιστροφής. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι δεν πρόκειται εδώ ούτε για συνεργασία ούτε για κατάστρωση ατομικών σχεδίων αλλά για επαναπατρισμό κατόπιν δικαστικής ή διοικητικής αποφάσεως, για επιστροφή ή απομάκρυνση. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να τηρείται και να υποστηρίζεται η Ευρωπαϊκή σύμβαση για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και να ακολουθηθούν οι βασικές αρχές τους: κανένα πρόσωπο δεν πρέπει να εξαναγκάζεται σε επιστροφή, εφόσον η επιστροφή θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του. Από την άποψη αυτή, θα πρέπει να ευνοηθούν τα μέσα προσφυγής στη δικαιοσύνη. Οι προσφυγές πρέπει να έχουν πάντοτε ανασταλτικό αποτέλεσμα Τέλος, οι επιστροφές πρέπει να εφαρμόζονται μόνον κατ' εξαίρεση σύμφωνα με την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Πλην όμως ορισμένοι όροι της πρότασης (σημείο 5.1.3 σχετικά με τις δημοσιονομικές διατάξεις π.χ.) οδηγούν στο αντίθετο συμπέρασμα.

Η Επιτροπή θα πρέπει να προτείνει λεπτομερέστερες διατάξεις εφαρμογής που να εγγυώνται την παροχή συμβουλών, υλικής βοήθειας και άλλων κατάλληλων μορφών υποστήριξης για την επιστροφή. Θα πρέπει επίσης να προτείνει διατάξεις που θα διασφαλίζουν ανεξάρτητους και αξιόπιστους όρους παρακολούθησης και ελέγχου ως προς την ασφάλεια, την προστασία και την ευζωία των επαναπατριζόμενων.

—

η ΕΟΚΕ στηρίζει την πρόταση περί συστάσεως Ευρωπαϊκού Ταμείου Ένταξης των υπηκόων τρίτων χωρών για την περίοδο 2007-2013 και Ευρωπαϊκού Ταμείου Εξωτερικών Συνόρων ως προέκταση του υφιστάμενου ταμείου,

—

ζητεί από το Συμβούλιο να εξετάσει και να εγκρίνει ταυτοχρόνως την πρόταση Ανακοίνωσης, αφού προσδιορίσει το πλαίσιο του γενικού προγράμματος «Αλληλεγγύη και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών» καθώς και τις αποφάσεις περί της δημιουργίας ειδικών Ταμείων για την εφαρμογή του γενικού προγράμματος,

—

καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη στο πρόγραμμα δράσης που άπτεται του προγράμματος της Χάγης τις συστάσεις της ΕΟΚΕ,

—

συνιστά στο Συμβούλιο και την Επιτροπή να διασφαλίσουν τη διαφάνεια λειτουργίας των νέων αυτών ταμείων, εξασφαλίζοντας σαφή συνοχή μεταξύ του προγράμματος της Χάγης και της εξεταζόμενης Ανακοίνωσης,

—

και να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα στο πλαίσιο των αποφάσεων σχετικά με τη σύσταση των διαφόρων αυτών ταμείων προκειμένου οι μη κρατικοί φορείς να συμμετέχουν όσο το δυνατόν νωρίτερα στο ετήσιο και πολυετές πλαίσιο των κατευθύνσεων που καθορίζονται από τα κράτη μέλη και από την ίδια την Επιτροπή.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/20

1.1

Η ΕΟΚΕ προτείνει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ακόλουθες πτυχές:

2.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής με θέμα μία σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διακρατική κινητικότητα εντός της Κοινότητας για σκοπούς εκπαίδευσης και κατάρτισης: Ευρωπαϊκός χάρτης ποιότητας για την κινητικότητα (1). Η διασφάλιση της κινητικότητας των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η πρόταση που αποβλέπει στην άρση κάθε απαγόρευσης που εμποδίζει την κινητικότητα μεταξύ των κρατών μελών της θα επιτρέψουν την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, πράγμα που είναι σύμφωνο με τα όσα ορίζει η στρατηγική της Λισσαβώνας.

2.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν την τάση να αίρουν τα εμπόδια που τίθενται στην κινητικότητα στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (2).

2.3

Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύχθηκε στο έδαφος της ΕΕ μία κινητικότητα για σκοπούς κατάρτισης η οποία προσέφερε στους συμμετέχοντες στα διάφορα προγράμματα την δυνατότητα να αποκομίσουν πλούσιες εμπειρίες και να καταλύσουν τους γλωσσικούς και πολιτισμικούς φραγμούς στην Ευρώπη.

2.4

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι, χάρη στα προγράμματα εκπαίδευσης και διεθνών ανταλλαγών που η Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη, ο αριθμός των ατόμων που μεταβαίνουν στο εξωτερικό για λόγους εκπαίδευσης έχει, μετά το 2000, τριπλασιαστεί.

2.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου ότι τα προγράμματα αυτά παρέχουν ισάριθμες ευκαιρίες να οικοδομηθεί μια ευρωπαϊκή κοινωνία η οποία θα χαρακτηρίζεται από ανεκτικότητα και θα είναι ανοικτή στα άτομα που διαφέρουν λόγω του θρησκεύματός τους, της εθνικής καταγωγής τους και του γενετήσιου προσανατολισμού τους.

2.6

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ανεπιφύλακτα τη νέα γενεά προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης που η Επιτροπή πρότεινε το 2004. Καθώς εκδηλώθηκε ζωηρό ενδιαφέρον για τη συμμετοχή στα προγράμματα αυτά, θα μπορούσε να λεχθεί ότι οι νέοι υλοποιούν κατά τρόπο έμμεσο τους στόχους της στρατηγικής της Λισσαβώνας.

3.1

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνούν για τον συντονισμό των διαφόρων προγραμμάτων, τόσο στο εθνικό όσο και στο τοπικό επίπεδο.

3.2

Θα ήταν σκόπιμο τα όργανα, οι οργανισμοί, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα σχολεία και οι αρμόδιοι για τον συντονισμό των προγραμμάτων κινητικότητας να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια των διαδικασιών επιλογής και εξέτασης των προσόντων των υποψηφίων. Η πρακτική που εφαρμόζεται σήμερα καταδεικνύει ότι οι αρμόδιοι που αποφασίζουν ποιοι υποψήφιοι θα γίνονται δεκτοί προκειμένου να συμμετάσχουν σε προγράμματα διεθνών ανταλλαγών θεωρούν ότι η συμμετοχή σε αυτά αποτελεί μία ανταμοιβή η οποία προσφέρεται με σκοπό την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου.

3.3

Η ΕΟΚΕ τάσσεται, εξάλλου, υπέρ της προώθησης δράσεων ενημέρωσης σε ευρεία κλίμακα με στόχο να μπορεί να έχει πρόσβαση στα σχετικά προγράμματα ο μεγαλύτερος δυνατός αριθμός υποψηφίων. Πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε οι αρχές που διέπουν τα προγράμματα και οι δυνατότητες που αυτά παρέχουν να γίνονται γνωστές στο μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό ευρωπαίων νέων.

3.4

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα κράτη μέρη πρέπει να διασφαλίζουν την αναγνώριση της πείρας και των προσόντων που οι υποψήφιοι θα έχουν αποκομίσει στο πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών.

3.5

Είναι επίσης σκόπιμο να επιδοκιμαστεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι στηρίζεται η κινητικότητα τόσο για σκοπούς επαγγελματικής κατάρτισης, όσο και για τη συμμετοχή σε προγράμματα σε εθελοντική βάση. Οι δράσεις αυτές θα συμβάλουν αναμφίβολα στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας των εργαζομένων και θα διευκολύνουν την διαδικασία προσαρμογής τους σε ένα διεθνές περιβάλλον.

3.6

Οι συστάσεις που διατυπώνονται στον «Ευρωπαϊκό χάρτη ποιότητας για την κινητικότητα» σχετικά με την εκπαίδευση και την κατάρτιση έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή σε ορισμένα κράτη μέλη, στα οποία η σταδιακή μεταφορά των διαφόρων ρυθμίσεων που προβλέπει η διαδικασία της Μπολόνιας στις εθνικές τους νομοθεσίες πλησιάζει προς το τέλος της. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι οι αρχές και οι δράσεις που προωθούνται στο πλαίσιο του Χάρτη αποτελούν μία θετική πρωτοβουλία η οποία θα συμβάλει στη βελτίωση της χρήσης των προγραμμάτων που προτείνει η Επιτροπή.

3.7

Πρέπει να σημειωθεί ότι η πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει μόνον τα στοιχεία εκείνα τα οποία θα μπορούσαν να υιοθετηθούν με θετικά αποτελέσματα στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.8

Μία από τις θετικές πτυχές της σύστασης της Επιτροπής που εξετάζεται στην παρούσα γνωμοδότηση είναι ότι δεν επιβάλλει πρόσθετες χρηματοδοτικές επιβαρύνσεις υπέρ του συντονισμού, και συνεπώς δεν υφίσταται κανένα εμπόδιο το οποίο να παρακωλύει την εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων.

3.9

Εάν προβλεφθεί η υιοθέτηση του «Ευρωπαϊκού χάρτη ποιότητας για την κινητικότητα» σε εθελοντική βάση, υπάρχει ο κίνδυνος τα κράτη μέλη να επιδιώξουν να επιτύχουν συγκεκριμένες διευθετήσεις σε σχέση με ορισμένες διατάξεις, οι οποίες με τη σειρά τους να έχουν επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα της μεταφοράς των αρχών του Χάρτη και να προκαλέσουν καθυστερήσεις στην εφαρμογή του στο επίπεδο των κρατών μελών.

3.10

Η ΕΟΚΕ φρονεί επίσης ότι θα ήταν σκόπιμο να αξιολογηθούν τα σήματα που «εκπέμπουν» οι ενώσεις πολιτών και τα οποία καταδεικνύουν ότι ορισμένοι φιλοξενούντες ή προσκαλούντες οργανισμοί δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για την εφαρμογή των προγραμμάτων, πράγμα το οποίο έχει αρνητικές επιπτώσεις όταν οι συμμετέχοντες στα εν λόγω προγράμματα καλούνται να διατυπώσουν μία τελική αξιολόγηση.

3.11

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η Επιτροπή πρέπει να προτείνει μία ημερομηνία θέσης σε ισχύ του Χάρτη προκειμένου με τον τρόπο αυτό τα κράτη μέλη να παροτρυνθούν να αναλάβουν την δέουσα δράση.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/22

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την Ανακοίνωση διότι αποτελεί ευκαιρία να αξιολογηθούν οι επιτυχίες και οι ανεπάρκειες του ΕΕΑΑ 2003, να συναχθούν τα διδάγματα για την διοργάνωση των επόμενων ευρωπαϊκών ετών και να δοθεί συνέχεια στις πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια του ΕΕΑΑ 2003.

1.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η επιτυχία του ΕΕΑΑ 2003, σε σύγκριση με τα προηγούμενα ευρωπαϊκά έτη, οφείλεται στο γεγονός ότι αποτέλεσε αίτημα των ίδιων των οργανώσεων ατόμων με αναπηρίες καθώς και από τη συμμετοχή τους στον προγραμματισμό και την εκτέλεσή του. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα ευρωπαϊκά όργανα να ευνοήσουν μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή κατά την προετοιμασία παρόμοιων πρωτοβουλιών στο μέλλον.

1.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι η ανακοίνωση δεν περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη δράση που αναλαμβάνεται σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και θεωρεί ότι, στο μέλλον, πρέπει να τεθεί σε ισχύ ένα πλαίσιο για να εξασφαλιστεί η κατάλληλη ροή πληροφοριών καθώς επίσης και η συλλογή και η διάδοση πληροφοριών σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές.

1.4

Μέτρα που αναλήφθηκαν για τη βελτίωση της γενικότερης πληροφόρησης και τη διαφάνεια στα μέσα ενημέρωσης έχουν αξιολογηθεί από ποσοτική αλλά όχι από ποιοτική άποψη. Επομένως, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αντιμετωπίσει το ζήτημα σε μελλοντικές πρωτοβουλίες.

1.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η επιτυχία του ΕΕΑΑ 2003 πρέπει να μετατραπεί σε πολιτικά μέτρα και σε νομοθεσία και ότι η πολιτική ανταπόκριση είναι απογοητευτική εάν ληφθούν υπόψη οι προσδοκίες που δημιουργήθηκαν με το Έτος.

1.6

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στη μελλοντική διετή έκθεσή της για την κατάσταση των ατόμων με αναπηρίες, να αξιολογήσει τη συνέχεια που δόθηκε στις πολιτικές δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους και ειδικότερα τη συνέχεια που δόθηκε στα ψηφίσματα του Συμβουλίου για την απασχόληση, την εκπαίδευση, ηλεκτρονική προσβασιμότητα και τον πολιτισμό καθώς επίσης και να προβεί σε συστάσεις για την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας στην ανοικτή μέθοδο συντονισμού στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας.

1.7

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη λύπη της για την περιορισμένη πληροφόρηση σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη για την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ένα μηχανισμό συλλογής και αξιολόγησης των πληροφοριών για τις πολιτικές των κρατών μελών.

1.8

Το ΕΕΑΑ 2003 ώθησε την ΕΟΚΕ να αναλάβει διάφορες πρωτοβουλίες: να συστήσει ομάδα ειδικού έργου για τις αναπηρίες· να συνεκτιμά στις εργασίες της τη διάσταση της αναπηρίας· να υιοθετήσει γνωμοδοτήσεις πρωτοβουλίας για τα άτομα με αναπηρίες· να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας κατά την ανακαίνιση της νέας έδρας της και να τροποποιήσει τον κανονισμό υπηρεσιακής κατάστασης όσον αφορά την απασχόληση ατόμων με αναπηρίες.

1.9

Η ΕΟΚΕ ζητά ακόμη να εφαρμοστεί στην πράξη η ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ καθώς και να διαμορφωθεί ένας δομημένος διάλογος με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες, ιδίως όσον αφορά τη σύνταξη της νομοθεσίας για την εσωτερική αγορά.

2.1

Η ΕΟΚΕ παρέλαβε με μεγάλο ενδιαφέρον την Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την υλοποίηση, τα αποτελέσματα και τη γενική αξιολόγηση του ευρωπαϊκού έτους των ατόμων με αναπηρίες 2003 (ΕΕΑΑ).

2.2

Το ευρωπαϊκό έτος των ατόμων με αναπηρίες 2003 έλαβε την επίσημη υποστήριξη του Συμβουλίου της ΕΕ στις 3 Δεκεμβρίου 2001 (1). Η εκστρατεία διάρκεσε περίπου ενάμιση χρόνο· οι προπαρασκευαστικές εργασίες ξεκίνησαν στα μέσα του 2002, με περιορισμένη χρηματοδότηση ύψους περίπου 12 εκατομμυρίων ευρώ.

2.3

Οι κύριοι στόχοι του έτους ήταν να βελτιωθεί η πληροφόρηση σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες, να ενθαρρυνθούν η μελέτη και η συζήτηση σχετικά με τα μέτρα για την προώθηση των ίσων ευκαιριών και να καταπολεμηθούν οι διάφορες μορφές διακρίσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες στην Ευρώπη. Στόχος ήταν επίσης να προωθηθεί και να ενισχυθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και στρατηγικών που επινοήθηκαν σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, να βελτιωθεί η επικοινωνία σχετικά με την αναπηρία καθώς επίσης και να προωθηθεί μια θετική εικόνα των ατόμων με αναπηρίες.

2.4

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει ότι το Έτος ήταν το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ, των κρατών μελών και των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρίες, ιδίως του Ευρωπαϊκού φόρουμ των ατόμων με αναπηρίες καθώς και άλλων φορέων της κοινωνίας των πολιτών.

2.5

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε διάφορες δραστηριότητες όπως μια εκστρατεία συνειδητοποίησης με το σύνθημα «Πάμε μαζί» και ένα λεωφορείο που ταξιδεύει σε όλη την Ευρώπη. Χρηματοδοτήθηκαν τόσο προγράμματα στον τομέα της νεολαίας, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού όσο και πρωτοβουλίες στον τομέα της έρευνας και της κοινωνίας των πληροφοριών. Επιπλέον, διάφορα όργανα της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή των Περιφερειών και η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, ανέλαβαν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες στα πλαίσια του ΕΕΑΑ 2003.

2.6

Με τις πρωτοβουλίες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο επιδιώχθηκε κυρίως να βελτιωθεί η πληροφόρηση για τα δικαιώματα, τη προσβασιμότητα του δομημένου περιβάλλοντος, την κοινωνία των πληροφοριών, τις μεταφορές, την ανάπτυξη νέων εθνικών νομοθεσιών, την υποβολή εκθέσεων και την υποστήριξη στις οικογένειες. Η Επιτροπή επίσης τονίζει ότι το Έτος έχει συμβάλει στην συμπερίληψη της αναπηρίας στην πολιτική ημερήσια διάταξη.

3.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την απογοήτευσή της για το ό,τι η ανακοίνωση για την αξιολόγηση του ΕΕΑΑ 2003 εγκρίθηκε σχεδόν δύο έτη μετά τη λήξη του Έτους. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ευκαιρία να εκτιμηθούν τα αποτελέσματα του Έτους και να υπογραμμισθούν ορισμένες δράσεις παρακολούθησης.

3.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θετική ανάλυση του αποτελέσματος του ΕΕΑΑ 2003 το οποίο είναι πιθανώς το επιτυχέστερο ευρωπαϊκό έτος από την άποψη της απήχησης και της συμμετοχής του κοινού, καθώς επίσης και από την άποψη της δημιουργίας μιας ώθησης για την κατάρτιση μέτρων και νομοθεσίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

3.3

Η Ανακοίνωση περιλαμβάνει ικανοποιητική σύνοψη και ανάλυση της δράσης που αναλήφθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εντούτοις, υπάρχουν περιορισμένες πληροφορίες για τις πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Θα ήταν χρήσιμο να δοθεί έμφαση σε σημαντικά προγράμματα ή δραστηριότητες που χρηματοδοτήθηκαν από το ΕΕΑΑ προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανταλλαγή ορθών πρακτικών αλλά και να καθορισθεί ποιες πρωτοβουλίες μπόρεσαν να συνεχιστούν, τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.4

Είναι ενδιαφέρον ότι στην εξωτερική αξιολόγηση τονίζεται ότι το πιλοτικό έργο που προωθήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη συνέχιση του ΕΕΑΑ 2003 δεν ήταν συντονισμένο με τις δραστηριότητες του Έτους. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θα μπορούσε να έχει γίνει καλύτερη χρήση της χρηματοδότησης εάν είχε αναλυθεί ποιες δραστηριότητες και εταιρικές σχέσεις παρουσίασαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια του έτους.

3.5

Η απόφαση για το ΕΕΑΑ 2003 προέβλεπε τη συμμετοχή των χωρών ΕΖΕΣ/ΕΟΧ, των συνδεδεμένων χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, της Κύπρου, της Μάλτας και της Τουρκίας, οι περισσότερες από τις οποίες, είτε είναι ήδη μέλη της ΕΕ, είτε υποψήφιες για ένταξη. Εντούτοις, η Ανακοίνωση δεν δίνει καμία πληροφορία για τις δραστηριότητες που οργανώνονται στις εν λόγω χώρες, ανεξάρτητα από το εάν έχει υπογραφεί ή όχι συγκεκριμένη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

3.6

Η Ανακοίνωση επίσης δείχνει ότι οι αναφορές στα μέσα ενημέρωσης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες αυξήθηκαν κατά 600 % το 2003. Είναι ενδιαφέρον να συγκριθούν τα αποτελέσματα αυτά με τις αντίστοιχες αναφορές το 2004 και το 2005 για να διευκρινισθεί ο μεσοπρόθεσμος ή ακόμα και ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος των εκστρατειών ευαισθητοποίησης.

3.7

Επιπλέον, δεν έχει αναλυθεί η ποιότητα των πληροφοριών. Ένας από τους στόχους του Έτους ήταν να προωθηθεί μια θετική εικόνα των ατόμων με διάφορες αναπηρίες. Η έκθεση δεν περιλαμβάνει επαρκείς αναφορές στο εάν τούτο επιτεύχθηκε ή όχι, ούτε εάν διαμορφώθηκαν καινοτόμες εικόνες των ατόμων με αναπηρίες.

3.8

Η αποκεντρωμένη μέθοδος οδήγησε τις εθνικές αρχές και επιτροπές να υιοθετήσουν ποικίλες προσεγγίσεις. Ορισμένες χώρες προτίμησαν να εστιάσουν σε έναν περιορισμένο αριθμό μεγαλύτερων σχεδίων, ενώ άλλες προτίμησαν να υποστηρίξουν έναν μεγάλο αριθμό μικρών τοπικών πρωτοβουλιών. Είναι ενδιαφέρον να εξευρεθεί πόσο αποτελεσματική ήταν κάθε προσέγγιση ως προς την απήχηση της εκστρατείας αλλά και της βιωσιμότητας των πρωτοβουλιών που αναλήφθηκαν.

3.9

Η ΕΟΚΕ σημειώνει επίσης ότι το επίπεδο πολιτικής συμμετοχής στο ΕΕΑΑ το 2003 σε εθνικό επίπεδο παρουσίαζε μεγάλες διακυμάνσεις ανά χώρα. Εντούτοις, εκφράζει τη λύπη της διότι δεν πραγματοποιήθηκε καμία ανάλυση για το εάν τούτο συνέβαλε ή όχι στις περαιτέρω πολιτικές πρωτοβουλίες σε κάποια χώρα.

3.10

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναλήφθηκαν διάφορες πολιτικές δεσμεύσεις, ειδικότερα τα ψηφίσματα του Συμβουλίου σχετικά με την απασχόληση και την κατάρτιση, την πρόσβαση σε πολιτιστικές δραστηριότητες, την εκπαίδευση και την ηλεκτρονική προσβασιμότητα (2), καθώς επίσης και πρωτοβουλίες από όργανα της ΕΕ όπως εκείνη για την προσβασιμότητα (3) και την απασχόληση.

3.11

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να εξετάσει την εφαρμογή τους στην επόμενη διετή έκθεσή της σχετικά με την κατάσταση των ατόμων με αναπηρίες, όπως προβλέπεται στα πλαίσια του σχεδίου δράσης της για τις ίσες ευκαιρίες για τα άτομα με αναπηρίες.

3.12

Το Έτος αποτέλεσε μια μεγάλη ευκαιρία προκειμένου να βελτιωθεί η πληροφόρηση για τον καίριο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι επιχειρήσεις στην κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρίες και στην ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Ως αποτέλεσμα του Έτους, ένας αυξανόμενος αριθμός επιχειρήσεων προσλαμβάνει άτομα με αναπηρίες και σχεδιάζει προϊόντα και υπηρεσίες για αυτά λαμβάνοντας υπόψη τις καθολικές απαιτήσεις προσβασιμότητας. Μια ιδιαίτερα θετική πρωτοβουλία ήταν το «Πρόγραμμα επιχειρηματικών εταίρων» που προωθήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια του Έτους και οδήγησε στη δημιουργία δικτύου επιχειρήσεων και αναπηρίας· τούτο είναι ένα από τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του Έτους.

3.13

Οι επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας ήταν επίσης ιδιαίτερα ενεργές κατά τη διάρκεια του Έτους, αναλαμβάνοντας εκατοντάδες πρωτοβουλίες σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η δημοσίευση ενός οδηγού από το CEP-CMAF (Μόνιμη ευρωπαϊκή διάσκεψη των συνεταιρισμών, των αλληλασφαλιστικών εταιριών, ενώσεων και ιδρυμάτων) σε συνεργασία με την ΕΟΚΕ σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι οργανώσεις κοινωνικής οικονομίας μπορούν να συμβάλουν στην ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας.

3.14

Επίσης το 2003 σημειώθηκε αυξημένη δράση των συνδικαλιστικών οργανώσεων όσον αφορά την υπεράσπιση των εργατικών δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες.

3.15

Το Έτος βοήθησε τις οργανώσεις να επιτύχουν ή και να βελτιώσουν την πρόσβαση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ενδεχομένως προσέφερε σε άτομα με αναπηρίες καλύτερες ευκαιρίες να υπερασπίσουν τα δικαιώματά τους.

3.16

Η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και η αναθεώρηση των πολιτικών πρωτοβουλιών πρέπει να οργανωθούν από την Ομάδα υψηλού επιπέδου για τα άτομα με αναπηρίες, η οποία πρέπει να αναπτύξει σαφείς αρμοδιότητες και πρόγραμμα εργασίας.

3.17

Επιπλέον, κατέχει καίρια σημασία να ενσωματώνεται η διάσταση των ίσων ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρίες στις διάφορες κοινοτικές διαδικασίες που χρησιμοποιούν την ανοικτή μέθοδο συντονισμού. Αυτό είναι ακόμα πιο κρίσιμο δεδομένου ότι η πολιτική για τα άτομα με αναπηρίες παραμένει σε γενικές γραμμές ζήτημα εθνικής αρμοδιότητας. Από το τέλος του Έτους, δυστυχώς διαπιστώνεται μείωση των αναφορών και των στόχων για τα άτομα με αναπηρίες, τα οποία πλέον έχουν εξαφανιστεί από την Ατζέντα της Λισαβόνας.

