5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/1

1.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η περιοχή της Μεσογείου χρειάζεται μια μακρο-περιφερειακή στρατηγική (ΜMΠΣ της ΕΕ), προκειμένου να βοηθηθούν οι περιφέρειες στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά με τα συνήθη μέσα από μεμονωμένες περιοχές ή χώρες. Μια τέτοια στρατηγική θα βοηθήσει τις περιφέρειες να αντιμετωπίσουν τα αίτια της αβεβαιότητας που κυριαρχεί στην περιοχή της Μεσογείου, να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία των θετικών αποτελεσμάτων τα οποία θα προκύψουν από τις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη δρομολογηθεί και να προωθήσουν τους στόχους της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Η επιτυχία της ΜMΠΣ θα έχει επίσης θετική επίδραση στην ΕΕ συνολικά.

1.2

Οι μεσογειακές παράκτιες περιφέρειες της ΕΕ (ΜΠΠ της ΕΕ) ευρίσκονται σε ιδανική θέση για να σχηματίσουν μια πλατφόρμα συνεργασίας που θα μπορούσε να αποβεί στρατηγικής σημασίας για την ενίσχυση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δεσμών, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τρίτες χώρες της Μεσογείου σε συγκεκριμένους τομείς (μετανάστευση, θαλάσσιες μεταφορές, ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ.). Οι μεσογειακές παράκτιες περιφέρειες της ΕΕ (ΜΠΠ της ΕΕ) έχουν το δυναμικό να επιδράσουν καταλυτικά στην πορεία της οικονομικής ανάπτυξης και μετασχηματισμού με αποκλειστικά νέους τρόπους.

1.3

Λόγω της έκτασης της καλυπτόμενης περιοχής, η ΕΟΚΕ προτείνει, ακόμη, να υποδιαιρεθούν με βάση γεωγραφικά κριτήρια (περιφερειακή εγγύτητα) οι ΜΠΠ της ΕΕ σε τρεις επιμέρους μακρο-περιφέρειες και να αναλάβουν επιχειρησιακή δράση μέσω σχεδίων για μια λειτουργική αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων.

1.4

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας ΜΜΠΣ της ΕΕ με βάση τον «κανόνα των τριών ναι» (ναι σε περισσότερη συμπληρωματική χρηματοδότηση, ναι σε εκτενέστερο θεσμικό συντονισμό και ναι σε περισσότερα νέα έργα). Ο κανόνας αυτός συμβάλλει στην ενίσχυση των συνεργιών μεταξύ των διαφόρων πολιτικών της ΕΕ και στο συντονισμό των προσπαθειών ενός εκτεταμένου φάσματος ενδιαφερομένων μερών εντός των ΜΠΠ της ΕΕ.

1.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διαμόρφωση μιας ΜΜΠΣ της ΕΕ που να ενσωματώνει όλους τους στόχους της στρατηγικής ΕΕ 2020, και ιδίως τις προτεραιότητες που ορίζονται ως έξυπνη ανάπτυξη (προώθηση της οικονομίας της γνώσης που να στηρίζει την «καινοτομία» και τις νέες τεχνολογίες), βιώσιμη ανάπτυξη (προώθηση μιας βιώσιμης, πράσινης και πιο ανταγωνιστικής οικονομίας) και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη (προώθηση μιας οικονομίας με ισχυρή έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη μείωση της φτώχειας για τη στήριξη της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής).

1.6

Η ΕΟΚΕ εντοπίζει πέντε παράγοντες αλλαγής που μπορούν να συμβάλουν στην επιτυχημένη εφαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών συνοχής για την περίοδο 2014-2020 στην περιοχή της Μεσογείου:

1.7

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στη μεγάλη σημασία που έχει η στήριξη της στρατηγικής για τη γαλάζια ανάπτυξη, η οποία προσφέρει τη δυνατότητα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας στην περιοχή της Μεσογείου, η εφαρμογή πιο οικολογικών πολιτικών, καθώς και η στροφή προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε όλους τους τομείς. Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την αρχή μιας ΜΜΠΣ της ΕΕ η οποία να συνεκτιμά την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αναπηρία  (1) και τη στρατηγική για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών  (2). Αυτές οι τρεις στρατηγικές πρέπει να αλληλοενισχύονται κατά τη διαδικασία εφαρμογής.

1.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Μεσόγειο στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής. Ωστόσο, προτείνει μια πιο φιλόδοξη προσέγγιση που συνίσταται σε μια μακρο-περιφερειακή στρατηγική η οποία να ενσωματώνει τον εδαφικό και τον θαλάσσιο πυλώνα και να λαμβάνει υπόψη τις εμπειρίες στις περιφέρειες της Βαλτικής και του Δούναβη, καθώς και την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την εξέλιξη των μακρο-περιφερειακών στρατηγικών της ΕΕ στην περιοχή της Μεσογείου αλλά και την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την προστιθέμενη αξία των μακρο-περιφερειακών στρατηγικών.

1.9

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η δομή διακυβέρνησης των ΜΜΠΣ της ΕΕ πρέπει να βασίζεται σε μια πολυεπίπεδη προσέγγιση με τη συμμετοχή των περιφερειακών, εθνικών και ευρωπαϊκών οργάνων και δεν πρέπει να θεωρείται πρόσθετη δραστηριότητα ή προσπάθεια των εν λόγω οργάνων.

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι θεμελιώδης αρχή της υλοποίησης των ΜΜΠΣ της ΕΕ είναι η ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία πρέπει, πρώτον, να καθοριστεί με την καθιέρωση συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης και, στη συνέχεια, να ενισχυθεί με τη δημιουργία ενός Ευρωμεσογειακού μακροπεριφερειακού Φόρουμ (ΕΜΜΠΦ) για την προώθηση της πλήρους συμμετοχής όλων των θεσμικών φορέων και της κοινωνίας πολιτών (ενδιαφερόμενα μέρη), και τον συνδυασμό των υφιστάμενων πολιτικών με λειτουργικούς στόχους, έτσι ώστε να διαμορφωθεί μια ενιαία και κοινή πολιτική. Το προτεινόμενο Φόρουμ (ΕΜΜΠΦ) θα αξιοποιήσει την εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τον προσδιορισμό, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των εδαφικών και θαλάσσιων υποθέσεων στη Μεσόγειο. Το ΕΜΜΠΦ θα εξελιχθεί σε ένα μακρο-περιφερειακό εργαλείο που θα καθορίζει κοινούς στρατηγικούς άξονες δράσης και θα αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στον εντοπισμό έργων προτεραιότητας για την εδαφική συνοχή στις περιφέρειες της Μεσογείου.

1.11

Επειδή η ΕΟΚΕ και η Επιτροπή των Περιφερειών στηρίζουν μια στρατηγική για την προώθηση της συνοχής στην περιοχή της Μεσογείου, η ΕΟΚΕ θεωρεί στρατηγικά σκόπιμο τα δύο αυτά θεσμικά όργανα να αναλάβουν τη φιλοξενία και την ηγεσία του Μεσογειακού μακροπεριφερειακού Φόρουμ. Τούτο θα επιτευχθεί μέσω της σύστασης μιας ηγετικής ομάδας στην οποία θα συμμετέχουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή, η ΕΟΚΕ και η ΕτΠ. Με την ηγετική αυτή ομάδα θα παρέχεται συστηματική υποστήριξη κατά τον σχεδιασμό της στρατηγικής και τον μελλοντικό συντονισμό.

1.12

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη ότι η στρατηγική δεν είναι ένα απλό έγγραφο. Κυρίως, πρόκειται για διεργασία. Αυτό σημαίνει ότι η στρατηγική πρέπει να εφαρμόζεται σε βάθος χρόνου. Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι τα διδάγματα από την υλοποίηση της μακρο-περιφερειακής στρατηγικής για τη Βαλτική και το Δούναβη θα εφαρμοστούν και στην περιοχή της Μεσογείου, συμβάλλοντας έτσι στην αποτελεσματική και έγκαιρη υλοποίηση της νέας Μεσογειακής μακροπεριφερειακής στρατηγικής ώστε να αποφέρει απτά οφέλη στους πολίτες των ενδιαφερόμενων περιοχών εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος.

2.1

Είναι σημαντικό να υιοθετηθεί ένας κοινός ορισμός για τη μακροπεριφέρεια. Κατά κύριο λόγο, η μακροπεριφέρεια ορίζεται ως η «περιοχή που περιλαμβάνει μέρος της επικράτειας διαφορετικών χωρών ή περιφερειών οι οποίες συνδέονται με ένα ή περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά ή προκλήσεις (...) γεωγραφικής, πολιτιστικής, οικονομικής ή άλλης φύσης» (3).

2.1.1

Η Επιτροπή έχει διαμορφώσει το πλαίσιο μιας ΜΠΣ η οποία περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία στοιχεία:

2.2

Μέχρι στιγμής έχουν εγκριθεί δύο ΜΠΣ από την ΕΕ, μία για την περιοχή της Βαλτικής θάλασσας που υιοθετήθηκε το 2009 και μία για την περιοχή του Δούναβη που υιοθετήθηκε το 2011. Η μακροπεριφερειακή στρατηγική Αδριατικής-Ιονίου που προτάθηκε αρχικά από την Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) το 2011 (4) υπόκειται σε διαδικασία έγκρισης ενώ η στρατηγική για τον Ατλαντικό, η οποία βασίζεται σε μια προσέγγιση θαλάσσιας λεκάνης, έχει ήδη εγκριθεί.

2.2.1

Η συζήτηση για τις ΜΠΣ πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα των εξελίξεων στην πολιτική της ΕΕ: με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η εδαφική συνοχή κατέστη κεντρικός στόχος στην πολιτική της ΕΕ, με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» η εδαφική διακυβέρνηση αποτελεί το βασικό παράγοντα στήριξης στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής της ΕΕ για τη συνοχή κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο (Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020).

2.2.2

Το 2012, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία προέβαινε σε εκτίμηση των αναγκών και του δυναμικού των θαλάσσιων δραστηριοτήτων στην Αδριατική και το Ιόνιο και κατήρτιζε σχεδιασμό πλαισίου «για την προαγωγή μιας συνεκτικής θαλάσσιας στρατηγικής και ενός αντίστοιχου σχεδίου δράσης έως το 2013», προσθέτοντας πως «σε περίπτωση που τα κράτη μέλη αποφασίσουν να ζητήσουν από την Επιτροπή να προετοιμάσει μια στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή της Αδριατικής Θάλασσας και του Ιονίου Πελάγους, η εν λόγω θαλάσσια στρατηγική μπορεί να αποτελέσει το πρώτο συστατικό στοιχείο μιας μακροπεριφερειακής στρατηγικής της ΕΕ η οποία θα καλύπτει επιπλέον τομείς» (5).

2.3

Δεδομένου ότι η «μακροπεριφερειακή» προσέγγιση έχει ολοένα και πιο έντονη παρουσία στην πολιτική της ΕΕ, η ΕΟΚΕ εκτιμά πως η έννοια της «μακροπεριφέρειας» χρειάζεται να οριστεί σαφέστερα. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ, όπως και στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (6), στηρίζει τη σημαντική αυτή στρατηγική, καθώς και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις μακροπεριφερειακές προοπτικές στη λεκάνη της Μεσογείου (7).

2.3.1

Διακρίνονται δύο κύριοι στόχοι μακροπεριφερειακών στρατηγικών: ο πρώτος αφορά προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν ικανοποιητικά από μεμονωμένες περιφέρειες ή κράτη (π.χ. περιβαλλοντικές προκλήσεις), ενώ η δεύτερη αφορά τη συνεργασία που είναι επωφελής για τις περιφέρειες και χώρες που συμμετέχουν. Αυτή η ταξινόμηση αντικατοπτρίζει τη διάκριση μεταξύ υπερεθνικών και κοινών ζητημάτων (που χρησιμοποιείται στη συζήτηση για την υπερεθνικότητα και την επικουρικότητα της ενωσιακής χρηματοδότησης). Τα γεωγραφικά, κοινωνικο-οικονομικά και διοικητικά χαρακτηριστικά της Μεσογείου αναδεικνύουν σαφώς ότι η πρώτη κατηγορία στόχων είναι και η σημαντικότερη για την ΜΠΣ.

2.4

Η λεκάνη της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από παρόμοια περιβαλλοντικά, ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, και συνεπώς, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ενιαία μακροπεριφέρεια (8). Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι θα πρέπει να υλοποιηθεί μια ενιαία μακροπεριφερειακή στρατηγική στη λεκάνη της Μεσογείου μεταξύ των 149 (συμπεριλαμβανομένων 7 από την Κροατία) μεσογειακών παράκτιων περιφερειών (ΜΠΠ) της ΕΕ στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Κροατία, την Ιταλία, τη Μάλτα, τη Σλοβενία, την Ελλάδα και την Κύπρο που ορίζονται ως NUTS 3 (9).

2.5

Το 2009 ο ενεργός πληθυσμός που διέμενε στις ΜΠΠ της ΕΕ ανερχόταν σε 32,4 εκατομμύρια εκ των οποίων το 41% περίπου ήταν γυναίκες. Κατά μέσο όρο, ο κίνδυνος ανεργίας σε αυτήν την περιοχή είναι μεγαλύτερος, με μέσο ποσοστό ανεργίας περίπου 12,9% για τις ΜΠΠ της ΕΕ το 2009 (έναντι 8,9% για την ΕΕ). Το 2007, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ) των ΜΠΠ της ΕΕ έφτανε τα 1 715 δισεκατομμύρια ΜΑΔ (μονάδες αγοραστικής δύναμης) ή 13,9% του ΑΕγχΠ της ΕΕ. Το κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ σε αυτές τις περιφέρειες έφτανε τις 23 000 ΜΑΔ, χαμηλότερο από ό,τι στην ΕΕ (24 000 ΜΑΔ) (10).

2.5.1

Δεδομένης της μεγάλης έκτασης της περιοχής, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Μεσογειακή μακροπεριφέρεια της ΕΕ (ΜΜΠ ΕΕ) πρέπει να υποδιαιρεθεί σε τουλάχιστον τρεις επί μέρους μακροπεριφέρειες. — Από τις πρόσφατες διαβουλεύσεις που διεξήγαγε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την εξέλιξη των μακροπεριφερειών προκύπτει ότι κρίνεται προτιμότερη η διαίρεση σε τρεις επί μέρους μακροπεριφέρειες (ΥΜΠ): (i) η πρώτη στη δυτική Μεσόγειο, (ii) η δεύτερη στην κεντρική Μεσόγειο — για την υλοποίηση της μακροπεριφέρειας Αδριατική-Ιόνιο — και (iii) η τρίτη στην ανατολική Μεσόγειο, με συγκεκριμένα αλληλοσυντονιζόμενα σχέδια δράσης.

2.5.2

Όσον αφορά την επιμέρους μακρο-περιφέρεια για την κεντρική Μεσόγειο, και σύμφωνα με τις απόψεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τη γεωγραφική κατανομή που πραγματοποίησε η Eurostat, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητη η συμμετοχή της Σικελίας και της Μάλτας στη μακροπεριφέρεια Αδριατική-Ιόνιο. Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι οι χώρες και περιοχές που βρίσκονται στα ιδεατά όρια των επί μέρους μακροπεριφερειών θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να συμμετέχουν και σε άλλες μακροπεριφέρειες, προκειμένου να εξασφαλιστεί ο καλύτερος συντονισμός και η εξάλειψη της σπατάλης εξαιτίας επικαλύψεων και συγκρούσεων.

3.1

Η Μεσόγειος υπέστη στο σύνολό της τις συνέπειες της ασταθούς προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη θέσπιση διάφορων πρωτοβουλιών και μέτρων όλα αυτά τα χρόνια. Αυτές οι πρωτοβουλίες οδήγησαν μεν σε ορισμένα θετικά αποτελέσματα, δεν μπόρεσαν όμως να ανταποκριθούν πλήρως στους κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς στόχους που είχαν τεθεί αρχικά. Έφτασε πλέον η ώρα να συμπληρωθεί η δράση της ΕΕ μέσω της Ένωσης για τη Μεσόγειο και της πολιτικής γειτονίας της, στο πλαίσιο των εξωτερικών της πολιτικών για τη θέσπιση μιας πιο ολοκληρωμένης πολιτικής για τις μεσογειακές περιφέρειές της.

3.1.1

Οι σαφείς και κοινές στρατηγικές για την περιοχή συνολικά και για τις επιμέρους περιφέρειές της, σε συνδυασμό με το κατάλληλο σχέδιο δράσης, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην άρση ορισμένων αβεβαιοτήτων της περιφερειακής πολιτικής που οφείλονται σε αποτυχίες της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ στην περιοχή, στρατηγικές όπως η Ένωση για τη Μεσόγειο και η πολιτική γειτονίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέτοιες σαφείς στρατηγικές μπορούν επίσης να συμβάλουν στην ενσωμάτωση και διαφύλαξη ορισμένων θετικών αποτελεσμάτων και εν εξελίξει έργων των υφιστάμενων εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ.

3.2

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τη μακροπεριφερειακή προσέγγιση, η οποία ενισχύει τις συνέργειες μεταξύ διαφορετικών πολιτικών της ΕΕ και συντονίζει τις προσπάθειες ενός ευρέως φάσματος φορέων εντός των μεσογειακών παράκτιων περιφερειών της ΕΕ. Εν γένει, η ΜΠΣ πρέπει να αποσκοπεί στην παροχή προστιθέμενης αξίας σε δράσεις που ήδη υλοποιούνται εντός μιας μακροπεριφέρειας με αντικείμενο τον συντονισμό των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών πόρων για την επιδίωξη κοινών σκοπών και στόχων, τη δημιουργία μιας αίσθησης κοινής επιτυχίας μεταξύ των πρωταγωνιστών και τη συναίνεση φορέων και αρχών κάθε επιπέδου, σχετικά με ορισμένες βασικές ευκαιρίες και προκλήσεις. Πιο συγκεκριμένα, την τρέχουσα περίοδο των τεράστιων δημοσιονομικών περιορισμών που υπονομεύουν σημαντικά την ικανότητα του ιδιωτικού τομέα να επανεκκινήσει την οικονομία, υφίσταται έντονη ανάγκη επίτευξης του μεγαλύτερου δυνατού βαθμού αποτελεσματικότητας κατά Pareto (Pareto efficiency) στη χρήση των διαθέσιμων πόρων.