4.1

Η επιτυχία του ΕΕΑΑ 2003 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσέγγιση από τη βάση στην κορυφή. Στην Ανακοίνωση επισημαίνεται ότι το Έτος αποτέλεσε πρωτοβουλία και προωθήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κίνημα ατόμων με αναπηρίες, το οποίο συμμετείχε σε πολύ μεγάλο βαθμό κατά την προετοιμασία και την ανάπτυξή του. Είναι απογοητευτικό ότι αυτή η προσέγγιση δεν εφαρμόστηκε στις αποφάσεις για τα επόμενα Έτη, με προφανείς συνέπειες στην κινητοποίηση και το ενδιαφέρον τόσο των ομάδων-στόχων όσο και του κοινού.

4.2

Η στενή συμμετοχή των οργανώσεων των αναπήρων στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής εκστρατείας συνειδητοποίησης ΕΕΑΑ πρέπει να συνεχιστεί και να ενισχυθεί περαιτέρω στο Ευρωπαϊκό Έτος για τις ίσες ευκαιρίες 2007, λαμβανομένης υπόψη της ποικιλομορφίας των ενδιαφερομένων μερών. Είναι κρίσιμο ότι οι ομάδες-στόχοι θεωρούν ότι τα εργαλεία και το πλαίσιο ικανοποιούν τις ανάγκες τους και ότι έχουν πλήρη ευθύνη των εκδηλώσεων προκειμένου να εξασφαλίσουν την επιτυχία τους. Είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει αρκετός χρόνος προετοιμασίας μεταξύ της απόφασης σχετικά με το Έτος και της επίσημης έναρξής του.

4.3

Οι εξωτερικοί αξιολογητές τόνισαν ότι η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες επιβάρυνε πολύ όχι μόνο τα κράτη μέλη και τους αναδόχους αλλά και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα μπορούσε να έχει επενδύσει περισσότερο χρόνο σε περαιτέρω πρωτοβουλίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να το λάβει αυτό υπόψη στην υπό εξέλιξη αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων και των διατάξεων εφαρμογής.

4.4

Επιπλέον, η ανάπτυξη δεικτών και συστήματος παρακολούθησης θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να καταχωρούν στοιχεία σχετικά με τις δραστηριότητές τους, με αποτέλεσμα την αποτελεσματική παρακολούθηση και τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με ορθές πρακτικές.

4.5

Τα Ευρωπαϊκά Έτη πρέπει να αποτελούν όχι μόνο ευκαιρία καλύτερης πληροφόρησης ή εορτασμών αλλά και βάση για περαιτέρω πρωτοβουλίες. Το ΕΕΑΑ 2003 έχει δημιουργήσει πολλές προσδοκίες τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι σημαντικό να μετατραπούν οι εκστρατείες ενημέρωσης σε μόνιμες πρακτικές και να διαμορφωθεί η κατάλληλη πολιτική και το νομοθετικό πλαίσιο ώστε να αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του Έτους. Καίριο ζήτημα είναι επίσης η διαθεσιμότητα των πόρων για τις συνεχιζόμενες εταιρικές σχέσεις και τα καινοτόμα προγράμματα που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια του Έτους.

5.1

Η ΕΟΚΕ συμμετείχε σε διάφορες πρωτοβουλίες κατά τη διάρκεια του ΕΕΑΑ 2003. Η εν λόγω έκθεση αποτελεί ευκαιρία για επισκόπηση των συνεργασιών αυτών και υποβολή προτάσεων για το μέλλον.

5.2

Η ΕΟΚΕ δημιούργησε μια ομάδα ειδικού έργου για τις αναπηρίες που απαρτίζεται από μια ομάδα μελών και ανώτερων υπαλλήλων της με στόχο την προετοιμασία και την εφαρμογή των δραστηριοτήτων της ΕΟΚΕ για το Ευρωπαϊκό Έτος.

5.3

Η ΕΟΚΕ επικύρωσε τις αρχές της Δήλωσης της Μαδρίτης και δεσμεύθηκε στη διάδοσή (4) της. Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε διάφορες γνωμοδοτήσεις και πραγματοποίησε συμβολές για την προετοιμασία του ΕΕΑΑ 2003 (5) και τη συνέχεια του, οι οποίες διαδόθηκαν ευρέως στα ευρωπαϊκά όργανα και τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις. Ακόμη, η ΕΟΚΕ διοργάνωσε δύο σεμινάρια για την απασχόληση των ατόμων με αναπηρίες και για την αξιολόγηση του ΕΕΑΑ 2003.

5.4

Η ΕΟΚΕ δεσμεύτηκε να συνεκτιμά στο σύνολο των εργασιών της τη διάσταση της αναπηρίας και να λαμβάνει υπόψη της τα συμφέροντα, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ατόμων με αναπηρίες σε όλες τις γνωμοδοτήσεις της. Αν και περαιτέρω βελτιώσεις είναι δυνατές, η ΕΟΚΕ κινείται στη σωστή κατεύθυνση και ένας αυξανόμενος αριθμός γνωμοδοτήσεών της ενσωματώνει τη διάσταση της αναπηρίας, εφιστώντας συνεπώς την προσοχή άλλων οργάνων στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες.

5.5

Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει γνωμοδοτήσεις σχετικά με άτομα με αναπηρίες, είτε με δική της πρωτοβουλία, είτε ανταποκρινόμενη σε ανακοινώσεις ή νομοθετικές προτάσεις (6). Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ επεξεργάστηκε γνωμοδότηση με συμβουλές σχετικά με την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας και τη διαβούλευση με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες (7). Πολλές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ περιλαμβάνουν τα ζητήματα της αναπηρίας στην απασχόληση, την κοινωνική ενσωμάτωση και την βιομηχανία (8).Η ΕΟΚΕ ανέλαβε επίσης να προβαίνει σε τακτική αξιολόγηση η οποία το 2006 θα πραγματοποιηθεί από ομάδα εργασίας.

5.6

Ακόμη, η ΕΟΚΕ συμμορφώθηκε με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας κατά την ανακαίνιση της νέας έδρας της η οποία εγκαινιάστηκε τον Μάιο του 2004. Η νέα έδρα επιτρέπει στην ΕΟΚΕ να παρέχει σχεδόν ισότιμη πρόσβαση στα μέλη και τους υπαλλήλους με αναπηρίες. Τούτο οδήγησε στο να διοργανωθούν στο κτίριο της ΕΟΚΕ σεμινάρια όπου συμμετείχαν οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες. Τούτο αποτελεί παράδειγμα για τα άλλα όργανα και οργανισμούς της ΕΕ.

5.7

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη την αναθεώρηση του κανονισμού υπηρεσιακής κατάστασης των υπαλλήλων της ΕΚ που πραγματοποιήθηκε το 2003 και τις διατάξεις του που διευκολύνουν την απασχόληση ατόμων με αναπηρίες. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται επίσης μια ενεργητικότερη προσέγγιση, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι προσλαμβάνονται περισσότερα άτομα με αναπηρίες.

5.8

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε αξιολόγηση των μεταβολών στον κανονισμό υπηρεσιακής κατάστασης όσον αφορά την απασχόληση ατόμων με αναπηρίες, ως τμήμα του Ευρωπαϊκού Έτους Ίσων Ευκαιριών για Όλους 2007.

5.9

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την θέσπιση ενός καθεστώτος πρακτικής άσκησης για άτομα με αναπηρίες. Το Ευρωπαϊκό Έτος Ίσων Ευκαιριών για Όλους 2007 θα αποτελέσει την κατάλληλη ευκαιρία για μια τέτοια αναθεώρηση.

6.1

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένως στις γνωμοδοτήσεις της ότι η επιτυχία του Ευρωπαϊκού Έτους των Ατόμων με Αναπηρίες πρέπει να αξιολογηθεί με βάση τα συγκεκριμένα αποτελέσματά του.

6.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της διότι το ΕΕΑΑ 2003 δεν οδήγησε στην υιοθέτηση σφαιρικής νομοθεσίας για την εξάλειψη των διακρίσεων των ατόμων με αναπηρίες σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ.

6.3

Στη γνωμοδότησή της του Φεβρουαρίου 2004, η ΕΟΚΕ εξέφρασε την ικανοποίησή της όσον αφορά το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης 2003 για τις ίσες ευκαιρίες για τα άτομα με αναπηρίες. Στη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης ότι το σχέδιο δράσης δεν είναι επαρκώς φιλόδοξο και προτείνει την ανάληψη περαιτέρω δράσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (9).

6.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η πρώτη διετής έκθεση σχετικά με την κατάσταση των ατόμων με αναπηρίες δημοσιεύθηκε πρόσφατα όπως άλλωστε και οι νέες προτεραιότητες για την επόμενη φάση του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης (10).

6.5

Χρειάζεται να διατυπωθούν συστάσεις σχετικά με τον αντίκτυπο των ευρωπαϊκών στρατηγικών για την κοινωνική προστασία, την απασχόληση και τη δια βίου μάθηση των ατόμων με αναπηρίες. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι άτομα με αναπηρίες δεν αναφέρονται στη νέα βελτιωμένη στρατηγική της Λισαβόνας και στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων που υποβλήθηκαν το 2005. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το έγγραφο εργασίας σχετικά με την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας στη στρατηγική απασχόλησης (11) και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πραγματοποιήσει αξιολόγηση της εφαρμογής του εν λόγω εγγράφου.

6.6

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για την πρόταση της Βρετανικής Προεδρίας για μια ετήσια υπουργική διάσκεψη σχετικά με τις αναπηρίες, προκειμένου να προωθηθεί μια πολιτική συζήτηση υψηλού επιπέδου, με τη συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρίες.

6.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να αναπτύξει ένα μηχανισμό αξιολόγησης του αντίκτυπου της νομοθεσίας της ΕΕ για τις αναπηρίες, σε συνεργασία με τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες και να διοργανώσει κατάρτιση για τους υπαλλήλους στις διάφορες Γενικές Διευθύνσεις σχετικά με τον τρόπο χρήσης του εν λόγω μηχανισμού.

6.8

Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η ΕΚ δεσμεύθηκε να λάβει υπόψη τα άτομα με αναπηρίες κατά τη διατύπωση μέτρων για την εσωτερική αγορά. Δυστυχώς, η Δήλωση 22 δεν έχει εφαρμοστεί, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αυξανόμενοι φραγμοί στα αγαθά και τις υπηρεσίες.

6.9

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διατυπώσει πρωτοβουλία που θα συγκεντρώνει τους αρμόδιους υπαλλήλους για θέματα εσωτερικής αγοράς και τους εμπειρογνώμονες από τις οργανώσεις των ατόμων με αναπηρίες προκειμένου να χαράξουν ένα στρατηγικό σχέδιο.

6.10

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ταχεία υιοθέτηση τόσο του κανονισμού σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα στις αεροπορικές μεταφορές, ο οποίος θα συμβάλλει στην εξάλειψη των διακρίσεων που θίγουν τα άτομα με αναπηρίες κατά τις αεροπορικές μετακινήσεις όσο και διαφόρων άλλων νομοθετικών πρωτοβουλιών υπέρ των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες στον τομέα των μεταφορών.

6.11

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη συνεκτίμηση των απαιτήσεων προσβασιμότητας σε κάθε χρηματοδότηση της ΕΕ και στις δημόσιες συμβάσεις.

6.12

Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί επίσης στενά τις διαπραγματεύσεις σχετικά με μια Διεθνή συνθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και εκφράζει την ικανοποίησή της για την πρόταση της ΕΕ να αποτελέσουν οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης, προστατεύοντας έτσι τα άτομα με αναπηρίες που ζουν στην ΕΕ καθώς και έναντι των πράξεων των οργάνων και οργανισμών της ΕΕ.

6.13

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω νομοθεσία προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι διακρίσεις σε όλους τους τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ και αναμένει με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της μελέτης σκοπιμότητας για τις περαιτέρω νομοθετικές πρωτοβουλίες όσον αφορά την εξάλειψη των διακρίσεων. Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι μια πρόταση οδηγίας που να αφορά ειδικά τις αναπηρίες θα καταρτισθεί κατά το προσεχές έτος.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/27

1.1

Επικροτεί την οριστική έναρξη διαδικασίας διαλόγου σχετικά με μια κοινοτική προσέγγιση των συστημάτων οικολογικής σήμανσης για τα αλιευτικά προϊόντα.

1.2

Εκφράζει τη βούλησή της να συμμετάσχει ενεργά στις σχετικές εργασίες.

1.3

Συνιστά στην Επιτροπή, πέραν του απαραίτητου συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών της που έχουν αρμοδιότητες σε θέματα οικολογικής σήμανσης, να διατηρήσει στενή συνεργασία και με τους διεθνείς αρμόδιους οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) και ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO).

1.4

Συνιστά στην Επιτροπή να διατηρήσει παράλληλα συνεχή επικοινωνία με τους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς εταίρους, και ιδιαίτερα με τους εταίρους του τομέα (αλιεία, μεταποίηση, εμπορία), καθώς και με τους καταναλωτές.

1.5

Θεωρεί προτιμότερη, επί του παρόντος και λόγω του περίπλοκου χαρακτήρα του θέματος, την τρίτη επιλογή που περιέχεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, δηλαδή τη θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για εθελοντικά συστήματα οικολογικής σήμανσης.

1.6

Επισημαίνει, εντούτοις, ότι αυτές οι ελάχιστες απαιτήσεις πρέπει να είναι αρκετά αυστηρές και να συνοδεύονται από κανόνες που να αποτρέπουν την μη τήρησή τους και να επιβάλλουν σχετικές κυρώσεις.

1.7

Εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι τα οικολογικά σήματα που έχουν ήδη υιοθετηθεί από περιφερειακές οργανώσεις αλιείας σύμφωνα με κανόνες της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως το σήμα «Ασφαλής για τα δελφίνια» της Συμφωνίας για το Διεθνές Πρόγραμμα Διατήρησης των Δελφινιών (1)) πρέπει σε κάθε περίπτωση να γίνονται σεβαστά από τους εμπλεκόμενους φορείς, μέσω επακριβών κανόνων για την ανάπτυξή τους.

1.8

Zητά από την Eπιτροπή να δώσει κατά προτεραιότητα προσοχή στα προβλήματα που προκαλούνται από το κόστος που συνεπάγεται η οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων, καθώς και στην ορθή κατανομή του, στην αλυσίδα αξίας, μεταξύ των παραγωγών, των επιχειρήσεων μεταποίησης και εμπορίας και των καταναλωτών.

2.1

Τον Φεβρουάριο του 2004, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεώρησε απαραίτητο να συμπεριλάβει στο πρόγραμμα εργασίας του την έναρξη συζήτησης σχετικά με την οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων. Στη σχετική ανακοίνωση, το Συμβούλιο δήλωνε ότι θα πρότεινε όρους για τον προσδιορισμό των αλιευτικών μεθόδων, καθώς και για τη δυνατότητα συνεχούς παρακολούθησης της πορείας (ή, αλλιώς, της «ανιχνευσιμότητας») του προϊόντος από το αλιευτικό σκάφος μέχρι τον τελικό καταναλωτή, προκειμένου να εξασφαλιστεί η τήρηση υπεύθυνων αλιευτικών και εμπορικών πρακτικών.

2.1.1

Το Συμβούλιο πίστευε τότε ότι η Κοινότητα πρέπει να ηγηθεί αυτής της συζήτησης, η οποία διεξαγόταν ήδη σε διάφορα διεθνή φόρουμ.

2.1.2

Με την προαναφερθείσα ανακοίνωσή της, η Επιτροπή ξεκίνησε επιτέλους τον διάλογο σχετικά με μια κοινοτική προσέγγιση των συστημάτων οικολογικής σήμανσης για τα αλιευτικά προϊόντα, καλώντας τα υπόλοιπα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εκφράσουν τις απόψεις τους, προκειμένου να προτείνει τελικά τις κατάλληλες νομοθετικές πρωτοβουλίες και περαιτέρω συστάσεις.

2.1.3

Εναπόκειται, συνεπώς, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να εκφράσει τις απόψεις της για αυτήν την πρωτοβουλία και να προσδιορίσει τη θέση της.

2.1.4

Οι αναφορές στα «αλιευτικά προϊόντα» στην παρούσα γνωμοδότηση πρέπει να θεωρείται ότι περιλαμβάνουν και τα προϊόντα της υδατοκαλλιέργειας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραβλέπονται οι περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες της κάθε δραστηριότητας.

2.2.1

Η προαναφερθείσα ανακοίνωση της Επιτροπής είναι καρπός σημαντικής προσπάθειας σύνοψης μιας πολύ περίπλοκης κατάστασης, από πραγματική και νομική άποψη, γι' αυτό και η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή επιθυμεί κατ' αρχάς να συγχαρεί την αρμόδια υπηρεσία για το έργο της. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η ΕΟΚΕ έχει ήδη αναφερθεί, σε γενικές γραμμές, σε ορισμένα από τα θέματα που τίθεται τώρα συγκεκριμένα σχετικά με την οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων στη γνωμοδότησή της με θέμα «Εμπόριο με δεοντολογικά κριτήρια και σχέδια παροχής εγγυήσεων στους καταναλωτές» (2).

2.2.2

Για να τοποθετηθεί η συζήτηση στο ακριβές χρονικό της πλαίσιο, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το αρμόδιο για θέματα αλιείας όργανο των Ηνωμένων Εθνών, η αρμόδια Επιτροπή του FAO, υιοθέτησε πρόσφατα (συγκεκριμένα στις 11-13 Μαρτίου 2005) τις δικές της «Κατευθυντήριες γραμμές για την οικολογική σήμανση των ιχθύων και των αλιευτικών προϊόντων της θαλάσσιας αλιείας» , οι οποίες είχαν υποβληθεί σε εμπειρογνώμονες για γνωμοδότηση και είχαν συνταχθεί τον Οκτώβριο του 2004 (3). Η έναρξη της συζήτησης στον FAO χρονολογείται ήδη από το 1998.

2.2.3

Στην παρούσα γνωμοδότηση δεν μπορούμε να παραθέσουμε στο σύνολό τους τις κατευθυντήριες γραμμές που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο, πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι περιέχουν τις ελάχιστες ουσιώδεις απαιτήσεις και κριτήρια για να καθοριστεί αν μπορεί να χορηγηθεί οικολογικό σήμα σε έναν τύπο αλιείας, διότι θεωρείται ότι ο τύπος αλιείας είναι η μονάδα πιστοποίησης. Εν περιλήψει, απαιτείται να υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες, πλαίσιο διοικητικού ελέγχου και επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα για τα υπάρχοντα αποθέματα και για τις επιπτώσεις της αλιείας στο αντίστοιχο οικοσύστημα. Εξάλλου, ο FAO έχει καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη βιώσιμη αλιεία και, προπαντός, για τους έγκυρους μηχανισμούς διαπίστευσης και πιστοποίησης. Πρέπει να επισημανθεί ιδιαιτέρως ότι οι κατευθυντήριες γραμμές του FAO προβλέπουν ως ουσιώδεις απαιτήσεις για τη λειτουργία ενός συστήματος οικολογικής σήμανσης τη διαφάνεια, τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων, τους κανόνες για την κοινοποίηση, την τήρηση μητρώου, την εξέταση και αναθεώρηση των διαδικασιών και των κανόνων, την ύπαρξη επαρκών ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, τη λογοδοσία και τη δυνατότητα πρόσβασης στις πληροφορίες και, τέλος, συστήματα διατήρησης, αναστολής και απόσυρσης της πιστοποίησης με τα ανάλογα δικαιώματα προσφυγής.

2.2.4

Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η οικολογική σήμανση είναι σχετικά πρόσφατη δραστηριότητα, διαδεδομένη κυρίως στις χώρες του ΟΟΣΑ (4), και ότι επί του παρόντος διεξάγονται σχετικές εργασίες και στους κόλπους του ΠΟΕ. Ταυτόχρονα, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ΙSO) έχει αναπτύξει δικά του μεθοδολογικά και εννοιολογικά κριτήρια για τη διαχείριση της ποιότητας του περιβάλλοντος μέσω της σειράς προτύπων ISO 14000. Η Επιτροπή θα πρέπει να καταβάλει σημαντική προσπάθεια για να εξασφαλίσει τη συνοχή και την εναρμόνιση των κανόνων που θα εγκριθούν με τις υπάρχουσες διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές και κανόνες.

2.2.5

Διάφορα κράτη μέλη και ορισμένες περιφερειακές αρχές, ανάλογα με την ιδιαίτερη συνταγματική τους οργάνωση, έχουν αρμοδιότητες σε αυτόν τον τομέα, τις οποίες άλλοτε έχουν αναπτύξει και άλλοτε όχι ακόμη. Έτσι, στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνυπάρχουν πολύ διαφορετικοί τύποι δημόσιων και ιδιωτικών, υπερεθνικών, εθνικών και περιφερειακών οικολογικών σημάτων, που ενδέχεται να δημιουργούν σύγχυση στους καταναλωτές και στους φορείς των διάφορων αγορών (5).

2.2.6

Είναι, συνεπώς, απαραίτητη μια πολυτομεακή προσέγγιση με σκοπό την εναρμόνιση, λόγω της σημαντικής ρυθμιστικής διασποράς και της σύγχυσης μεταξύ των οικολογικών σημάτων που υπάρχουν σήμερα στις διάφορες αγορές.

2.2.7

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε εναρμονισμένο οικολογικό σήμα για πρώτη φορά το 1992, με την έγκριση του κανονισμού 880/92 του Συμβουλίου, της 23ης Μαρτίου (6). Η αναθεώρηση αυτού του κανονισμού πριν από πέντε χρόνια μέσω του ισχύοντος σήμερα κανονισμού (7) καθιέρωσε ένα σύστημα οικολογικής σήμανσης για διάφορες κατηγορίες προϊόντων, στις οποίες δεν συγκαταλέγονται τα αλιευτικά. Η Επιτροπή θα πρέπει, συνεπώς, να μελετήσει λεπτομερώς τη δυνατότητα επέκτασης του ισχύοντος συστήματος οικολογικής σήμανσης στα προϊόντα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας.

2.2.8

Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η συζήτηση για τα συστήματα οικολογικής σήμανσης των αλιευτικών προϊόντων διεξάγεται στο πλαίσιο των τρεχουσών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφερόμαστε, συγκεκριμένα, στο 6ο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, που θεσπίσθηκε με την κοινή απόφαση 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Ιουλίου 2002 (8), και στο κοινοτικό σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση των απαιτήσεων περιβαλλοντικής προστασίας στην Κοινή Αλιευτική Πολιτική (9), στο οποίο η εξέταση των οικολογικών σημάτων των αλιευτικών προϊόντων προβλέπεται ως συμπληρωματικό μέτρο.

2.2.9

Αν και στην πράξη η κατάσταση είναι κάπως διαφορετική, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή της Επιτροπής και των λοιπών οργάνων και ενδιαφερόμενων μερών της Ένωσης στην ύπαρξη ενός ενδεχόμενου αρμονικής και ενιαίας εφαρμογής ενός διακριτικού σήματος που αναμφίβολα μπορεί να χαρακτηριστεί οικολογικό, αφού εγγυάται την τήρηση των οδηγιών για την ανακύκλωση των συσκευασιών (10). Αναφερόμαστε στην αποκαλούμενη «πράσινη βούλα», που υπάρχει στην πλειονότητα των ανακυκλώσιμων συσκευασιών των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σήμα αυτό, στην πράξη, ήταν το σήμα κατατεθέν μιας γερμανικής εταιρείας περιορισμένης ευθύνης, η οποία το 1996 μετέφερε την έδρα της στις Βρυξέλλες και επέτρεψε τη χρήση του ως τρόπο συνεργασίας με τα περισσότερα κράτη μέλη και τρίτες χώρες, καθώς και με τους οικονομικούς φορείς που συμμετέχουν στην ορθή διαχείριση της ανακύκλωσης των συσκευασιών. Σήμερα η νομική βάση περιέχεται στις κοινοτικές οδηγίες και στους εθνικούς αναπτυξιακούς κανόνες, οπότε στην πράξη είναι δυνατή η καθιέρωση ενιαίου λογοτύπου με σαφές μήνυμα μέσω της παρέμβασης ενός ιδιωτικού φορέα (Packaging Recovery Organisation Europe s.p.r.l.), ο οποίος θα μεριμνά για την εναρμόνιση των κριτηρίων, και την ανάπτυξή τους από χωριστούς εθνικούς φορείς στην πλειονότητα των κρατών μελών (11).

2.2.10

Κατόπιν των προαναφερθέντων, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συζήτηση για την οικολογική σήμανση των προϊόντων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας γίνεται την κατάλληλη στιγμή, οπότε δεν πρέπει να υπάρξουν καθυστερήσεις ούτε να παραταθεί υπερβολικά το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την αντιμετώπιση ενός περίπλοκου ζητήματος. Η συζήτηση αυτή πρέπει να ακολουθήσει τις κατευθυντήριες γραμμές του FAO, χωρίς, ωστόσο, να εγκαταλείπει τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά, αντίθετα, να τα βελτιώνει, να έχει πολυτομεακή προσέγγιση και να αποσκοπεί στην εναρμόνιση, με κύριους στόχους την προστασία του περιβάλλοντος και των πόρων και την εξυπηρέτηση των καταναλωτών.

3.1.1

Οι εργασίες του FAO, ο οποίος, σημειωτέον, επειδή είναι ένας οργανισμός με αρμοδιότητες σε αλιευτικά θέματα και, επομένως, σημείο αναφοράς για τους διάφορους περιφερειακούς οργανισμούς αλιείας που συνδέονται με το τρέχον σύστημα Δικαίου της Θαλάσσης, το οποίο ισχύει μετά τη σύναψη της σχετικής Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών, προσεγγίζουν τη σήμανση των αλιευτικών προϊόντων με επίκεντρο την προστασία της αλιείας και μόνο έμμεσα κάνουν αναφορά στις υπόλοιπες φάσεις της εμπορίας του προϊόντος.

3.1.2

Αντίθετα, οι εργασίες άλλων διεθνών οργανισμών και ιδιαίτερα του ΠΟΕ (12) και της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (ΔΗΕΕΑ/UNCTAD), επειδή διεξάγονται στο γενικό πλαίσιο της Συμφωνίας για τα Τεχνικά Εμπόδια στο Εμπόριο, επικεντρώνονται στο να μην αποτελούν τα συστήματα οικολογικής σήμανσης αθέμιτα εμπόδια στο διεθνές εμπόριο και να μην θέτουν σε μειονεκτική θέση τις αναπτυσσόμενες χώρες (13). Στα πλαίσια των εργασιών των οργανισμών αυτών, καταβάλλεται προσπάθεια προκειμένου να υπάρξει συμβατότητα μεταξύ των συμπληρωματικών μέτρων σε ό,τι αφορά την υπεύθυνη αλιεία, όπως η οικολογική σήμανση, και των διεθνών κανόνων που απαγορεύουν την καθιέρωση τεχνικών εμποδίων η μέτρων ισοδύναμου αποτελέσματος στο διεθνές εμπόριο, με συνεκτίμηση, επιπλέον, της ανάγκης να υπάρχει συνεργασία προκειμένου οι χώρες με τους λιγότερους διαθέσιμους τεχνικούς και οικονομικούς πόρους για την καθιέρωση της οικολογικής σήμανσης να μπορούν να έχουν την αναγκαία υποστήριξη προς το σκοπό αυτό. Υπό την έννοια αυτή, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων δεν αποτελεί εμπόδιο στο διεθνές εμπόριο, υπό τον όρο να προβλέπονται στις αντίστοιχες ρυθμίσεις οι απαραίτητοι μηχανισμοί διαφάνειας και ισότητας πρόσβασης.

3.1.3

Οι εργασίες του ISO και άλλων οργανισμών τυποποίησης, εξάλλου, επικεντρώνονται περισσότερο στη μεθοδολογία και στις ορθές πρακτικές της περιβαλλοντικής διαχείρισης και της αντίστοιχης οικολογικής σήμανσης, χωρίς να υπάρχουν έγγραφα που να αναφέρονται ειδικά στα αλιευτικά προϊόντα.

3.1.4

Μόνο οι εργασίες του FAO αναφέρονται αποκλειστικά στην οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων, αλλά συμφωνούμε με την άποψη της Επιτροπής πως όποια απόφαση ληφθεί πρέπει να βασίζεται, όχι μόνο στο σεβασμό των αποφάσεων των διεθνών οργανισμών, αλλά και στην εναρμόνιση των διαφορετικών τους προσεγγίσεων, ανάλογα με την ιδιαίτερη φύση και αποστολή του καθενός τους.

3.1.5

Για όλους αυτούς τους λόγους, η ΕΟΚΕ φρονεί πως, όπως οι διεθνείς εργασίες, έτσι και η νομοθετική πρόταση που θα καταρτίσει η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το σημαντικό κοινοτικό κεκτημένο και την πείρα από το τρέχον σύστημα οικολογικής σήμανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και την παράλληλη πείρα από την «πράσινη βούλα»). Έτσι, οι αρμόδιες για θέματα αλιείας υπηρεσίες πρέπει να συντονίσουν τη δραστηριότητά τους με τις υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για θέματα περιβάλλοντος και εναρμόνισης των αγορών, ώστε να αποφευχθούν οι ανεπιθύμητες δυσλειτουργίες και ο περαιτέρω πολλαπλασιασμός των οικολογικών σημάτων, τα οποία, αντί να εκπληρώνουν την αποστολή τους έναντι των φορέων της αγοράς και του τελικού καταναλωτή, θα συμβάλλουν στη δημιουργία μεγαλύτερης σύγχυσης. Παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζουν όλα αυτά, είναι επιθυμητό να ορίσει η Επιτροπή συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ώστε η νομοθετική της πρόταση να μην καθυστερήσει πέρα από το πρώτο εξάμηνο του 2006.

3.2.1

Αφού δεν υπάρχει μία βασική ρύθμιση που να επιτρέπει την εναρμόνιση των κριτηρίων με επαρκή αυστηρότητα, όπως εξηγείται στο έγγραφο της Επιτροπής, δημιουργούνται στην πράξη διάφορες καταστάσεις, από τις οποίες άλλες μπορούν να χρησιμεύσουν ως παράδειγμα προς μίμηση και άλλες ως παράδειγμα πρακτικών προς αποφυγή.

3.2.2

Από την εξέταση τόσο της διαθέσιμης βιβλιογραφίας (14) όσο και των ισχυόντων διεθνών κανόνων διαπιστώνεται ότι υπάρχει πληθώρα διαφορετικών καταστάσεων, οι οποίες δεν πληρούν πάντοτε τα κριτήρια της διαφάνειας και της δικαιοσύνης, που είναι ουσιώδη για κάθε σύστημα οικολογικής σήμανσης.

3.2.3

Σε ορισμένες περιπτώσεις, συναντούμε εθελοντικούς μηχανισμούς που προέκυψαν από τη συνεργασία μεταξύ φορέων της αγοράς και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Οι αντίστοιχοι οργανισμοί διαθέτουν κανόνες διαπίστευσης, πιστοποίησης και χρήσης του οικολογικού του σήματος που είναι σαφείς, δίκαιοι και διαθέσιμοι στο κοινό και εφαρμόζονται σε διάφορα πεδία αλιείας σε διάφορες χώρες του κόσμου. Οι οργανισμοί διαθέτουν τις κατάλληλες συμβουλευτικές επιτροπές και μηχανισμούς ελέγχου.

3.2.4

Σε άλλες περιπτώσεις, ωστόσο, (στις οποίες γίνεται αναφορά στην ανακοίνωση της επιτροπής), συναντούμε απλώς ιδιωτικούς «λογότυπους» για τους οποίους είτε δεν υπάρχουν καθόλου κανόνες είτε οι κανόνες δεν είναι δημόσιοι και η πρακτική εφαρμογή τους δεν συμφωνεί με τους κώδικες ορθών πρακτικών σε θέματα οικολογικής σήμανσης. Μία από τις περιπτώσεις αυτές (15) μπορεί να χρησιμεύσει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα των βλαβερών επιπτώσεων που μπορεί να έχει για τα αλιευτικά προϊόντα ένα οικολογικό σήμα το οποίο αντιβαίνει στη διεθνή νομοθεσία, δημιουργεί ανεπιθύμητα εμπόδια στο διεθνές εμπόριο και βασίζεται σε μεθοδολογίες που δεν λαμβάνουν υπόψη καμία σύσταση για την οικολογική σήμανση, δημιουργώντας, σύμφωνα με τα λόγια ενός ανώτερου αξιωματούχου της Ε.Ε., «ένα αυθεντικό εκ των πραγμάτων μονοπώλιο».

3.2.5

Παραδείγματα σαν το ανωτέρω καταδεικνύουν ότι η διατήρηση της σημερινής κατάστασης, κατά την οποία είναι δυνατόν να δημιουργούνται οικολογικά σήματα χωρίς στέρεη νομική βάση ή ακόμη και αντίθετα με την υπάρχουσα διεθνή και κοινοτική νομοθεσία, δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμη, δεδομένου ότι είναι επιζήμια για τους παραγωγούς, τους καταναλωτές και τους λοιπούς ενδιαφερομένους.

3.2.6

Στην περίπτωση του τόνου από τον Ανατολικό Ειρηνικό, ειδικότερα, ο αρμόδιος περιφερειακός οργανισμός αλιείας, η Διαμερικανική Επιτροπή για τον Τροπικό Τόνο, υποστήριξε τη σύναψη της Συμφωνίας για το Διεθνές Πρόγραμμα Διατήρησης των Δελφινιών (ΣΔΠΔΔ/APICD) (16), στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση προσχώρησε εθελοντικά με την απόφαση 1999/337/EΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 (17). Η συμφωνία αυτή ρυθμίζει ένα ιδιαίτερο οικολογικό σήμα, το οποίο υποστηρίζει και η ίδια η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και το οποίο τελεί αυτόν τον καιρό υπό πλήρη νομοθετική εξέταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (18).

3.2.7

Η ιδιαίτερη αυτή κατάσταση πρέπει να ληφθεί υπόψη σαν προηγούμενο για τη μελέτη και τις προτάσεις ρύθμισης του θέματος, διότι, στις περιπτώσεις που ένας περιφερειακός οργανισμός αλιείας που είναι αρμόδιος για συγκεκριμένο πεδίο αλιείας προωθεί, σύμφωνα με τις αρχές του FAO, το δικό του οικολογικό σήμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει, πρώτον, να συμμετάσχει στις εργασίες για να διασφαλίσει ότι οι διαδικασίες πιστοποίησης και έκδοσης πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις και, δεύτερον, να προβλέψει τη χρήση αυτών των σημάτων στα πλαίσια της δικής της νομοθεσίας και να απαγορεύσει όσα αντιβαίνουν στους κανόνες της.

3.2.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι κάθε ιδιωτικό οικολογικό σήμα για τα προϊόντα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας πρέπει να διέπεται από αυστηρά κριτήρια ανεξάρτητης διαπίστευσης και πιστοποίησης και ότι η νομοθετική πρόταση που θα καταρτίσει η Επιτροπή πρέπει να προβλέπει την ύπαρξη δημόσιου μητρώου προσιτού σε όλους τους ενδιαφερομένους και στους φορείς της αγοράς των προϊόντων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας το οποίο θα επιτρέπει να διαπιστώνεται ποια από τα σήματα που χρησιμοποιούνται πληρούν τις νομικώς καθιερωμένες απαιτήσεις.

4.1.1

Η οικολογική σήμανση πρέπει να διαφοροποιείται σαφώς από τους γενικούς κανόνες για τη σήμανση των προϊόντων διατροφής. Η χρήση ενός οικολογικού σήματος από μόνη της δεν πιστοποιεί την τήρηση των κανόνων, η εφαρμογή των οποίων απαιτείται ούτως ή άλλως και για προϊόντα που δεν φέρουν οικολογική σήμανση, αλλά την τήρηση υψηλότερων προτύπων περιβαλλοντικής προστασίας, τα οποία στην προκειμένη περίπτωση περιλαμβάνουν τις μεθόδους υπεύθυνης αλιείας, τη διατήρηση των αποθεμάτων του προϊόντος που φέρει το οικολογικό σήμα και την ελαχιστοποίηση των ζημιών στη βιοποικιλότητα και γενικά στο θαλάσσιο περιβάλλον.

4.1.2

Η οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων, όπως και κάθε άλλου φυσικού ή καλλιεργούμενου (στην περίπτωση της υδατοκαλλιέργειας) πόρου, μπορεί να γίνει τόσο στα ακατέργαστα προϊόντα (ολόκληρα ψάρια, νωπά ή κατεψυγμένα) όσο και στα μεταποιημένα αλιευτικά προϊόντα, είτε αυτά είναι κατεψυγμένα είτε παστά, κονσερβοποιημένα, προμαγειρευμένα ή παρασκευάσματα με βάση τα ψάρια. Στην πρώτη περίπτωση, το οικολογικό σήμα πρέπει να εγγυάται ότι οι αλιευτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι αλιείς συμφωνούν, όχι μόνο με τους κανόνες ελέγχου του συγκεκριμένου πεδίου αλιείας, αλλά και με τον Κώδικα Υπεύθυνης Αλιείας του FAO. Στη δεύτερη περίπτωση, το οικολογικό σήμα συνεπάγεται ότι, για την ορθή εφαρμογή των κανόνων ανιχνευσιμότητας των αλιευτικών προϊόντων, απαιτείται το μεταποιημένο προϊόν το οποίο διατίθεται στο εμπόριο και παρουσιάζεται στον καταναλωτή να έχει παρασκευαστεί πραγματικά με βάση ψάρια που αξίζουν το οικολογικό σήμα.

4.1.3

Για την ορθή εφαρμογή ενός οικολογικού σήματος για τα αλιευτικά προϊόντα δεν αρκεί να υπάρχει ένα γενικό ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά είναι απαραίτητο και να θεσπιστεί ένας σαφής μηχανισμός διαπίστευσης φορέων πιστοποίησης, χορήγησης των σημάτων, ρύθμισης των διαφορών, εποπτείας και επιβολής κυρώσεων για τις καταχρήσεις και τις αθετήσεις που το στοιχείο διαφοροποίησης του αλιευτικού προϊόντος με οικολογική σήμανση μπορεί να προκαλέσει σε σχέση με τα αλιευτικά προϊόντα γενικά.

4.1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο σαφής αυτός μηχανισμός είναι το μητρώο που αναφέρεται στο σημείο 3.2.8 ανωτέρω. Tόσο οι κανόνες όσο και το μητρώο πρέπει να διασφαλίζουν ότι η διαφάνεια είναι ένα από τα κύρια στοιχεία του συστήματος που, παράλληλα με την ενημέρωση του καταναλωτή, πρέπει να μπορεί να εμπνέει την απαραίτητη εμπιστοσύνη για τη μείωση της διαφοροποίησης που υφίσταται σήμερα μεταξύ των καταναλωτών που ενδιαφέρονται για τα περιβαλλοντικά προβλήματα σε ό,τι αφορά το προϊόν που αγοράζουν (σήμερα περίπου 40 %) και των καταναλωτών που μεταθέτουν το εν λόγω ενδιαφέρον στην πράξη της αγοράς (σήμερα περίπου 10 %).

4.1.5

Τόσο τα δεδομένα που περιέχονται στην προαναφερθείσα έκθεση EVER όσο και η θέση της EUROPECHE/COGECA (19) στο υπόμνημά της για το αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης, δημιουργούν κάποια απαισιοδοξία για το κατά πόσο τα οικολογικά σήματα, γενικά, και τα οικολογικά σήματα για τα αλιευτικά προϊόντα, ειδικότερα, παρέχουν προστιθέμενη αξία στους παραγωγούς και διαφανή και σωστή ενημέρωση στους καταναλωτές. Ωστόσο, η διατήρηση του περιβάλλοντος με την ευρύτερη έννοια αποτελεί σήμερα, μαζί με την καταπολέμηση της πείνας, μία από τις δύο μεγαλύτερες προκλήσεις της ανθρωπότητας. Είναι, συνεπώς, απαραίτητο να προσπαθήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να ηγηθεί των διαδικασιών που θα επιτρέπουν στους υπεύθυνους καταναλωτές να διακρίνουν και να επιλέγουν προϊόντα των οποίων η αλίευση, η μεταποίηση και η εμπορία έχουν ακολουθήσει κριτήρια σεβασμού του περιβάλλοντος.

4.1.6

Η ΕΟΚΕ ενημερώθηκε για τη θέση που έχει εκφράσει επίσημα το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF) και εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι, παρά τη λογική ύπαρξη διαφορετικών προσεγγίσεων σε επιμέρους σημεία, υπάρχει, γενικά, συμφωνία ως προς τη θέση που εκφράζεται στην παρούσα γνωμοδότηση, ιδίως όσον αφορά την αυστηρότητα που πρέπει να αναμένεται από τη ρύθμιση της οικολογικής σήμανσης των αλιευτικών προϊόντων.

4.1.7

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, στα πλαίσια της ρύθμισης που προτείνει η Επιτροπή, πρέπει να προβλεφθεί, συγκεκριμένα, η εγκυρότητα του οικολογικού σήματος των αλιευτικών προϊόντων ως μέσον για να ενισχυθεί η αλιευτική βιομηχανία, οι δαπάνες της οποίας μπορούν να έχουν αντίκτυπο στην εμπορική αλυσίδα αξίας, χωρίς να ζημιωθούν οι καταναλωτές. Υπό την έννοια αυτή, η οικολογική σήμανση των αλιευτικών προϊόντων θα μπορούσε να αποτελέσει μηχανισμό ευαισθητοποίησης των αλιέων και των επιχειρήσεων ως προς την ανάγκη να ασκείται βιώσιμη αλιεία και υδατοκαλλιέργεια με σκοπό τη διατήρηση των πόρων, που αποτελούν και τη βάση της αλιευτικής δραστηριότητας και ολόκληρης της μετέπειτα εμπορικής αλυσίδας.

4.1.8

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επισημάνει στην Επιτροπή ότι η οικολογική σήμανση των προϊόντων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας έχει ένα οικονομικό κόστος, το οποίο θα πρέπει να απορροφηθεί από την αλυσίδα παραγωγής πριν φθάσει το προϊόν στον καταναλωτή. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ή οι φορείς τρίτων, αναπτυσσόμενων χωρών ενδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να έχουν δυσκολίες πρόσβασης στο οικολογικό σήμα. Γι' αυτό, η νομοθεσία που θα εγκριθεί θα πρέπει να προβλέπει μηχανισμούς παρέμβασης μέσω οργανώσεων παραγωγών, ενώσεων αλιέων ή συμφωνιών εταιρικής σχέσης. Σε κάθε περίπτωση, για να εξασφαλιστεί η πλήρης αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε οικολογικού σήματος, απαιτείται σημαντική προσπάθεια εκπαίδευσης και ενημέρωσης. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η χρηματοδότηση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης των φορέων και των καταναλωτών θα πρέπει να αναλογεί στις δημόσιες αρχές.

4.1.9

Επομένως, όποια δράση αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε αυτόν τον τομέα, πρέπει να θεωρηθεί ως το πρώτο βήμα μιας διαδρομής. Το βήμα αυτό πρέπει, ωστόσο, να είναι αρκετά φιλόδοξο ώστε να θεσπίζει:

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/32

1.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι το ζήτημα της μεγαλύτερης εκπροσώπησης των γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων των οικονομικών και κοινωνικών ομάδων συμφερόντων στην ΕΕ είναι σημαντικό. Υποστηρίζει την έγκριση του Κοινοβουλίου προς τις ενδιαφερόμενες εθνικές οργανώσεις και τις ευρωπαϊκές ομοσπονδίες τους, καθώς και προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να επιδείξουν μεγαλύτερη και συστηματικότερη προσοχή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αρχίσει τη συλλογή στοιχείων και τη συγκρότηση βάσης δεδομένων σχετικά με την εκπροσώπηση των γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων των οικονομικών και κοινωνικών ομάδων συμφερόντων, όπως ζητεί το Κοινοβούλιο. H EOKE γνωρίζει ότι στον χώρο αυτό έχει ήδη γίνει μια αρχή. Είναι της γνώμης ότι το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την ισότητα των φύλων και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας μπορούν να προσφέρουν σημαντική συμβολή. Σε ό,τι αφορά τους δείκτες, η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι η Επιτροπή χειρίζεται σήμερα 9 στοιχεία που έχουν διατυπωθεί από την ιταλική προεδρία το 2003.

1.2

Το Κοινοβούλιο επικέντρωσε την ανάλυσή του κυρίως στις οργανώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων. Προκύπτει ότι οι θετικές εξελίξεις που σημειώθηκαν στις συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι περισσότερες από ό,τι αναφέρεται στο σχετικό ψήφισμα και την έκθεσή του. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται ότι, για την ορθή αξιολόγηση της κατάστασης και των εξελίξεων που σημειώνονται στην πλευρά των εργοδοτών καθώς και των άλλων οικονομικών και κοινωνικών ομάδων συμφερόντων, απαιτείται να συνειδητοποιηθεί σαφέστερα ότι οι ενδιαφερόμενες οργανώσεις λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο από τις οργανώσεις τα μέλη των οποίων είναι φυσικά πρόσωπα.

1.2.1

Όλες οι ομάδες οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων που εκπροσωπούνται στην ΕΟΚΕ έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά. Γι' αυτό και δεν είναι απαραίτητο, οι πολιτικές με θετικό αποτέλεσμα για ένα είδος οργάνωσης να συνεπάγονται παρόμοια θετικά αποτελέσματα και για τις άλλες.

1.2.2

Αυτού δεδομένου, η ΕΟΚΕ λαμβάνει με ενδιαφέρον γνώση του πλαισίου δράσεων για την προαγωγή της ισότητας των φύλων των οργανώσεων EVV, UNICE/UEAPME και CEEP, και ιδιαίτερα της προτεραιότητας που δίνουν οι οργανώσεις αυτές στο θέμα «Οι γυναίκες και η διαδικασία λήψης αποφάσεων». Αναμένει δε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις προαναγγελθείσες, ετήσιες εκθέσεις προόδου των κρατών μελών και της Ε.Ε..

1.3

Η ΕΟΚΕ, όπως και το Κοινοβούλιο, υποστηρίζει τις υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ για την ισόρροπη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Συμφωνεί με το Κοινοβούλιο ότι πρέπει να χαραχθεί μια πραγματική πολιτική για την επίτευξη αλλαγών και ισορροπημένης εκπροσώπησης. Πολλές οργανώσεις, ακόμη και εκτός του κύκλου των κοινωνικών εταίρων, δείχνουν πράγματι ότι έχουν την πολιτική βούληση. Η ΕΟΚΕ συνιστά σε όλες τις εκπροσωπούμενες οργανώσεις να ενημερώνουν τακτικά την Επιτροπή σχετικά με τα αποτελέσματα των προσπαθειών που καταβάλλουν, και στην Eπιτροπή να προχωρήσει, σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές ομοσπονδίες, στη συγκρότηση της προαναφερθείσας τράπεζας δεδομένων και, συμπληρώνοντας την πρώτη προσπάθεια της ιταλικής προεδρίας του 2003, να ορίσει κατάλληλους δείκτες για την αύξηση της επιρροής των γυναικών στα κοινωνικοικονομικά όργανα λήψης αποφάσεων.

1.4

Η σημαντικότερη βαθμίδα των οργανώσεων που αποστέλλουν εκπροσώπους για να συμμετάσχουν σε εθνικά και διεθνή δημόσια βήματα και — όπου αυτό ισχύει — στον κοινωνικό διάλογο, η οποία πρέπει να εξεταστεί, είναι σαφώς η διοίκηση. Όμως, οι οργανώσεις οι οποίες επιθυμούν να συμβάλουν στην καλύτερη εκπροσώπηση των γυναικών, πρέπει να δείξουν ενδιαφέρον και για το επίπεδο στο οποίο προπαρασκευάζεται η πολιτική, απ' όπου πολλές οργανώσεις επιλέγουν τους εκπροσώπους τους.

1.5

Η ύπαρξη χωριστών και βοηθητικών δομών καθώς και δικτύων του γυναικείου προσωπικού έχει συμβάλει σημαντικά σε θετικές αλλαγές σε ορισμένες οργανώσεις. Ενώ τα μέσα αυτά δεν αποτελούν παντού και πάντοτε πανάκεια, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αξίζει να προαχθούν σε ευρύτερη κλίμακα και στο χώρο της εξωτερικής εκπροσώπησης της οργάνωσης.

1.6

Οι διευθετήσεις σχετικά με την κατάρτιση/εκπαίδευση και την εργασία/μέριμνα φαίνεται να είναι οι καταλληλότερες πολιτικές για την αναβάθμιση των γυναικείων σταδιοδρομιών στις ενδιαφερόμενες οργανώσεις. Η προώθηση της πολιτικής αυτής από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οποίες έχουν αναπτύξει μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων και την προαγωγή της πολιτικής για τη συγκριτική αξιολόγηση και την ισότητα των φύλων, εξακολουθεί να έχει μεγάλη σημασία. Για την υλοποίηση του στόχου αυτού, σημαντικός είναι ο ρόλος που αναλογεί στις οργανώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων.

1.7

Πολλοί εμπειρογνώμονες συνιστούν ποσοστώσεις. Οι ενδιαφερόμενες οργανώσεις και η Επιτροπή θα πρέπει να μελετήσουν εμπεριστατωμένα τον τρόπο λειτουργίας και τις επιδράσεις του μέσου αυτού, το οποίο έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό στον χώρο της πολιτικής και των κοινωνικών οργανώσεων σε ορισμένες χώρες.

1.8

Η ΕΟΚΕ θα αισθανόταν ιδιαίτερη ικανοποίηση στην περίπτωση που τα κράτη μέλη, ορίζοντας τα πρόσωπα που προτείνουν (με βάση προτάσεις των οικονομικών και κοινωνικών ομάδων συμφερόντων), θα έθεταν ως στόχο το ποσοστό συμμετοχής του υποεκπροσωπούμενου φύλου υπό την ιδιότητα μέλους της ΕΟΚΕ να ανέλθει σε 30 % για την περίοδο εντολής 2006-2010, με απώτερο στόχο την αύξησή του σε 40 % για την επόμενη περίοδο εντολής (οι ορισμοί προσώπων γίνονται μετά από πρόταση των κοινωνικοοικονομικών ομάδων συμφερόντων).

1.9

Η ΕΟΚΕ θα εξετάσει εκ νέου τα αποτελέσματα της μέχρι τούδε έρευνας το 2006/2007, μετά την τετραετή της ανανέωση. Θα δοθεί τότε και η ευκαιρία να εξεταστεί κατά πόσο οι πολιτικές και οι πρακτικές των οργανώσεων στα νέα κράτη μέλη είναι πολύ διαφορετικές. Θεωρεί δε, ότι το Κοινοβούλιο θα έχει προβεί ως τότε σε αναθεώρηση των βάσεων επί των οποίων στηρίχτηκαν το ψήφισμα και η έκθεση του 2002.