3.3

Η τρέχουσα οικονομική συγκυρία, αποτέλεσμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, απαιτεί συνεχή προσπάθεια ενθάρρυνσης νέων τομέων ανάπτυξης που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις χώρες να εξέλθουν από την οικονομική κρίση και να δημιουργήσουν τις τόσο αναγκαίες θέσεις εργασίας. Οι παράκτιες περιοχές της ΕΕ στη νότια Ευρώπη έχουν το δυναμικό να καταστούν καινοτόμα κέντρα δυναμικής ανάπτυξης, μέσω της αξιοποίησης των μοναδικών τους χαρακτηριστικών.

3.3.1

Ωστόσο, για αυτό θα απαιτηθεί πρωτοφανής προσπάθεια συντονισμού όλου του έργου που πραγματοποιείται από βασικούς φορείς στην περιφέρεια, προκειμένου να ενισχυθεί η ολοκλήρωση μεταξύ των εν λόγω περιοχών, με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών να διαδραματίζουν μείζονα ρόλο.

3.3.2

Κατά τη γνώμη μας, υφίσταται ήδη πληθώρα μέσων και πολιτικών που θα μπορούσαν να συμβάλουν ουσιαστικά στην υλοποίηση ΜΠΣ. Πρόκειται για έργα που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), τα αποκαλούμενα Διαρθρωτικά Ταμεία και από πόρους που διανέμονται στο πλαίσιο του στόχου της σύγκλισης, του στόχου της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης, του στόχου της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας, από προγράμματα για την ανάπτυξη των μεταφορών και της εδαφικής συνοχής (στο πλαίσιο της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020»), ιδίως αυτά με ειδική θαλάσσια διάσταση όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ), η Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη», καθώς και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την εθνική χρηματοδότηση.

3.3.2.1

Από αυτή την άποψη, κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ (και ειδικότερα οι 163 περιφέρειες στη Μεσόγειο) καταρτίζουν επί του παρόντος τις επιμέρους συμφωνίες εταιρικής σχέσης προκειμένου να καθοριστεί ο τρόπος με τον οποίο κάθε κράτος μέλος κάνει χρήση των Ταμείων του ΚΣΠ. Αν και ομολογουμένως τέτοιες συμφωνίες περιέχουν ένα στοιχείο εδαφικής συνεργασίας, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι χάνεται μια ευκαιρία για μεγαλύτερο συντονισμό μεταξύ χωρών και περιφερειών στη Μεσόγειο.

3.3.2.2

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ εμμένει να προβλεφθούν ενδιάμεσες διευθετήσεις, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή μιας ΜΠΣ και, μόλις ολοκληρωθεί η ενδιάμεση αναθεώρηση των συμφωνιών εταιρικής σχέσης με κράτη μέλη της ΕΕ, τα μέτρα αυτά να έχουν τεθεί πλήρως σε εφαρμογή.

3.3.3

Για να εξασφαλιστεί ότι αυτά τα μέτρα είναι στοχοθετημένα και λειτουργούν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο, χρειάζεται πολυεπίπεδος συντονισμός μεταξύ των ενδιαφερόμενων οργάνων, έτσι ώστε να δοθεί κατεύθυνση στη διαδικασία και να διασφαλιστεί ότι οι πόροι χρησιμοποιούνται πλήρως και οι αλληλεπικαλύψεις αποφεύγονται. Υπάρχει πλέον επείγουσα και ουσιαστική ανάγκη για διαπεριφερειακό συντονισμό, επειδή πρέπει να επιτευχθούν περισσότερα με τους ίδιους (ή και λιγότερους) πόρους. Για να εξασφαλιστούν ο συντονισμός και η αποτελεσματικότητα, πρέπει να συσταθούν τα κατάλληλα αποτελεσματικά εργαλεία.

3.3.3.1

Σε έναν ανταγωνιστικό παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι εν λόγω 163 περιφέρειες πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν κοντινούς και μακρινούς ανταγωνιστές· ως εκ τούτου, υπάρχει τεράστια ανάγκη για ηγεσία και έγκαιρη λήψη αποφάσεων.

3.3.4

Οι απόκεντρες και θαλάσσιες περιφέρειες που είναι μέλη της Διάσκεψης των Απομακρυσμένων και Θαλάσσιων Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΑΘΠ) και η ΕτΠ έχουν επανειλημμένα ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την θέσπιση «Εδαφικού Συμφώνου» για την καλύτερη υλοποίηση της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» από όλες τις οικονομικές ομάδες στις περιφέρειες της Ευρώπης (11).

3.4

Απαιτείται συνδυασμός ικανών πολιτικών με αποκεντρωμένη λήψη αποφάσεων, πράγμα που θα εξασφαλίσει τον συντονισμό των πόρων κατά τρόπο ώστε να χρησιμοποιούνται όπου έχουν το μέγιστο δυνατό αντίκτυπο για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

3.4.1

Μόνο μια καλά σχεδιασμένη και απλή στρατηγική που θα βασίζεται στην ευρύτερη δυνατή συναίνεση μπορεί να αναδείξει τις διαφορετικές κατευθύνσεις και επιλογές που διανοίγονται στις περιφέρειες, τους δήμους, τις πόλεις και τα λιμάνια των ΜΠΠ.

3.4.2

Είναι επίσης σημαντικό να σχεδιαστεί μια μέθοδος μέτρησης της αποτελεσματικότητας των πολιτικών στη μεσογειακή μακροπεριφέρεια, προκειμένου να μπορούν να προβλεφθούν έγκαιρα διορθωτικές δράσεις. Στο παρελθόν, η έλλειψη δείκτη ακριβούς μέτρησης της επιτυχίας/αποτυχίας μιας πολιτικής, σε συνδυασμό με την έλλειψη συντονισμού, την επικάλυψη ενεργειών, τη σπατάλη και τη μη απόδοση ευθυνών, εμπόδισε την έγκαιρη διορθωτική δράση, μεγεθύνοντας έτσι τις αδυναμίες των πολιτικών.

3.4.3

Η στρατηγική πρέπει να συνοδεύεται από σχέδιο δράσης που θα καθορίζει με σαφήνεια τα έργα που είναι πιθανότερο να επιλεγούν βάσει του διαπεριφερειακού τους αντικτύπου και της σημασίας τους για την οικονομική ανάπτυξη, καθώς και τις πηγές χρηματοδότησης που θα χρησιμοποιηθούν για την υλοποίησή τους. Αυτό έχει ζωτική σημασία και θα πρέπει να ολοκληρωθεί κατά προτίμηση εντός των πρώτων δύο ετών μετά την εγκαινίαση του ΠΔΠ 2014-2020.

3.4.4

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να μειωθούν οι γραφειοκρατικές απαιτήσεις για την υποβολή εκθέσεων και τη συμπλήρωση εντύπων από τους ενδιαφερόμενους παράγοντες και τους φορείς εκμετάλλευσης. Οι ΜΚΟ, οι ΜμΕ και οι περιφερειακές αρχές, ιδίως αυτές των μικρότερων περιφερειών, συχνά διστάζουν να συμμετάσχουν επειδή δεν διαθέτουν την απαραίτητη ικανότητα και λόγω της επαχθούς προσπάθειας που συνεπάγεται η συμμόρφωση με όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ενώ αναγνωρίζεται η ανάγκη ελέγχου και τήρησης ισορροπιών, είναι πολύ σημαντικό οι δικαιούχοι ενός έργου να είναι σε θέση να αφιερώνουν τον χρόνο και τους πόρους τους στην επίτευξη πραγματικού οφέλους για την κοινωνία και την οικονομία γενικότερα.

3.4.5

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι αν οι περιφέρειες δεν καταφέρουν να υλοποιήσουν τα σχέδια δράσης, δεν θα είναι σε θέση να επωφεληθούν από αυτή την ευκαιρία για ανάπτυξη. Το κόστος ευκαιρίας μιας τέτοιας αποτυχίας θα είναι ιδιαίτερα υψηλό, ιδίως στην σημερινή συγκυρία κρίσης. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η καινοτόμος συνεργασία μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αποδοτικότερη χρήση των πόρων με αποτέλεσμα μια ισχυρότερη ανάπτυξη. Ο κίνδυνος αποτυχίας απειλεί επίσης τους πολιτικούς ηγέτες και τους πολίτες των περιφερειών. Οι προοπτικές ανάπτυξης για τα επόμενα δύο χρόνια δεν είναι αίσιες για τις περισσότερες από τις εν λόγω περιφέρειες, και το μειονέκτημα αυτό θα επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο εάν οι περιφέρειες αγνοήσουν τις ευκαιρίες που παρέχουν οι ΜΠΣ και δεν αξιοποιήσουν τους ανθρώπινους και φυσικούς πόρους τους κατά τρόπο αποτελεσματικό και βιώσιμο (12).

3.4.6

Το σημείο εκκίνησης της στρατηγικής πρέπει να συνίσταται στον καθορισμό των κύριων στόχων και στον εντοπισμό των υφιστάμενων ενωσιακών, εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων, καθώς και των περιφερειακών και τοπικών αρχών και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που μπορούν να καταβάλουν τις αναγκαίες προσπάθειες συντονισμού. Υφίστανται πολυάριθμα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ στο πλαίσιο της ΜΠΣ της ΕΕ τα οποία, με τον κατάλληλο συντονισμό, μπορούν να μεγιστοποιήσουν την προστιθέμενη αξία που παράγουν. Αυτά τα είδη έργων που υφίστανται ήδη, τουλάχιστον επί χάρτου, καθώς και νέα που αναμφίβολα θα εγκαινιαστούν στο μέλλον μπορούν να χρησιμεύσουν για την επίτευξη ορισμένων εκ των στόχων της ΜΠΣ της ΕΕ.

4.1

Το κύριο θέμα είναι να ενθαρρυνθεί ο καθορισμός μιας πολυεπίπεδης Μεσογειακής μακροπεριφέρειας (ΜΜΠ) από μια Μεσογειακή μακροπεριφερειακή στρατηγική (ΜΠΣ), όπου οι δραστηριότητες εφαρμόζονται με συγκεκριμένα σχέδια δράσης που θα βασίζονται στον κανόνα των «τριών ναι»: περισσότερη συμπληρωματική χρηματοδότηση, καλύτερος θεσμικός συντονισμός και περισσότερα νέα έργα.

4.2

Οι μεσογειακές περιφέρειες πρέπει να δεσμευθούν από κοινού για την υλοποίηση της στρατηγικής σε όλα τα επίπεδα δράσης, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και, κατά συνέπεια, να προωθηθεί η ολοκλήρωση των πολιτικών και των πόρων της ΕΕ (εδαφική συνεργασία). Η ΜΠΣ πρέπει να υλοποιηθεί προκειμένου να συνδράμει τις περιφερειακές και τοπικές οντότητες στην αντιμετώπιση προκλήσεων που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο σε εθνικό επίπεδο.

4.3

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ανάπτυξη ΜΠΣ για τη Μεσόγειο πρέπει να βασίζεται σε τρεις πυλώνες ανάπτυξης:

4.3.1

Η Έξυπνη ανάπτυξη θα υποστηριχθεί συνυπολογιζόμενης της έννοιας της Γαλάζιας ανάπτυξης. Στις 13 Σεπτεμβρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε Ανακοίνωση για τη Γαλάζια ανάπτυξη όπου επεσήμαινε πέντε «αξιακές αλυσίδες» που δύνανται να φέρουν διατηρήσιμη ανάπτυξη και απασχόληση στη γαλάζια οικονομία. Αυτές είναι: η γαλάζια ενέργεια, η υδατοκαλλιέργεια, ο θαλάσσιος και παράκτιος τουρισμός και οι κρουαζιέρες, οι θαλάσσιοι ορυκτοί πόροι και η γαλάζια βιοτεχνολογία (13).

4.3.1.1

Η «Γαλάζια ανάπτυξη» αντικατοπτρίζει τις επιλογές των θαλάσσιων περιφερειών για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής τους μεγέθυνσης μέσω της αξιοποίησης της γεωγραφικής τους θέσης και ιδιαιτερότητας, συγκεκριμένα δε των θαλάσσιων και ναυτικών δραστηριοτήτων, με άλλα λόγια την επικέντρωση στα δυνατά τους σημεία.

4.3.1.2

Η πρόκληση της «Έξυπνης ανάπτυξης» για τις παράκτιες περιφέρειες της ΜΠΣ της ΕΕ είναι διττή:

4.3.1.3

Η βιώσιμη χρήση των πόρων της Μεσογείου αποτελεί ευκαιρία δημιουργίας πλούτου και απασχόλησης. Θα πρέπει να αναπτυχθεί η έρευνα στον τομέα των προηγμένων περιβαλλοντικών συστημάτων και τεχνολογιών, προκειμένου να στηριχθούν οι παραδοσιακές μεσογειακές δραστηριότητες που φθίνουν και να δημιουργηθούν έτσι νέες ευκαιρίες.

4.3.1.4

Αυτές οι προκλήσεις απαιτούν τη συμμετοχή της επιστημονικής, της τεχνολογικής και της οικονομικής κοινότητας καθώς και των κοινωνικών εταίρων. Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τη στήριξη δραστηριοτήτων σε πεδία όπως οι υποδομές, η βιομηχανία, η κατάρτιση, οι επενδυτικές πολιτικές έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας, η συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και η δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών.

4.3.1.5

Ο τομέας των θαλάσσιων δραστηριοτήτων διαθέτει μεγάλο δυναμισμό και συμμετέχει σε στρατηγικές ανάπτυξης. Ο ναυτικός τουρισμός δημιουργεί οικονομική δραστηριότητα και απασχόληση, ενώ συμβάλλει και στην ανάπτυξη ευρω-μεσογειακής ταυτότητας.

4.3.2

Οι κύριες πτυχές της «Διατηρήσιμης ανάπτυξης» και οι τομείς που συμμετέχουν αλληλοσυνδέονται με πολλούς τρόπους. Η επίτευξη αειφορίας και η υλοποίηση οικολογικότερων πολιτικών, καθώς και η στροφή σε οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε όλους τους κλάδους, συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν. Οι πόροι πρέπει να αξιοποιούνται αποδοτικά, οι συνέργειες πρέπει να ενισχύονται, οι σπατάλες και οι αλληλεπικαλύψεις πρέπει να εντοπίζονται και να αποθαρρύνονται. Οι βασικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των οδικών και θαλάσσιων μεταφορών, της μεταφοράς ενέργειας και των δικτύων ΤΠΕ πρέπει να αναβαθμίζονται συνεχώς προκειμένου να μη δημιουργούνται σημεία συμφόρησης.

4.3.2.1

Η παράκτια και η θαλάσσια αειφορία αλληλοσυνδέονται, ενώ αμφότερες είναι ευαίσθητες σε πιέσεις από την ανθρώπινη δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης της χερσαίας ρύπανσης που τελικά εκρέει στη Μεσόγειο καθώς και οι εκπομπές CO2 από τα πλοία (14). Η ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων περιοχών δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στην παράκτια οικονομική δραστηριότητα και ρύπανση. Πρέπει να παρέχονται κίνητρα στον κλάδο των θαλάσσιων μεταφορών και της ναυτιλίας στη Μεσόγειο έτσι ώστε να στραφούν σε πιο σύγχρονες μορφές «πράσινης τεχνολογίας».

4.3.2.2

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οκτώ από τα κράτη μέλη της είναι συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης του 1975 της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης από τη ρύπανση και στα πρωτόκολλα αυτής, ιδίως τα πρωτόκολλα που έχουν συναφθεί υπό την αιγίδα του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP). Με πράξη του Συμβουλίου που εγκρίθηκε στα τέλη του 2012, η ΕΕ κατέστη συμβαλλόμενο μέρος του Πρωτοκόλλου Υπεράκτιων Δραστηριοτήτων αυτής της Σύμβασης με σκοπό την προστασία των παράκτιων περιοχών της Μεσογείου από τη ρύπανση που παράγεται από τη δραστηριότητα ανοικτής θάλασσας. Οι μεσογειακές περιφέρειες της ΕΕ μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από την Σύμβαση και θα πρέπει να της προσδώσουν μεγάλη προσοχή, ιδίως στο πλαίσιο του στόχου τους για την επίτευξη της «Γαλάζιας ανάπτυξης».

4.3.2.3

Το δυναμικό ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Μεσόγειο συνιστά τεράστια πηγή «καθαρής» ενέργειας, που παραμένει ακόμη ανεκμετάλλευτη. Σε ευθυγράμμιση με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», πρέπει να συμπεριληφθούν μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και πρόληψης των επιπτώσεών της στην ΜΠΣ της ΕΕ.

4.3.2.4

Η ΜΠΣ πρέπει να περιλαμβάνει δράσεις στον τομέα των βιώσιμων μεταφορών με σκοπό τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η οδική κυκλοφορία πρέπει να μετατοπιστεί προς τις θαλάσσιες μεταφορές (15). Εξάλλου, ο κλάδος των θαλάσσιων μεταφορών πρέπει να συνεχίσει την πορεία του προς τη χρήση καθαρότερων καυσίμων. Η ασφάλεια της ναυτιλίας και η συνεργασία για την πρόληψη και αντιμετώπιση καταστροφών πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν.

4.3.3

Η ΜΠΣ της ΕΕ πρέπει να περιλαμβάνει ισχυρή κοινωνική διάσταση για τη στήριξη της «Ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς» στις ΜΠΠ της ΕΕ. Η οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αναμένεται να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του πληθυσμού. Οι περιφερειακές αρχές πρέπει να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο και τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας πολιτών. Σύμφωνα με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της εδαφικής συνοχής, πρέπει να υπάρξει μια συνεκτίμηση «χωρίς αποκλεισμούς» της κατάστασης των πόλεων και μητροπολιτικών περιοχών, των αγροτικών ζωνών, των μικρών παράκτιων πόλεων και των νησιών. Η προσβασιμότητα των ατόμων με ειδικές ανάγκες σε υποδομές, τεχνολογίες και υπηρεσίες θα πρέπει να διασυνδεθεί με τη βιώσιμη ανάπτυξη διότι αποτελεί βασική προϋπόθεση μιας ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.

4.3.3.1

Θα πρέπει να αναπτυχθούν τεχνολογίες της πληροφορίας, ιδίως στις απομακρυσμένες περιοχές, μέσω καλύτερης δυνατότητας σύνδεσης, προκειμένου να στηριχθεί η συνολική εδαφική και κοινωνική συνοχή των μεσογειακών περιφερειών μέσω διαθεματικής προσέγγισης. Η ανάπτυξη των ΤΠΕ πρέπει να ενισχυθεί.