2.1.1

Τον Ιανουάριο του 2003, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) σχετικά με την εκπροσώπηση των γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων των «κοινωνικών εταίρων» (1). Στόχος της αίτησης γνωμοδότησης ήταν να συμπληρωθούν από την ΕΟΚΕ τα στατιστικά στοιχεία που ήταν στη διάθεση του Κοινοβουλίου την εποχή κατά την οποία εκπόνησε το ψήφισμα του και την έκθεση σχετικά με την «Εκπροσώπηση των γυναικών μεταξύ των κοινωνικών εταίρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (2002/2026 INI) και να διατυπωθούν συστάσεις όσον αφορά τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί για την αύξηση της εκπροσώπησης των γυναικών στους διάφορους φορείς των εν λόγω «κοινωνικών εταίρων».

2.1.2

Στο ψήφισμά του, το Κοινοβούλιο παρατηρεί ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στα όργανα και στις δομές μέσω των οποίων οι «κοινωνικοί εταίροι» έρχονται σε επαφή μεταξύ τους για ζητήματα κοινωνικής πολιτικής. Αναφέρει ότι απαιτούνται προγράμματα και στρατηγικές για να επιτευχθεί μια πιο ισορροπημένη εκπροσώπηση. Ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους «κοινωνικούς εταίρους» να συλλέγουν συστηματικά σχετικά στοιχεία και να προβούν στην ανάληψη κατάλληλης δράσεως προκειμένου να επιταθεί η επιρροή των γυναικών στους κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς λήψης αποφάσεων όχι μόνο με την καλύτερη εκπροσώπηση τους, αλλά και με την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις πολιτικές τους.

2.1.2.1

Σε σχέση με αυτό, το Κοινοβούλιο τονίζει ότι δεν επαρκούν οι μη δεσμευτικές δηλώσεις ενδιαφέροντος και ότι απαιτείται η χάραξη μιας πραγματικής πολιτικής στο εσωτερικό των οργανώσεων όπου συναντώνται οι κοινωνικοί εταίροι για να επέλθουν οι απαραίτητες αλλαγές και να επιτευχθεί ισορροπημένη εκπροσώπηση.

2.1.3

Στο ψήφισμα και την έκθεσή του, το Κοινοβούλιο δεν απευθύνεται στην ΕΟΚΕ.

2.1.4

Η ΕΟΚΕ είναι η πιο αντιπροσωπευτική συνέλευση εκπροσώπων των κοινωνικών και οικονομικών ομάδων συμφερόντων («Οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στην ΕΕ»). Το έργο της δεν είναι να συμβουλεύει τις εκπροσωπούμενες οργανώσεις σχετικά με τις πολιτικές τους όσον αφορά την εκπροσώπηση των γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων ή στις πολιτικές τους περί φύλου, εντούτοις η σύνθεσή της αντικατοπτρίζει εν μέρει τις πολιτικές αυτές. Πρόκειται για μια από τις οργανώσεις που αναφέρονται από το Κοινοβούλιο, όπου οι κοινωνικοί εταίροι συναντώνται, και ένα από τα όργανα και τις δομές όπου οι κοινωνικοοικονομικές ομάδες συμφερόντων διαβουλεύονται μεταξύ τους σχετικά με τα θέματα κοινωνικής πολιτικής. Τα μέλη της μπορούν συνεπώς να θεωρηθούν ως κατάλληλοι φορείς για το είδος πληροφόρησης και παροχής συμβουλών που ζητά το Κοινοβούλιο.

2.2.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το Κοινοβούλιο ότι η εκπροσώπηση των γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων των κοινωνικών και οικονομικών ομάδων συμφερόντων στην ΕΕ αποτελεί σημαντικό θέμα. Συμφωνεί επίσης με την άποψη ότι η εξασφάλιση μιας καλύτερης στατιστικής βάσεως και περισσότερων πληροφοριών για τις σχετικές πολιτικές σε αυτές τις οργανώσεις είναι σημαντικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ όσον αφορά την ισορροπημένη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

2.2.1.1

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να συγκεντρώνει τα σχετικά δεδομένα. Εντωμεταξύ, έχει γίνει μια αρχή με τη συγκρότηση της τράπεζας δεδομένων που επιθυμούσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και με τον ορισμό δεικτών που είναι προσανατολισμένοι στην αύξηση της επιρροής που ασκούν οι γυναίκες σε κοινωνικοοικονομικά όργανα λήψης αποφάσεων στην ΕΕ. Εξάλλου, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν δεδομένα για τις οργανώσεις συμφερόντων. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την ισότητα των φύλων ελπίζεται ότι θα μπορέσει στο μέλλον να συμβάλει στον χώρο αυτό, όπως κάνει ήδη το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας.

2.2.1.2

Επιπροσθέτως, η Επιτροπή θα πρέπει να εξακολουθήσει την ανάπτυξη γενικότερων πολιτικών, ώστε να διευρυνθεί η συμμετοχή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων, όπως είναι οι πολιτικές για την καταπολέμηση των διακρίσεων που εξακολουθούν να υφίστανται στον εργασιακό και επαγγελματικό χώρο και για τη διευκόλυνση του συνδυασμού εργασίας και μέριμνας στα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και μέτρα για την ίση μεταχείριση και την ισότητα ευκαιριών στο χώρο εργασίας.

2.2.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί γενικότερα με τα όσα ζητεί το Κοινοβούλιο από τους εργοδότες, τους εργαζομένους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στο σύνολό της. Έχει ασχοληθεί με πολλά από τα ζητήματα αυτά σε σχετική έρευνα που βασιζόταν σε ερωτηματολόγιο το οποίο εστάλη το 2003 σε όλα τα (τότε) 222 μέλη (2). Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από 107 μέλη, δηλαδή με ποσοστό συμμετοχής 50 % (3) περίπου

2.2.2.1

Η ανταπόκριση ήταν αρκετά ισομερής μεταξύ των τριών ομάδων της ΕΟΚΕ, 34 % για την Ομάδα I (Εργοδότες), 31 % για την Ομάδα II (Εργαζόμενοι) και 34 % για την Ομάδα III (Διάφορα συμφέροντα).

2.2.2.2

Το ποσοστό της εκπροσώπησης των γυναικών στην ΕΟΚΕ κατά την εποχή της έρευνας ήταν 23 % (4).

2.2.2.3

Οργανώσεις που εκπροσωπούνται σε μεγάλο ποσοστό από γυναίκες ενδέχεται να υπερεκπροσωπούνται στον πληθυσμό που ανταποκρίθηκε. Αυτό μπορεί να έχει δημιουργήσει μια κάπως στρεβλή εικόνα σε ότι αφορά τη «φιλική στάση προς τις γυναίκες».

2.2.3

Το ερωτηματολόγιο επικεντρωνόταν ακολούθως στο είδος και το χαρακτήρα της εκπροσωπούμενης οργάνωσης, στις δομές ηγεσίας της, στην εκπροσώπηση σε διεθνείς οργανώσεις και βήματα, στην παρουσία των γυναικών στην οργάνωση και στις πολιτικές περί φύλου.

2.2.4

Επιπλέον, μελετήθηκαν τα υφιστάμενα στοιχεία που διατέθηκαν μετά από ακρόαση ενός εμπειρογνώμονος και τα οποία κάλυπταν την κατάσταση και τις σχετικές εμπειρίες στο Βέλγιο, την Ισπανία και τις Σκανδιναβικές χώρες, καθώς και μετά από ακρόαση μελών της ΕΟΚΕ. Όλα τα σχετικά στοιχεία ωστόσο ήταν επικεντρωμένα κατά κύριο λόγο στις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Όπως και στην περίπτωση του ψηφίσματος και της εκθέσεως του Κοινοβουλίου, η βάση στην οποία θα μπορούσαν να στηριχθούν δηλώσεις για τους εργοδότες ήταν ανεπαρκής, και δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου πληροφορίες για άλλες οργανώσεις (5).

2.2.5

Η έρευνα και τα επιπρόσθετα στοιχεία που λήφθηκαν υπόψη ενίσχυσαν την αρχική εντύπωση που εκφράζεται στο ψήφισμα του Κοινοβουλίου: α) ότι η βάση στατιστικών στοιχείων είναι πράγματι πολύ περιορισμένη, με μόνη εξαίρεση τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, εντούτοις όμως στην περίπτωση αυτή τα στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν τις θετικές εξελίξεις που μεσολάβησαν κατά το πρόσφατο παρελθόν (6), και β) ότι είναι δύσκολο — αν όχι αδύνατο — να γίνει σύγκριση των ευρημάτων σχετικά με τις διάφορες οργανώσεις, π.χ. οργανώσεις των οποίων τα μέλη είναι φυσικά πρόσωπα (όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις) και οργανώσεις οι οποίες έχουν ως μέλη άλλες οργανώσεις (όπως επιχειρήσεις). Διάφορα χαρακτηριστικά των οργανώσεων (π.χ. στις οργανώσεις γεωργών ή των ΜΜΕ) μπορεί να απαιτούν διαφορετικούς τρόπους αξιολόγησης όσον αφορά την ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών. Πρέπει να παρατηρηθεί επίσης ότι η χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων δεν σημαίνει οπωσδήποτε και έλλειψη πολιτικής περί των φύλων σε ένα συγκεκριμένο οργανισμό.

2.2.6

Ένα από τα επικριτέα σημεία του ψηφίσματος του ΕΚ ήταν ότι επικεντρωνόταν σε ποσοτικές πτυχές της εκπροσώπησης μόνο, αγνοώντας τις ποιοτικές πτυχές της χάραξης πολιτικής σε οργανώσεις στις οποίες οι γυναίκες διαδραματίζουν ενίοτε σημαντικότερο ρόλο απ'ότι θα υπέθεταν οι επίσημοι φορείς εκπροσώπησης. Αν και αναγνωρίζει τη σημασία τους, η ΕΟΚΕ απεφάσισε να μην εξετάσει σε βάθος αυτές τις πτυχές. Εξέτασε όμως αντιθέτως το θέμα της εκπροσώπησης των γυναικών σε όργανα χάραξης πολιτικών. Οι ποιοτικές πτυχές της χάραξης πολιτικών χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής εκ μέρους των κοινωνικών και οικονομικών ομάδων συμφερόντων και των συντονιστικών τους οργάνων σε ευρωπαϊκή κλίμακα, καθώς επίσης εκ μέρους του Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

2.2.7

Εξετάζοντας τις σχετικές πολιτικές και πρακτικές των κοινωνικών και οικονομικών ομάδων συμφερόντων της ΕΕ, η ΕΟΚΕ επέλεξε να αναλύσει τις πολιτικές αναφορικά με την εκπροσώπηση κατά τρόπο ολοκληρωμένο (σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο — συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού διαλόγου — καθώς και σε διεθνές επίπεδο).

2.2.7.1

Τα Ευρωπαϊκά Συμβούλια Επιχειρήσεων δεν συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα. Γι' αυτό θα χρειαζόταν ιδιαίτερη ερευνητική προσπάθεια, για την οποία άλλοι φορείς είναι πιο ενδεδειγμένοι από την ΕΟΚΕ (7).

2.2.8

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στο πλαίσιο δράσεων για την ισότητα των φύλων, της 1ης Μαρτίου 2005, που καταρτίστηκε από τις οργανώσεις EVV, UNICE/UEAPME και CEEP, όπου η προαγωγή της συμμετοχής των γυναικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι μια από τις τέσσερις προτεραιότητες που έχουν τεθεί.

2.3.1

Οι μισές σχεδόν από τους δύο βασικούς τύπους οργανώσεων που εκπροσωπούνται στην ΕΟΚΕ (κεντρικές οργανώσεις διαφόρων τύπων αφενός και οργανώσεις που βασίζονται σε ατομική συμμετοχή αφετέρου) έχουν μεγάλη αναλογία συμμετοχής γυναικών (100 % ή περισσότερο). Μόνο 10-15 % ανήκουν στην κατηγορία χαμηλής συμμετοχής γυναικών (0-19 %). Συνολικώς, οι εκπροσωπούμενες οργανώσεις έχουν 36 % αναλογία συμμετοχής γυναικών (Σημ.: Όπως προαναφέρθηκε, το ποσοστό γυναικείας συμμετοχής της ΕΟΚΕ ανερχόταν σε 23 % κατά την εποχή της έρευνας).

2.3.2

Αν και οι γυναίκες είναι παρούσες στις οργανώσεις αυτές, συναντώνται περισσότερο μεταξύ του προσωπικού για το σχεδιασμό πολιτικών, λιγότερο ως σύνεδροι των συνεδρίων ή των ομάδων διοικητικών στελεχών και πολύ λιγότερο στα διοικητικά συμβούλια.

2.3.3

Αυτή είναι ίσως μία σημαντική εξήγηση του σχετικά χαμηλού ποσοστού γυναικείας συμμετοχής στην ΕΟΚΕ, δεδομένου ότι πολλά μέλη προέρχονται από διοικητικά συμβούλια.

2.3.4

Πράγματι, οι οργανώσεις εκείνες με υψηλό ποσοστό αποστολής γυναικών εκπροσώπων στην ΕΟΚΕ τις επιλέγουν μεταξύ του προσωπικού σχεδιασμού πολιτικών ή έχουν άλλα είδη διευθετήσεως (π.χ. ένα μικτό) και δεν επιλέγουν αποκλειστικά εκπροσώπους από τις υψηλότερες διοικητικές βαθμίδες.

2.3.5

Όσον αφορά την εκπροσώπηση σε εθνικά και διεθνή βήματα συζητήσεων, η επιλογή που προτιμάται είναι το είδος της μικτής διευθέτησης. Εδώ, η εκπροσώπηση από μέλη του διοικητικού συμβουλίου έρχεται δεύτερη κατά σειρά.

2.3.6

2.3.7

Μία από τις πολιτικές που χρειάζονται για τη διασφάλιση της πιο ισορροπημένης εκπροσώπησης γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων, όπως προσδιορίζεται από το Κοινοβούλιο, είναι η δημιουργία δομών για γυναίκες εντός της οργάνωσης. Ταυτοχρόνως, το Κοινοβούλιο παρατηρεί ότι οι δομές αυτές είναι συχνά συμβολικού χαρακτήρα ή αποτελούν ένα απομονωμένο βήμα συζητήσεων. Συνεπώς, οι δομές αυτές δεν πρέπει να απομονώνουν τις γυναίκες από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αλλά μάλλον να τις ενσωματώνουν και να τους παρέχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στις εν λόγω διαδικασίες. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη αυτή.

2.3.7.1

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισημαίνει επίσης ότι η καθοδήγηση και η δικτύωση στο εσωτερικό οργανώσεων έχουν πολύ μεγάλη σημασία για την προετοιμασία των γυναικών για την ανάληψη ηγετικών θέσεων.

2.3.8

Μόνο μία μειονότητα των οργανώσεων που συμμετέχουν στην ΕΟΚΕ (33 %) και που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο διαθέτει χωριστή ή βοηθητική οργάνωση για τα γυναικεία μέλη. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, οι δομές αυτές εκπροσωπούνται στο διοικητικό συμβούλιο των οργανώσεων και μόνο το ήμισυ αυτών διαθέτουν άλλους διαύλους επιρροής στις οργανώσεις. Κατά το 15 % αυτών, το γυναικείο προσωπικό και τα μέλη έχουν δημιουργήσει ένα δίκτυο. 4 % διαθέτουν και τις δύο δυνατότητες (δηλαδή ξεχωριστές/ επικουρικές οργανώσεις και δίκτυα).

2.3.8.1

Χωριστές οργανώσεις και δίκτυα υπάρχουν κυρίως σε οργανώσεις που ανήκουν στην Ομάδα II (δηλαδή στους εργαζόμενους): Στην Ομάδα III, το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 19-39 %, ενώ στην Ομάδα I το φαινόμενο είναι αισθητά χαμηλότερο με 6-19 % των περιπτώσεων. Οι βοηθητικές οργανώσεις δεν είναι ασυνήθιστες στις οργανώσεις των γεωργών (33 %) και αναφέρεται ότι φθάνουν στο 10 % στις οργανώσεις των καταναλωτών και τις οργανώσεις για την προστασία της υγείας.

2.3.9

Ως προς τις πολιτικές για την προώθηση των γυναικείων σταδιοδρομιών, και ειδικότερα για την προετοιμασία τους ενόψει ηγετικών θέσεων, 46 % των απαντήσεων ανέφεραν ότι οι οργανώσεις τους δεν διέθεταν παρόμοιες πολιτικές. Οι πλέον δημοφιλείς πολιτικές ήταν η κατάρτιση (26 %), εργασιακές διευκολύνσεις/υγειονομικές διευθετήσεις (22 %) και παρακολούθηση/συγκριτική αξιολόγηση (19 %). Ωστόσο, μόνο το ένα τέταρτο των οργανώσεων εφαρμόζει τις εν λόγω πολιτικές προώθησης της σταδιοδρομίας.

2.3.10

Ειδική προσοχή στις εργαζόμενες γυναίκες και το γυναικείο προσωπικό δίδεται από τη συλλογή στατιστικών στοιχείων για την παρουσία των γυναικών στην οργάνωση. Οι μισές περίπου από τις εκπροσωπούμενες οργανώσεις (48 %) αναφέρουν ότι αποδίδουν ιδιαίτερη προσοχή, και πολλές από αυτές ότι αναβαθμίζουν τις πολιτικές τους σε ετήσια βάση (67 %).

2.3.10.1

Οι οργανώσεις της Ομάδας II είναι σαφώς οι πιο δραστήριες στον εν λόγω τομέα δραστηριοτήτων (πάνω από 50 %) και ακολουθούν οι οργανώσεις της Ομάδας III, με το ένα τρίτο περίπου. Τα ποσοστά είναι χαμηλά στην Ομάδα Ι. Εδώ, υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ του πολύ χαμηλού επιπέδου συλλογής στατιστικών στοιχείων (1 %) και των πολιτικών για την προώθηση των σταδιοδρομιών (11 %).

2.3.11

Σύμφωνα με τις απαντήσεις, 75 % από τις 61 περιπτώσεις όπου εφαρμόζονται σχετικές πολιτικές για την αναβάθμιση των γυναικείων σταδιοδρομιών είναι επιτυχείς. 40 οργανώσεις διαθέτουν υπηρεσία ή υπάλληλο αρμόδιο για τις πολιτικές σχετικά με την ισότητα των φύλων, ενώ στις μισές από τις περιπτώσεις αυτές το απασχολούμενο προσωπικό έχει πλήρες ωράριο εργασίας.

2.3.11.1

Σημειώνεται επιτυχία κατά 49 % στην ανάδειξη γυναικών σε ηγετικές θέσεις, ενώ το 46 % είναι γυναίκες που απασχολούνται σε θέσεις σχεδιασμού πολιτικών.

2.3.12

Οι βασικές πολιτικές για την ισότητα των φύλων είναι συνηθέστερες μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων (Ομάδα II)(68 %), ενώ το ανάλογο ποσοστό των οργανώσεων της Ομάδας III είναι 25 %, και της Ομάδας I, 5 %.

2.3.13

Μερικές οργανώσεις (33 μέλη)ανέφεραν ότι οι ερωτήσεις σχετικά με τη θέσπιση ειδικών μέτρων για την αναβάθμιση των σταδιοδρομιών των γυναικών και την προσφορά ίσων ευκαιριών δεν τις αφορούσαν.

2.3.14

Η αναλογία ανδρών/γυναικών στην εκπροσώπηση των οργανώσεων της ΕΟΚΕ φαίνεται ότι αντιστοιχεί σε πολύ μεγάλο βαθμό με την αναλογία της εκπροσώπησης σε διεθνές επίπεδο, πολύ λιγότερο για τον κοινωνικό διάλογο και καθόλου για τη σχέση ανδρών και γυναικών όσον αφορά την εκπροσώπηση σε εθνικά βήματα.

2.3.15

Εάν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι σύμφωνα με τις απαντήσεις της Ομάδας Ι η αναλογία ανδρών και γυναικών στις οργανώσεις τους είναι 30 %, η αντίστοιχη αναλογία στην ΕΟΚΕ είναι σχετικά υψηλή (35 %) και σημαντικά υψηλότερη από τα αντίστοιχα στοιχεία της Ομάδας ΙΙ (25 %, με αναλογία ανδρών και γυναικών στις οργανώσεις 40 %) και της Ομάδας III (27 % και 65/35 % αντιστοίχως).

2.3.16

Σύμφωνα με την έρευνα, η αναλογία ανδρών και γυναικών όσον αφορά τις ηγετικές θέσεις των οργανώσεων έχει επιδράσει καθοριστικά στην εκπροσώπηση των ανδρών/γυναικών στην ΕΟΚΕ (βλ. σημείο 3.2 και 3.3). Το Κοινοβούλιο κάλεσε τους κοινωνικούς εταίρους (τις κοινωνικοοικονομικές οργανώσεις συμφερόντων) «να αναθεωρήσουν τους μηχανισμούς εκπροσώπησης και τις διαδικασίες επιλογής που εφαρμόζουν, να δώσουν κεντρική θέση στην ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών και να την εγγράψουν στα καταστατικά τους» (8).

2.3.16.1

Στην έρευνα, η ΕΟΚΕ έθεσε το ζήτημα των διαδικασιών πρόσληψης για τη στελέχωση διοικητικού συμβουλίου, έχοντας υπόψη την αναλογία εκπροσώπησης ανδρών/γυναικών σε όργανα λήψης αποφάσεων. Το σύστημα με ψηφοφορία των υπαρχόντων μελών κρίθηκε το πιο δυσμενές για τις γυναίκες, με δεύτερο κατά σειρά τον διορισμό από συνδεδεμένες οργανώσεις. Οι περιπτώσεις στις οποίες έγινε αναφορά σε διαδικασίες οι οποίες, σύμφωνα με τη γνώμη των ανταποκρινόμενων, απέφεραν θετικότερα αποτελέσματα, ήταν ελάχιστες, γι' αυτό και δεν μπορούν να παράσχουν βάση για την εξαγωγή έγκυρων συμπερασμάτων.

2.3.17

Από το συνδυασμό του μέσου όρου εκπροσώπησης ανδρών και γυναικών σε όργανα λήψης αποφάσεων με τις διάφορες πολιτικές για την αναβάθμιση των γυναικείων σταδιοδρομιών, προκύπτει ότι μόνο εάν τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι φαίνεται προκύπτει αισθητή παρουσία γυναικών στους φορείς λήψης αποφάσεων. Τα θέματα της διπλής υποψηφιότητας και των ποσοστώσεων (το τελευταίο μάλιστα αποτελεί σημαντικότατο ζήτημα στη συζήτηση σχετικά με τις πολιτικές των πολιτικών ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση) σπανίως αναφέρθηκαν.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/37

1.1

Στόχος της πρότασης είναι να επεκταθεί η εντολή του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου των Φαινομένων Ρατσισμού και Ξενοφοβίας (EUMC) και να συσταθεί ένας Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ΟΘΔ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αποφασίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 13ης Δεκεμβρίου 2003.

1.2

Η κυριότερη διαφορά μεταξύ της υφιστάμενης νομοθεσίας και των προτάσεων έγκειται στο γεγονός ότι το πεδίο εφαρμογής που αφορά το ρατσισμό και τη ξενοφοβία επεκτείνεται με τις προτάσεις, πέραν των κανονιστικών συστημάτων που αναγνωρίζονται από τον ΟΗΕ, τη ΔΟΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, έτσι ώστε να καλύπτει όλους τους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων που αναφέρονται στο Χάρτη, με την επιφύλαξη των τομέων εκείνων που καλύπτονται ήδη από τη δράση άλλων κοινοτικών οργανισμών.

1.3

Ο Οργανισμός θα ασχολείται με τα θεμελιώδη δικαιώματα όσον αφορά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης τόσο στα κράτη μέλη όσο και στις υποψήφιες χώρες και στις δυνητικές υποψήφιες χώρες που συμμετέχουν στον Οργανισμό. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από τον Οργανισμό να υποβάλει πληροφορίες και αναλύσεις σχετικά με τρίτες χώρες με τις οποίες η Κοινότητα έχει συνάψει συμφωνίες σύνδεσης ή συμφωνίες που περιλαμβάνουν διατάξεις για το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή έχει ξεκινήσει ή σχεδιάζει να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για ανάλογες συμφωνίες.

1.4

Ο Οργανισμός έχει ως στόχο να παρέχει στα συναφή θεσμικά όργανα, φορείς, υπηρεσίες και οργανισμούς της Κοινότητας και των κρατών μελών της, όποτε εφαρμόζουν το κοινοτικό δίκαιο, συνδρομή και συμβουλές εμπειρογνωμόνων σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα ούτως ώστε να τα βοηθήσει να σέβονται πλήρως τα δικαιώματα αυτά όταν λαμβάνουν μέτρα ή καθορίζουν δράσεις στους αντίστοιχους τομείς αρμοδιότητάς τους.

1.5

Εντός των θεματικών τομέων δραστηριότητάς του και με πλήρη ανεξαρτησία, ο Οργανισμός θα συλλέγει και θα αξιολογεί δεδομένα για τις πρακτικές επιπτώσεις των μέτρων της Ένωσης σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, καθώς και για τις ορθές πρακτικές όσον αφορά τον σεβασμό και την προώθηση των εν λόγω δικαιωμάτων· θα εκφράζει απόψεις για τις εξελίξεις στην πολιτική των θεμελιωδών δικαιωμάτων· θα μεγιστοποιεί την ενημέρωση του κοινού σχετικά με όλα τα κείμενα και τα κανονιστικά μέσα στα οποία ανατρέχει η ΕΕ και θα προωθεί το διάλογο με την κοινωνία των πολιτών· και, τέλος, θα συντονίζει τη δράση του και θα δημιουργεί δίκτυα με διάφορους φορείς στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ο Οργανισμός δεν θα διαθέτει μηχανισμούς διευθέτησης των καταγγελιών.