4.3.3.2

Επίσης, είναι σημαντικό να τονιστεί η ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης αεροδρομίων και αεροπορικών γραμμών στις ΜΜΠ με σκοπό την ενίσχυση της περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης. Οι αεροπορικές υπηρεσίες και οι υποδομές αερομεταφορών εξακολουθούν να διαθέτουν σημαντικό ανεκμετάλλευτο δυναμικό και χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις.

4.3.3.3

Τα ιδρύματα εκπαίδευσης και κατάρτισης επιτελούν σημαντικό ρόλο στη στήριξη της «Ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς» στην περιοχή της Μεσογείου. Πρέπει να προσδιοριστούν κοινοί εκπαιδευτικοί στόχοι για το σύνολο της ΜΜΠ της ΕΕ.

4.3.3.4

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι πρέπει να ενισχυθεί ο διάλογος μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, των φορέων της κοινωνίας των πολιτών και των ιδρυμάτων εκπαίδευσης/κατάρτισης. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην κατάρτιση σε θαλάσσιους και ναυτικούς κλάδους και στη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και κέντρων κατάρτισης.

4.3.3.5

Η φωνή των ανέργων στις ΜΠΠ της ΕΕ πρέπει επίσης να ακουστεί κατά τη διαμόρφωση μιας μελλοντικής στρατηγικής που θα επιχειρεί να τους παράσχει ευκαιρίες επανένταξης στην αγορά εργασίας. Έχει επίσης ζωτική σημασία να καταβληθούν ουσιαστικές, απτές προσπάθειες για τη συμμετοχή των κυριότερων «αποκλεισμένων» κοινωνικών ομάδων όπως οι μεταναστευτικές κοινότητες, τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι οργανώσεις των γυναικών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως τις πολιτικές της ΕΕ που αποσκοπούν στην πρόληψη των διακρίσεων για λόγους φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, αναπηρίας, ηλικίας, γενετήσιου προσανατολισμού ή φύλου.

4.3.3.6

Δεδομένων των ευρωπαϊκών προοπτικών δημογραφικής γήρανσης, θα πρέπει να συμπεριληφθεί ειδική δράση για τη στήριξη της υγιούς και ενεργού γήρανσης στις ΜΠΠ της ΕΕ. Οι μεσογειακές περιφέρειες πρέπει επίσης να δρομολογήσουν βιώσιμο μακροχρόνιο σχέδιο για την ελεγχόμενη μετανάστευση και τους εποχιακούς εργαζόμενους, προκειμένου να πληρωθούν τα κενά που δημιουργεί η γήρανση του πληθυσμού και να αντιμετωπιστεί η αύξηση του δείκτη εξάρτησης. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας πιο εντατικής προσπάθειας της ΕΕ προκειμένου να συνδράμει τις μεσογειακές περιφέρειες να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της μετανάστευσης και την ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία.

4.3.3.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν μεσογειακές μακροπεριφερειακές στρατηγικές (ΜΜΠΣ) της ΕΕ που να λαμβάνουν υπόψη τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες για τη βελτίωση της κοινωνικής ένταξης, την ευημερία, τον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και την προώθηση της ισότητας των φύλων στην περιοχή της Μεσογείου. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί η ατομική αυτονομία, η αξιοπρέπεια και η ελευθερία των ατόμων με αναπηρία και η ενδυνάμωση του ρόλου των γυναικών στην αγορά εργασίας, στην κοινωνία και στη λήψη αποφάσεων στην περιοχή της Μεσογείου.

5.1

Η υλοποίηση μιας μεσογειακής μακροπεριφερειακής στρατηγικής (ΜΜΠΣ) προσφέρει πολυάριθμες ευκαιρίες, πρωτίστως παρέχοντας πλαίσιο αναφοράς σχετικό με την πολιτική συνοχής και ενθαρρύνοντας τη διατομεακή συνεργασία στον κοινό τομέα των υπηρεσιών και της εργασίας. Αυτό το πλαίσιο μπορεί να κατευθύνει τις επενδύσεις με γνώμονα τη μεγαλύτερη συμπληρωματικότητα και να επηρεάσει τις προτεραιότητες κάθε σχεδίου περιφερειακής ανάπτυξης μιας ευρωπαϊκής μακροπεριφέρειας, εξασφαλίζοντας τη γενική εποπτεία και πραγματικές συνέργιες στο πλαίσιο ολοκληρωμένης προσέγγισης.

5.2

Μια μακροπεριφερειακή στρατηγική της ΕΕ θα εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη συμμετοχή και καλύτερη συνεργασία των διάφορων μηχανισμών παρέμβασης της ΕΕ, με την υπέρβαση των κονδυλίων που διατίθενται στην πολιτική συνοχής και τη συγκέντρωση των πόρων των περιφερειών και των κρατών μελών μέσω της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Πρόκειται, δηλαδή, για αμοιβαίως επωφελή στρατηγική για όλους τους τοπικούς φορείς.

5.3

Τα οφέλη της μεσογειακής μακροπεριφερειακής στρατηγικής πηγάζουν, σε μεγάλο βαθμό, από την εξαιρετικά ολοκληρωμένη και πολυεπίπεδη προσέγγισή της, που δύναται να προωθήσει συνέργειες μεταξύ των πολιτικών και των προγραμμάτων της ΕΕ και συμπληρωματικότητες στη χρηματοδότηση.

5.4

Η υλοποίηση της ΜΜΠΣ θα ενισχύσει την υλοποίηση στρατηγικών δραστηριοτήτων στις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές, ενώ θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των μεσογειακών αρχών, περιφερειών, δήμων, λιμένων και, εφόσον χρειαστεί, μεταξύ εθνικών αρχών.

5.5

Θα υλοποιηθούν δραστηριότητες που συνδέονται με την «Ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική» και με την Γαλάζια ανάπτυξη, πράγμα που θα αναδείξει τις αλληλεξαρτήσεις και τις συνέργειες που υφίστανται μεταξύ φαινομενικά ασύνδετων δραστηριοτήτων του θαλάσσιου τομέα.

5.6

Οι προτεινόμενες δράσεις θα καλύψουν τους τρεις αναπτυξιακούς πυλώνες που προαναφέρθηκαν. Κατά την επιλογή των προτεινόμενων δράσεων, καθεμία πρέπει να πληροί τα ακόλουθα κριτήρια:

—

περιφέρεια με θαλάσσιο σύνορο (372 πληρούν το κριτήριο),

—

περιφέρεια όπου πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού κατοικεί σε απόσταση μέχρι 50 χλμ. από τη θάλασσα (73 περιφέρειες πληρούν το κριτήριο),

—

το Αμβούργο, γερμανική περιφέρεια που δεν πληροί τα κριτήρια του ορισμού, προστέθηκε στον κατάλογο των παράκτιων περιφερειών της ΕΕ, δεδομένης της ισχυρής θαλάσσιας επιρροής που το χαρακτηρίζει.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/11

1.1

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εθελοντισμός αποτελεί:

1.1.1

σημαντικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, που ενισχύει το κοινωνικό και το ανθρώπινο κεφάλαιο και προωθεί την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, προσφέροντας ταυτόχρονα σημαντική οικονομική αξία·

1.1.2

κεντρικό παράγοντα πολλών κοινωνικών πολιτικών και δείκτη του αντικτύπου των δημόσιων πολιτικών, ο οποίος πρέπει να υπόκειται σε σωστή μέτρηση και παρακολούθηση, ώστε να παρέχει στους πολιτικούς ιθύνοντες σωστές πληροφορίες·

1.1.3

ερευνητικό αντικείμενο για το οποίο δεν υπάρχουν σήμερα επαρκείς μετρήσεις, λόγω της χρήσης μη συνεκτικών και υπερβολικά περιοριστικών ερωτηματολογίων, που παραβλέπουν πτυχές όπως η εθελοντική βοήθεια που παρέχεται απευθείας, έξω από οποιαδήποτε οργανωτική δομή, και δεν λαμβάνουν υπόψη την οικονομική αξία της εθελοντικής εργασίας·

1.2

η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

1.2.1

να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την έναρξη μεθοδολογικών εργασιών και πιλοτικών ερευνών με στόχο τον προσδιορισμό των αρχών στις οποίες θα βασίζονται οι έρευνες των εθνικών στατιστικών υπηρεσιών των κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με την εθελοντική εργασία. Για τις εργασίες αυτές θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί το «Έγγραφο οδηγιών της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σχετικά με τη μέτρηση της εργασίας σε εθελοντική βάση» και να αξιοποιηθεί η πείρα των χωρών που έχουν ήδη διενεργήσει τέτοιες έρευνες χρησιμοποιώντας τις λύσεις που συνιστώνται στο εν λόγω έγγραφο·

1.2.2

να επεξεργαστεί, εντός των προσεχών ετών, τυποποιημένη μεθοδολογία για τις έρευνες σε σχέση με την εθελοντική εργασία και να εξασφαλίσει την υιοθέτησή της μέσω κατάλληλου κανονισμού, ούτως ώστε οι έρευνες να διενεργούνται από τα κράτη μέλη σε τακτική βάση·

1.2.3

να λάβει μέτρα για να προτρέψει τις στατιστικές υπηρεσίες των κρατών μελών να προβούν σε έρευνες για την εθελοντική εργασία, ακόμη και πριν τεθεί σε ισχύ ο εν λόγω κανονισμός·

1.2.4

να συγκεντρώσει και να δημοσιοποιήσει συνεκτικά δεδομένα που έχουν προκύψει από έρευνες για τον εθελοντισμό στις επιμέρους χώρες ή σε επίπεδο ΕΕ·

1.2.5

να θεσπίσει δεσμευτικά νομικά μέτρα σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο, που θα επιτρέπουν στον μη κερδοσκοπικό τομέα να συγχρηματοδοτεί τις δημόσιες επιχορηγήσεις με την οικονομική αξία της εθελοντικής εργασίας, όπως αυτή θα υπολογιστεί με βάση τα αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα που θα συγκεντρωθούν μέσω των στατιστικών εργαλείων που προτείνονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

1.3

Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ δράττεται της ευκαιρίας για να υπενθυμίσει ότι απαιτείται ευνοϊκό περιβάλλον και υποστήριξη των εθελοντικών δραστηριοτήτων. Λεπτομερείς συστάσεις για αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον είχαν διατυπωθεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού (2011) και περιλαμβάνουν τη σταθερή υποστήριξη των εθελοντικών δραστηριοτήτων που συμβάλλουν σημαντικά στο κοινό όφελος (1).

2.1

Σύμφωνα με τον ορισμό που χρησιμοποιείται ευρέως (στα όργανα της ΕΕ), ο όρος «εθελοντισμός» αναφέρεται σε κάθε μορφή εθελοντικής δραστηριότητας, επίσημης ή ανεπίσημης, που συντελείται με την ελεύθερη βούληση του ατόμου ως αποτέλεσμα προσωπικών επιλογών και κινήτρων, χωρίς προσδοκία οικονομικού κέρδους.

2.2

Συνεπής με αυτήν την αντίληψη του εθελοντισμού, αν και ακριβέστερος, είναι ο ορισμός της εθελοντικής εργασίας στο «Έγγραφο οδηγιών της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σχετικά με τη μέτρηση της εργασίας σε εθελοντική βάση»(Manual on the Measurement of Volunteer Work), το οποίο χρησιμοποιείται ως εννοιολογικό πλαίσιο για τη μέτρηση των επίσημων ή ανεπίσημων εθελοντικών δραστηριοτήτων σε διάφορα πολιτιστικά και νομικά πλαίσια. Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, εθελοντική εργασία σημαίνει «μη υποχρεωτική εργασία χωρίς αμοιβή — δηλαδή, χρόνος που αφιερώνει ένα άτομο χωρίς πληρωμή σε δραστηριότητες που εκτελούνται είτε μέσω μιας οργάνωσης είτε απευθείας προς όφελος άλλων ατόμων που δεν ανήκουν στο νοικοκυριό του» (2). Ο ορισμός αυτός, ο οποίος απαριθμεί με ακρίβεια τα χαρακτηριστικά του εθελοντισμού, είναι εκείνος που πρέπει να χρησιμοποιείται στις διεθνείς συγκριτικές έρευνες — επειδή είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη όλα τα σημαντικά χαρακτηριστικά της εθελοντικής εργασίας στους ορισμούς που χρησιμοποιούνται στις διάφορες χώρες, ώστε να οριοθετηθεί τελικά με ομοιόμορφο τρόπο το πεδίο των ερευνών, ανεξάρτητα από τις τοπικές συνθήκες.

2.3

Τα τελευταία χρόνια, ιδίως σε συνδυασμό με την ανακήρυξη του 2011 ως Ευρωπαϊκού Έτους Εθελοντισμού, σε πολλά έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, αλλά και της ΕΟΚΕ, της ΕτΠ και των οργανώσεων της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών, επισημάνθηκε ότι ο εθελοντισμός συνδέεται με βασικές αξίες της ΕΕ όπως η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και η αλληλεγγύη με τους χρήζοντες βοηθείας. Τονίστηκε ότι ο εθελοντισμός συμβάλλει σημαντικά σε εκείνο το τμήμα της κοινωνικής ευημερίας που δεν προσμετράται στο ΑΕγχΠ και ότι έχει μεγάλη επίδραση στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Από συστημική άποψη, η εθελοντική εργασία συμβάλλει στη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου και στην ανάπτυξη και εδραίωση δεσμών εμπιστοσύνης και συνεργασίας, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργεί ευρέως αποδεκτούς κοινωνικούς κανόνες και αξίες. Ο ανεπίσημος εθελοντισμός είναι σημαντική μορφή επένδυσης σε ανθρώπινο κεφάλαιο, π.χ. μέσω της άτυπης φροντίδας και διαπαιδαγώγησης των παιδιών και των νέων, ενώ ο επίσημος εθελοντισμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, μεταξύ άλλων, στην ανάπτυξη οριζόντιων δεξιοτήτων και στην απόκτηση νέων επαγγελματικών προσόντων. Η εθελοντική φροντίδα που παρέχεται σε ηλικιωμένους ή από ηλικιωμένους έχει, επίσης, πολύ μεγάλη σημασία για τις γηράσκουσες κοινωνίες της Ευρώπης. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, τα οποία αποκαλύπτουν τον ρόλο του εθελοντισμού στην ανάπτυξη κοινωνικής συνοχής και στη διευκόλυνση της απασχόλησης, συντελούν στο να θεωρείται σημαντικό στοιχείο της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς, η οποία αποτελεί τον έναν από τους τρεις πυλώνες της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ «Ευρώπη 2020».

2.4

Ένα άλλο βασικό στοιχείο της δημόσιας συζήτησης για τον εθελοντισμό ήταν οι συστάσεις που τόνιζαν την ανάγκη να συγκεντρωθούν συγκρίσιμα δεδομένα τόσο για την κοινωνική όσο και για την οικονομική σημασία του. Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν αναφορές στη μεθοδολογία που προτείνεται στο έγγραφο οδηγιών της ΔΟΕ, ως κατάλληλο μοντέλο για τη διεξαγωγή στατιστικών ερευνών σε αυτό το πεδίο (3).

2.5

Οι συστάσεις αυτές απέρρεαν προφανώς από τη διαπίστωση ότι δεν υπήρχαν επαρκή δεδομένα για τον εθελοντισμό, μια εκτίμηση που εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα.

2.6

Σε ορισμένες χώρες έχουν διενεργηθεί κάποιες έρευνες για τον εθελοντισμό, οι οποίες καλύπτουν μάλιστα πολλές βασικές πτυχές του (όχι μόνο τον βαθμό συμμετοχής του πληθυσμού σε εθελοντικές δραστηριότητες και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των εθελοντών, αλλά και τα κίνητρα που τους ωθούν να ασχοληθούν με τέτοιου είδους δραστηριότητες, για παράδειγμα). Ένα εμπόδιο που δεν επιτρέπει τη χρήση αυτών των ερευνών για αναλύσεις ενωσιακής κλίμακας είναι η έλλειψη συνεκτικότητας όσον αφορά το εύρος και τον τρόπο ορισμού του εθελοντισμού, πέραν των άλλων μεθοδολογικών διαφορών (όπως π.χ. το διαφορετικό χρονικό διάστημα που καλύπτει η κάθε έρευνα, οι διαφορετικές ηλικιακές ομάδες στις οποίες χωρίζουν τον πληθυσμό, οι διαφορετικές ερευνητικές μέθοδοι ή η ακρίβεια των αποτελεσμάτων) και των διαφορετικών χρονολογιών διεξαγωγής τους. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση που εκπονήθηκε κατά παραγγελία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από την εταιρεία μελετών GHK, οι διαφορές στα αποτελέσματα συχνά φθάνουν ως και τις 30-40 ποσοστιαίες μονάδες (4).

2.7

Υπάρχουν μερικά δεδομένα για τον εθελοντισμό που συλλέγονται τακτικά και που μπορούν να συγκριθούν σε διεθνές επίπεδο, αλλά καλύπτουν πολύ περιορισμένο πεδίο. Αφορούν κυρίως τον βαθμό συμμετοχής σε εθελοντικές δραστηριότητες (με τους ποικίλους ορισμούς τους) που εκτελούνται μέσω οργανώσεων (επίσημος εθελοντισμός) και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ατόμων που συμμετέχουν σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Μερικές φορές η έρευνα εξετάζει και άλλα ζητήματα, όπως τη συχνότητα της συμμετοχής σε εθελοντικές δραστηριότητες (5). Μερικές από τις μελέτες αυτές (6) δεν περιορίζονται σε μια γενική ερώτηση για τον εθελοντισμό (με τον έναν ή τον άλλον ορισμό του), αλλά αναφέρουν περισσότερους (συνήθως 10-12) τύπους οργανώσεων ή δραστηριοτήτων στους οποίους τα άτομα αφιέρωσαν τον ελεύθερο χρόνο τους. Συγκριτικά, η ερώτηση που εξετάζεται με τη μικρότερη συχνότητα αφορά τον αριθμό ωρών που αφιερώθηκαν στον εθελοντισμό (7).

2.8

Παρά τις μεγάλες διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα αποτελέσματα των διάφορων διεθνών μελετών, όπως και ανάμεσα στα εθνικά και τα διεθνή αποτελέσματα, μπορούμε να πούμε ότι το φαινόμενο του εθελοντισμού — ακόμη και αν ληφθεί υπόψη μόνο ο επίσημος εθελοντισμός — είναι πολύ διαδεδομένο. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των εθελοντών άνω των 15 ετών στην ΕΕ κυμαίνονται μεταξύ 92 και 150 εκατομμυρίων, πράγμα που σημαίνει ότι ποσοστό μεταξύ 22% και 36% των ενηλίκων στο σύνολο των χωρών της ΕΕ επιδίδεται σε εθελοντική εργασία χωρίς αμοιβή σε διάφορους τύπους οργανώσεων (8). Οι θέσεις που υιοθέτησαν τα κύρια όργανα της ΕΕ για τον εθελοντισμό βασίζονται σε σχετικά χαμηλή εκτίμηση του αριθμού των εθελοντών (κάτω των 100 εκατομμυρίων ατόμων) (9).

2.9

Με βάση τα δεδομένα που είναι σήμερα διαθέσιμα για τον εθελοντισμό, δεν είναι δυνατό να γίνουν οι αναλύσεις που ζητούνται στα έγγραφα της Επιτροπής, του Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της ΕΟΚΕ. Είναι αδύνατη επί του παρόντος η αξιόπιστη παρακολούθηση της οικονομικής σημασίας του εθελοντισμού και της συμβολής του στις πολιτικές της ΕΕ. Είναι αδύνατο να προσδιοριστεί ο συνολικός χρόνος που αφιερώνεται στην εθελοντική εργασία ή η χρηματική της αξία και να υπολογιστεί έτσι η συμβολή του εθελοντισμού σε γενικούς οικονομικούς δείκτες όπως η εθνική απασχόληση (αριθμός εργαζομένων στην εθνική οικονομία) ή το ΑΕγχΠ. Τα μόνα δεδομένα που είναι διαθέσιμα σήμερα —και τα οποία, ωστόσο, περιορίζονται στον επίσημο εθελοντισμό, που διεξάγεται στο πλαίσιο μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και υπολογίζεται με όχι ιδιαίτερα συνεκτικές μεθόδους— προέρχονται από τη διεθνή συγκριτική μελέτη του μη κερδοσκοπικού τομέα (Comparative Nonprofit Sector Project) που συντονίζει το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. Βάσει των δεδομένων αυτών, προσδιορίστηκε το ποσοστό της εθελοντικής εργασίας που εκτελείται στο πλαίσιο μη κερδοσκοπικών φορέων επί του ΑΕγχΠ και επί του εργατικού δυναμικού του οικονομικά ενεργού πληθυσμού για τρεις μόνο χώρες της ΕΕ: την Τσεχική Δημοκρατία (0,2% του ΑΕγχΠ και 0,5% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού), τη Γαλλία (1,4% και 3,2%) και το Βέλγιο (0,7 %, μη διαθέσιμα στοιχεία) (10).

2.10

Οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες τριών χωρών της ΕΕ (Πολωνία, Ουγγαρία και Ιταλία) έχουν ήδη διενεργήσει έρευνες σχετικά με την έκταση και την αξία της εθελοντικής εργασίας με βάση τις μεθοδολογικές αρχές που εκτίθενται στο εγχειρίδιο της ΔΟΕ, ενώ οι υπηρεσίες ορισμένων άλλων χωρών ετοιμάζονται να τις ακολουθήσουν (11). Τα δεδομένα του 2011 για την Πολωνία είναι ήδη διαθέσιμα. Δείχνουν ότι ο επίσημος και ο ανεπίσημος εθελοντισμός, αθροιστικά, αντιστοιχούσαν στο ισοδύναμο εργασίας του 9,6% των απασχολούμενων στην ευρύτερη εθνική οικονομία (συνυπολογιζομένης της εθελοντικής εργασίας) και στο 2,8% του ευρύτερου ΑΕγχΠ. Στην Πολωνία, όπου οι δεσμοί με τη διευρυμένη οικογένεια είναι ιδιαίτερα ισχυροί, το μεγαλύτερο μέρος του εθελοντισμού είναι ανεπίσημο· το μερίδιο του ανεπίσημου εθελοντισμού στον αριθμό των απασχολούμενων στην εθνική οικονομία (συνυπολογιζομένων των εθελοντών) ανερχόταν σε 8% και η συμβολή του στο ευρύτερο ΑΕγχΠ σε 2,2%. Ο επίσημος εθελοντισμός αποτελούσε το 1,6% και των 0,6% αυτών των μεγεθών, αντιστοίχως (12).

3.1

Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, το εγχειρίδιο για τη μέτρηση της εθελοντικής εργασίας που δημοσιεύθηκε υπό την αιγίδα της ΔΟΕ αναφέρεται σχεδόν σε όλα τα έγγραφα της ΕΕ για τον εθελοντισμό ως κατάλληλο μοντέλο για τη διενέργεια στατιστικών ερευνών σε αυτό το πεδίο. Οι μεθοδολογικές λύσεις που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο υποδείχθηκαν και από τη Διεθνή Διάσκεψη Στατιστικολόγων Εργασίας ως κατάλληλη βάση για τις έρευνες σχετικά με την εθελοντική εργασία, η οποία προτείνεται να προστεθεί στις επίσημες στατιστικές για την εργασία (13). Οι λύσεις που προτείνονται στο εγχειρίδιο έχουν υποστηριχθεί και από πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς του τρίτου τομέα, ενώ πολλές ΜΚΟ προωθούν επίσης αυτό το μοντέλο για τη διενέργεια ερευνών σχετικά με τον εθελοντισμό (14).

3.2

Η μεθοδολογική προσέγγιση που προτείνεται στο εγχειρίδιο της ΔΟΕ αποτελεί επίσης απάντηση στην έλλειψη ή στην ασυνέπεια των διαθέσιμων δεδομένων για τον εθελοντισμό στον τρίτο τομέα, ένα πρόβλημα που επισημάνθηκε από τη συγκριτική μελέτη του Πανεπιστημίου Johns Hopkins και υπογραμμίστηκε αργότερα ως σοβαρό εμπόδιο για την κατάρτιση επακριβών στατιστικών για τους εθνικούς λογαριασμούς και τον δορυφορικό λογαριασμό για τον μη κερδοσκοπικό τομέα (15).

3.3

Η μεθοδολογική προσέγγιση της ΔΟΕ βασίζεται σε έναν λειτουργικό ορισμό του φαινομένου που αναφέρεται στο εγχειρίδιο ως «εργασία σε εθελοντική βάση» (volunteer work). Ο ορισμός αυτός δεν βασίζεται σε συγκεκριμένο όρο ή όρους που χρησιμοποιούνται με ομοιόμορφο τρόπο σε όλες τις χώρες όπου διεξάγονται οι έρευνες, αλλά περισσότερο σε μια περιγραφή της εθελοντικής εργασίας που τονίζει τρία βασικά χαρακτηριστικά της. Η «εργασία σε εθελοντική βάση» ορίζεται ως δραστηριότητες οι οποίες:

Το έγγραφο της ΔΟΕ περιέχει άφθονες πρόσθετες εξηγήσεις, οι οποίες βοηθούν να αρθεί οποιαδήποτε δυνητική αμφιβολία ως προς την ερμηνεία των κριτηρίων (16).

3.4

Το ευρύ ερευνητικό πεδίο που προσδιορίζεται στο εγχειρίδιο επιτρέπει την ανταπόκριση στις ανάγκες πληροφόρησης πολλών ενδιαφερομένων. Η κεντρική στο εγχειρίδιο έννοια της εθελοντικής εργασίας ανοίγει ένα ευρύ ερευνητικό πεδίο, που περιλαμβάνει τόσο τον επίσημο εθελοντισμό (που αποκαλείται από τη ΔΟΕ «έμμεσος») όσο και τον ανεπίσημο (που αποκαλείται από τη ΔΟΕ «άμεσος» εθελοντισμός). Εξάλλου, δεν περιορίζει το φαινόμενο σε έναν μόνο τομέα, αλλά περιλαμβάνει και την εθελοντική εργασία που παρέχεται από τον τρίτο τομέα ή από δημόσιους οργανισμούς, με έκκληση για διαχωρισμό των δεδομένων ανά κλάδο και ανά θεσμικό τομέα, για παράδειγμα. Τα δεδομένα που συλλέγονται είναι σαφώς προσδιορισμένα και, ταυτόχρονα, ευέλικτα για τους χρήστες.

3.5

Το ερευνητικό μοντέλο που προτείνεται στο εγχειρίδιο της ΔΟΕ βασίζεται σε ορισμένες γενικές αρχές που εξασφαλίζουν συνεκτικότητα, ανεξαρτήτως του τύπου του ερωτηματολογίου που χρησιμοποιείται για την έρευνα. Οι αρχές αυτές είναι:

3.6

Η προτεινόμενη μεθοδολογία επιτρέπει την επικέντρωση της ερευνητικής προσπάθειας, κατά πρώτο λόγο, στην απόκτηση των δεδομένων που χρειάζονται για την ποσοτικοποίηση του όγκου και της αξίας της εθελοντικής εργασίας σε τυποποιημένες οικονομικές μονάδες, ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση με την εθνική απασχόληση ή το ΑΕγχΠ. Τα δεδομένα που θα συγκεντρωθούν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό του όγκου και της αξίας των διάφορων μορφών εθελοντικής εργασίας ανά θεσμικό τομέα, οικονομικό κλάδο, είδος δραστηριότητας, περιφέρεια, βαθμό αστικοποίησης κλπ.

3.7

Με βάση τα δεδομένα που θα συγκεντρωθούν στην ενότητα της έρευνας που αφορά την εθελοντική εργασία, μπορούν να διεξαχθούν πλείστες αναλύσεις κοινωνικής φύσεως. Μπορεί να αναλυθεί η έκταση και η ένταση της εθελοντικής εργασίας, οι μορφές που προσλαμβάνει (υπέρ ατόμων ή υπέρ οργανώσεων· στη δε περίπτωση επίσημων δομών, μπορεί να προσδιοριστεί το πεδίο δραστηριότητας ή ο τομέας). Στις αναλύσεις αυτές μπορούν να ληφθούν υπόψη τα διάφορα χαρακτηριστικά των εθελοντών: τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (π.χ. ηλικία, φύλο, οικογενειακή κατάσταση), η περιοχή (π.χ. περιφέρεια, μέγεθος της τοποθεσίας), η επαγγελματική κατάσταση ή το μορφωτικό και το βιοτικό επίπεδο. Αν μάλιστα προστεθούν στην ενότητα και ορισμένες συμπληρωματικές ερωτήσεις, είναι επίσης δυνατό να αναλυθούν τα κίνητρα των εθελοντών, τα αίτια της μη ενασχόλησης με τον εθελοντισμό κ.ά.

3.8

Δεδομένου ότι οι δημοσκοπούμενοι είναι συνήθως σε θέση να παράσχουν λεπτομερή και αξιόπιστα δεδομένα μόνο για το πρόσφατο παρελθόν, το εγχειρίδιο υιοθετεί περίοδο αναφοράς τεσσάρων εβδομάδων για τις ερωτήσεις που αφορούν την εθελοντική εργασία. Ο περιορισμός αυτός επιβάλλεται από την ανάγκη να προσδιοριστεί όσο το δυνατόν ακριβέστερα ο αριθμός ωρών της εθελοντικής εργασίας. Από την άλλη πλευρά, η περίοδος των τεσσάρων εβδομάδων είναι σημαντικά μικρότερη από το συνηθισμένο δωδεκάμηνο χρονικό πλαίσιο, που χρησιμοποιείται στις περισσότερες έρευνες για τον εθελοντισμό. Η μικρότερη περίοδος αναφοράς μεταφράζεται σε μικρότερες αριθμητικές τιμές όσον αφορά τη διάδοση του εθελοντισμού (τον αριθμό των εθελοντών) και δημιουργεί τον κίνδυνο να ληφθούν αλλοιωμένα αποτελέσματα εξαιτίας των εποχιακών διακυμάνσεων. Συνιστάται, συνεπώς, να διατηρηθεί η περίοδος των τεσσάρων εβδομάδων για λόγους συγκρισιμότητας και να βρεθούν ταυτόχρονα μέθοδοι για την εξισορρόπηση των εποχιακών διαφορών και την εξασφάλιση δείγματος επαρκούς μεγέθους, ώστε να συμμετάσχουν στην έρευνα αρκετοί εθελοντές και να μπορούν έπειτα να γίνουν εκτιμήσεις για τον αριθμό ωρών των διάφορων ομάδων.

3.9

Η μέθοδος που συνιστά η ΔΟΕ για την έρευνα σε σχέση με την εθελοντική εργασία έχει τη μορφή ειδικής ενότητας της «Έρευνας για το εργατικό δυναμικό» (ΕΕΔ) ή κάποιας άλλης έρευνας για τα νοικοκυριά. Η χρήση της ΕΕΔ ως βάσης παρέχει σειρά πλεονεκτημάτων:

3.10

Η έρευνα για τον εθελοντισμό μέσω μιας ενότητας της ΕΕΔ έχει επίσης ορισμένους περιορισμούς και προβλήματα, τα οποία επιλύονται ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες ή με την ακόλουθη γενική προσέγγιση:

3.11

Το «Έγγραφο οδηγιών της ΔΟΕ σχετικά με τη μέτρηση της εργασίας σε εθελοντική βάση» είναι ένα ολοκληρωμένο εγχειρίδιο, που δεν περιλαμβάνει μόνο οδηγίες για την οργάνωση και τη διεξαγωγή της έρευνας, αλλά και συστάσεις για την εξαγωγή και παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Για την εκτίμηση της αξίας της εθελοντικής εργασίας συνιστάται η μέθοδος του «κόστους της πλήρους υποκατάστασης» (full replacement cost), με την εφαρμογή της μέσης αμοιβής που χορηγείται στην εθνική οικονομία για το συγκεκριμένο είδος δραστηριότητας (αντίστοιχο επάγγελμα), τον οικονομικό κλάδο και τον θεσμικό τομέα στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιήθηκε η εθελοντική εργασία.

3.12

Ανεξαρτήτως του καθολικού χαρακτήρα των προτεινόμενων λύσεων και της ισχυρής αιτιολόγησής τους, το εγχειρίδιο της ΔΟΕ διατηρεί σημαντική ευελιξία για πολλά ζητήματα που μπορούν να επιλυθούν από κάθε χώρα χωριστά, σε συνάρτηση με τις τοπικές συνθήκες. Τέτοια ζητήματα είναι η προσαρμογή της φρασεολογίας στις τοπικές συνθήκες και ο λιγότερο ή περισσότερο λεπτομερής τρόπος υπολογισμού της αξίας της εθελοντικής εργασίας (μερικά άλλα παραδείγματα αναφέρθηκαν στο σημείο 3.10). Θα πρέπει, πάντως, να χρησιμοποιηθούν τα βασικά στοιχεία των ορισμών της εθελοντικής εργασίας, για να εξασφαλιστεί η διεθνής συγκρισιμότητα των δεδομένων.

3.13

Η ευελιξία του εγχειριδίου απορρέει από την επιθυμία να εξασφαλιστεί ο καθολικός χαρακτήρας και η ευρεία εφαρμογή του, ανεξαρτήτως των σημαντικών πολιτιστικών και κοινωνιακών διαφορών που υπάρχουν ανά τον κόσμο. Στην ΕΕ οι διαφορές αυτές είναι σχετικά μικρές, πράγμα που καθιστά δυνατή την ανάπτυξη μιας πιο ομοιόμορφης μεθοδολογίας και, κατά συνέπεια, την εξασφάλιση πιο συγκρίσιμων δεδομένων.

4.1

Λόγω της μεγάλης ανάγκης δεδομένων για τον εθελοντισμό, η οποία εκπηγάζει από τον σημαντικό του ρόλο στη δημιουργία ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, του κοινωνικού και του ανθρώπινου κεφαλαίου, της άτυπης εκπαίδευσης, της ένταξης στην αγορά εργασίας και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, είναι απαραίτητο να εξασφαλιστούν σε επίπεδο ΕΕ ευνοϊκές συνθήκες για τη διενέργεια συστηματικών, συγκρίσιμων ερευνών σχετικά με τον εθελοντισμό στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι όλες οι νέες δραστηριότητες που ανέλαβαν τα όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να τύχουν κατάλληλης χρηματοδοτικής σταθερότητας και δηλώνει συνεπώς ότι προτίθεται να διερευνήσει όλους τους δυνατούς τρόπους στήριξης και χρηματοδότησης της έρευνας για τη μέτρηση των εθελοντικών δραστηριοτήτων, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται η πρόταση που υποδεικνύεται στο σημείο 4.2.

4.2

Ακολουθώντας τις συστάσεις των εγγράφων της ΕΕ, που καλούν τα κράτη μέλη να προβούν σε έρευνες για τον εθελοντισμό με βάση το έγγραφο οδηγιών της ΔΟΕ, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επεξεργαστεί, εντός των προσεχών ετών, τυποποιημένη μεθοδολογία για τις έρευνες σε σχέση με την εθελοντική εργασία και να εξασφαλίσει την υιοθέτησή της μέσω κατάλληλου κανονισμού, ούτως ώστε οι έρευνες να διενεργούνται από τα κράτη μέλη σε τακτική βάση.

4.3

Μέχρι να εγκριθεί αυτός ο κανονισμός, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να λάβει μέτρα για την υποστήριξη μεθοδολογικών εργασιών και πιλοτικών μελετών, με στόχο τον καθορισμό συνεκτικών αρχών για τη διενέργεια ερευνών σχετικά με την εθελοντική εργασία από τις στατιστικές υπηρεσίες των κρατών μελών, με τη χρήση των βασικών αρχών του εγχειριδίου της ΔΟΕ και την αξιοποίηση της πείρας των χωρών που έχουν ήδη διενεργήσει τέτοιες έρευνες χρησιμοποιώντας τις λύσεις που περιγράφει. Κατά την επεξεργασία των λεπτομερειών αυτού του κανονισμού, θα πρέπει να επιδιωχθεί η ελαχιστοποίηση του κόστους και των διοικητικών επιβαρύνσεων. Η καλύτερη προσέγγιση, για να επιτευχθεί αυτό, είναι να συνδυαστεί η έρευνα για τον εθελοντισμό με μία από τις άλλες έρευνες που διενεργούν αυτόν τον καιρό οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες των κρατών μελών.