1.6

Η πρόταση εξουσιοδοτεί τον Οργανισμό να ασκεί τις δραστηριότητές του στους τομείς που αναφέρονται στον τίτλο VI της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

2.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη σύσταση Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής καλούμενου «ο Οργανισμός»), με στόχο την ενίσχυση των αρχών και των πρακτικών της Ένωσης που θεσπίζονται στο Άρθρο 6 της ΣΕΕ. Κατ'αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση, ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμεύσει για τη βελτίωση του συντονισμού των πολιτικών που ασκούνται από τα κράτη μέλη στον τομέα των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η εν λόγω πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει πολλά στοιχεία τα οποία μπορούν να επικροτηθούν από την ΕΟΚΕ, και πιο συγκεκριμένα:

2.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την παράγραφο 2 του Προοιμίου του προτεινόμενου κανονισμού, όπου αναγνωρίζεται το πεδίο εφαρμογής των υφισταμένων δικαιωμάτων για την προστασία των υπηκόων της ΕΕ και των αλλοδαπών πολιτών εντός της επικράτειας της Ένωσης. Στο Προοίμιο αναφέρεται ότι«Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης επαναβεβαιώνει τα δικαιώματα που απορρέουν ιδίως από τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις και τις διεθνείς υποχρεώσεις των κρατών μελών, τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις κοινοτικές συνθήκες, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, τους Κοινωνικούς Χάρτες που έχουν υιοθετηθεί από την Κοινότητα και το Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και από τη νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.»

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ανάγκη εξεύρεσης της ενδεδειγμένης ισορροπίας μεταξύ της ασφάλειας, ιδιαίτερα όσον αφορά τα αντιτρομοκρατικά μέτρα, και της προάσπισης και προώθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της θεμελιώδους ελευθερίας στο εσωτερικό της Ένωσης. Την επαύριον της 11ης Σεπτεμβρίου και έπειτα από τις πιο πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις στη Μαδρίτη και στο Λονδίνο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες ενδέχεται να τεθούν σε κίνδυνο εξαιτίας κάποιων από τα νέα αντιτρομοκρατικά μέτρα που υιοθέτησαν τα κράτη μέλη. Εντούτοις, μία από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της ευρωπαϊκής συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας συνίσταται στο γεγονός ότι οι σχετικές πολιτικές παραμένουν εκτός του κοινοτικού πλαισίου και αναπτύσσονται κυρίως με τη διακυβερνητική μέθοδο (τρίτος πυλώνας της ΕΕ). Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι, κατά συνέπεια, πολύ περιορισμένος. Τούτο επιφέρει έλλειψη διαφάνειας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων με τον αποκλεισμό της συμμετοχής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η διεύρυνση της αποστολής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ούτως ώστε να συμπεριλάβει και πτυχές που σχετίζονται με τον τρίτο πυλώνα της ΕΕ (Τίτλος VI της ΣΕΕ), θα αποτελούσε σημαντικό στοιχείο για τη διασφάλιση της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης στις πολιτικές που αναπτύσσει η Ένωση (1).

2.3

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την εμπειρογνωμοσύνη και τον υπάρχοντα μηχανισμό ελέγχου του Συμβουλίου της Ευρώπης στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, συμπεριλαμβανομένων και των εκτελεστών κοινωνικών δικαιωμάτων του αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη. Αναγνωρίζει, επίσης, την αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τουγια την αντιμετώπιση του προβλήματος της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τις διάφορες Συμβάσεις και το διεθνές δίκαιο, επί θεμάτων στα οποία ο Οργανισμός δεν διαθέτει σχετική αρμοδιότητα. Ως εκ τούτου, η περαιτέρω ενδυνάμωση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ του Οργανισμού και του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι υψίστης σημασίας.

Ο Οργανισμός πρέπει να παραπέμπει στα διεθνή έγγραφα κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή του πρωτογενούς και του παράγωγου δικαίου της ΕΕ, όπως πράττει το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στις γνώμες και τις αποφάσεις που εκδίδει.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημα προσχώρησης της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, όταν η ΕΕ θα έχει πλέον αποκτήσει την αναγκαία αρμοδιότητα.

2.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρή ανησυχία όσον αφορά το γεγονός ότι η πρόταση δεν προωθεί ή δεν υποστηρίζει την ευρύτερη εκπροσώπηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στο Διοικητικό Συμβούλιο και στο Φόρουμ Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (εφεξής καλούμενο «το Φόρουμ») του νέου Οργανισμού. Τούτο αντίκειται προς τη Λευκή Βίβλο για την «Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση» όπου αναφέρεται ότι «Η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προβολή των ανησυχιών του πολίτη και την παροχή υπηρεσιών που εξυπηρετούν τις ανάγκες του λαού της. […] Η κοινωνία των πολιτών βλέπει όλο και περισσότερο την Ευρώπη σαν το ιδανικό βήμα για την αλλαγή των πολιτικών προσανατολισμών και της κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό προσφέρονται πραγματικές δυνατότητες για να διευρυνθεί ο διάλογος σχετικά με τον ρόλο της Ευρώπης. Πρόκειται για μια ευκαιρία να εμπλακούν πιο ενεργά οι πολίτες στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης και να τους προσφερθεί ένα διαρθρωμένο πλαίσιο για ανάδραση, κριτική και διαμαρτυρία  (2) .»

2.5

Το Διοικητικό Συμβούλιο και το Φόρουμ δεν θα πρέπει να απαρτίζονται μόνον από νομικούς και από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά να περιλαμβάνουν ένα ευρύτερο φάσμα ανθρώπων και, ιδιαίτερα, εκπροσώπους ΜΚΟ, κοινωνικούς εταίρους, εκπροσώπους πολιτιστικών, εκκλησιαστικών και ανθρωπιστικών οργανώσεων που υποστηρίζουν και προασπίζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των κοινωνικά αποκλεισμένων και μειονεκτουσών ομάδων της κοινωνίας μας.

3.1.1

Μπορεί να υποστηριχθεί ότι η χρήση του Άρθρου 308 της ΣΕΚ, σε συνδυασμό με απόφαση του Συμβουλίου στο πλαίσιο του τίτλου VI, ενδέχεται να μην επαρκεί για να διασφαλισθεί ότι ο οργανισμός διαθέτει αρμοδιότητα στους τομείς που καλύπτονται από το δίκαιο της Ένωσης. Το Άρθρο 308 της ΣΕΚ εξουσιοδοτεί την Κοινότητα (και όχι την Ένωση) να ενεργεί ομόφωνα προκειμένου να λαμβάνει τα μέτρα που θεωρούνται αναγκαία για την υλοποίηση ενός από τους στόχους της Κοινότητας, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι απαιτούμενες εξουσίες δεν προβλέπονται από την ΣΕΚ. Η Κοινότητα έχει ως γενικό στόχο να διασφαλίζει ότι η δράση της σέβεται πλήρως και προασπίζει τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά δεν υπάρχουν συγκεκριμένες εξουσίες οι οποίες να προβλέπονται από τη Συνθήκη προς το σκοπό αυτό.

3.1.2

Η προτεινόμενη απόφαση του Συμβουλίου αφορά την παροχή εξουσιοδότησης στον Οργανισμό προκειμένου να ασκεί τις δραστηριότητές του στους τομείς που αναφέρονται στον τίτλο VI της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3.1.3

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η προάσπιση και η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν κοινές αξίες και στόχους της Ένωσης, όπως ορίζεται στο Άρθρο 6(4) της ΣΕΕ όπου αναφέρεται ότι «Η Ένωση προικίζεται με επαρκή μέσα για την επίτευξη των στόχων της και την επιτυχή εφαρμογή των πολιτικών της». Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ ζητεί από το Συμβούλιο να θεμελιώσει τον Οργανισμό στην ισχυρότερη δυνατή νομική βάση από πλευράς αρμοδιότητας, σύμφωνα με το Άρθρο 6(4), προκειμένου να διασφαλισθεί ότι ο Οργανισμός διαθέτει τις αναγκαίες εξουσίες για την εκπλήρωση των καθηκόντων του.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενσωματωθεί στο Άρθρο 2 — το οποίο αφορά το στόχο του Οργανισμού — μια προσθήκη σύμφωνα με την οποία ένας από τους στόχους του Οργανισμού έγκειται στη διατύπωση συστάσεων, τις οποίες τα θεσμικά όργανα, οι φορείς, οι υπηρεσίες και οι οργανισμοί της Κοινότητας και των κρατών μελών της δύνανται να χρησιμοποιούν για να λαμβάνουν μέτρα ή για να καθορίζουν δράσεις σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα, καθώς και στην παροχή ενημέρωσης σχετικά με τις δυνατότητες ανάληψης νομικής δράσης εκ μέρους των εθνικών οργανισμών προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου για την προάσπιση των δικαιωμάτων όποιων ατόμων ή ομάδων υφίστανται διακρίσεις λόγω της νομοθεσίας ή της εφαρμοζόμενης πρακτικής κρατών που δεν σέβονται την αρχή του κράτους δικαίου.

Ο Οργανισμός θα πρέπει να εκπονεί ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ, καθώς και περιοδικές εκθέσεις στο πλαίσιο τόσο των σχέσεών του με διεθνείς οργανισμούς, ιδίως στους τομείς του εμπορίου και της αναπτυξιακής βοήθειας, όσο και των συμφωνιών σύνδεσης και της Σύμβασης του Κοτονού.

3.2.2

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης να δύναται ο Οργανισμός, κατόπιν σχετικού αιτήματος εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου ή της Επιτροπής, να προβαίνει σε αξιολογήσεις όσον αφορά τη συμβατότητα μεταξύ του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και κάθε προτεινόμενης νέας νομοθεσίας και πολιτικής της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων και των εξωτερικών πολιτικών, όπως οι εμπορικές συναλλαγές με τις αναπτυσσόμενες χώρες), αλλά και να έχει το δικαίωμα να αξιολογεί εξ ιδίας πρωτοβουλίας οποιοδήποτε θέμα σχετικό προς την προτεινόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία, είτε με τη σύμφωνη γνώμη του Διοικητικού Συμβουλίου και του Εκτελεστικού Γραφείου του είτε έπειτα από σχετική πρότασή τους.

3.3.1

Η ανατροφοδότηση από τη διαβούλευση κατέδειξε ότι 90 % των συμμετεχόντων επιθυμεί να διασφαλισθεί ότι η εστίαση των προσπαθειών στην καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας θα παραμείνει στο πλαίσιο του Οργανισμού. Ως εκ τούτου, χαιρετίζουμε την πρόταση που διατυπώνει η Επιτροπή στο άρθρο 5(1)(β), σύμφωνα με την οποία ο ρατσισμός και η ξενοφοβία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται πάντα στους θεματικούς τομείς δραστηριότητας του Οργανισμού, εντός του πολυετούς πλαισίου εργασίας του.

3.3.2

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, προκειμένου να συμπεριληφθεί η καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας στις δραστηριότητες του νέου Οργανισμού σύμφωνα με τις διατάξεις του Άρθρου 5(1) (β), θα πρέπει να συσταθεί μια ειδική Επιτροπή για το ρατσισμό και την ξενοφοβία, εντός του Διοικητικού Συμβουλίου, επιφορτισμένη με τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων και με τη διάθεση των απαιτούμενων πόρων.

3.6.1

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η πρόταση δεν προωθεί και δεν υποστηρίζει την ευρύτερη εκπροσώπηση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στο Φόρουμ. Το Φόρουμ θα πρέπει να διαθέτει την ευρύτερη δυνατή εκπροσώπηση από τα μέλη του που είναι εκπρόσωποι ΜΚΟ, κοινωνικοί εταίροι, εκπρόσωποι πολιτιστικών, εκκλησιαστικών και ανθρωπιστικών οργανώσεων που ασχολούνται με την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τουλάχιστον το 1/3 των μελών του Φόρουμ θα πρέπει να εκπροσωπεί την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

3.6.2

Ο κανονισμός προτείνει να προεδρεύεται το Φόρουμ από τον Διευθυντή του Οργανισμού. Το Φόρουμ θα πρέπει να απηχεί τις απόψεις του συνόλου του Διοικητικού Συμβουλίου και όχι μόνον του Διευθυντή του Οργανισμού και, κατά συνέπεια, θα πρέπει να προεδρεύεται από τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι υφίσταται στενή σχέση μεταξύ των δύο.

3.6.3

Η εμπειρογνωμοσύνη του υπάρχοντος δικτύου ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων στον τομέα των Θεμελιωδών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν πρέπει να χαθεί. Η ΕΟΚΕ προτείνει την εκπροσώπηση του δικτύου ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων στο Φόρουμ.

3.7.1

Για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του Οργανισμού θεωρείται αναγκαία η καθιέρωση μηχανισμών με στόχο να εξασφαλισθεί, στο μέτρο του δυνατού, η συμμόρφωση προς τις αρχές των Παρισίων του ΟΗΕ περί θεσμοθέτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εθνικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συνιστά την αντικατάσταση της φράσης του Άρθρου 15 (1) όπου αναφέρεται ότι «Ο Οργανισμός πληροί τα καθήκοντά του με πλήρη ανεξαρτησία.» από το ακόλουθο κείμενο:

«Ο Οργανισμός πληροί τα καθήκοντά του με πλήρη ανεξαρτησία, σύμφωνα με τις αρχές των Παρισίων του ΟΗΕ περί θεσμοθέτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εθνικό επίπεδο.»

3.8.1

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να προστεθεί, πριν από το Άρθρο 19 (1), το ακόλουθο κείμενο:

«(1A) Ο Οργανισμός θα χρηματοδοτείται επαρκώς από την Ένωση για την επιτέλεση του έργου του, στο πλαίσιο του ετήσιου δημοσιονομικού κύκλου. Ο Οργανισμός δύναται, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να αιτηθεί τη χορήγηση πρόσθετων πόρων προκειμένου να φέρει εις πέρας ειδικές ή επιπρόσθετες δραστηριότητες, μη προβλεπόμενες στον ετήσιο προϋπολογισμό.»

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/41

1.1

Τα τελευταία 10 έως 15 έτη, το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για το διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, και ιδιαίτερα με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αυξήθηκε με ταχύ ρυθμό. Πράγματι, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα αναγνώρισαν ότι οι πολιτικές μπορεί να είναι καλές μόνον εάν ακούγονται οι απόψεις των πολιτών, δηλ. με τη συμμετοχή και τη συγκατάθεσή τους δεδομένου ότι οι κοινοτικές αποφάσεις απευθύνονται σ' αυτούς.

1.2

Η εμπειρία και η εμπειρογνωμοσύνη που διαθέτουν οι κύκλοι της κοινωνίας των πολιτών, ο μεταξύ τους διάλογος, και ο διάλογός τους με τις αρχές και τα όργανα του δημοσίου, σε όλα τα επίπεδα, η διαπραγμάτευση και η αναζήτηση συγκλινουσών απόψεων και μάλιστα συναίνεσης, επιτρέπουν τη διαμόρφωση προτάσεων στις οποίες πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζει το γενικό συμφέρον. Η ποιότητα και η αξιοπιστία της πολιτικής απόφασης αυξάνονται, διότι η κατανόηση και η αποδοχή της εν λόγω απόφασης από τους πολίτες έχει βελτιωθεί.

1.2.1

Η συμμετοχική δημοκρατία, προσφέροντας στους πολίτες δυνατότητες συμμετοχής, με βάση την ατομική και τη συλλογική δέσμευση όσον αφορά τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων, μέσω της ιδιαίτερης συμβολής της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, εμπλουτίζει και ενισχύει τη δημοκρατική νομιμότητα της ΕΕ.

1.3

Συνεπώς, πρέπει να υπομνησθεί και να τονισθεί ότι λόγω της σύνθεσης, του ρόλου και των άλλων καθηκόντων που της έχουν ανατεθεί από τις συνθήκες, από της ιδρύσεώς της, η ΕΟΚΕ είναι, ιστορικά, ο παλαιότερος αυτοτελής εταίρος της συμμετοχικής δημοκρατίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

1.4

Αυτό το «δικαίωμα συμμετοχής», που διεκδικήθηκε από ετών από την κοινωνία των πολιτών και τις οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι σήμερα ιδιαίτερα επίκαιρο. Επειδή τα διακυβεύματα και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μεγάλης κλίμακας, απαιτείται η δραστηριοποίηση όλων των αρμόδιων παραγόντων και των εκπροσώπων τους.

1.5

Η επιτακτική ανάγκη αυτή αναγνωρίσθηκε ιδίως από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνήλθε στη Λισαβόνα στις 23 και 24 Μαρτίου 2000, με την ευκαιρία της εφαρμογής της στρατηγικής της Λισαβόνας (1), και τονίσθηκε μάλιστα ακόμη μια φορά από το Συμβούλιο, στη συνεδρίασή του της 22ας και 23ης Μαρτίου 2005, στα πλαίσια του νέου ξεκινήματος της εν λόγω στρατηγικής (2).

1.6

Η Επιτροπή, στο Λευκό Βιβλίο της για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση (3), του Ιουλίου 2001, καθιερώνει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην εκπόνηση και στην εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης ως μιας από τις κυριότερες αρχές της χρηστής διακυβέρνησης και έναν από τους τομείς προτεραιότητας για να ανανεωθεί η κοινοτική μέθοδος και να αυξηθεί η δημοκρατική λειτουργία των θεσμικών οργάνων.

1.7

Η αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας αναγνωρίζεται, επίσης, από το άρθρο Ι-47 της συνθήκης για τη θέσπιση του συντάγματος της Ευρώπης  (4). Για το λόγο αυτό, και παρά την αβεβαιότητα της έκβασης της διαδικασίας κύρωσης της συνταγματικής συνθήκης, τα όργανα της ΕΕ οφείλουν να ακολουθήσουν τη λογική αυτή και να καθιερώσουν μια αυθεντική συμμετοχική δημοκρατία. Προκειμένου να ικανοποιήσει η συμμετοχική δημοκρατία τις απαιτήσεις της σύγχρονης ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, είναι απαραίτητο να καθιερωθούν μέσα που θα επιτρέψουν στους ευρωπαίους πολίτες, και κυρίως στις οργανώσεις εντός των οποίων δραστηριοποιούνται, να συζητούν, να ζητείται η γνώμη τους, και να επηρεάζουν αποτελεσματικά στην εξέλιξη της Ένωσης και των πολιτικών της στο πλαίσιο ενός ουσιαστικού δομημένου διαλόγου με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.

1.8

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή δρα ενεργώς για την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας σε συνεργασία με τα άλλα όργανα της Ένωσης και με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

1.8.1

Η ΕΟΚΕ οργάνωσε ήδη από τον Οκτώβριο του 1999 την πρώτη συνέλευση για το ρόλο και τη συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση και εξέδωσε από τότε πολλές γνωμοδοτήσεις οι οποίες εντάσσονται στην προοπτική της ανάπτυξης και της μεγαλύτερης διάρθρωσης του διαλόγου μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των ευρωπαϊκών οργάνων (5)  (6).

2.1

Οι εταίροι του διαλόγου με τους πολίτες, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι οι οργανώσεις που εκπροσωπούν συγκεκριμένα ή/και γενικά συμφέροντα των πολιτών. Έτσι, οι ευρωπαϊκές οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων έχουν φυσικά ως αποστολή να συμμετέχουν στον κοινωνικό διάλογο. Ο κοινωνικός διάλογος αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για την ακριβή εφαρμογή της αρχής της συμμετοχικής δημοκρατίας. Πάντως, πρέπει να τονισθεί εκ νέου η θεμελιώδης διάκριση που πρέπει να γίνεται μεταξύ κοινωνικού διαλόγου και διαλόγου με τους πολίτες. Ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος ορίζεται σαφώς τόσο από απόψεως συμμετεχόντων, όσο και από απόψεως στόχων και διαδικασιών, και οι ευρωπαϊκοί κοινωνικοί εταίροι διαθέτουν οιονεί νομοθετικές εξουσίες (8). Ο διάλογος με τους πολίτες αντλεί την ιδιαιτερότητά του από τις ειδικές εξουσίες και τις αρμοδιότητες που διαθέτουν οι συμμετέχοντες σ' αυτόν οι οποίοι ενεργούν αυτόνομα.

2.2

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οργανώσεις αυτές παρουσιάζονται με διάφορες μορφές και ονομασίες: ένωση, ομοσπονδία, ίδρυμα, φόρουμ και δίκτυο, είναι οι πλέον κοινές ονομασίες (9). Συχνά, οι διαφορετικές ονομασίες αυτές συμπεριλαμβάνονται στον όρο «ΜΚΟ» ο οποίος χρησιμοποιείται, στην πράξη, για να υποδηλωθούν όλα τα είδη αυτόνομων και μη κερδοσκοπικών δομών. Εξάλλου, πολλές ευρωπαϊκές οργανώσεις είναι διαρθρωμένες σε διεθνές επίπεδο.

2.3

Οι ευρωπαϊκές οργανώσεις συντονίζουν τις δραστηριότητες των μελών και των συνεργατών τους στα διάφορα κράτη μέλη, ενίοτε δε και πέραν αυτών. Επιπλέον, ομαδοποιούνται ολοένα και συχνότερα για τη δημιουργία ευρωπαϊκών δικτύων, όπως συμβαίνει στον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα, και στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανάπτυξης, της κατανάλωσης ή της κοινωνικής οικονομίας.

2.4

Προκειμένου να παρουσιασθεί η εξάπλωση που γνωρίζουν οι ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ο τρόπος με τον οποίον συνδέονται, στην παρούσα γνωμοδότηση επισυνάπτεται κατάλογος των σημαντικότερων οργανώσεων, ομοσπονδιών και δικτύων των διάφορων τομέων της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο πλην των κοινωνικών και επαγγελματικών οργανώσεων. Στο εν λόγω έγγραφο προσδιορίζονται περίπου είκοσι συγκεκριμένοι τομείς δράσης.

2.4.1

Η παρουσίαση αυτή καταδεικνύει την ολοένα και πιο δομημένη μορφή της οργανωμένης ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών και την ποικιλομορφία της δομής των σχετικών οργανώσεων, οι οποίες μπορούν να αποτελούνται μόνον από εθνικές οργανώσεις και σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, και από περιφερειακές και τοπικές, που εκπροσωπούν έναν δεδομένο τομέα και να έχουν ως μέλη τόσο ευρωπαϊκές και εθνικές οργανώσεις όσο και νομικά και φυσικά πρόσωπα σε όλα τα επίπεδα. Η δικτύωση πραγματοποιείται εν γένει σύμφωνα με δύο τρόπους: το δίκτυο αποτελείται είτε από ευρωπαϊκές οργανώσεις ενός δεδομένου τομέα είτε από συνδυασμό εθνικών και ευρωπαϊκών οργανώσεων.

2.5

Είναι προφανές ότι ορισμένες ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, χωρίς να γίνεται αναφορά σε ορισμένες οργανώσεις ή εθνικά δίκτυα, διαθέτουν, γενικά, εμπειρία και εμπειρογνωμοσύνη που τους επιτρέπουν να διεκδικούν το δικαίωμα συμμετοχής στις διαδικασίες διαβούλευσης στα πλαίσια της χάραξης των πολιτικών της Ένωσης. Πάντως, είναι εξίσου σαφές ότι λόγω ελλείψεως αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης, αμφισβητείται συχνά η αντιπροσωπευτικότητα των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, εκτός των οργανώσεων των κοινωνικών εταίρων. Ο κόσμος των ενώσεων και συλλόγων θεωρείται πολύ διεσπαρμένος, διότι συχνά είναι κατακερματισμένος σε πληθώρα οργανώσεων που εκπροσωπούν περισσότερο τα ιδιωτικά συμφέροντα των μελών τους παρά το γενικό συμφέρον και θεωρείται ότι τους λείπει διαφάνεια. Εξάλλου, πολλοί τον θεωρούν ανίκανο να ασκήσει πραγματική επιρροή στη διαδικασία διαμόρφωσης των πολιτικών και προετοιμασίας των αποφάσεων.

3.1

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει επανειλημμένα ότι μόνο η αντιπροσωπευτικότητα που αποδεικνύεται σαφώς μπορεί να δώσει στους εταίρους της κοινωνίας των πολιτών το δικαίωμα να συμμετέχουν αποτελεσματικά στη διαδικασία διαμόρφωσης των πολιτικών αποφάσεων και προετοιμασίας των κοινοτικών αποφάσεων.

3.1.1

Πέραν της θεμελιώδους δημοκρατικής αρχής, η απαίτηση για αντιπροσωπευτικότητα ανταποκρίνεται στο ενδιαφέρον για μεγαλύτερη προβολή και επιρροή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.1.2

Με την προοπτική αυτή, η ΕΟΚΕ προσδιόρισε τα κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας που συμπεριλήφθηκαν, πλέον πρόσφατα, στη γνωμοδότησή της, της 20ής Μαρτίου 2002 που είχε ως θέμα το Λευκό Βιβλίο της Ευρωπαϊκής διακυβέρνησης (10). Για να θεωρηθεί μια ευρωπαϊκή οργάνωση αντιπροσωπευτική, πρέπει να πληροί τα εξής εννέα κριτήρια:

3.1.3

Πάντως, στην ίδια γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ πρότεινε, «να συζητήσει τα κριτήρια αυτά με τα θεσμικά όργανα και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για να δημιουργηθεί μια βάση συνεργασίας στο μέλλον».