4.4

Λόγω της μεγάλης ανάγκης δεδομένων σχετικά με την έκταση του επίσημου και του ανεπίσημου εθελοντισμού και με τον αντίκτυπό του στο γενικό επίπεδο ευημερίας και σε επιλεγμένα πεδία του δημόσιου βίου, τόσο στις επιμέρους χώρες και όσο στο σύνολο της ΕΕ, θα πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να συγκεντρώσει και να δημοσιοποιήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεόντως εναρμονισμένα δεδομένα που έχουν προκύψει από τις μελέτες για τον εθελοντισμό στις επιμέρους χώρες και στο επίπεδο της ΕΕ. Ένα παράδειγμα έρευνας που θα μπορούσε να διεξαχθεί για τον αντίκτυπο του εθελοντισμού είναι η «Έρευνα για την εκπαίδευση των ενηλίκων», στο πλαίσιο της οποίας θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν και να αναλυθούν δεδομένα σχετικά με τον αντίκτυπο της εθελοντικής εργασίας στην απόκτηση χρήσιμων δεξιοτήτων για την εξεύρεση επιθυμητής απασχόλησης.

4.5

Η οικονομική αξία της εθελοντικής εργασίας πρέπει να αναγνωρίζεται και να εκτιμάται από τις δημόσιες αρχές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν κανόνες για την αναγνώριση της οικονομικής αξίας της εθελοντικής εργασίας ως μέσου συγχρηματοδότησης των έργων που υποστηρίζονται με δημόσιους πόρους. Η πείρα και τα δεδομένα που θα συγκεντρωθούν κατά την έρευνα για την οικονομική αξία της εθελοντικής εργασίας με ομοιόμορφη μεθοδολογία σε όλη την ΕΕ θα είναι πολύ χρήσιμα για την επεξεργασία πρακτικών λύσεων.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/18

1.1

Η ΕΟΚΕ δέχεται με ικανοποίηση τη συζήτηση σχετικά με τη μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου των κοινωνικών επιχειρήσεων, αλλά τονίζει ότι είναι σημαντικό να δοθεί περισσότερος χρόνος για το πολύπλοκο αυτό ζήτημα. Ένα πρώτο βήμα είναι να αρχίσει η Επιτροπή να συγκεντρώνει δεδομένα για μια πιο συγκρίσιμη ανάλυση των μετρήσεων του κοινωνικού αντικτύπου στα κράτη μέλη, αλλά να διερευνήσει επίσης περαιτέρω το ζήτημα στο πλαίσιο της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης.

1.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι μια λανθασμένη ή βιαστική προσέγγιση ενδέχεται να αντιστρατευθεί τον στόχο των οργάνων της ΕΕ να υποστηρίξουν την ανάπτυξη και την εξάπλωση του τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Με την περιορισμένη γνώση του τομέα αυτού σε πολλά κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να δώσει προτεραιότητα στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση του κοινού και στην πλήρη υλοποίηση του προγράμματος της «Πρωτοβουλίας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα».

1.3

Οι μετρήσεις του κοινωνικού αντικτύπου αποσκοπούν στη μέτρηση των κοινωνικών αποτελεσμάτων και επιδράσεων που προκύπτουν από συγκεκριμένες δραστηριότητες των κοινωνικών επιχειρήσεων και όχι από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, παρόλο που οι δομές των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας συμβάλλουν και οι ίδιες στη δημιουργία κοινωνικής αξίας. Πρόκειται για μια εξελισσόμενη διεργασία, που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της δραστηριότητας της επιχείρησης και σημαντικό εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού.

1.4

Είναι δύσκολο να υποστηριχθεί μία συγκεκριμένη μέθοδος· γι' αυτό, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, αντί να αναπτύξει μια νέα μέθοδο, καλύτερα να διαδώσει τις συχνότερα χρησιμοποιούμενες αρχές. Το κοινό στοιχείο των αρχών αυτών είναι ότι πρόκειται για πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή, που αποσκοπούν στην επίτευξη κοινωνικής αλλαγής και βασίζονται σε πραγματικές ανάγκες και πραγματικές δραστηριότητες.

1.5

Κάθε μέθοδος μέτρησης πρέπει να αναπτύσσεται με βάση τα χαρακτηριστικότερα αποτελέσματα της κοινωνικής επιχείρησης, να υποστηρίζει τις δραστηριότητές της, να είναι αναλογική και να μην καταπνίγει την κοινωνική καινοτομία. Πρέπει ακόμη να χαρακτηρίζεται από ισορροπία μεταξύ ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων, αναγνωρίζοντας ότι η περιγραφική αφήγηση έχει κεντρική σημασία για τη μέτρηση της επιτυχίας. Επισημαίνεται επίσης ότι χρειάζεται να διερευνηθούν περαιτέρω οι δυσκολίες μεταφοράς των αποτελεσμάτων των μετρήσεων του κοινωνικού αντικτύπου από το μικροοικονομικό επίπεδο στο μακροοικονομικό (από το τοπικό επίπεδο των επιχειρήσεων στο επίπεδο της ΕΕ).

1.6

Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα μεθόδων μέτρησης του κοινωνικού αντικτύπου ειδικά για τους κανονισμούς που αφορούν τα ΕΤΚΕ (1) και το PESI (2), η ΕΟΚΕ συνιστά πειραματική εφαρμογή, στενή παρακολούθηση και αναθεώρηση (αν χρειάζεται) των μεθόδων που θα αναπτυχθούν για τους κανονισμούς αυτούς. Η Επιτροπή θα μπορέσει έτσι να καταρτίσει κοινές κατευθυντήριες γραμμές και αρχές, περισσότερο για τα αντικείμενα των μετρήσεων παρά για τον τρόπο διεξαγωγής τους.

1.7

Η ΕΟΚΕ θα συνεχίσει τη διερεύνηση αυτού του ζητήματος και θα παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τις εργασίες της Επιτροπής κατά την εφαρμογή συγκεκριμένης μεθόδου, προκειμένου να διασφαλίσει ότι δεν θα κατασταλεί η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη. Επιπροσθέτως, η ΕΟΚΕ θα συνεχίσει να συμμετέχει σε μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με την εξέταση του κοινωνικού αντικτύπου και σε άλλα πεδία στο μέλλον.

2.1

Στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Ενιαία Αγορά — Πράξη II — Μαζί για μια νέα ανάπτυξη»  (3) υπογραμμίζεται η ανάγκη να αναπτυχθεί μεθοδολογία για τη μέτρηση των κοινωνικοοικονομικών οφελών που δημιουργούν οι κοινωνικές επιχειρήσεις, κατά την εφαρμογή των ευρωπαϊκών ταμείων κοινωνικής επιχειρηματικότητας (ΕΤΚΕ) και του προγράμματος της ΕΕ για την κοινωνική αλλαγή και την καινοτομία (PESI).

2.2

Ως απάντηση σε αυτό το αίτημα, ανατέθηκε σε μια υποομάδα (4) της πολυμερούς ομάδας εμπειρογνωμόνων που συμβουλεύει την Επιτροπή σε θέματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας (GECES) να εκπονήσει τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο μέτρησης του κοινωνικού αντικτύπου των κοινωνικών επιχειρήσεων.

2.3

Η παρούσα γνωμοδότηση παρουσιάζει την οπτική γωνία των κοινωνικών επιχειρήσεων ως προς την ανάπτυξη μεθοδολογίας για τη μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου, κατά κύριο λόγο στο πλαίσιο των ΕΤΚΕ και του PESI. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για σημαντικό ζήτημα, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι, ιδανικά, θα πρέπει αργότερα να εξεταστεί η μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου και σε άλλα πεδία, ώστε να μην υπάρχει αποσπασματική προσέγγιση.

2.4

Η κοινωνική επιχειρηματικότητα έχει υπογραμμιστεί σε πολλές πρόσφατες πρωτοβουλίες της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει επίσης επιτελέσει σημαντικές περαιτέρω εργασίες για αυτό το θέμα (5), όπως η εξέταση των προκλήσεων που τίθενται για τα ΕΤΚΕ και τις κοινωνικές επιχειρήσεις (6). Ένα κεντρικό στοιχείο της συζήτησης ήταν η δημοσίευση της ανακοίνωσης της Επιτροπής «Πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα»  (7), η οποία αποσκοπεί στην προώθηση της ανάπτυξης και της εξάπλωσης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και των κοινωνικών επιχειρήσεων στην ΕΕ.

2.5

Οι κοινωνικές επιχειρήσεις συγκροτούνται για κοινωνικούς σκοπούς και λειτουργούν στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας. Για να διαφυλαχθεί αυτό το μοντέλο, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η περιγραφή των κοινωνικών επιχειρήσεων στην «Πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα» θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση για κάθε παράγωγο κανονισμό, πρότυπο ή προγράμματα, επειδή παρουσιάζει τις κοινωνικές επιχειρήσεις σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, που καλύπτει τα διάφορα μοντέλα τους στα κράτη μέλη.

2.6

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης δεν είναι να προβάλλει επιχειρήματα για τη μέτρηση του κοινωνικού αντίκτυπου των επιχειρήσεων εν γένει. Ούτε πρέπει να συγχέεται το ζήτημα με τις πρωτοβουλίες που αφορούν την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) ή την κοινή για όλους τους εργοδότες υποχρέωση να παρέχουν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και να τηρούν τις ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις. Πρέπει, ακόμη, να σημειωθεί ότι οι πραγματικές κοινωνικές επιδόσεις και υποδομές παραμένουν αρμοδιότητα των κρατών μελών.

2.7

Αν και η παρούσα γνωμοδότηση εξετάζει μόνο τον κοινωνικό αντίκτυπο των αποτελεσμάτων των δραστηριοτήτων των κοινωνικών επιχειρήσεων και όχι τις ίδιες τις κοινωνικές επιχειρήσεις, πρέπει να σημειωθεί ότι η διάρθρωση και ο τρόπος λειτουργίας αυτών των επιχειρήσεων αποτελούν και αυτά βασικές συνιστώσες της δημιουργίας κοινωνικού αντικτύπου, μέσω της εσωτερίκευσης του κοινωνικού κόστους και της δημιουργίας θετικών εξωτερικών αποτελεσμάτων.

3.1

Τα οικονομικά αποτελέσματα ήταν για πολύν καιρό ο κύριος δείκτης μέτρησης της ανάπτυξης των οργανισμών και των χωρών, ανεξάρτητα από το αν δίνεται προτεραιότητα στην αποτίμηση της οικονομικής ή της κοινωνικής προόδου. Για να εξασφαλιστεί ένας βιώσιμος κόσμος, πρέπει να προταχθεί μια πιο ολιστική οπτική, η οποία να συνεκτιμά τις κοινωνικές, τις περιβαλλοντικές και τις οικονομικές συνέπειες.

3.2

Η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2008, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με τίτλο «Πέραν του ΑΕγχΠ — Μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης»  (8), στην οποία υπογράμμισε την ανάγκη για νέες μεθόδους μέτρησης της βιωσιμότητας και της ευημερίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές προκλήσεις. Η Επιτροπή ακολούθησε, με μία έκθεση που δημοσίευσε το 2009 υπό τον τίτλο «ΑΕΠ και πέρα από αυτό — Η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο»  (9), στην οποία εφιστούσε την προσοχή στην ανάγκη νέων μέσων για την παρακολούθηση και τη μέτρηση της κοινωνικής προόδου. Άλλοι φορείς έλαβαν επίσης μέτρα για την εισαγωγή νέων μέσων όπως, επί παραδείγματι, ο ΟΟΣΑ με τον «Δείκτη βελτίωσης της ποιότητας ζωής»  (10).

3.3

Η Ευρώπη, εν μέσω κρίσης και μεταβαλλόμενων προτύπων κοινωνικής πρόνοιας, πρέπει σήμερα περισσότερο από ποτέ να εστιάσει το ενδιαφέρον της στη δημιουργία πραγματικής αξίας. Η ανάγκη αυτή τονίστηκε πρόσφατα στις πρωτοβουλίες για την προώθηση μιας κοινωνικής διάστασης της ΟΝΕ (11), όπου προτείνονται κοινωνικοί δείκτες και μέτρα ως συμπλήρωμα των οικονομικών εκθέσεων. Αυτή η συλλογιστική εμφανίζεται πλέον σε πολλά έγγραφα της ΕΕ, όπου η μέτρηση και η παρακολούθηση της κοινωνικής προστιθέμενης αξίας, της κοινωνικής αλλαγής και του κοινωνικού αντικτύπου αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική υλοποίηση οδηγιών, προγραμμάτων και δραστηριοτήτων.

3.4

Η μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου είναι σημαντικό ζήτημα θεμελιώδη ρόλο στην ανασυγκρότηση της κοινωνικής διάστασης της Ευρώπης. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ αμφισβητεί την πολύ βιαστική προσέγγιση της Επιτροπής και ζητεί να δοθεί περισσότερος χρόνος για να συζητηθεί διεξοδικά το ευρύτερο θέμα και να εξασφαλιστούν οι καταλληλότεροι τύποι μεθοδολογίας. Πρέπει να αναφερθεί εν προκειμένω ότι, αφού ο πρωταρχικός στόχος είναι να υποστηριχθούν οι κοινωνικές επιχειρήσεις για να εκπληρώσουν την αποστολή τους, η Επιτροπή πρέπει να προχωρήσει προσεκτικά, ώστε να μην αναπτύξει μέσα που θα έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα.

3.5

Υπέρ της προσεκτικής αυτής προσέγγισης συνηγορεί και η πολύ περιορισμένη γνώση και αναγνώριση των κοινωνικών επιχειρήσεων και της κοινωνικής οικονομίας σε πολλά κράτη μέλη. Η έναρξη της συζήτησης από τη σκοπιά του κοινωνικού αντικτύπου —και όχι από την προώθηση ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων— μπορεί να αποβεί επιζήμια για την ανάπτυξη αυτού του τομέα. Η ΕΟΚΕ καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να δώσει προτεραιότητα στην πλήρη υλοποίηση της «Πρωτοβουλίας για την κοινωνική επιχειρηματικότητα», ώστε να εξασφαλιστούν δίκαιες και διαφανείς συνθήκες για τις κοινωνικές επιχειρήσεις σε όλα τα κράτη μέλη, προτού δρομολογήσει μια πρωτοβουλία για τη μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου.

4.1

Η μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου είναι ωφέλιμη για όλους τους τομείς της κοινωνίας. Για μια κοινωνική επιχείρηση, η επίτευξη θετικού κοινωνικού αντικτύπου είναι ο βασικός σκοπός της ύπαρξής της και συχνά αποτελεί συνεχές και αναπόσπαστο τμήμα των δραστηριοτήτων της. Είναι σημαντικό να διαχωριστούν τα κοινωνικά από τα επιχειρηματικά αποτελέσματα· αυτό που πρέπει να μετρηθεί είναι ο κοινωνικός αντίκτυπος και όχι ο οργανισμός.

4.2

Υπάρχουν ομοιότητες στις περιγραφές του κοινωνικού αντικτύπου από τους ενδιαφερόμενους φορείς, υπάρχουν όμως και διαφορές. Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία μιας κοινής αντίληψης της έννοιας και συνιστά να περιγράφεται ως τα κοινωνικά αποτελέσματα και ο αντίκτυπος που έχουν συγκεκριμένες δραστηριότητες μιας κοινωνικής επιχείρησης.

4.3

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η μέτρηση του αντικτύπου δεν αφορά μόνο το επιδιωκόμενα αποτελέσματα, αλλά και τα συνολικά αποτελέσματα (επιδιωκόμενα και μη) και τον αντίκτυπό τους.

4.4

Η αποτίμηση του κοινωνικού αντικτύπου αποτελεί πρόκληση, επειδή μπορεί να είναι δύσκολο να καταδειχθεί η σχέση μεταξύ δραστηριότητας και αποτελέσματος. Οι θετικές συνέπειες είναι συχνά ποιοτικής φύσεως και μερικές φορές αποκαλύπτονται μόνο μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος. Οι προσπάθειες να εκφραστεί μια δραστηριότητα με αριθμούς ενέχουν τον σημαντικό κίνδυνο οι πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν να μην μετρούν αυτό που πρέπει ή να μην το μετρούν με τον σωστό τρόπο. Δεν πρέπει, συνεπώς, να πιέζονται οι κοινωνικές επιχειρήσεις να εξισώνουν τη μέτρηση με την ποσοτικοποίηση, εστιάζοντας την προσοχή τους μόνο σε δραστηριότητες που επιδέχονται εύκολη μέτρηση, ποσοτικοποίηση ή έξωθεν αναγνώριση.

4.5

Η ποσοτικοποίηση θα πρέπει, αντίθετα, να θεωρείται ένας από τους διάφορους δυνατούς τρόπους μέτρησης, παράλληλα με ποιοτικές προσεγγίσεις όπως οι αφηγηματικές μέθοδοι. Αυτή η εναλλακτική —ή συμπληρωματική— προσέγγιση της συλλογής πλούσιων σε πληροφορίες αφηγήσεων από τη σκοπιά των δικαιούχων έχει κεφαλαιώδη σημασία για την αξιολόγηση της «προστιθέμενης αξίας» των δραστηριοτήτων της κοινωνικής επιχείρησης. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η μέτρηση της παραγωγής αξίας δεν πρέπει αναγκαστικά να καταλήγει σε συγκεκριμένο τελικό αριθμητικό μέγεθος, αλλά θα μπορούσε να αποτελείται από έναν συνδυασμό αριθμητικών μεγεθών και κειμένου.

4.6

Για την περαιτέρω διερεύνηση του πολύπλοκου αυτού θέματος, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να αρχίσει να συγκεντρώνει δεδομένα σχετικά με τις υπάρχουσες μεθόδους, ως πρώτο βήμα για συγκρίσιμες αναλύσεις μεταξύ των κρατών μελών.

5.1

Απαραίτητη προϋπόθεση για μια πανευρωπαϊκή μέθοδο μέτρησης του κοινωνικού αντίκτυπου στο σημερινό πλαίσιο της ΕΕ (ΕΤΚΕ και πρόγραμμα PESI) είναι η συμμετοχή των ενδιαφερομένων, στους οποίους συγκαταλέγονται κυρίως οι κοινωνικές επιχειρήσεις, οι χρήστες, οι πολιτικοί ιθύνοντες και οι πάροχοι χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, αλλά και οι πάροχοι κοινωνικών υπηρεσιών, οι δημόσιες αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι όταν είναι απαραίτητο. Αυτή η προσέγγιση, που βασίζεται στη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων, εξασφαλίζει μια διεργασία δημιουργίας κλίματος εμπιστοσύνης και καταλήγει σε μια κοινή άποψη ως προς τα επιθυμητά αποτελέσματα.

5.2

Απαραίτητη προϋπόθεση αυτής της προσέγγισης είναι η κοινή αντίληψη των βασικών εννοιών της μέτρησης του κοινωνικού αντίκτυπου. Όροι όπως εισροή , εκροή , αποτέλεσμα και αν Error! Reference source not found. τίκτυπος συχνά ορίζονται με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικές περιστάσεις. Είναι σημαντικό να αντιλαμβάνονται οι ενδιαφερόμενοι αυτούς τους όρους με τον ίδιο τρόπο.

5.3

Αν βλέπει κανείς μόνο την εκροή (π.χ. τον αριθμό των ατόμων που συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα κατάρτισης), δεν μετρά ή παραβλέπει τον πραγματικό αντίκτυπο της δραστηριότητας. Επομένως, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η μέτρηση του κοινωνικού αντίκτυπου είναι μετάβαση από τη μέτρηση των εκροών στη μέτρηση του συνολικού αντικτύπου. Κατ' αυτόν τον τρόπο μπορεί να υπολογιστεί η πραγματική προστιθέμενη αξία, χωρίς να παραγνωρίζεται ο πολύπλοκος και πολυδιάστατος χαρακτήρας της μέτρησης του κοινωνικού αντίκτυπου.

5.4

Επισημαίνεται επίσης ότι χρειάζεται να διερευνηθούν περαιτέρω οι δυσκολίες της μεταφοράς των αποτελεσμάτων των μετρήσεων του κοινωνικού αντικτύπου από το μικροοικονομικό στο μακροοικονομικό επίπεδο (από το τοπικό επίπεδο των επιχειρήσεων στο επίπεδο της ΕΕ), καθώς και το κατά πόσο οι μέθοδοι της μέτρησης σέβονται τα δικαιώματα και τις ανάγκες των ατόμων και των επιχειρήσεων.

6.1

Ο κοινωνικός αντίκτυπος μετράται με πολλούς και διάφορους τρόπους, γεγονός που καθιστά δύσκολη την υποστήριξη μίας συγκεκριμένης μεθόδου ή ακόμη και τη σύγκριση των διάφορων μεθόδων (12). Έχει αναπτυχθεί πληθώρα μεθόδων, πολλές από τις οποίες προέκυψαν από διάφορα έργα του EQUAL (13). Το κοινό τους στοιχείο είναι ότι πρόκειται για πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή, που αποσκοπούν στην επίτευξη μιας επιθυμητής κοινωνικής αλλαγής και βασίζονται σε πραγματικές ανάγκες και πραγματικές δραστηριότητες.

6.2

Οι πιο γνωστές μέθοδοι είναι η κοινωνική απόδοση των επενδύσεων (Social Return On Investment — SROI), η οποία εστιάζει στα αποτελέσματα ενός οργανισμού για να δείξει την παραγωγή κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής αξίας, και η κοινωνική λογιστική (social accounting), η οποία είναι μια μέθοδος σχεδιασμού, μέτρησης και αξιολόγησης των κοινωνικών στόχων ενός οργανισμού (14). Μία από τις μεθόδους που εφαρμόζονται ευρύτερα για τον προσδιορισμό της κοινωνικής προστιθέμενης αξίας είναι π.χ. ο Παγκόσμιος Δείκτης Αναφοράς (Global Reporting Index — GRI), ένα σύστημα υποβολής εκθέσεων για τη βιωσιμότητα που προσφέρει ένα πλαίσιο για την υποβολή κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών αναφορών. Υπάρχουν όμως και άλλες πολλές μέθοδοι (15).

6.3

Κοινό στοιχείο των μεθόδων αυτών είναι ότι σχεδιάζονται με βάση τον σκοπό των δραστηριοτήτων της κοινωνικής επιχείρησης και όχι μοντέλα από άλλους τομείς. Αντί να μετρούν μόνο τις εκροές μεταξύ δύο χρονικών σημείων, οι προσεγγίσεις αυτές επεκτείνονται συχνά σε μιαν ευρύτερη, μη γραμμική διαδικασία όπως η «θεωρία της αλλαγής» (16), η οποία, με απλοποιημένους όρους, περιλαμβάνει τον προσδιορισμό, την ποσοτικοποίηση και την παρακολούθηση. Με τη χρήση τέτοιων προσεγγίσεων, η διαδικασία της μέτρησης ενσωματώνεται και η ίδια στον επιχειρηματικό σχεδιασμό των κοινωνικών επιχειρήσεων και αποτελεί σημαντικό εργαλείο εσωτερικής βελτίωσης.

6.4

Οι μέθοδοι μέτρησης του κοινωνικού αντικτύπου πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να είναι αναλογικές και να υποστηρίζουν την κοινωνική επιχείρηση. Πολλές κοινωνικές επιχειρήσεις είναι μικρές και νεοσύστατες, με περιορισμένους πόρους που δεν τους επιτρέπουν να εφαρμόζουν περίπλοκες μεθόδους. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά, για να παραμείνουν οι διοικητικές επιβαρύνσεις περιορισμένες και αναλογικές, να επωμιστούν το κόστος της μέτρησης του αντικτύπου άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς (η ΕΕ ή οι διαχειριστές των ταμείων) και όχι οι ίδιες οι κοινωνικές επιχειρήσεις.

6.5

Όσο για τους δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν, η ΕΟΚΕ συνιστά να επιλέγονται από τις κοινωνικές επιχειρήσεις μέσω συνεντεύξεων με τους χρήστες και τους άλλους ενδιαφερομένους. Χρήσιμοι δείκτες θα ήταν, για παράδειγμα, το «κόστος που αποσόβησε για την κοινωνία» ή «ο αντίκτυπος που επέφερε» η κοινωνική επιχείρηση, αλλά θα πρέπει να ληφθούν επίσης υπόψη οι προασπιστικές εργασίες της επιχείρησης, καθώς και ο τρόπος διάρθρωσης και λειτουργίας της.

6.6

Η Επιτροπή θα πρέπει να βασιστεί στις υφιστάμενες μεθόδους για να αναπτύξει ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο, σύμφωνα με τις συστάσεις της ΕΟΚΕ, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ρυθμίσεις που ισχύουν σε ορισμένα κράτη μέλη και τα μοντέλα των οργανισμών της κοινωνικής τους πρόνοιας και των ίδιων των κοινωνικών επιχειρήσεων.

7.1

Καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να υποστηρίξει κανείς μία συγκεκριμένη μέθοδο ή τυποποιημένους δείκτες για τη μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου, η πρώτη ενέργεια της Επιτροπής θα πρέπει να είναι η ευρύτερη διάδοση των αρχών και των μεθόδων που χρησιμοποιούνται συχνότερα και η ενθάρρυνση των επιχειρήσεων να τις υιοθετήσουν. Από τις εμπειρίες αυτές, η Επιτροπή μπορεί στη συνέχεια να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές για τη μέτρηση των κοινωνικών αποτελεσμάτων (και όχι των εκροών) και να καθορίσει ένα πλαίσιο αρχών για το τι πρέπει να μετρηθεί αντί να προσπαθεί να καθορίσει πώς πρέπει να μετρηθεί ο κοινωνικός αντίκτυπος.

7.2

Λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος, η ΕΟΚΕ συνιστά να εφαρμοστούν κατ' αρχάς πειραματικά οι μέθοδοι που έχουν αναπτυχθεί για τα ΕΤΚΕ και το PESI. Η Επιτροπή θα μπορέσει έτσι να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τον αντίκτυπο της εφαρμογής αυτών των μεθόδων και να προβεί στην αναθεώρησή τους, αν είναι απαραίτητο. Όλα τα δεδομένα που θα συγκεντρωθούν θα πρέπει να είναι διαχωρισμένα κατά φύλο, ώστε να είναι δυνατό να αναγνωριστεί ο ρόλος των γυναικών στην κοινωνική επιχειρηματικότητα και να εξασφαλιστεί διαφάνεια στον καταμερισμό των κονδυλίων. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί μέριμνα ώστε οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται να μην περιορίζουν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση για τους επιδιωκόμενους στόχους.

7.3

Κατά τη συγκρότηση αυτών των πειραματισμών, η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει επίσης πτυχές όπως η αρμοδιότητα και ο στόχος της λειτουργίας του «λογιστικού ελέγχου» των ενδιαφερομένων. Το θέμα αυτό συνδέεται στενά με το πρόσθετο κόστος και τα κίνητρα αυτών των φορέων. Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες για την ελαχιστοποίηση αυτού του κόστους κατά τον καθορισμό των απαιτήσεων της μέτρησης, όπως άλλωστε και για την αποτροπή της περιττής γραφειοκρατίας ή τη στρέβλωση της κοινωνικής ανάπτυξης.

7.4

Υπάρχει κίνδυνος η μέθοδος μέτρησης που έχει σχεδιαστεί ειδικά για τα ΕΤΚΕ και το PESI να επικρατήσει της εφαρμογής άλλων μέσων και κανόνων για τις κοινωνικές επιχειρήσεις σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η ανεπαρκής ή εσφαλμένη εφαρμογή της μέτρησης του κοινωνικού αντικτύπου ενδέχεται να παρεμποδίσει την κοινωνική καινοτομία και τον πειραματισμό. Για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος, η Επιτροπή θα πρέπει να διοργανώσει προγράμματα ευαισθητοποίησης και κατάρτισης στα κράτη μέλη.

7.5

Η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί το πρώτο βήμα των εργασιών της ΕΟΚΕ για τη μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου και απάντηση στις τρέχουσες εργασίες της Επιτροπής για αυτό το θέμα. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει ζωτική σημασία να συνεχιστεί και να διευρυνθεί αυτή η συζήτηση· γι' αυτό, θα παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τις εργασίες της Επιτροπής και θα συνεχίσει να εργάζεται για τη συνεκτίμηση αυτού του ζητήματος και σε άλλα πεδία των πολιτικών εργασιών της.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/23

1.1

Ο αρνητικός κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος της κρίσης και η έλλειψη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που τροφοδοτούν φαινόμενα φτώχειας και αποκλεισμού στην ΕΕ, σε συνδυασμό με τη δημογραφική γήρανση, την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, αλλά και την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού, καθιστούν απολύτως αναγκαίο ένα πολιτικό πρότυπο που να ενισχύει την αλληλεγγύη και τις θεμελιώδεις αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού κεκτημένου.

1.2

θεωρεί ότι, σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία, η θέσπιση ενός ελάχιστου ευρωπαϊκού εισοδήματος θα συμβάλει στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, στην εξισορρόπηση οικονομικών και κοινωνικών στόχων και στη δίκαιη ανακατανομή των πόρων και του εισοδήματος·

1.3

επισημαίνει ότι πραγματοποιήθηκε σημαντική συζήτηση στο επίπεδο των οργάνων της ΕΟΚΕ και υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη να εξασφαλιστεί ένα επαρκές ελάχιστο εισόδημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, βάσει μιας οδηγίας-πλαισίου για την αποτελεσματική καταπολέμηση της φτώχειας με τη διευκόλυνση της ένταξης στην αγορά εργασίας, όπως έχουν ζητήσει τόσο η Επιτροπή των Περιφερειών (1) όσο και διάφορες οργανώσεις καταπολέμησης της φτώχειας (2), καλεί δε την Επιτροπή να αναλάβει συντονισμένη δράση για να ανταποκριθεί στο ψήφισμα που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2011 (3)·

1.4

καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης ενός ευρωπαϊκού ελάχιστου εισοδήματος, εστιάζοντας κυρίως το ενδιαφέρον της στην προοπτική σύστασης ενός κατάλληλου ευρωπαϊκού Ταμείου·

1.5

ζητεί να ληφθούν βελτιωμένα μέτρα για να διασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όσον αφορά την απασχόληση και τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν: 1) τη συνέχιση της επιδίωξης των οριζόντιων στόχων για την απασχόληση, 2) τον καθορισμό στόχων για την ποσοστιαία μείωση των τριών δεικτών που συναπαρτίζουν τον σύνθετο δείκτη φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, 3) τον καθορισμό ειδικών στόχων, σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο, για τις πληθυσμιακές ομάδες που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (όπως, λόγου χάρη, τα παιδιά και οι μονογονεϊκές οικογένειες), καθώς και για τους φτωχούς εργαζομένους, 4) την επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη υπολογίζουν τα επίπεδα της φτώχειας και καθορίζουν τους εθνικούς τους στόχους και 5) την ανανέωση της δέσμευσης των κρατών μελών, ώστε με τις συνδυασμένες προσπάθειές τους να εξασφαλιστεί η επίτευξη του γενικού στόχου της ΕΕ·

1.6

ζητεί να διενεργηθεί αποτελεσματική αξιολόγηση του κοινωνικού αντίκτυπου των μέτρων που περιλαμβάνονται στα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), στις Εθνικές Κοινωνικές Εκθέσεις (ΕΚΕ) και στις δέσμες μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, έτσι ώστε να μην επιδεινώσουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό και να εξασφαλιστεί η ευρύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία των ΕΠΜ και των ΕΚΕ·

1.7

ζητεί να παρακολουθείται στενότερα η επιδείνωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, συνιστά δε να προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά την αξιολόγηση των ΕΠΜ και των ΕΚΕ, ειδικές ανά χώρα συστάσεις σχετικά με την κοινωνική ένταξη, όποτε αυτές είναι αναγκαίες. Οι συστάσεις αυτές θα πρέπει να είναι εφαρμόσιμες και από τις χώρες που υπάγονται σε ειδικό πρόγραμμα και λαμβάνουν χρηματοδοτική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)·

1.8

υπογραμμίζει ότι η εξασφάλιση αξιοπρεπούς εργασίας αποτελεί την καλύτερη εγγύηση κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Προτρέπει δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, να εφαρμόσει τα μέτρα του Συμφώνου Ανάπτυξης και Απασχόλησης υπέρ της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της τόνωσης της απασχόλησης. Επίσης, επικροτεί την πρόθεση του Επιτρόπου κ. Tajani να εκπονηθεί ένα βιομηχανικό σύμφωνο για την ενίσχυση της βιομηχανίας της ΕΕ και της ικανότητάς της να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας·

1.9

τονίζει ιδιαιτέρως τη σημασία της αύξησης της συμμετοχής των εργαζομένων, των ανέργων και όλων των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στη διά βίου μάθηση, καθώς και τη σπουδαιότητα της βελτίωσης του επιπέδου των επαγγελματικών προσόντων και της απόκτησης νέων δεξιοτήτων, στοιχεία που μπορούν να ευνοήσουν την ταχύτερη ένταξη στην αγορά εργασίας, την ενδυνάμωση της παραγωγικότητας και την υποστήριξη των ατόμων στην αναζήτηση μιας καλύτερης θέσης εργασίας.

2.1

Το εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα (ΕΕΕ) αποτελεί στήριξη του εισοδήματος ανεξάρτητη από την καταβολή εισφορών, η οποία παρέχει ένα δίχτυ ασφαλείας σε όσους δεν δικαιούνται παροχές κοινωνικής ασφάλισης (4). Ως τελευταίο ανάχωμα κατά της φτώχειας, το ΕΕΕ συνδέεται άρρηκτα με το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης των ατόμων που δεν έχουν κανέναν άλλον τρόπο προσπορισμού εισοδήματος για τους ίδιους και για τα πρόσωπα που συντηρούν (5). Σημειωτέον ότι η έννοια του «εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος» δεν πρέπει να συγχέεται με την έννοια του «κατώτατου μισθού», ο οποίος καθορίζεται μέσω συλλογικών συμβάσεων ή νομοθεσίας.

2.2

Ο Κοινοτικός Χάρτης των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων (1989) (6) κατοχυρώνει (άρθρο 10 παράγραφος 2) το δικαίωμα σε «επαρκείς παροχές και κοινωνική πρόνοια» για τα άτομα εκτός αγοράς εργασίας και χωρίς επαρκή μέσα διαβίωσης.

2.3

Στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (2000), ο οποίος είναι νομικά δεσμευτικός ως μέρος της νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης, ορίζεται (άρθρο 1) ότι «η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται», καθώς και ότι «η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσοι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους» (άρθρο 34 παράγραφος 3).

2.4

Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 153 παράγραφος 1 στοιχείο η) επιτρέπει στην Ένωση να υποστηρίζει και να συμπληρώνει νομοθετικά τη δράση των κρατών μελών για την αφομοίωση των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων, ενώ στην οριζόντια κοινωνική ρήτρα (άρθρο 9) αναφέρονται, μεταξύ των επιταγών που οφείλει να συνεκτιμά η Ένωση κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεών της, η προαγωγή υψηλών επιπέδων απασχόλησης, η κατάλληλη κοινωνική προστασία και η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.5

Η σύσταση 92/441/ΕΟΚ του Συμβουλίου (7) καλεί τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν «το θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα επαρκών και εγγυημένων πόρων και παροχών», να προσαρμόσουν αναλόγως τα συστήματα κοινωνικής προστασίας τους και να θεσπίσουν κοινά κριτήρια εφαρμογής, χωρίς ωστόσο να καθορίζει συγκεκριμένο κατώτατο όριο σε επίπεδο ΕΕ.

2.6

Στη σύσταση της Επιτροπής του 2008 σχετικά με την ενεργητική ένταξη (8), η επαρκής εισοδηματική στήριξη αναγνωρίζεται ως ένας από τους τρεις πυλώνες της σχετικής στρατηγικής, με την υπογράμμιση ότι οι δικαιούχοι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για ένταξη στην αγορά εργασίας, για επαγγελματική κατάρτιση και για άλλα μέτρα κοινωνικής ένταξης.

2.7

Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», βάσει του οποίου θεσπίστηκε η «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού» (9). Στην Πλατφόρμα αυτή τίθεται για πρώτη φορά ποσοτικός στόχος μείωσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άτομα μέχρι το 2020 με βάση τον συνδυασμό τριών δεικτών, οι οποίοι είναι: ο κίνδυνος φτώχειας (ο οποίος ορίζεται ως το ποσοστό του πληθυσμού με εισόδημα κάτω του 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος), η σοβαρή υλική στέρηση (έλλειψη πόρων που διαπιστώνεται βάσει συγκεκριμένου, προκαθορισμένου καταλόγου αγαθών) και η πολύ χαμηλή ένταση εργασίας (άτομα που ζουν σε νοικοκυριά ανέργων) (10). Η ΕΟΚΕ έχει επικροτήσει αυτή τη δέσμευση και έχει υπογραμμίσει ότι οι πολιτικές της ΕΕ δεν πρέπει να επιτείνουν τον κίνδυνο φτώχειας (11).