3.2

Προκειμένου να αποτραπούν οι παρεξηγήσεις όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής των κριτηρίων αντιπροσωπευτικότητας που καθιερώνονται στο πλαίσιο της παρούσας γνωμοδότησης κρίνεται απαραίτητο να διευκρινισθεί με σαφήνεια η διαφορά μεταξύ «διαβούλευσης», ανοιχτής κατ αρχήν για όλες τις οργανώσεις που διαθέτουν εμπειρία σε συγκεκριμένο τομέα και «συμμετοχής» ως δυνατότητας που δίνεται σε μια οργάνωση να παρεμβαίνει επίσημα και ενεργώς σε μια συλλογική διαδικασία προσδιορισμού της βούλησης για το γενικό συμφέρον της Ένωσης και των πολιτών της. Η διαδικασία αυτή, που βασίζεται σε δημοκρατικές αρχές, επιτρέπει στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συμμετέχουν ενεργώς στη διαμόρφωση των πολιτικών και στην προετοιμασία των αποφάσεων που αφορούν την εξέλιξη και το μέλλον της ΕΕ και των πολιτικών της (11).

3.2.1

Η διάκριση αυτή είναι εύστοχη και μολονότι φαίνεται ως ακαδημαϊκού κυρίως χαρακτήρα, είναι, ωστόσο, συναφής: η αντιπροσωπευτικότητα αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή δεδομένου ότι προσδίδει μια νομιμότητα. Ο στόχος στο πλαίσιο της διαδικασίας διαβούλευσης είναι να ακουστούν οι απόψεις και να συλλεγεί η εμπειρογνωμοσύνη των εταίρων της κοινωνίας των πολιτών χωρίς την επιβολή προκαταρκτικών όρων. Ωστόσο, η διαβούλευση αποτελεί σημαντική συνιστώσα του κοινωνικού διαλόγου.

3.3

Στη προαναφερόμενη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, η Επιτροπή είχε προτείνει τη θέσπιση κανόνων σύμπραξης για ορισμένους τομείς όπου η πρακτική των διαβουλεύσεων έχει ήδη καθιερωθεί, που προχωρούν πέρα από τους ελάχιστους κανόνες διαβουλεύσεων που ισχύουν για το σύνολο των υπηρεσιών της. Η Επιτροπή ζητούσε, όμως, εγγυήσεις για τη σύναψη παρόμοιων συμφωνιών εκ μέρους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά το άνοιγμα και την αντιπροσωπευτικότητά τους χωρίς, ωστόσο, να θίγει το ζήτημα των κριτηρίων που πρέπει να εφαρμοστούν.

3.4

Η ανακοίνωση της 11ης Δεκεμβρίου 2002 (12) για την κατάρτιση γενικών αρχών και ελάχιστων κανόνων που θα ισχύουν στις διαβουλεύσεις της Επιτροπής με τα ενδιαφερόμενα μέρη κάνει διάκριση μεταξύ των «ανοιχτών διαβουλεύσεων», στα πλαίσια μιας σφαιρικής και όχι αποκλειστικής προσέγγισης, και των «στοχοθετημένων διαβουλεύσεων» στα πλαίσια των οποίων τα ενδιαφερόμενα και εμπλεκόμενα στη διαβούλευση μέρη, οι ομάδες στόχοι, προσδιορίζονται σαφώς βάσει κριτηρίων επιλογής που θα πρέπει να «είναι παγιωμένα» και «διαφανή», όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση. Ακόμη και στην περίπτωση αυτή δεν καθορίσθηκε κανένα κριτήριο.

3.4.1

Στην ίδια ανακοίνωση, η Επιτροπή τονίζει, επίσης, τη σημασία που αποδίδει στις συμβολές των αντιπροσωπευτικών ευρωπαϊκών οργανώσεων αλλά παραπέμπει στις εργασίες που έχει ήδη εκτελέσει η ΕΟΚΕ όσον αφορά το θέμα των κριτηρίων αντιπροσωπευτικότητας για την επιλογή των οργανώσεων που μπορούν να συμμετάσχουν στον κοινωνικό διάλογο.

3.5

Η ΕΟΚΕ, χάρη στην ενίσχυση του ρόλου της, από τη συνθήκη της Νίκαιας, ως προνομιούχου διαμεσολαβητή μεταξύ της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των αρχών λήψης αποφάσεων της Ένωσης, φέρει πλέον αυξημένη ευθύνη:

3.6

Πρέπει, όμως, να τονισθεί ότι η παρούσα γνωμοδότηση δεν στοχεύει:

3.7

Βάσει των ανωτέρω, η κατάρτιση της παρούσας γνωμοδότησης εντάσσεται κατ' αρχήν σε μια προοπτική διασαφήνισης και εξορθολογισμού των σχέσεων της ΕΟΚΕ με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών και αποβλέπει στο να δοθεί μεγαλύτερη αξιοπιστία στο διάλογο με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών διαμέσου της ενίσχυσης της νομιμότητας των εν λόγω οργανώσεων και δικτύων.

3.7.1

Η προοπτική αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της συνέχισης των προσπαθειών για την καθιέρωση ενός ενισχυμένου και δομημένου διαλόγου με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών:

3.8

Η παρούσα γνωμοδότηση θα μπορούσε επίσης:

3.9

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η θέσπιση ενός συστήματος διαπίστευσης της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε επίπεδο ευρωπαϊκών οργάνων παρουσιάζει ταυτόχρονα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ωστόσο, κατά την ΕΟΚΕ, η παρούσα γνωμοδότηση δεν αποτελεί το κατάλληλο πλαίσιο για να αποφανθεί σχετικά με τα πλεονεκτήματα ενός παρόμοιου συστήματος. Πάντως, εκτιμά ότι το θέμα αυτό συνδέεται στενά με το θέμα της αντιπροσωπευτικότητας και ότι και ότι, συνεπώς, τα δύο θέματα αυτά θα πρέπει να εξετασθούν ταυτόχρονα στα πλαίσια ευρείας συζήτησης στην οποία θα συμμετέχει το σύνολο των ενδιαφερομένων μερών: ευρωπαϊκά όργανα και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

4.1

Η ΕΟΚΕ, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι δεν αντανακλά παρά μερικώς τη διαφορετικότητα και την εξέλιξη που εκφράζει ο όρος «οργανωμένη κοινωνία των πολιτών», ανέλαβε πρωτοβουλίες και εφήρμοσε μεταρρυθμίσεις προκειμένου να διασφαλισθεί η όσο το δυνατόν ευρύτερη αντιπροσωπευτικότητα της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

4.2

Στις δομές και τις εργασίες της ΕΟΚΕ συμμετέχουν ποικιλοτρόπως ευρωπαϊκές οργανώσεις και δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών που δεν εκπροσωπούνται, ή δεν εκπροσωπούνται ακόμη, αμέσως σ' αυτή χωρίς, ωστόσο, η συμμετοχή αυτή να βασίζεται σε σαφή κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας.

4.2.1

Έτσι, κάθε μια από τις τρεις Ομάδες  (14) της ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις ευρωπαϊκές οργανώσεις παρέχοντάς τους καθεστώς εγκεκριμένης οργάνωσης. Κατά κανόνα, τα μέλη της ΕΟΚΕ διατηρούν άμεσες ή έμμεσες επαφές με τις οργανώσεις αυτές, αλλά τούτο δεν αποτελεί επιτακτική ανάγκη.

4.2.2

Στο επίπεδο των ειδικευμένων τμημάτων  (15), οι ευρωπαϊκές οργανώσεις, που μπορούν συμβάλουν ουσιαστικά στην εκπόνηση μιας γνωμοδότησης, συμμετέχουν συχνά στις σχετικές εργασίες. Οι οργανώσεις αυτές ενημερώνονται για τις τρέχουσες εργασίες, διατυπώνουν τις παρατηρήσεις τους και έχουν τη δυνατότητα να εκπροσωπούνται από εμπειρογνώμονες και να συμμετέχουν στις ακροάσεις ή στις διασκέψεις που διοργανώνονται.

4.2.3

Η ΕΟΚΕ διοργανώνει εκδηλώσεις (διασκέψεις, σεμινάρια, ακροάσεις, κλπ.) σχετικά με εγκάρσια θέματα, όπως πρόσφατα για τη στρατηγική της Λισαβόνας τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις δημοσιονομικές προοπτικές 2007-2013. Ενδεικτικά αναφέρονται, επίσης, οι συναντήσεις για την παρακολούθηση των εργασιών της Διακυβερνητικής Διάσκεψης (16).

4.2.3.1

Οι συμμετέχοντες που προέρχονται από την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών επιλέγονται με πραγματιστικά κριτήρια βάσει των προτάσεων των ομάδων, των μελών της ΕΟΚΕ, των τμημάτων ή της Γραμματείας. Οι εκδηλώσεις αυτές είναι κατ' αρχήν ανοικτές και στους εκπροσώπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εξέφρασαν αυθόρμητα το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν σ' αυτές.

4.3

Ένα επιπρόσθετο βήμα υπέρ της συνεργασίας αυτής έγινε το 2004 με τη σύσταση ομάδας συνδέσμου μεταξύ της ΕΟΚΕ και των εκπροσώπων των κυριοτέρων κλάδων της ευρωπαϊκής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών. Η εν λόγω ομάδα σύνδεσμος αποτελείται σήμερα — πέραν των δέκα αντιπροσώπων της ΕΟΚΕ (μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η Πρόεδρος της ΕΟΚΕ, καθώς και οι πρόεδροι των 3 Ομάδων και των 6 ειδικευμένων τμημάτων) — από δεκατέσσερα μέλη που προέρχονται από τις κυριότερες οργανώσεις και από τα δίκτυα που δραστηριοποιούνται στους τομείς που εκπροσωπούνται στην ομάδα σύνδεσμο ανεξαρτήτως από το εάν οι οργανώσεις αυτές διαθέτουν ή όχι καθεστώς εγκεκριμένης οργάνωσης.

4.3.1

Η αποστολή αυτής της ομάδας συνδέσμου είναι να διασφαλίζει, αφενός, μια συντονισμένη προσέγγιση της ΕΟΚΕ έναντι των ευρωπαϊκών οργανώσεων και δικτύων της κοινωνίας των πολιτών και, αφετέρου, την παρακολούθηση των πρωτοβουλιών που αποφασίζονται από κοινού.

4.4

Η εν λόγω συνοπτική παρουσίαση αντικατοπτρίζει την πραγματιστική προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί από την ΕΟΚΕ έως τώρα, η οποία λαμβάνει κατά κανόνα τη μορφή μιας ανοικτής και μη αποκλειστικής προσέγγισης στο πλαίσιο μιας προοδευτικής διάρθρωσης των σχέσεών της με την ευρωπαϊκή οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Εντούτοις, όσον αφορά την αναγνώριση του καθεστώτος εγκεκριμένης οργάνωσης ή τις τομεακές διαβουλεύσεις που διεξάγονται από τα τμήματα, η προσέγγιση που ακολουθείται είναι περισσότερο στοχοθετημένη.

4.5

Η τελική έκθεση της ομάδας ad hoc «Διαρθρωμένη συνεργασία με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών» της 10ης Φεβρουαρίου 2004 τονίζει ότι «ιδιαίτερη σημασία πρέπει, οπωσδήποτε, να αποδοθεί στο ζήτημα της αντιπροσωπευτικότητας», αλλά και ότι «το ζήτημα αυτό δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο για την οιαδήποτε πρόοδο» και προτείνει ότι «η επίδειξη σύνεσης δεν αποκλείει την επιφυλακτικότητα, επιβάλλει όμως μία ανοιχτή και πραγματιστική στάση».

5.1

Είναι προφανές ότι τα κριτήρια που απαριθμεί η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της για τη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση δεν είναι εξίσου σαφή. Γι' αυτό κρίνεται απαραίτητο να διευκρινισθεί η σημασία και η εμβέλειά τους προκειμένου να καταστούν μετρήσιμα και εφαρμόσιμα στην πράξη.

5.2

Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι είναι σημαντικότερο να καθιερωθεί μια σαφής, ενιαία, και απλή διαδικασία αξιολόγησης με την οποία θα κρίνεται η αντιπροσωπευτικότητα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ενώ συγχρόνως θα αποφεύγονται πολύπλοκα και επίμαχα προβλήματα.

5.3

Η διαδικασία καθιστά δυνατή την εξέταση των κριτηρίων που προσαρμόζονται στις υπάρχουσες δομές και την λειτουργία των ευρωπαϊκών οργανώσεων. Πρέπει, επίσης, να βασίζεται στη συμμετοχή των ίδιων των οργανώσεων στη διαδικασία αξιολόγησης. Η ΕΟΚΕ δεν έχει καμία πρόθεση να παρέμβει στην ανεξαρτησία των εν λόγω οργανώσεων.

5.4

Γι' αυτό, η διαδικασία πρέπει να βασίζεται στις εξής αρχές:

5.5

Προτείνεται να περιλαμβάνονται στη διαδικασία οι εξής τρεις βάσεις αξιολόγησης:

5.5.1

Οι δύο πρώτες βάσεις αξιολόγησης είναι σαφείς και αφορούν τη δομή κάθε οργάνωσης. Γι' αυτό, προσφέρουν μια καλή βάση για αντικειμενικές σχετικά δυνατότητες προκειμένου να κριθεί η αντιπροσωπευτικότητα των οργανώσεων, διατηρώντας συγχρόνως τη δυναμικότητα της κοινωνίας των πολιτών. Η τρίτη διάσταση είναι πιο πολύπλοκη.

5.6

Κατά την ΕΟΚΕ, η προτεινόμενη αλλαγή δεν δημιουργεί κάποιο βάρος ή συγκεκριμένη υποχρέωση στις σχετικές οργανώσεις αλλά απαιτεί διαφάνεια για τις δομές τους και τον τρόπο λειτουργία τους. Η διαφάνεια αποτελεί, εξάλλου, βασική και γενικού συμφέροντος δημοκρατική αρχή διότι επιτρέπει στις διάφορες ομάδες συμφερόντων που είναι παρούσες στην κοινωνία και στους πολίτες, ατομικά, καθώς και στις δημόσιες αρχές, να γνωρίσουν τις δομές και τις δραστηριότητες των οργανώσεων ώστε να σχηματίσουν την δική τους άποψη επί του θέματος.

5.7

Με βάση τις αρχές αυτές και τις βάσεις αξιολόγησης θα μπορούσε η ΕΟΚΕ να καταστρώσει μια διαδικασία που θα επιτρέπει την αξιολόγηση της αντιπροσωπευτικότητας των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Η διαδικασία που θα μπορούσε να τεθεί σε ισχύ με την καθιέρωση ενός ειδικού μέσου αξιολόγησης σε συνεργασία κατά κύριο με την ομάδα σύνδεσμο και με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις και τα ευρωπαϊκά δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών.

6.1

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι υπάρχει άμεση και στενή σχέση μεταξύ των κριτηρίων που πρότεινε ήδη και των καταστατικών που διέπουν τις ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

6.2

Κατ' αρχήν όλες οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο είτε de facto ή de jure θα έπρεπε, πράγματι, να διαθέτουν καταστατικό (17).

6.3

Σύμφωνα με το πνεύμα των κριτηρίων που καθόρισε ήδη η ΕΟΚΕ (18) και με την προοπτική να τα καταστήσει πλήρως λειτουργικά, το καταστατικό μιας ευρωπαϊκής οργάνωσης πρέπει να αναφέρει ή να προβλέπει τα εξής στοιχεία:

6.4

Λόγω υφιστάμενου κενού στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, κάθε οργάνωση θεσπίζει ελεύθερα το καταστατικό της βάσει της ισχύουσας εθνικής νομοθεσίας (19).

6.4.1

Με την ευκαιρία αυτή, μπορεί να αναφερθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη από το 1991 (20) είχε προτείνει να θεσπιστεί η ίδρυση «ευρωπαϊκών ενώσεων». Σκοπός της πρότασης ήταν να δημιουργηθεί μια μορφή ένωσης για τις ενώσεις με μέλη σε πολλά κράτη μέλη όπως έγινε με τη νομοθεσία που ισχύει σήμερα για τις ανώνυμες εταιρείες και τους συνεταιρισμούς. Οι ουσιαστικές διατάξεις της εν λόγω πρότασης είναι σύμφωνες με ό,τι προτείνεται πιο πάνω σχετικά με το περιεχόμενο του καταστατικού.

6.4.2

Η εν λόγω πρόταση, υπέρ της οποίας ετάχθη (21) η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της, είχε σταματήσει εξαιτίας της αντίθεσης ορισμένων κρατών μελών και τώρα μάλιστα απεσύρθη από την Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ έχει πεισθεί ότι ένα παρόμοιο καθεστώς αποτελεί σημαντικό μέσο επιβεβαίωσης του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι που αποτελεί θεμελιώδη ελευθερία και περιλαμβάνεται στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έκφραση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Φρονεί, εξάλλου, ότι οι αρχές που περιέχονται στο άρθρο Ι — 47 του σχεδίου συνταγματικής συνθήκης θα έπρεπε να αποτελούν κίνητρο για να ξεκινήσει εκ νέου το εν λόγω θέμα.

6.4.3

Συνεπώς η ΕΟΚΕ τάσσεται και πάλι υπέρ της σύνταξης ενός ευρωπαϊκού καταστατικού των διεθνικών ενώσεων, παρόμοιο με το καταστατικό των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων που άρχισε να ισχύει το Νοέμβριο του 2003 (22). Η θέση της ΕΟΚΕ είναι συμβατή με τις προτάσεις της παρούσας γνωμοδότησης.

6.5

Ωστόσο, οι οργανώσεις μέλη οφείλουν να εγγυώνται, μέσω κατάλληλων μηχανισμών και διαδικασιών, τον έλεγχο της εφαρμογής των κανόνων των καταστατικών τους στα πλαίσια των εσωτερικών τους δημοκρατικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων.

6.6

Προκειμένου να διασφαλισθεί η αποτελεσματική διαφάνεια της λειτουργίας των ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, τα καταστατικά, η ετήσια οικονομική έκθεση και ο ετήσιος απολογισμός δραστηριοτήτων, καθώς και όλες οι πληροφορίες που αφορούν τις οικονομικές υποχρεώσεις των οργανώσεων μελών, θα πρέπει να δημοσιοποιούνται καθώς, επίσης, και οι πηγές χρηματοδότησης και, εάν είναι δυνατόν, να καταχωρούνται στις ιστοσελίδες των σχετικών οργανώσεων.

7.1

Ένα από τα κριτήρια που προτείνονται από την ΕΟΚΕ, προβλέπει ότι, προκειμένου μια ευρωπαϊκή οργάνωση να θεωρηθεί αντιπροσωπευτική των συμφερόντων που εκπροσωπεί, οφείλει να διαθέτει οργανώσεις μέλη στην πλειονότητα των κρατών μελών.

7.2

Για να εφαρμοστεί στην πράξη το κριτήριο αυτό, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι προκειμένου μια ευρωπαϊκή οργάνωση να θεωρείται αντιπροσωπευτική θα πρέπει να εκπροσωπείται στα περισσότερα από τα μισά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόμοια απαίτηση φαίνεται απαραίτητη ακόμη και εάν η πρόσφατη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιπλέκει την κατάσταση περισσότερο.

7.3

Προκειμένου να καταστεί δυνατή η εκτίμηση της παρουσίας της, κάθε ευρωπαϊκή οργάνωση θα πρέπει να δημοσιεύει τον κατάλογο των οργανώσεων που είναι μέλη της είτε πρόκειται για ανεξάρτητες οργανώσεις εξωτερικών φορέων (νομικά πρόσωπα) που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών στα κράτη μέλη είτε ευρωπαϊκές ενώσεις παρομοίων οργανώσεων.

7.4

Η εκτίμηση της κατάστασης μιας ευρωπαϊκής οργάνωσης ή εθνικών οργανώσεων που είναι μέλη της προκειμένου να θεωρηθούν ως αναγνωρισμένες και αντιπροσωπευτικές είναι μάλλον δύσκολη. Οι σκέψεις που εκτίθενται βοηθούν στην εν λόγω εκτίμηση.

7.5

Πρέπει να λαμβάνεται ως βάση η αρχή ότι για να ενταχθεί μια οργάνωση σε μια ευρωπαϊκή οργάνωση, είτε είναι εθνική είτε διεθνική, πρέπει να ανταποκρίνεται όχι μόνο στα κριτήρια που προβλέπονται για να γίνει μέλος από το καταστατικό της σχετικής ευρωπαϊκής οργάνωσης αλλά και από εκείνα που προβλέπονται από το δικό της καταστατικό.

7.6

Επομένως, οι εθνικές οργανώσεις μέλη οφείλουν, με τον ίδιο τρόπο όπως και η ευρωπαϊκή οργάνωση της οποίας είναι μέλη, να παρουσιάζουν με διαφανή τρόπο τα καταστατικά τους και την έκθεση δραστηριοτήτων τους, έτσι ώστε να φαίνεται ευκρινώς η δομή και ο τρόπος λειτουργίας της οργάνωσης. Θα ήταν, επίσης, ευκταίο να είναι γνωστός ο αριθμός των πολιτών που είναι άμεσα ή έμμεσα μέλη της, όπως απαιτεί και το Συμβούλιο της Ευρώπης.

8.1

Τα κριτήρια που εξετάστηκαν ανωτέρω μπορούν, λόγω της φύσης τους, να αποτελέσουν αντικείμενο σχετικά εύκολης αντικειμενικής αξιολόγησης. Αντίθετα, πιο λεπτές είναι η εφαρμογή και η εκτίμηση των ποιοτικών κριτηρίων. Βέβαια, τα καταστατικά μιας οργάνωσης και ιδίως οι σκοποί και τα μέσα δράσης με τα οποία έχει εφοδιασθεί, καθώς και η γεωγραφική της εγκατάσταση, προσφέρουν ορισμένα στοιχεία αξιολόγησης. Μπορεί, όμως, να αποδειχθούν ανεπαρκή για να αξιολογηθεί η αντιπροσωπευτικότητα μιας οργάνωσης. Έτσι, τα ποιοτικά κριτήρια αποτελούν περισσότερο το μέσο εκτίμησης της ικανότητας συμβολής των εξεταζομένων οργανώσεων.

8.2

Στα πλαίσια αυτά, πρέπει να υπομνησθεί και πάλι ότι η παρούσα γνωμοδότηση δεν εξετάζει τις οργανώσεις που διαθέτουν την απαιτούμενη εμπειρογνωμοσύνη προκειμένου να συμμετάσχουν σε διαδικασία ανοικτής διαβούλευσης (βλ. ανωτέρω) αλλά τις οργανώσεις που καλούνται να συμμετάσχουν ενεργώς και επίσημα στη διαδικασία χάραξης πολιτικών.

8.3

Έτσι, τα ποιοτικά κριτήρια παραπέμπουν, αφενός, στην εμπειρία της οργάνωσης και στην ικανότητά της να υπερασπίζεται τα συμφέροντα των πολιτών έναντι των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και, αφετέρου, στην εμπιστοσύνη και στη φήμη που χαίρει όσον αφορά τα όργανα και άλλους φορείς της ευρωπαϊκής οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

8.4

Γι' αυτό, πρέπει να αξιολογηθεί η ικανότητα συμβολής μιας ευρωπαϊκής οργάνωσης και, βάσει αυτής, η ποιοτική της αντιπροσωπευτικότητα που θα στηρίζεται στον τρόπο με τον οποίο η υπό εξέταση οργάνωση μπορεί να αποδείξει με τις δραστηριότητές της το βαθμό συμμετοχής της στις συμβουλευτικές διαδικασίες που ακολουθούνται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

8.5

Ως εκ τούτου, έχει ουσιαστική σημασία να δημοσιεύουν οι σχετικές ευρωπαϊκές οργανώσεις απολογισμό των δραστηριοτήτων τους όπως και κάθε άλλη χρήσιμη πληροφορία με διαφάνεια. Θα μπορούσαν, επίσης, να χρησιμοποιούνται «δείκτες επιδόσεων» όπως συμβαίνει ιδίως στον πανεπιστημιακό τομέα και στην έρευνα, οι οποίοι θα πρέπει να καθοριστούν σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

8.6

Πάντως, η ΕΟΚΕ προτίθεται να ενεργήσει σχετικά με τρόπο διαφανή, ρεαλιστικό και αντικειμενικό, στα πλαίσια μιας δυναμικής και ανοικτής διαδικασίας.

η πρώτη μορφή, είναι ο διάλογος μεταξύ των αντιπροσωπευτικών ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για την εξέλιξη και το μέλλον της Ένωσης και τω πολιτικών της,

η δεύτερη, είναι ο δομημένος και τακτικός διάλογος μεταξύ όλων των εν λόγω οργανώσεων και της Ένωσης, και τέλος,

η τρίτη, είναι ο καθημερινός κλαδικός διάλογος μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των συνομιλητών τους εντός των νομοθετικών και εκτελεστικών οργάνων.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/48

1.1

Στις 13 Μαΐου 2005, ο επίτροπος κ. Laszlo Kovacs, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) να εκδώσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα μια κοινή ενοποιημένη εταιρική φορολογική βάση. Ο επίτροπος επισήμανε ότι η βάση αυτή θα επιτρέψει την κατάργηση πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες με δραστηριότητες σε πολλές χώρες της Ε.Ε. Η πρόταση χαίρει της τεράστιας υποστήριξης των επιχειρήσεων και πολλών κυβερνήσεων.

1.2

Από το 2001, η Επιτροπή δημοσίευσε πολλές ανακοινώσεις και εκθέσεις για τη φορολογία των εταιριών και κυρίως μια σημαντική έκθεση, τον Οκτώβριο του 2001, για τη φορολογία των επιχειρήσεων.