2.8

Ο στόχος που θέτει η στρατηγική «Ευρώπη 2020» σχετικά με τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού βασίζεται σε μείωση που αφορά συγκεκριμένο αριθμό ατόμων (20 εκατομμύρια), προσέγγιση που διαφέρει από εκείνη που υιοθετείται για τους άλλους πρωταρχικούς στόχους της στρατηγικής (12). Οι άλλοι στόχοι εκφράζονται με ποσοστιαίους όρους, πράγμα που διευκολύνει τα κράτη μέλη να προσανατολίσουν τις προσπάθειές τους προς τον ίδιο ποσοστιαίο στόχο.

2.9

Επαφίεται στα κράτη μέλη να αποφασίσουν πώς θα ορίσουν τους εθνικούς τους στόχους και ποιες προσεγγίσεις θα ακολουθήσουν για να τους επιτύχουν. Το άθροισμα των εθνικών στόχων, ωστόσο, υπολείπεται σημαντικά του στόχου των 20 εκατομμυρίων ατόμων που προβλέπεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020»: εκτιμάται ότι ανάμεσα στον συνολικό στόχο της στρατηγικής και στο άθροισμα των εθνικών στόχων υπάρχει χάσμα 5-8 εκατομμυρίων ατόμων (13). Επιπλέον, πολλά ΕΠΜ δεν διευκρινίζουν επαρκώς τον τρόπο επίτευξης του στόχου της μείωσης της φτώχειας και δεν περιέχουν κατάλληλα μέτρα για την κοινωνική ένταξη (14). Οι χώρες που υπάγονται σε ειδικό πρόγραμμα χρηματοδοτικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν υποχρεούνται να υποβάλουν χωριστά ΕΠΜ (15): υποχρεούνται να λογοδοτούν μόνο για ό,τι προβλέπεται στο οικείο μνημόνιο συμφωνίας -τα μνημόνια, όμως, δεν περιλαμβάνουν μέτρα για τη μείωση της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.10

Στο ψήφισμά του το 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (16) καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν συστήματα εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος ίσου προς το 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος και απευθύνει έκκληση για εντονότερες συστάσεις της ΕΕ. Στο ψήφισμα του 2011 (17), το Κοινοβούλιο προτρέπει την Επιτροπή να δρομολογήσει διαβούλευση σχετικά με τη δυνατότητα ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας για το ελάχιστο επαρκές εισόδημα.

3.1

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η φτώχεια αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο απαραίτητη την επίταση των προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων που ορίζονται στο άρθρο 3 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και θεωρεί ότι η καταπολέμηση της φτώχειας αποτελεί πρόκληση για ολόκληρη την Ευρώπη.

3.2

Από το 2008, η κρίση και η έλλειψη διαρθρωτικών αλλαγών έχουν αυξήσει σε πολλές χώρες τον κίνδυνο φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού και αποκλεισμού από την αγορά εργασίας (18): τα πλέον πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της Eurostat (19) επιβεβαιώνουν ότι το 24,2% του πληθυσμού της ΕΕ —δηλαδή 119,7 εκατομμύρια άτομα— αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (20). Το 2011, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 19 κράτη μέλη και, στο διάστημα 2008-2011, ο αριθμός των ατόμων που πλήττονταν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό αυξήθηκε κατά 4 εκατομμύρια. Οι τρεις δείκτες που συγκροτούν τον «κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού» επιδεινώθηκαν επίσης από το 2008: σήμερα, το ποσοστό των ατόμων που απειλούνται από τον κίνδυνο φτώχειας ανέρχεται σε 17%, εκείνων που απειλούνται από σοβαρή υλική στέρηση σε 9%, ενώ το ποσοστό των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας φθάνει το 10%. Σε πολλές χώρες οι φτωχοί γίνονται ακόμη φτωχότεροι (21).

3.3

Με ποσοστό 27,1%, τα παιδιά (ηλικίας κάτω των 18) κατατάσσονται μεταξύ των ομάδων που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (22). Σε ορισμένες χώρες είναι επίσης σχετικά υψηλό το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας (23).

3.4

Οι εισοδηματικές αποκλίσεις και οι κοινωνικές ανισότητες οξύνονται τόσο εντός κάθε κράτους μέλους όσο και μεταξύ των κρατών και των περιφερειών, έχουν δε επιδεινωθεί σοβαρά λόγω της κρίσης (24). Επιπροσθέτως, η κατάσταση των ομάδων του πληθυσμού που βρίσκονταν ήδη σε μειονεκτική θέση πριν από την κρίση, επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο (25).

3.5

Η κρίση ανέδειξε νέες μορφές φτώχειας όπως η έλλειψη στέγης, η ενεργειακή ένδεια, ο χρηματοοικονομικός αποκλεισμός (έλλειψη πρόσβασης σε βασικές τραπεζικές υπηρεσίες και πίστωση) και η υπερχρέωση των νοικοκυριών, ενώ η έκθεση στους κοινωνικούς κινδύνους είναι υψηλότερη για τις γυναίκες από ό,τι για τους άντρες. Ταυτόχρονα, οι πλέον ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, όπως είναι οι ηλικιωμένοι (ιδίως οι υπέργηροι και οι ηλικιωμένες γυναίκες), τα άτομα με αναπηρίες, οι πάσχοντες από χρόνιες σοβαρές νόσους, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, οι μετανάστες και ορισμένες εθνικές μειονότητες (π.χ. οι Ρομά), πλήττονται δυσανάλογα από πολλαπλές μορφές στέρησης.

3.6

Η απασχόληση και η κοινωνική κατάσταση στην ΕΕ βρίσκονται σε κρίσιμα επίπεδα. Η ανεργία αυξάνεται με αμείωτο ρυθμό: τον Ιανουάριο του 2013 έπληττε 26,2 εκατομμύρια άτομα ή το 10,8% του ενεργού πληθυσμού της ΕΕ (και 19 εκατομμύρια άτομα ή ποσοστό 11,9% του ενεργού πληθυσμού στην ευρωζώνη), ενώ η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών παραμένει ανησυχητική (26). Η ανεργία των νέων έχει αγγίξει επίπεδα ρεκόρ σε ολόκληρη την ΕΕ: το 23,6% των νέων σε ηλικία εργασίας είναι άνεργοι και τείνουν να παραμένουν σε αυτήν την κατάσταση για ολοένα και μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα .

3.7

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί βαθιά για τον αυξανόμενο αριθμό των φτωχών εργαζομένων, φαινόμενο που οφείλεται, μεταξύ άλλων, στον πολλαπλασιασμό των επισφαλών θέσεων εργασίας και στους χαμηλούς μισθούς. Το 2011, το ποσοστό των μισθωτών που ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας ανερχόταν σε 8,9% και αντιστοιχούσε στο ένα τρίτο του συνόλου των ενηλίκων σε ηλικία εργασίας που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας (27).

4.1

Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει σειρά γνωμοδοτήσεων (28) για θέματα που σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και τη φτώχεια, προβαίνοντας σε κατάλληλες συστάσεις. Οι παρατηρήσεις και οι υποδείξεις που είχε διατυπώσει το 1989 (29) ηχούν μάλιστα ακόμη πιο σημαντικές σήμερα, υπό τις καταστροφικές συνέπειες της κρίσης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, την «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού», θεωρεί δε ότι η ανοικτή μέθοδος συντονισμού και η οριζόντια κοινωνική ρήτρα μπορούν να συμβάλουν στην προσπάθεια διασφάλισης ενός ελάχιστου εισοδήματος και στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

4.2

Η επείγουσα ανάγκη να θεσπιστεί καθεστώς ελάχιστου εισοδήματος υπογραμμίστηκε και κατά τη δημόσια ακρόαση (30) την οποία διοργάνωσε η ΕΟΚΕ στο πλαίσιο της γνωμοδότησής της και όπου συμμετείχαν εμπειρογνώμονες και προσωπικότητες στρατευμένες στα θέματα αυτά, προκειμένου να εξετάσουν τη βελτίωση του τρόπου μέτρησης της φτώχειας και τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού καθεστώτος ελάχιστου εισοδήματος.

4.3

Ταυτόχρονα, ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της φτώχειας (31) και του κοινωνικού αποκλεισμού απαιτεί ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης με κοινωνικά βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές, ως προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση και τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής. Η συνεχιζόμενη φτώχεια και αποκλεισμός βλάπτουν την οικονομία, καθότι διαβρώνουν το διαθέσιμο εισόδημα και τη ζήτηση, εξασθενίζουν την ανταγωνιστικότητα και αυξάνουν τις πιέσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς.

4.4

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την επανεξέταση των προτεραιοτήτων και των πολιτικών, ιδίως δε των νομισματικών πολιτικών (συμπεριλαμβανομένου του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης), των πολιτικών ανταγωνισμού και εξωτερικού εμπορίου, καθώς και των δημοσιονομικών και φορολογικών πολιτικών.

4.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την επικαιροποιημένη δέσμη μέτρων για τις κοινωνικές επενδύσεις της 20ής Φεβρουαρίου 2013 (32),, στην οποία τα κράτη μέλη καλούνται να καταρτίσουν προϋπολογισμούς αναφοράς με έναν κατάλογο των αγαθών και των υπηρεσιών που χρειάζεται μια οικογένεια δεδομένου μεγέθους και σύνθεσης για τη διαβίωσή της σε συγκεκριμένο επίπεδο ευημερίας, καθώς και το εκτιμώμενο μηνιαίο ή ετήσιο κόστος τους, προκειμένου να σχεδιάσουν τη στήριξη των εισοδημάτων με αποτελεσματικό και κατάλληλο τρόπο, βάσει καταγραφής των κοινωνικών αναγκών σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

4.6

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίμονα από την Επιτροπή να επισπεύσει την υλοποίηση της υπόσχεσής της (33) να υποστηρίξει τα κράτη μέλη με την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων για την ενεργό ένταξη, την ανάπτυξη συγκεκριμένης μεθοδολογίας για την κατάρτιση των προϋπολογισμών αναφοράς και την επίβλεψη της επαρκούς στήριξης των εισοδημάτων, κάνοντας χρήση των προαναφερόμενων προϋπολογισμών αναφοράς, μετά την κατάρτισή τους σε συνεργασία με τα κράτη μέλη.

4.7

Η ΕΟΚΕ είναι απολύτως πεπεισμένη ότι ο βέλτιστος τρόπος μείωσης της φτώχειας και αποφυγής του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η οικονομική ανάκαμψη, η τόνωση της ανταγωνιστικότητας και η δημιουργία ευνοϊκών γενικών συνθηκών για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις (μεταξύ άλλων, μέσω της αποφυγής των υπερβολικών διοικητικών επιβαρύνσεων και της διασφάλισης της πρόσβασης στη χρηματοδότηση), έτσι ώστε αυτές να μπορούν να επεκτείνονται και να δημιουργούν θέσεις για άτομα με τα κατάλληλα προσόντα.

4.8

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να δοθεί ξεχωριστή προσοχή στα προγράμματα διά βίου μάθησης, τα οποία αποτελούν βασικό εργαλείο για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, την ενίσχυση της απασχολησιμότητας και την πρόσβαση στη γνώση και στην αγορά εργασίας. Είναι σημαντικό να αυξηθεί η συμμετοχή των εργαζομένων, των ανέργων και όλων των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στη διά βίου μάθηση, καθώς και να βελτιωθεί το επίπεδο των επαγγελματικών προσόντων και να προωθηθεί η απόκτηση νέων δεξιοτήτων, στοιχεία που μπορούν να ευνοήσουν την ταχύτερη ένταξη στην αγορά εργασίας, την ενδυνάμωση της παραγωγικότητας και την υποστήριξη των ατόμων στην αναζήτηση μιας καλύτερης θέσης εργασίας.

4.9

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με αυξημένους πόρους για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και βελτιωμένο νομικό και διοικητικό περιβάλλον, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, οι οποίες, ως μοχλοί ανάπτυξης, καινοτομίας και απασχόλησης, μπορούν να συμβάλουν στην καταπολέμηση του αποκλεισμού.

4.10

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόσφατη σύσταση για την παιδική φτώχεια (34), εκφράζει όμως τη λύπη της για το γεγονός ότι η συνεχιζόμενη έκθεση τόσο πολλών παιδιών στον κίνδυνο φτώχειας και η κληροδότησή της από γενιά σε γενιά καταδεικνύουν τις ελλείψεις των υφιστάμενων πολιτικών.

4.11

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία μήπως δεν επιτευχθεί ο στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όσον αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (20 εκατομμύρια λιγότεροι φτωχοί στην ΕΕ έως το 2020).

4.12

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι ο βαθμός συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία των ΕΠΜ διαφέρει σημαντικά από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, ενώ σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν ληφθεί ελάχιστα μέτρα για να διασφαλιστεί η συμμετοχή τους (35).

4.13

Η έλλειψη επικαιροποιημένων δεδομένων σχετικά με το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης αποτελεί εμπόδιο στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

5.1

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι ο καθορισμός συγκεκριμένου κεντρικού ρόλου στην ΕΕ για την προστασία του ελάχιστου εισοδήματος θα αποτελούσε εξαιρετικά σύνθετο πολιτικό εγχείρημα, λόγω της οικονομικής διαφοροποίησης των κρατών μελών, της ποικιλομορφίας των συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος (36) και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας, της λογικής της επικουρικότητας, του πλέγματος των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που σχετίζονται με την προστασία του ελάχιστου εισοδήματος, της περίπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ εφαρμοζόμενων πολιτικών και αποτελεσμάτων και της έννοιας της «αλληλεγγύης» στην ΕΕ.

5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εντούτοις, αναγκαίο να θεσπιστούν συστήματα ελάχιστου εισοδήματος και να ενισχυθούν τα υπάρχοντα, διότι, είκοσι δύο χρόνια μετά τη σύσταση 92/441/ΕΟΚ, δεν υπάρχουν ακόμη τέτοια συστήματα σε όλα τα κράτη μέλη, η προσβασιμότητα και η επάρκειά τους δεν είναι εγγυημένες παντού, το δε άθροισμα των στόχων των κρατών μελών για τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού υπολείπεται σημαντικά του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (37).

5.3

Λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική μεταξύ φτώχειας και οικονομίας, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τις σταθεροποιητικές δυνατότητες των συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος, τα οποία μπορούν, όχι μόνο να μετριάσουν τον κοινωνικό αντίκτυπο της κρίσης, αλλά να έχουν και αντικυκλικό αντίκτυπο, παρέχοντας πρόσθετους πόρους για την τόνωση της ζήτησης στην εσωτερική αγορά.

5.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον φόβο ότι τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος, τα οποία ποικίλλουν ευρέως στα περισσότερα κράτη μέλη ως προς την κάλυψη, την εμβέλεια και την αποτελεσματικότητα, δεν θα καταφέρουν τελικά να ανακουφίσουν επαρκώς τη φτώχεια και ανησυχεί μήπως η μη υιοθέτησή τους θέσει σε περαιτέρω δοκιμασία την αποτελεσματικότητά τους (38).

5.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα θετικά αποτελέσματα της ανοικτής μεθόδου συντονισμού στον κοινωνικό τομέα, αλλά εκφράζει την απογοήτευσή της για την ανεπαρκή αξιοποίηση των υφιστάμενων μέσων και δομών και για την περιορισμένη πρόοδο στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

5.6

Προς συμπλήρωση της ανοικτής μεθόδου συντονισμού σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέσπιση ευρωπαϊκής οδηγίας, η οποία θα επεκτείνει τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος σε όλα τα κράτη μέλη, θα βελτιώσει την επάρκεια των υφιστάμενων συστημάτων, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά εθνικά πλαίσια, και θα εκπέμψει ένα ισχυρό μήνυμα για έναν κοινωνικό πυλώνα της ΕΕ.

5.7

Η προτεινόμενη οδηγία θα πρέπει να καθορίζει κοινά πρότυπα και δείκτες, να υποδεικνύει μεθόδους παρακολούθησης της εφαρμογής της και να επιτρέπει τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των δικαιούχων και των άλλων ενδιαφερόμενων μερών στη θέσπιση ή την επανεξέταση των εθνικών συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος.

5.8

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, ως προϋπόθεση για την ενίσχυση της αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνοχής εντός και μεταξύ των κρατών μελών, οι δημοσιονομικές και οι μακροοικονομικές πολιτικές θα πρέπει, κατά την εφαρμογή των υφιστάμενων πολιτικών, να εξυπηρετούν και τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τις κοινωνικές επενδύσεις.

5.9

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι προσπάθειες της ΕΕ να αναβαθμίσει την προστασία του ελάχιστου εισοδήματος πρέπει να συνίστανται στην παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη -ιδίως σε εκείνα που βρίσκονται σε κατάσταση μεγάλης ανάγκης- προκειμένου να ανοίξουν τις αγορές και να εφαρμόσουν αποτελεσματικές μακροοικονομικές πολιτικές, καθώς και στη χρησιμοποίηση των υφιστάμενων πόρων κατά τρόπο πιο αποδοτικό και στοχοθετημένο, και στην άμεση εξέταση των δυνατοτήτων επέκτασης των απαιτούμενων πόρων.

5.10

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος παρά την άμεση σύνδεση τους με τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και κοινωνικών παροχών, δεν θα πρέπει να δημιουργούν στους δικαιούχους προνοιακή εξάρτηση και επαναλαμβάνει τις προϋποθέσεις που είχε ορίσει το 1989 (39). Ειδικότερα, τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να συνοδευθούν από γενικές πολιτικές και από στοχοθετημένα μέτρα όπως: ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας, σχεδιασμένες έτσι ώστε να βοηθούν τους ανέργους να επανενταχθούν στην εργασία· υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας· και διαχείριση των επιδομάτων και των προγραμμάτων που αφορούν την αγορά εργασίας, όπως τα προγράμματα κατάρτισης ή δημιουργίας θέσεων εργασίας. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να υποστηριχθούν με κατάλληλες στρατηγικές ενεργοποίησης τους ώστε να αυξηθούν οι δυνατότητες των ανέργων να βρουν εργασία. Ουσιώδη σημασία έχουν, επίσης, οι αποτελεσματικοί θεσμοί της αγοράς εργασίας, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι στεγαστικές πολιτικές, καθώς και οι οικονομικά προσιτές και προσβάσιμες δημόσιες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/32

1.1.