1.2.1

Τον Ιούλιο του 2004, μετά από ανεπίσημο έγγραφο με αντικείμενο την κοινή ενοποιημένη εταιρική φορολογική βάση και κατόπιν συζήτησης στο Συμβούλιο υπουργών, συγκροτήθηκε ειδική ομάδα από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών. Μέχρι το 2007, η ομάδα αυτή θα εξετάσει λεπτομερώς όλες τις πτυχές που αφορούν τη νέα πρακτική διάρθρωση της κοινής βάσης. Οι συζητήσεις αυτές καθώς και η παρούσα γνωμοδότηση αφορούν αποκλειστικά την κοινή βάση για τον υπολογισμό του φόρου επί των εταιριών και όχι του φορολογικού συντελεστή. Δεν εξετάζεται, εξάλλου, ούτε το θέμα της φορολογίας από το κράτος μέλος καταγωγής. Τούτο είναι μάλλον ένα πρότυπο σχέδιο, ενώ η κοινή ενοποιημένη βάση είναι ένα γενικό σχέδιο.

1.3

Οι συζητήσεις στρέφονται όχι μόνο γύρω από την εφαρμογή ενός κοινού συστήματος για τον καθορισμό της κοινής βάσης αλλά και στο ότι η βάση αυτή θα πρέπει να είναι ενοποιημένη. Αυτό αφορά συγκεκριμένα τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε πολλά κράτη μέλη. Για να λειτουργήσει, κατά τον καλύτερο τρόπο, ένα σύστημα κοινής φορολογικής βάσης πρέπει οι εταιρείες αυτές να υιοθετήσουν μια ενιαία βάση και να υπολογίζουν τα κέρδη τους για τον όμιλο των εταιρειών στο σύνολο του. Έτσι, οι λογαριασμοί είναι ενοποιημένοι. Είναι προφανές ότι θα απαιτηθούν συστήματα που επιτρέπουν να προσδιορίζεται το μέρος των κερδών που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις εταιρείες του ομίλου.

1.4

Οι συζητήσεις αφορούν μόνον τον φόρο επί των εταιρειών και όχι όλες τις πτυχές της φορολογίας των επιχειρήσεων. Υπάρχουν πολλές μορφές εταιρειών όπως, π.χ., οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και ιδρύματα, που διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών. Εάν καθιερωθεί μια κοινή φορολογική βάση για τις ανώνυμες εταιρείες, τότε θα τροποποιηθούν οι σχέσεις των εταιρειών αυτών με τις άλλες εταιρείες και επιχειρήσεις σε επίπεδο φορολογίας των κερδών. Πιθανόν να απαιτηθούν διορθώσεις σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά την φορολογία των κερδών για άλλες μορφές εταιρειών και επιχειρήσεων. Η πτυχή αυτή δεν εξετάζεται από την ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής και των κρατών μελών που αναφέρεται ανωτέρω και ούτε θα εξεταστεί στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.1

Η ΕΟΚΕ εξέτασε σε πολλές γνωμοδοτήσεις τα προβλήματα που προκύπτουν από τις διαφορές που υπάρχουν στον τομέα της φορολογικής βάσης για τις εταιρείες στα διάφορα κράτη μέλη της Ε.Ε. Φρονεί, επίσης, ότι ο επιδιωκόμενος στόχος είναι η δημιουργία συνθηκών ελεύθερου και θεμιτού ανταγωνισμού ο οποίος ενθαρρύνει την διασυνοριακή δραστηριότητα των εταιριών χωρίς να υπονομεύονται τα εθνικά συστήματα φορολογίας των εταιρειών (1). H διαδικασία που προτείνει η ΕΟΚΕ είναι να καταβληθούν πρώτα προσπάθειες για την εξεύρεση λύσεων στον τομέα της κοινής φορολογικής βάσης επί των εταιριών και εν συνεχεία μόνο να εξεταστεί το θέμα του φορολογικού συντελεστή ΕΟΚΕ (2).

2.2

Η κοινή εταιρική φορολογική βάση μπορεί μειώσει, ακόμα και να εξαλείψει, τα περισσότερα εμπόδια στην διασυνοριακής δραστηριότητας των εταιρειών εντός της Ε.Ε. Μπορούν να αναφερθούν τα εξής παραδείγματα προβλημάτων:

2.2.1

Ακόμη και εάν ο φόρος επί των εταιρειών αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την δημιουργία μιας ευνοϊκής κατάστασης, εντούτοις δεν πρέπει να παραβλεφθεί ότι και πολλοί άλλοι παράγοντες μπορούν, επίσης, να έχουν τεράστια σημασία τόσο για τις διασυνοριακές συναλλαγές όσο και για τη γεωγραφική εγκατάσταση των επιχειρήσεων (3).

2.3

Η ΕΟΚΕ διευκρίνισε επίσης ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι διαφορές σχετικά με τη φορολογική βάση. Υπάρχουν, επίσης, πολλές και συγκεκριμένες διαφορές μεταξύ των ρυθμίσεων που εφαρμόζονται, π.χ., όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο εισπράττονται οι φόροι, τα έγγραφα που πρέπει να δημοσιεύονται, και η ρύθμιση των διενέξεων. Θα έπρεπε, επίσης, να είναι δυνατόν να μετριαστούν πολλά προβλήματα μέσω συγκεκριμένων μέτρων που θα πρέπει να συνοδεύουν την καθιέρωση της φορολογικής βάσης (4).

2.3.1

Η ισχύς και η εφαρμογή ενός μόνο κώδικα κανόνων είναι ίσως το μεγαλύτερο πρακτικό πλεονέκτημα που βλέπουν οι εταιρείες στο σύστημα της κοινής φορολογικής βάσης. Αντί να έχουν οι διάφορες μονάδες ενός ομίλου εταιρειών χωριστή λογιστική, θα μπορούν να χρησιμοποιούν μια ενοποιημένη λογιστική. Πέραν του ότι θα επιτρέψει τη δημιουργία πιο ισότιμων ανταγωνιστικών συνθηκών, η κοινή φορολογική βάση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα όχι μόνο για τις εταιρείες αλλά και για τις φορολογικές αρχές (5).

2.4

Η ΕΟΚΕ συνέστησε, επίσης, να διευρυνθεί η συζήτηση για την κοινή φορολογική βάση ώστε να συμπεριληφθούν και τα διασυνοριακά προβλήματα. Η εισαγωγή της φορολογικής βάσης πρέπει να διευκολύνει όχι μόνο τη λειτουργία των εταιρειών που ασκούν διασυνοριακή δραστηριότητα αλλά και τη λειτουργία εκείνων που δραστηριοποιούνται μόνον σε εθνικό επίπεδο. Η επιδίωξη του βασικού στόχου, που είναι η διασφάλιση συνθηκών θεμιτού ανταγωνισμού για τις εταιρείες που αναπτύσσουν δραστηριότητες σε πολλές χώρες, δεν πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία και νέων διαφορών μεταξύ των εταιρειών αυτών και των εταιρειών που δραστηριοποιούνται μόνο σε εθνικό επίπεδο.

2.4.1

Υπάρχει, επίσης, η επιθυμία να διευκολυνθεί στον τομέα αυτό η λειτουργία των μικρών επιχειρήσεων, των οποίων η δραστηριότητα ασκείται σχεδόν αποκλειστικά σε εθνικό επίπεδο. Οι προσπάθειες που αποβλέπουν στη δημιουργία απλών και σαφών φορολογικών κανόνων είναι εξίσου σημαντικές (6).

2.5

Η ΕΟΚΕ είχε και παλαιότερα επισημάνει ότι δεν είναι δυνατόν να καθιερωθεί εκούσια μια φορολογική βάση — δηλαδή ότι θα επιτρέπεται η επιλογή μεταξύ ενός εθνικού συστήματος φορολόγησης το οποίο θα συνεχίσει να υπάρχει και ενός ειδικού συστήματος για τις εταιρείες με διασυνοριακή δραστηριότητα. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η καθιέρωση μιας κοινής φορολογικής βάσης για τις εταιρείες πρέπει να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα (7).

2.6

Η ΕΟΚΕ πάντοτε υποστήριξε τη σκέψη ότι οι κανόνες της κοινής φορολογικής βάσης πρέπει να συνδυαστούν όσο το δυνατό περισσότερο με τους διεθνείς κανόνες λογιστικής. Η ΕΟΚΕ, ωστόσο, αντιλαμβάνεται ότι τα διεθνή πρότυπα εσωτερικού ελέγχου (International Financial Reporting Standards — IFRS), που ισχύουν για τη διεθνή λογιστική, θα μπορούσαν, στο πλαίσιο μιας ρύθμισης για τη δημιουργία κοινής βάσης για τη φορολογία, να χρησιμεύσουν μόνο ως αφετηρία για τον υπολογισμό της φορολογικής βάσης

2.7

Η, μέχρι σήμερα ανικανότητα του Συμβουλίου υπουργών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να λάβουν απόφαση για την καθιέρωση μιας κοινής εταιρικής φορολογικής βάσης είχε ως μη επιθυμητό αποτέλεσμα ότι για να γίνουν οι επιλογές που ήταν απαραίτητες απαιτείτο προσφυγή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Για όσο χρονικό διάστημα θα υπάρχουν διαφορές, οι δικαστικές αποφάσεις θα είναι αναγκαίες για να διαιτητεύουν μεταξύ των διαφόρων φορολογικών συστημάτων. Με τον τρόπο αυτό, τα φορολογικά συστήματα των κρατών μελών λαμβάνουν προοδευτικά τη σφραγίδα των αποφάσεων του Ε.Δ. στον τομέα της εσωτερικής αγοράς χωρίς να έχει ληφθεί καμιά πολιτική απόφαση (8). (9)Γνωστό παράδειγμα της εν λόγω κατάστασης είναι η υπόθεση «Marks & Spencer» σχετικά με την οποία προσφάτως απεφάνθη το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

2.8

Η επιθυμία της ΕΟΚΕ να εξετάσει τη φορολογία των εταιρειών μέσα από μια ευρύτερη πολιτική προοπτική σημαίνει ότι η φορολογική ουδετερότητα πρέπει να εξεταστεί όχι μόνο στο πλαίσιο της φορολόγησης των εταιριών αλλά και σε σχέση με τους δύο συντελεστές παραγωγής που είναι η εργασία και το κεφάλαιο. Αυτή η θέση αρχής συνδέεται ευρύτατα με το θέμα της επιλογής του φορολογικού συντελεστή (10).

2.9

Η ολοκλήρωση και η ένταση του ανταγωνισμού αποτελούν αλληλένδετα φαινόμενα. Μπορούν να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα και την ανάπτυξη. Όμως, τούτο προϋποθέτει ότι όσοι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο ανταγωνισμό δεν θα είναι σε θέση να αντισταθμίσουν την ανεπάρκεια τους στον τομέα της παραγωγής με τη μείωση της φορολογίας των εταιρειών. Για να υλοποιηθούν τα θετικά αποτελέσματα της ολοκλήρωσης πρέπει να απαλειφθούν τα στοιχεία της φορολογίας των εταιρειών που είναι δυνατόν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό (11).

2.10

Με μια κοινή, ας το ελπίσουμε, υποχρεωτική φορολογική βάση αυξάνονται οι δυνατότητες ελέγχου των φορολογικών εισπράξεων εφόσον οι αρχές θα πρέπει να γνωρίζουν μόνο ένα σύστημα και θα είναι επομένως ευκολότερη η μεταξύ τους συνεννόηση. Θα διευκολυνθεί, επίσης, η πάταξη της φοροδιαφυγής. Ένα μη υποχρεωτικό κοινό σύστημα βάσης — δηλαδή που θα έδινε τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ενός κοινού συστήματος και του εθνικού συστήματος που θα παρέμενε σε ισχύ για να καθορίζει τη φορολογική βάση για τις εταιρείες που ασκούν δραστηριότητες μόνο σε εθνικό επίπεδο — θα δημιουργούσε, άλλωστε, μια κατάσταση σύμφωνα με την οποία τα κράτη, αντί των εταιριών, θα έπρεπε να εφαρμόζουν πολλά φορολογικά συστήματα.

3.1

Οι εισπράξεις του εταιρικού φόρου κυμαίνονται ανάλογα με τη χώρα που εισπράττεται ο φόρος. Το φαινόμενο αυτό εξηγείται από τις διαφορές των φορολογικών συντελεστών (μεταξύ 12,5 και 40 %), στην πραγματικότητα όμως ακριβώς διότι η φορολογική βάση κυμαίνεται δεν φαίνεται καθαρά το μέτρο στο οποίο η κατάσταση αυτή εξαρτάται από τις διαφορές του φορολογικού συντελεστή (12).

3.2

Η Επιτροπή έδωσε πληροφορίες για αυτό που αποκαλείται «αφανής φορολογικός συντελεστής»: είναι το ποσοστό του φόρου που πλήρωσε πραγματικά η εταιρεία επί των κερδών της. Αντίθετα, βλέπουμε πολύ συχνά απλές συγκρίσεις των φορολογικών συντελεστών. Αυτές μπορεί να είναι απατηλές όπως, π.χ., στην περίπτωση που υψηλός φορολογικός συντελεστής αντιστοιχεί σε μέτριες φορολογικές εισπράξεις διότι οι δυνατότητες εκπτώσεων είναι σημαντικές. Οι φορολογικές εισπράξεις μπορεί, επίσης, να κυμαίνονται ανάλογα με την αποτελεσματικότητα είσπραξης και το είδος των ελέγχων που διενεργούνται. Η εφαρμογή μιας νέας αποτελεσματικές λύσης σε όρους διοικητικής οργάνωσης της φορολογίας έχει, επίσης, σημασία όσον αφορά τους πόρους που μπορεί να κινητοποιήσει μια εταιρεία για να διαχειριστεί την πληρωμή του εταιρικού φόρου (13).

3.3

Ο ΟΟΣΑ διαπίστωσε το 1990 ότι το 60 % του παγκόσμιου εμπορίου πραγματοποιείται μεταξύ των εταιρειών ομίλων. Οι διαφορές μεταξύ των συστημάτων εθνικής φορολόγησης καθίστανται έτσι ένα πρόβλημα για τις εταιρείες στο μέτρο που αντανακλώνται στο εσωτερικό των εν λόγω εταιρειών.

3.4

Είναι δύσκολο να υπολογιστούν οι οικονομικές συνέπειες μιας κοινής βάσης για τη φορολογία των επιχειρήσεων. Σε μια πρόσφατη μελέτη εκτιμήθηκε ότι η σχετική επίδραση στο ΑΕγχΠ θα κυμαίνεται από 0,2 % έως 0,3 % αυτού. Οι υπολογισμοί περιλαμβάνουν μόνο τους κοινούς κανόνες για τη φορολογική βάση και όχι την ενοποίηση ή τις διοικητικές οικονομίες. Το ποσοστό αυτό πρέπει επίσης να εξεταστεί σε σχέση με το γεγονός ότι ο εταιρικός φόρος αντιπροσωπεύει συνολικά περίπου το 3 % του ΑΕγχΠ (14).

3.5

Το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων των μεγάλων εταιρειών είναι διασυνοριακές. Γι' αυτό, οι διαφορές της φορολογίας των εταιρειών αποτελούν γι' αυτές πρόβλημα. Οι εταιρείες που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε περισσότερες χώρες έχουν ωστόσο αποκτήσει την αναγκαία εμπειρογνωμοσύνη και έχουν κατορθώσει να χρηματοδοτούν τις επιπλέον δαπάνες. Όμως, οι εταιρείες που πλήττονται σκληρότερα από τις διαφορές των φορολογικών συστημάτων είναι πιθανόν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που εξέτασαν τη δυνατότητα ανάπτυξης δραστηριοτήτων και εκτός της χώρας προέλευσής τους, αργότερα όμως υπαναχώρησαν. Η θέσπιση κοινών κανόνων θα μετρίαζε αισθητά τα εμπόδια που απαγορεύουν στις επιχειρήσεις να αρχίσουν την επέκταση των δραστηριοτήτων τους σε περισσότερες από μια χώρες. Υπάρχουν πολλά περιθώρια για μεγαλύτερη ολοκλήρωση και για ενίσχυση του ανταγωνισμού, πράγμα που μπορεί να αποτελέσει ένα από τα μεγαλύτερα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από ένα κοινό σύστημα για τον υπολογισμό του φόρου των εταιρειών.

4.1

Μέχρι σήμερα έχουν υιοθετηθεί μόνο τρεις οδηγίες στον τομέα της φορολογίας των εταιρειών. Η οδηγία για τις μητρικές και θυγατρικές εταιρείες (90/435) προβλέπει ότι το μέρισμα της θυγατρικής σε συγκεκριμένη χώρα δεν φορολογείται από το κράτος μέλος της μητρικής εταιρίας. Ωστόσο, η απαλλαγή από τη φορολογία μπορεί να αντικατασταθεί από νόμο βάσει του οποίου ο φόρος που καταβλήθηκε στη χώρα της θυγατρικής θα μπορεί να εκπίπτεται από τον καταβλητέο φόρο στη χώρα της μητρικής εταιρίας.

4.2

Η οδηγία για τις συγχωνεύσεις (90/434) ρυθμίζει τη φορολογία σε περίπτωση αναδιάρθρωσης των εταιριών. Πάντως, επειδή στο αστικό δίκαιο δεν προβλέπονται διατάξεις για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις και διασπάσεις, ούτε η οδηγία τις συμπεριλαμβάνει. Η οδηγία ρυθμίζει περισσότερο τις εξαγορές επιχειρήσεων.

4.3

Πρόσφατα, υιοθετήθηκε τρίτη οδηγία για την ρύθμιση της επιβολής τόκων και τελών μεταξύ των εταιρειών που συνδέονται στενά (2003/49). Η οδηγία καταργεί την φορολόγηση στην πηγή για τις διασυνοριακές μεταβιβάσεις.

4.4

Από το 1997 υπάρχει κώδικας συμπεριφοράς για τη φορολόγηση των εταιρειών, δυνάμει του οποίου τα κράτη μέλη δεν μπορούν να προσελκύουν επενδύσεις χάρη σε μέτρα που είναι επιζήμια από φορολογική άποψη. Βάσει του εν λόγω κώδικα, οι χώρες δεσμεύονται να μην επιβάλλουν νέους φόρους που είναι επιζήμιοι και να αναθεωρήσουν τις ισχύουσες διατάξεις. Ο κώδικας αυτός συμπληρώθηκε με κατάλογο 66 φορολογικών μέτρων που θεωρούνται ως τα επιζήμια. Τα μέτρα αυτά είναι σήμερα στο στάδιο της κατάργησης.

5.1

Οι νόμοι που διέπουν τις μορφές των επιτρεπόμενων εκπτώσεων για τον καθορισμό της φορολογικής βάσης πριν από τον υπολογισμό του φόρου είναι αυτοί που διαφέρουν περισσότερο από χώρα σε χώρα και αποτελούν έτσι σημαντικό θέμα για τις συνομιλίες των κρατών μελών. Με την ευκαιρία αυτή, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ιδιαίτερα ότι είναι σημαντικό να καταβληθούν προσπάθειες προκειμένου να διευρυνθούν οι βάσεις για τη φορολογία των εταιρειών. Ωστόσο, πρέπει να υπενθυμιστεί ότι μια ευρύτερη βάση μπορεί να απαιτεί αναθεώρηση του φορολογικού συντελεστή.

Δυστυχώς, η συζήτηση πρέπει να αρχίσει από την αρχή. Ήδη από σήμερα μπορούν οι δαπάνες να εξεταστούν διαφορετικά, αυτό θα εξαρτηθεί από το εάν χαρακτηριστούν ως τακτικές δαπάνες και συνεπώς ληφθούν υπόψη κατά τον υπολογισμό της κοινής βάσης, ή ως δαπάνες που πρέπει να αφαιρεθούν από τα κέρδη μετά τον προσδιορισμό της φορολογικής βάσης. Εναπομένουν πολλά να γίνουν από τους εμπειρογνώμονες επί φορολογικών θεμάτων έως ότου συμφωνήσουν να υποβάλλουν κοινές προτάσεις.

5.2

Το σύστημα της φορολογικής βάσης θα πρέπει να είναι ανταγωνιστικό ώστε να προσφέρει ευνοϊκές συνθήκες για επενδύσεις στην ΕΕ. Όμως, το φορολογικό σύστημα δεν πρέπει γενικά να επηρεάζει ούτε το είδος των πραγματοποιούμενων επενδύσεων ούτε την εκλογή του κράτους μέλους στο οποίο θα γίνουν. Καθοριστικός παράγοντας πρέπει να είναι η απόδοση και όχι ο τρόπος με τον οποίο θα χρηματοδοτηθεί μια επένδυση. Ακριβώς, πρέπει να είναι δυνατόν να παρέχονται κίνητρα, π.χ., για οικολογικές επενδύσεις ή στις μειονεκτικές περιφέρειες. Αυτό, όμως, μπορεί να γίνει εύκολα με άλλα μέσα αντί της χρησιμοποίησης της εταιρικής φορολογικής βάσης.

5.2.1

Είναι, επίσης, σημαντικό να τηρείται μια σαφής πολιτική όσον αφορά τη φορολογία εισοδήματος. Ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται η διανομή των κερδών στους κατόχους των μετοχών αποτελεί θέμα της φορολογίας εισοδήματος. Δεν πρέπει να εξεταστεί στις συζητήσεις για το πώς φορολογούνται τα κέρδη των εταιρειών. Ούτε επηρεάζει την απόφαση της επιχείρησης για τον τόπο της εγκατάστασής της.

5.3

Ακόμη και εάν είναι δυνατόν να επιτευχθεί συμφωνία για ένα σύστημα κοινής φορολογικής βάσης, αυτό θα πρέπει να προβλέπει διαφορετικούς κανόνες για ορισμένους τομείς. Για παράδειγμα, μπορεί να απαιτηθούν ειδικοί κανόνες για τα αποθεματικά σε ορισμένους τομείς. Αυτό μπορεί να ισχύει για τον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα και, ειδικότερα, για τον κλάδο ασφαλειών ζωής, στον οποίο τα αποθεματικά έχουν συχνά ιδιαίτερη σημασία ακριβώς για αυτόν. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο τομέας της δασοκομίας, στον οποίο τα εισοδήματα μπορεί, σε ακραίες περιπτώσεις, να πραγματοποιούνται με διαλείμματα έως και 100 ετών.

5.4

Μια άλλη πτυχή που πρέπει να εξεταστεί είναι κατά πόσον μια εταιρεία χρηματοδοτείται κυρίως με δάνεια ή με ίδια κεφάλαια. Εάν οι δαπάνες που προκύπτουν από τους τόκους των δανείων εκπίπτουν από το φόρο, τότε φορολογείται μόνο ένα μικρό μέρος των εισοδημάτων της εταιρείας ως κέρδη λόγω του μικρού αριθμού μετοχών. Εάν δεν υπάρχει κανένα δάνειο και η χρηματοδότηση εξασφαλίζεται εξολοκλήρου από το εταιρικό κεφάλαιο, τότε τα πάντα φορολογούνται ως κέρδη. Πρέπει στο μέτρο του δυνατού να αποτρέπεται η χρηματοδότηση της εταιρείας μέσω του εταιρικού φόρου.

5.5

Όταν προσδιοριστούν οι εκπτώσεις που μπορεί να πραγματοποιηθούν, παραμένει ακόμη να ληφθεί απόφαση για το πότε και πως θα πραγματοποιηθούν οι εκπτώσεις αυτές. Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των κρατών μελών αφορά το θέμα των αποσβέσεων, δηλαδή εάν θα γίνονται ατομικά, για κάθε είδος επένδυσης ή εάν θα καθιερωθεί ένα σύστημα στο οποίο όλες οι επενδύσεις θα αθροίζονται και θα εξετάζονται συνολικά. Η διαχείριση του συστήματος της συνολικής εξέτασης είναι εύκολο για τις εταιρείες. Δεν χρειάζεται κανένας υπολογισμός για τα μηχανήματα ή τους συγκεκριμένους εξοπλισμούς.

5.6

Για να θεσπιστεί ένα σύστημα ενοποιημένης φορολογικής βάσης σύμφωνα με το οποίο τα κέρδη θα υπολογίζονται επί του ομίλου των εταιρειών πρέπει να προσδιοριστεί τι είναι ο όμιλος εταιρειών. Οι δυνατότητες ορισμού είναι οι εξής: να οριστεί το ποσοστό ιδιοκτησίας κάθε εταιρείας που είναι μέλος του ομίλου, ή ο δεσμός μεταξύ της εταιρίας μέλους και της δραστηριότητας της μητρικής εταιρίας. Φαίνεται ότι είναι απαραίτητο να επιλεγεί ένας συνδυασμός κριτηρίων διότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να καθιερωθεί μια ενοποιημένη βάση για εταιρείες των οποίων οι κύριοι είναι συνιδιοκτήτες, εάν υπάρχουν σε διαφορετικούς όμως τομείς.

5.7

Αφού συμφωνηθεί ο τρόπος με τον οποίο θα οριστεί η κοινή βάση υπολογισμού του φόρου επί των εταιρειών, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν δυσκολίες με την ενοποίηση — πως θα κατανεμηθούν τα κέρδη της εταιρείας που έχει επιχειρήσεις εγκατεστημένες σε περισσότερες χώρες και πως θα κατανεμηθούν μεταξύ των διαφόρων χωρών; Προκειμένου να αποτραπεί η χρήση φορολογικών συστημάτων για τη μεταφορά των κερδών, δεν αρκεί μια κοινή φορολογική βάση· πρέπει ακόμη να υπάρχει ένα απλό και λογικό σύστημα που θα ορίζει τον τρόπο κατανομής των κερδών μεταξύ των κρατών μελών, (και, συνεπώς, μεταξύ των χωρών που έχουν διαφορετικό φορολογικό συντελεστή). Όταν τα κέρδη ενοποιούνται με τον τρόπο αυτόν μεταξύ των παραρτημάτων των επιχειρήσεων στα διάφορα κράτη, είναι αναγκαίο να υπάρχει ευρεία συνεργασία των φορολογικών αρχών.

5.7.1

Λαμβανομένων υπόψη των υποχρεώσεων αυτών, είναι ενδιαφέρον να εξεταστεί το σύστημα που χρησιμοποιείται στον Καναδά, (το 50 % των κερδών κατανέμεται βάσει του ποσοστού του εργατικού δυναμικού και το άλλο 50 % βάσει του κύκλου εργασιών).

5.8

Για να λειτουργήσει στην πράξη με απλό τρόπο η κατανομή των κερδών ανά εγκατάσταση, πρέπει να εναρμονιστούν και άλλοι κανόνες και όχι μόνο ο υπολογισμός της κοινής βάσης. Οι υπολογισμοί πρέπει να γίνονται με βάση ένα ολόκληρο έτος και η καταβολή του φόρου να πραγματοποιείται συγχρόνως σε όλες τις χώρες. Οι τυποποιημένες ηλεκτρονικές μεταφορές πρέπει να είναι μια άλλη απαίτηση.

5.9

Μια από τις σημαντικότερες συνέπειες της κοινής φορολογικής βάσης είναι ότι το σύστημα θα είναι διαφανές. Σήμερα, για τους μη ειδικούς, αυτό ισχύει μόνο όσον αφορά τους φορολογικούς συντελεστές. Για να φανεί το πόσο είναι αυτό παραπλανητικό, μπορούμε να συγκρίνουμε τους συντελεστές φορολογίας των εταιρειών με το ποσοστό του ΑΕγχΠ που εισπράττεται μέσω του φόρου Το χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕγχΠ 0,8 %, με στοιχεία του 2003, εισπράττεται στη Γερμανία με φορολογικό συντελεστή 39,5 %. Αυτό έχει κατά πάσα πιθανότητα σχέση με τα προβλήματα ορισμού της έννοιας της φορολογικής βάσης. Τα «νέα» κράτη μέλη εισπράττουν κατά μέσο όρο το 2,7 % του ΑΕγχΠ με φορολογικούς συντελεστές που κυμαίνονται μεταξύ 35 και 15 %. Τα περισσότερα «παλαιά» κράτη μέλη εισπράττουν περίπου το 3 % του ΑΕγχΠ., με φορολογικούς συντελεστές που κυμαίνονται μεταξύ 38 και 12,5 % (15). Είναι σημαντικό να καταστούν ορατές οι τόσο διαφορετικές και απροσδόκητες διαφορές όχι μόνο για τις επιχειρήσεις αλλά και για δημοκρατικούς σκοπούς όσον αφορά τις εκλογές.

11.4.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 88/53

1.1

Η επιδίωξη της ενεργειακής απόδοσης έχει αποβεί μία αναγκαιότητα για τις επιχειρήσεις και συνεπώς οι εκούσιες συμφωνίες είναι πλέον σε θέση να ανταποκριθούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, στις μείζονες προκλήσεις που θέτει η αύξηση του κόστους της ενέργειας.

1.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαδραμάτιζε έναν ρόλο ιδιαίτερα χρήσιμο εάν συστηματοποιούσε τα υπάρχοντα στοιχεία που σχετίζονται με τις ορθές πρακτικές και την καινοτομία στον τομέα αυτό. Η ΓΔ «Ενέργεια» θα μπορούσε να αποτελέσει ένα είδος μεταδότη των πληροφοριών που αφορούν την ενεργειακή απόδοση.

1.3

Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού μπορούν επίσης να φανούν χρήσιμες. Για να αποφέρουν αποτελέσματα πρέπει να διεξάγονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στους τελικούς καταναλωτές και στους αντίστοιχους επαγγελματικούς τομείς. Εναπόκειται συνεπώς στις εθνικές και τοπικές αρχές να αναλάβουν την σχετική ευθύνη.

1.4

Τέλος, η υιοθέτηση κανονιστικών ρυθμίσεων δεν θα πρέπει να είναι ο κανόνας αλλά μάλλον η εξαίρεση στο μέτρο που έχουν ήδη υιοθετηθεί αρκετές νομικές πράξεις και είναι σκόπιμο να γίνει ένας απολογισμός της εφαρμογής τους.

1.5

Η ενεργειακή απόδοση δεν αποτελεί σλόγκαν, πολυτέλεια ή «γκάτζετ» Σε ένα διεθνές πλαίσιο στο οποίο η ενεργειακή ζήτηση δεν πρόκειται να πάψει να αυξάνεται, εξαιτίας κυρίως της ταχείας ανάπτυξης ανερχόμενων στο οικονομικό προσκήνιο χωρών όπως η Κίνα, η Ινδία ή η Βραζιλία, διακυβεύεται το συμφέρον των πολιτών, των επιχειρήσεων, των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προβλέπει ότι η παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση θα αυξηθεί κατά 60 % έως το 2030, διάστημα κατά το οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση — η οποία εξαρτάται κατά 80 % από τα ορυκτά καύσιμα — θα δει τις εισαγωγές της ενέργειας να αυξάνονται από 50 % που είναι σήμερα, σε 70 %. Ωστόσο, σε σύγκριση με τις παραγωγούς χώρες και τις άλλες χώρες που είναι σημαντικοί καταναλωτές ενέργειας, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί ενιαίο παράγοντα της διεθνούς αγοράς ενέργειας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Τόνι Μπλαιρ ζήτησε, ως Πρόεδρος του Συμβουλίου, κατά την άτυπη Σύνοδο Κορυφής του Hampton Court τον Οκτώβριο του 2005, τη χάραξη μιας κοινής πολιτικής στον τομέα της ενέργειας.

1.6

Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι η απότομη αύξηση της ζήτησης και του κόστους της ενέργειας μπορεί να ασκήσει μεγάλες πιέσεις στην οικονομική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να ενθαρρύνει την μετεγκατάσταση ορισμένων δραστηριοτήτων που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας και, κατ'επέκταση, να οδηγήσει σε υποβάθμιση της κοινωνικής κατάστασης στα κράτη μέλη εκείνα τα κοινωνικά συστήματα των οποίων είναι ήδη εκτεθειμένα σε σημαντικές εντάσεις, καθώς ο πληθυσμός τους γερνά και σημειώνεται δημογραφική επιβράδυνση. Από την άποψη αυτή, είναι σκόπιμο να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, δεδομένου ότι τα μέτρα αυτά συμβάλλουν στην αισθητή μείωση του κόστους και κατά συνέπεια στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.

1.7

Αντίστοιχα, ο ανταγωνισμός για την διασφάλιση των πόρων ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές πολιτικές εντάσεις, δηλαδή να απειλήσει ακόμη και την ειρήνη σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, μία απειλή που μπορεί εύκολα να επεκταθεί μέσω της διεθνούς τρομοκρατίας.

1.8

Τέλος, η ορθολογική, αποτελεσματική και οικονομική χρήση των πηγών ενέργειας αποτελεί επιτακτική αναγκαιότητα για την ισορροπία του πλανήτη μας και για την ευημερία των μελλοντικών γενεών.

1.9

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η «Πράσινη Βίβλος για την ενεργειακή απόδοση ή περισσότερα αποτελέσματα με λιγότερα μέσα» θέτει καίρια ερωτήματα και προτείνει τρόπους δράσης που χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό. Υποστηρίζει με μεγάλη αποφασιστικότητα την πρόθεση της μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20 % και φρονεί ότι είναι απαραίτητο, όχι μόνον να επιτευχθεί το συντομότερο ο στόχος της ετήσιας μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας κατά 1 %, αλλά και να τεθεί, σε δεύτερη φάση, ο στόχος της πραγματικής μείωσης κατά 2 %.

1.10

Είναι της γνώμης ότι οι εκούσιες συμφωνίες με τους μεγάλους οικονομικούς τομείς αποτελούν αναμφίβολα, όταν αυτό είναι εφικτό, την αποτελεσματικότερη και προτιμότερη λύση αντί της υιοθέτησης δεσμευτικών κανονιστικών μέτρων.

Δεδομένου ότι οι δύο τομείς με την μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας είναι ο τομέας των μεταφορών και ο οικοδομικός τομέας, είναι προς αυτή την κατεύθυνση που θα πρέπει να καταβληθούν οι πλέον συστηματικές προσπάθειες, καθώς και να επιδιωχθεί η αναζήτηση καινοτομιών.

Η συνεχής και προοδευτική εισαγωγή αποδοτικών καινοτομιών για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις τόσο των καταναλωτών όσο και των βιομηχάνων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη πρέπει να δεσμευτούν με αποφασιστικότητα υιοθετώντας συγκλίνουσες πολιτικές με σκοπό την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης, την ανταλλαγή των ορθών πρακτικών και την διάδοση των βέλτιστων τεχνολογιών, καθώς και διοργανώνοντας εκστρατείες ενημέρωσης και ενθάρρυνσης των νοικοκυριών και των καταναλωτών.

—

να εστιαστεί η προσοχή στην ενεργειακή απόδοση,

—

να προταθούν κοινά μέτρα και δράσεις στο πλαίσιο των συμφωνιών του Κιότο,

—

να αποσαφηνιστούν οι αντίστοιχοι ρόλοι της Κοινότητας και των κρατών μελών,

—

να γίνουν πράξη οι δυνατότητες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, με στόχο η ενεργειακή ένταση να μειώνεται κατά 1 % ανά έτος, αθροιστικός στόχος ο οποίος εικάζεται ότι θα μπορούσε ακόμη και να ξεπεραστεί,

—

να διαδοθούν οι νέες τεχνολογίες.

—

Αναγκαιότητα βιώσιμης ανάπτυξης,

—

Αναγκαιότητα οικονομική,

—

Αναγκαιότητα πολιτικής ανεξαρτησίας.

3.1

Η Επιτροπή εξέδωσε στις 22 Ιουνίου 2005 ένα Πράσινο Βιβλίο για την ενεργειακή απόδοση με τίτλο «Περισσότερα αποτελέσματα με λιγότερα μέσα». Το έγγραφο αυτό δημοσιεύτηκε μετά από την έκδοση της πρότασης οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση στις τελικές χρήσεις και στις ενεργειακές υπηρεσίες και μετά από την έναρξη των σχετικών κοινοβουλευτικών συζητήσεων, καθώς και μετά από την υποβολή στην ΕΟΚΕ αίτησης κατάρτισης διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα την ενεργειακή απόδοση. Το χρονοδιάγραμμα αυτό ίσως προκάλεσε σύγχυση, δεδομένου ότι τα Πράσινα Βιβλία συνήθως προηγούνται των κειμένων νομοθετικού χαρακτήρα, το πεδίο εφαρμογής ωστόσο του Πράσινου Βιβλίου είναι ευρύτερο από αυτό της πρότασης οδηγίας. Η δε διερευνητική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ μπορεί να θεωρηθεί συμβολή στην διαβούλευση που εγκαινίασε η Επιτροπή.

3.2

Με αφετηρία τη διαπίστωση ότι, παρά τις συζητήσεις για ορθολογικότερη χρήση της ενέργειας, η ενεργειακή ζήτηση δεν παύει να αυξάνεται, η Επιτροπή φρονεί ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είχε κάθε λόγο να κινηθεί αποφασιστικά προς ένα αναζωογονημένο πρόγραμμα προώθησης της ενεργειακής απόδοσης σε όλα τα επίπεδα της ευρωπαϊκής κοινωνίας». Είναι της γνώμης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να εξοικονομήσει το 20 % τουλάχιστον της τρέχουσας κατανάλωσής της σε ενέργεια. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τους φιλόδοξους στόχους που έθεσαν η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και για το εξίσου φιλόδοξο σχέδιο της διαφοροποίησης του εφοδιασμού. Φρονεί ότι με τον τρόπο αυτό ενεργοποιείται ένας ενάρετος κύκλος ο οποίος θα μπορούσε, επιπλέον, να οδηγήσει και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης μέσω της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, είναι σκόπιμο να ληφθούν μέτρα ώστε οι ενεργειακές πολιτικές που θα τεθούν σε εφαρμογή να μην έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους της ενέργειας, πράγμα που με τη σειρά του θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του κόστους παραγωγής μέσα σε ένα πλαίσιο οξυμένου παγκόσμιου ανταγωνισμού. Συνεπώς, τα πιστοποιητικά που αφορούν την εκπομπή διοξειδίων του άνθρακα αντιπροσωπεύουν ένα διόλου αμελητέο κόστος για τις βιομηχανίες που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας (όπως είναι π.χ. οι τσιμεντοβιομηχανίες) και είναι πιθανό να τις ενθαρρύνουν να προβούν σε μετεγκαταστάσεις. Οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις των υπό απόφαση ή των προς εφαρμογή μέτρων δεν πρέπει συνεπώς να αγνοηθούν.

3.3

Όπως προβλέπεται στην περίπτωση των Πράσινων Βιβλίων, η Επιτροπή θέτει 25 ερωτήματα σχετικά με τις εναλλακτικές δυνατότητες που έχουν εντοπιστεί με σκοπό την διάρθρωση του δημόσιου διαλόγου, εξετάζει τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν σε κοινοτικό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο καθώς και στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας και απαριθμεί τις πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν καθώς και τους αντίστοιχους ενδιαφερόμενους τομείς, συνοδεύοντας το σύνολο με παραδείγματα.

3.4

Είναι εντυπωσιακό ότι ορισμένα προβλήματα δεν θίγονται μολονότι είναι όντως σημαντικά. Για παράδειγμα, δεν γίνεται καθόλου λόγος για το ζήτημα του αστικού και του δημόσιου γενικά φωτισμού, ούτε για την παραγωγή υλικών από ανακυκλωμένα προϊόντα η οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πιο οικονομική από την άποψη της κατανάλωσης ενέργειας (μέταλλα, αλουμίνιο, κλπ), ή ακόμη για την αξιοποίηση των αερίων ζύμωσης στους χώρους υγειονομικής ταφής των αποβλήτων.

3.5

Στόχος του Πράσινου Βιβλίου είναι ο προσδιορισμός των εμποδίων (απουσία κινήτρων, ελλιπής ενημέρωση και κατάρτιση, ανεπάρκεια χρηματοδότησης, κλπ) που σήμερα δεν επιτρέπουν την επίτευξη αποδοτικότερων, από πλευράς κόστους, βελτιώσεων. Τα μέτρα που πρέπει να προωθηθούν είναι εκείνα που θα οδηγήσουν σε σαφή εξοικονόμηση πόρων μετά την απόσβεση της απαιτούμενης επένδυσης. Αναμένονται απαντήσεις στα ερωτήματα που τέθηκαν, με τη μορφή υποδείξεων ή παραδειγμάτων, οι οποίες να ανταποκρίνονται στον προτεινόμενο στόχο. Ως συνέχεια του Πράσινου Βιβλίου, αναμένεται να καταρτιστεί σχέδιο δράσης το 2006.

3.6

Η Επιτροπή εμφανίζεται αρκετά αισιόδοξη εφόσον θεωρεί ότι η αυστηρή εφαρμογή του συνόλου των μέτρων που ελήφθησαν μετά το 2001 (οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων ή για την συμπαραγωγή ενέργειας), συνδυαζόμενη με την εφαρμογή νέων μέτρων, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξοικονόμηση ενέργειας ισοδύναμη με το 1,5 % της ετήσιας κατανάλωσης, πράγμα που θα επιτρέψει να επιτευχθεί το επίπεδο κατανάλωσης του 1990.

4.1

Υπάρχει μία αλυσίδα της ενέργειας της οποίας αποτελούν μέρος ο παραγωγός, ο μεταφορέας, ο διανομέας και ο καταναλωτής. Είναι συνεπώς σημαντικό να αναληφθεί δράση σε όλα τα στάδια αυτής της αλυσίδας, από την προσφορά έως την ζήτηση. Η δράση ενδέχεται να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική στις δύο άκρες της αλυσίδας, δηλαδή στην παραγωγή και στην κατανάλωση.

4.2

Στον τομέα της παραγωγής προκύπτει τακτικά αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στο πλαίσιο των διαφόρων τρόπων παραγωγής.

4.2.1

Η συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού, για παράδειγμα, έχει ως αρχή την ανάκτηση ενός μέρους της ενέργειας το οποίο κανονικά θα χανόταν, ορισμένες νέες ωστόσο τεχνολογίες επιτρέπουν τη χρήση πηγών εναλλακτικής ενέργειας. Με τον τρόπο αυτό, η συλλογή και η αξιοποίηση των αερίων των ορυχείων επιτρέπει την τροφοδότηση των εγκαταστάσεων συμπαραγωγής (π.χ. στο Freyming Merlebach στη Λωρραίνη). Εξάλλου, μπορεί επίσης να ανακτηθεί και η θερμότητα των υψικαμίνων με σκοπό την αξιοποίηση της (μέσω μιας τεχνικής που εφαρμόζεται στην Brescia στην Ιταλία).

Στις βόρειες χώρες, ορισμένες μονάδες συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού έχουν υποστεί μετατροπή για να μπορούν να λειτουργούν με ξυλεία, πράγμα που οδήγησε στη ανάπτυξη του τομέα της ξυλείας.

Εξάλλου, οι έρευνες που διεξάγονται με σκοπό την επίλυση προβλημάτων όπως η αύξηση των αποθέσεων στις εγκαταστάσεις, καθώς και τα φαινόμενα μη κανονικής καύσης, αναμένεται ότι θα επιτρέψουν τη βελτίωση της απόδοσης των εγκαταστάσεων.

4.2.2

Η ανάκτηση βιοαερίων και η αξιοποίησή τους στα κέντρα υγειονομικής ταφής αποβλήτων επιτρέπει την αξιοποίηση μιας πηγής ενέργειας που άλλοτε παρέμενε αναξιοποίητη, ενώ ταυτόχρονα καταπολεμούνται τα αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου. Ο τύπος αυτός καινοτομίας και αξιοποίησης ενθαρρύνει την οικοδόμηση των εγκαταστάσεων κοντά στον τόπο κατανάλωσης της ενέργειας, οπότε με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται, ή τουλάχιστον περιορίζονται, οι απώλειες ενέργειας που προκύπτουν κατά τη μεταφορά της.

4.2.3

Σε ό,τι αφορά την παραγωγή ηλεκτρισμού, η αύξηση της απόδοσης είναι αισθητή, π.χ., στον τομέα της παραγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας, καθώς και σε όλους τους τύπους των μεγάλων 'κλασσικών' και πυρηνικών σταθμών.

4.3

Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση, οι πλέον οικονομικές τεχνολογίες εισάγονται με σταθερό ρυθμό στους τομείς που καταναλώνουν ενέργεια. Η αύξηση του κόστους της ενέργειας που καλείται να καλύψει ο τελικός καταναλωτής/ πελάτης υποχρεώνει τους βιομηχάνους να υιοθετούν καινοτόμους τεχνικές.

4.3.1

Στον τομέα των μεταφορών με αυτοκίνητα οχήματα, οι καινοτομίες και η πρόοδος αφορούν ταυτόχρονα την μηχανοκίνηση, την ποιότητα και την απόδοση των καυσίμων και τον σχεδιασμό των ελαστικών. Η κατανάλωση των αυτοκινήτων έχει βελτιωθεί τα τελευταία δέκα χρόνια, πρέπει ωστόσο να αναγνωριστεί ότι η βελτίωση αυτή αντισταθμίζεται με την αύξηση του αριθμού των οχημάτων. Η χρήση βιοκαυσίμων διευκολύνεται με την παροχή φορολογικών κινήτρων, π.χ. θα μπορούσε να προβλεφθεί τα βιοκαύσιμα να μην υπόκεινται στους ίδιους φόρους με τα πετρελαϊκά προϊόντα (5).

Η αυτοκινητοβιομηχανία συνήψε εκούσια συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση με την οποία ανέλαβε τη δέσμευση οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα να κυμαίνονται, το 2008, περί τα 140 γρ/χλμ. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών θα επιθυμούσαν η ΕΕΚΑ να θέσει ως στόχο οι εκπομπές να μην υπερβαίνουν, το 2010, τα 120 γρ/χλμ. Ούτως ή άλλως, εάν η συμφωνία γίνει σεβαστή, τα αυτοκίνητα που θα εισαχθούν στην αγορά το 2008/2009 θα καταναλώνουν 25 % λιγότερα καύσιμα απ'ό,τι το 1998.

4.3.2

Σε ό,τι αφορά τις μεταφορές, οι τοπικές αρχές σε ολόκληρη την Ευρώπη χαράσσουν πολιτικές αστικής μετακίνησης με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων μεταφορών και τη μείωση της χρήσης των αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, κάθε κοινότητα οφείλει να καταρτίζει και να υποβάλλει προς έγκριση ένα σχέδιο μετακίνησης. Σε άλλες περιπτώσεις, λαμβάνονται μέτρα με χαρακτήρα πιο εξαναγκαστικό όπως, π.χ., τα διόδια μέσα στην ίδια την πόλη (βλ. την περίπτωση του Λονδίνου).

4.3.3

Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι μεταφορές με μέσα που έχουν πάψει να είναι ανταγωνιστικά, όπως είναι οι σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές, των οποίων το μερίδιο στην ευρωπαϊκή αγορά μειώνεται συνεχώς (μικρότερο του 7 %), καθώς και οι πλωτές μεταφορές. Πρέπει εντούτοις να αναγνωριστεί ότι παρά τις διάφορες δηλώσεις, οι δύο αυτοί τομείς οι οποίοι είναι σημαντικοί από την άποψη της ενεργειακής απόδοσης, δυσκολεύονται να αναπτυχθούν, κυρίως διότι δεν υπάρχουν υποδομές και διότι το κόστος της λειτουργίας τους ή του εκσυγχρονισμού τους είναι πολύ υψηλό (βλ. το κανάλι Ρήνου/ Ροδανού ή η σύνδεση με συνδυασμένες οδικές-σιδηροδρομικές μεταφορές μέσω των Άλπεων). Επιπλέον, η κατασκευή υποδομών προσκρούει συχνά στην δικαιολογημένη ή αδικαιολόγητη αντίδραση των περιβαλλοντικών ομάδων πίεσης.

4.3.4

Η διαχείριση του φωτισμού στις πόλεις αποτελεί και αυτή αντικείμενο καινοτομίας με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας. Τα συστήματα τηλεδιαχείρισης των δικτύων επιτρέπουν αφενός τον έλεγχο σε πραγματικό χρόνο της λειτουργίας των δικτύων, αλλά και την ρύθμιση της ηλεκτρικής τάσης και την προσαρμογή της ροής στις πραγματικές ανάγκες και, κατ'επέκταση, την εξοικονόμηση ενέργειας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Οι λαμπτήρες του δημόσιου φωτισμού παλαιάς τεχνολογίας (π.χ. ατμού υδραργύρου) αντικαθίστανται συχνά με λαμπτήρες νατρίου υψηλής πίεσης που είναι λιγότερο ισχυροί και λιγότερο ακριβοί. Οι λευκές δίοδοι που καταναλώνουν μικρή ενέργεια αναπτύσσονται όπως και η ηλιακή ενέργεια. Σε ό,τι αφορά την ιδιωτική χρήση, οι λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης καταλαμβάνουν σταδιακά μία θέση στην αγορά και συμβάλλουν στην μείωση της κατανάλωσης. Ορισμένες ιταλικές επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας προσφέρουν στους πελάτες τους κουπόνια έκπτωσης για την αγορά λαμπτήρων χαμηλής κατανάλωσης.

4.3.5

Στον οικοδομικό τομέα, αναμένεται ότι η εφαρμογή της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση θα αποδώσει καρπούς. Εν πάση περιπτώσει, η υιοθέτηση των προτύπων μόνωσης είχε ως αποτέλεσμα να σημειωθεί σημαντική πρόοδος τόσο στο σύνολο των νέων οικοδομών, όσο και στον τομέα της υαλόφραξης.

4.3.6

Στον τομέα της βιομηχανίας, πολλοί μεγάλοι κλάδοι όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, ανέλαβαν εκούσιες δεσμεύσεις με σκοπό την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης των προϊόντων τους τα οποία, κατά τα άλλα, πρέπει να είναι σύμφωνα προς τα πρότυπα ευρωπαϊκής σήμανσης. Παράλληλα, αναπτύσσεται η θέση σε λειτουργία μονάδων συμπαραγωγής για βιομηχανική χρήση. Πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένοι τομείς που καταναλώνουν πολλή ενέργεια, όπως ο τομέας του αλουμινίου, εξοικονομούν μη αμελητέες ποσότητες ενέργειας χάρη στην χρήση ανακυκλωμένων προϊόντων.

4.4

Από τα προαναφερθέντα παραδείγματα προκύπτει ότι, καθώς το κόστος της ενέργειας αυξάνεται σταθερά, η ενεργειακή απόδοση έχει αποβεί μία φυσική ενάρετη διαδικασία για τους οικονομικούς παράγοντες πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι διευθετήσεις εκούσιου χαρακτήρα είναι εξίσου αποτελεσματικές μακροπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα με τις κανονιστικές ρυθμίσεις.

—

να αξιοποιηθεί η πείρα που έχει αποκτηθεί στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης πολιτικής των προϊόντων·

—

να συνδυαστεί η πρόκληση αυτή με την εφαρμογή της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό των προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια·

—

να γίνει ένας απολογισμός των εθελούσιων δεσμεύσεων που αναλαμβάνει σήμερα η βιομηχανία.