Ο ευρωπαϊκός κλάδος της μηχανικής (1) (ΚΜ) διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης και στην επίτευξη του φιλόδοξου στόχου για αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής έως το 2020 κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 20 % του ΑΕγχΠ. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες επιχειρηματικές επενδύσεις προκειμένου να εξασφαλιστεί η αντίστοιχη μεγέθυνση, να αντιστραφεί η τρέχουσα τάση, και να καταπολεμηθεί η ανεργία.

1.2.

Προς τούτο, η Ευρώπη πρέπει να αναπτύξει ξεκάθαρο όραμα και στόχους για τον κλάδο, πράγμα που συνεπάγεται συντονισμένη πολιτική, με σαφή έμφαση στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας η οποία θα αφορά και τους υπόλοιπους τομείς πολιτικής και θα καθιστά την Ευρώπη ελκυστικότερη για τη σύσταση επιχειρήσεων.

1.3.

Η Ευρώπη πρέπει να αναπτύξει θετικότερη προσέγγιση έναντι των μεταλλαγών στη βιομηχανία, ειδικότερα όσον αφορά την επιτυχή μετάβαση των Χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

1.4.

Η Ευρώπη καλείται να αντιληφθεί σαφέστερα ποια είναι τα πλεονεκτήματά της, να τα αναπτύξει και να τα ενισχύσει: πρόκειται για τους άρτια κατηρτισμένους και δραστήριους εργαζόμενους, το ποικιλόμορφο εκπαιδευτικό τοπίο, τα τεράστια αποθέματα επιστημονικής γνώσης, πολλούς περιφερειακούς ομίλους που κατέχουν ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, επαρκώς ολοκληρωμένες αλυσίδες προμηθευτών και παρόχων υπηρεσιών — ανεπτυγμένες υποδομές μεταφορών και μια τεράστια εσωτερική αγορά που αριθμεί περισσότερα από 500 εκατ. καταναλωτών και χαρακτηρίζεται από καλά εδραιωμένη συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.

1.5.

Προκειμένου να υπάρξουν νέες επενδύσεις, η Ευρώπη πρέπει να εφαρμόσει μια στρατηγική που θα διατηρεί τη βιομηχανία της στην πρώτη γραμμή της τεχνολογικής καινοτομίας και παράλληλα, προκειμένου να επιτυγχάνεται ο απαραίτητος όγκος παραγωγής και τα αναγκαία επίπεδα απασχόλησης ως βασικά εργαλεία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, πρέπει να καταστεί πιο ελκυστική για εταιρείες που κατασκευάζουν αγαθά μαζικής παραγωγής, τόσο στην αιχμή της τεχνολογίας όσο και χαμηλού και μεσαίου τεχνολογικού επιπέδου. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιεύσει ανακοίνωση στην οποία να περιγράφεται ένα σχέδιο για την προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων σε εταιρείες υψηλής τεχνολογίας στην Ευρώπη — συμπεριλαμβανομένων των σύγχρονων εργοστασίων που προέκυψαν από την 4η βιομηχανική επανάσταση — και δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης που θα ενισχύσει την καινοτομία σε όλη την αλυσίδα αξίας.

1.6.

Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την έρευνα πρέπει να συνδεθεί περισσότερο με τις ανάγκες της βιομηχανίας: είναι απαραίτητο να εμπλέκονται οι εταιρείες ήδη από τα πρώτα στάδια στη διαδικασία καινοτομίας και να στηρίζεται η δημιουργική μηχανική των ΜμΕ, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ομαλότερη και ταχύτερη μετατροπή νέων ιδεών σε νέα προϊόντα. Πρέπει να προωθούνται και να στηρίζονται οι όμιλοι όπου συμπράττουν μεταποιητικές επιχειρήσεις και φορείς έρευνας.

1.7.

Η Επιτροπή καλείται να εντείνει τις προσπάθειές της προκειμένου να παρέχει διευκολύνσεις στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, κυρίως στις ΜμΕ. Το ενδεχόμενο θέσπισης νέας νομοθεσίας στον τομέα της τεχνολογίας και της διοίκησης πρέπει να εξετάζεται μόνον εάν οι στόχοι δεν μπορούν να επιτευχθούν με άλλον τρόπο. Η Επιτροπή θα έπρεπε να εστιάσει περισσότερο σε μια συνεκτική εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων μεταξύ όλων των κρατών μελών, εναρμονίζοντας και ενισχύοντας την εποπτεία της αγοράς, καθώς και να προαγάγει την ισορροπημένη εφαρμογή αυτής της προσέγγισης σε διεθνές επίπεδο, έναντι άλλων περιφερειών ανά τον κόσμο.

1.8.

Χρειάζεται να αμβλυνθούν τα μειονεκτήματα, όπως η δύσκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, το υψηλό κόστος της ενέργειας ή το κόστος που οφείλεται στον διοικητικό φόρτο και στη νομοθεσία, με την υιοθέτηση συνεκτικότερης και περισσότερο προβλέψιμης νομοθεσίας.

1.9.

Τα υψηλά ποσοστά απασχόλησης στην Ευρώπη μπορούν να διατηρηθούν μόνον εάν οι εργαζόμενοι λαμβάνουν καλύτερη εκπαίδευση και κατάρτιση σε σύγκριση με τις ανταγωνιστικές οικονομίες. Απαιτούνται μέτρα προσέλκυσης των νέων ανδρών και γυναικών σε τεχνολογικά επαγγέλματα όπου τα μηχανήματα και οι υπηρεσίες διαρκώς εξελίσσονται. Πρέπει, δε, να ενθαρρύνεται η συνεργασία των επιχειρήσεων με τα πανεπιστήμια και τα σχολεία, καθώς και η κατάρτιση και η διά βίου μάθηση.

2.1.

Ο ΚΜ στην Ευρώπη αποτελεί ιδιαίτερα ευρύ και διαφοροποιημένο τομέα, που καλύπτει τους κωδικούς NACE 25, 26, 27, 28, 29.3, 32.11 και 33, εξαιρουμένων των κωδικών 33.15 έως 33.17. Ο κλάδος της μηχανικής κατά παράδοση καλύπτει τους εξής τομείς: μηχανολογία και μηχανολογικός εξοπλισμός· ηλεκτρολογία και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός· ηλεκτρονική και τεχνουργήματα από μέταλλο και μεταλλουργία.

2.2.

Στην Ευρώπη ολόκληρος ο κλάδος της μηχανικής αριθμεί περίπου 130 000 επιχειρήσεις, που απασχολούν πάνω από 10,3 εκατ. άτομα με υψηλά επίπεδα προσόντων και εξειδίκευσης και καταγράφουν συνολικό ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου 1 840 δισεκατ. ευρώ και περίπου το 1/3 των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ.

2.3.

Παράγοντας ευρύ φάσμα τελικών προϊόντων και προμηθεύοντας άλλους κλάδους με εξαρτήματα, ανταλλακτικά, εργαλεία, μηχανήματα, εγκαταστάσεις, συστήματα, τεχνολογίες κ.λπ., ο εν λόγω κλάδος διαδραματίζει καίριο ρόλο για το τεχνολογικό επίπεδο μεγάλου αριθμού άλλων κλάδων και καθορίζει την εξέλιξη της κοινωνίας σε ζητήματα ενεργειακής αποδοτικότητας, υγείας, κινητικότητας, επικοινωνιών και ασφάλειας.

2.4.

Ο ευρωπαϊκός ΚΜ, λόγω του τεράστιου μεγέθους του, της υψηλής απασχόλησης που εξασφαλίζει και του έντονα εξαγωγικού του χαρακτήρα, διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης και στην επίτευξη του φιλόδοξου στόχου που παρατίθεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή βιομηχανία για την ανάπτυξη και την οικονομική ανάκαμψη» για αντιστροφή της τρέχουσας τάσης και αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής έως το 2020 κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 20 % του ΑΕγχΠ.

2.5.

Οι βιομηχανίες του ευρωπαϊκού κλάδου της μηχανικής πρέπει να εξετάζονται και να αναλύονται υπό το πρίσμα της οικονομικής ανάπτυξης της ΕΕ· οι βιομηχανίες αυτές αποτελούν αναπόσπαστους και ζωτικούς κρίκους των αντίστοιχων αλυσίδων αξίας. Εξεταζόμενες υπό αυτό το πρίσμα, οι εν λόγω βιομηχανίες αντιμετωπίζουν ουσιαστικά τα ίδια προβλήματα με τις υπόλοιπες βιομηχανίες που εντάσσονται στην ίδια αλυσίδα αξίας (χαλυβουργία, τομέας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ...).

3.1.1.

Σημαντικό μέρος της παραγωγής της ευρωπαϊκής μηχανικής βιομηχανίας εξάγεται. Τα τελευταία έτη, ωστόσο, πραγματοποιούνται λιγότερες επενδύσεις σε σύγκριση με άλλες περιοχές του κόσμου. Τούτο συνεπάγεται την επισφαλή μετεγκατάσταση των αλυσίδων αξίας σε περιοχές εκτός Ευρώπης και η ευρωπαϊκή μηχανική βιομηχανία υπόκειται σε ολοένα μεγαλύτερες παγκόσμιες ανταγωνιστικές πιέσεις.

3.1.2.

Η Βόρειος Αμερική εφαρμόζει μια στρατηγική που αποσκοπεί στην επαναβιομηχάνιση, βασιζόμενη ειδικότερα στο χαμηλό κόστος της ενέργειας και στο χαμηλότερο κόστος της εργασίας εντός της NAFTA (Βορειοαμερικανική Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών). Η Κίνα και διάφορες χώρες στη Νοτιοανατολική Ασία έχουν προσελκύσει σημαντικό όγκο επενδύσεων, ειδικότερα στους τομείς της ηλεκτρολογίας και της ηλεκτρονικής, και πρόσφατα και στον τομέα των μηχανημάτων. Οι βιομηχανίες αυτές, βασιζόμενες σε αναπτυξιακά σχέδια που στηρίζονται από το κράτος, όχι μόνο είναι ανταγωνιστικές λόγω των χαμηλότερων μισθών, αλλά σύντομα θα αρχίσουν να παράγουν προϊόντα υψηλότερης προστιθέμενης αξίας. Η Ιαπωνία είδε την ανταγωνιστικότητά της να αυξάνεται χάρη στην πρόσφατη υποτίμηση του γιεν κατά περίπου 30 %. Τέλος, επενδύσεις στον τομέα της μεταποίησης έχουν καταφέρει να προσελκύσουν τα τελευταία έτη η Αφρική και η Μέση Ανατολή.

3.1.3.

Ο στόχος αύξησης του μεριδίου της βιομηχανικής παραγωγής στο 20 % του συνόλου του ΑΕγχΠ προϋποθέτει τη δημιουργία τουλάχιστον 400 000 νέων θέσεων εργασίας ανά έτος. Μόνον εάν η Ευρώπη μπορέσει να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις θα δημιουργηθούν επαρκείς θέσεις εργασίας και επαρκής πλούτος, ώστε να μπορέσουν να διατηρηθούν οι υψηλές κοινωνικές προδιαγραφές της Ευρώπης και να επιτευχθούν οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Επίσης, επενδύσεις θα πραγματοποιηθούν στην Ευρώπη μόνον εάν είναι ανταγωνιστική.

3.1.4.

Είναι προφανές ότι ένας τόσο υψηλός αριθμός (> 10 εκατ.) κατά κύριο λόγο καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας δεν μπορεί να διατηρηθεί εάν η Ευρώπη εστιάζει το ενδιαφέρον της μόνο στην αγορά προϊόντων ανώτατης στάθμης στον κλάδο της μηχανικής. Μολονότι οι επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας διαδραματίζουν καίριο ρόλο για την ηγετική θέση στην τεχνολογία και την προώθηση της καινοτομίας κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας αξίας, είναι ζωτική ανάγκη να παραμείνει η Ευρώπη ένας τόπος παραγωγής κάθε είδους προϊόντων και (βασικών) αγαθών μηχανικής, μεταξύ άλλων και στους τομείς χαμηλής και μεσαίας τεχνολογίας. Εκτός από τη δημιουργία απασχόλησης, τούτο θα αποβεί καθοριστικό για το ολοκληρωμένο δίκτυο προμηθευτών, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα των παραγωγών στην Ευρώπη, και θα επιτρέψει την άμεση ανταλλαγή γνώσεων, την ταχεία έγκριση προϊόντων και την αποκόμιση οφελών από τους περιφερειακούς ομίλους/συμπράξεις.

3.2.1.

Συγκεκριμένα ο κλάδος της μηχανικής βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μετάβασης προς μια πράσινη οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, μέσω των προϊόντων, των συστημάτων και των τεχνολογιών που παράγουν οι επιχειρήσεις του κλάδου. Η βιομηχανία κινείται με πολύ ταχείς ρυθμούς προς την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση (2), η οποία θα αποτελέσει το εφαλτήριο για μαζική προσαρμογή των προϊόντων στις ανάγκες των καταναλωτών, δίνοντας την ευκαιρία στη βιομηχανία να ανταποκριθεί στις κοινωνιακές προκλήσεις με εξειδικευμένες, κατά παραγγελία λύσεις.

3.2.2.

Η Ευρώπη διαθέτει την απαραίτητη επιστημονική γνώση και ερευνητική δεξιότητα ώστε να κινηθεί προς μια πιο πράσινη οικονομία, αλλά η πορεία προς καινοτομικά προϊόντα απαιτεί κάτι περισσότερο. Η Ευρώπη διαθέτει σαφές επιστημονικό πλεονέκτημα σε πολλές τεχνολογίες, αλλά οι βιομηχανίες που ωφελούνται από τη συναφή έρευνα είναι εγκατεστημένες σε τρίτες χώρες, δηλαδή η Ευρώπη δεν είναι αρκετά ελκυστική ως τόπος παραγωγής για την εισαγωγή αυτών των καινοτομιών στην αγορά ενώ η εκροή γνώσης σε ανταγωνιστικές οικονομίες αποτελεί πραγματική απειλή.

4.1.1.

Κατά την αξιολόγηση των πιθανοτήτων που έχει η ΕΕ για να ασκήσει την απαραίτητη βιομηχανική πολιτική, διαπιστώνονται σοβαρά εγγενή προβλήματα που ενδέχεται να επηρεάσουν την απαιτούμενη μετάβαση. Πρώτον, η ΕΕ στερείται, δυστυχώς, οράματος και ηγεσίας, πράγμα το οποίο επιφέρει υπερβολικά πολλές ασύνδετες πρωτοβουλίες και οξεία έλλειψη συνεκτικότητας του κανονιστικού πλαισίου. Δεύτερον, η έννοια της βιωσιμότητας –η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει μια τέτοια στρατηγική ολοκλήρωσης– θα πρέπει να δώσει την ίδια σημασία και στις τρεις παραμέτρους (την περιβαλλοντική, την κοινωνική και την οικονομική).

4.1.2.

Η τρέχουσα απώλεια εμπιστοσύνης των επενδυτών (3) στην οικονομία της ΕΕ προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Έχει ζωτική σημασία να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη. Η πραγματική εφαρμογή της στρατηγικής «ΕΕ 2020», καθώς και η δημιουργία ενθαρρυντικού και προτρεπτικού επιχειρησιακού περιβάλλοντος θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη διέξοδο από την τρέχουσα ύφεση.

4.1.3.

Απαιτούνται πολύ περισσότερες επενδύσεις και ανάπτυξη για την αντιστροφή της συνεχιζόμενης πτώσης της βιομηχανίας στην Ευρώπη. Ο στόχος του 20 % και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας δε θα υλοποιηθούν παρά μόνο εάν η Ευρώπη αναπτύξει ξεκάθαρο όραμα και θεματολόγιο για τον τομέα, πράγμα το οποίο συνεπάγεται συντονισμένη πολιτική, με σαφή έμφαση στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας η οποία θα αφορά και τους υπόλοιπους τομείς πολιτικής και θα καθιστά την Ευρώπη ελκυστική για τη σύσταση επιχειρήσεων.

4.1.4.

Οι εταιρείες στον κλάδο της μηχανικής πλήττονται από υπέρμετρο όγκο κανονιστικών διατάξεων, ενίοτε περιττών, και από συχνά φαινόμενα αλληλοεπικάλυψης της εθνικής νομοθεσίας με την ενωσιακή. Ειδικότερα οι ΜμΕ δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις. Το βασικό μέλημα των επιχειρήσεων στον κλάδο της μηχανικής θα έπρεπε να είναι να εξεύρουν λύσεις σε τεχνικά προβλήματα και όχι να δαπανούν σημαντικό μέρος των πόρων τους για την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που επιβάλλουν κάθε φορά οι πρόσφατοι κανονισμοί. Μια άμεση προσέγγιση για τον μετριασμό του εν λόγω προβλήματος είναι η μειωμένη παραγωγή νέας νομοθεσίας.

4.1.5.

Ως παράδειγμα περιττής νέας νομοθεσίας μπορούμε να αναφέρουμε την τάση να έπονται τροποποιήσεις μετά από τις περισσότερες προτεινόμενες αναδιατυπώσεις υφιστάμενων κανονισμών και οδηγιών. Συχνά ενδείκνυται η επίλυση ενός προβλήματος με τη βελτιωμένη εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων και όχι με τη θέσπιση νέων διατάξεων. Επομένως, η υιοθέτηση νέων κανόνων πρέπει να είναι λύση έσχατης ανάγκης.

4.1.6.

Ο ευρωπαίος νομοθέτης συχνά προσπαθεί να ρυθμίσει έναν τομέα με υπέρμετρα αναλυτικό τρόπο. Μολονότι αυτό έχει νόημα για ορισμένους τεχνικούς κανονισμούς, ενδέχεται να μην ενδείκνυται για άλλους τομείς· για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τις ΜμΕ να συμμορφωθούν προς τους κανόνες περί ηλεκτρομαγνητικών πεδίων. Η στρατηγική της Επιτροπής για την υγεία και την ασφάλεια για το διάστημα 2013-2020 πρέπει να διασφαλίζει επαρκές επίπεδο προστασίας στον τόπο εργασίας και ταυτόχρονα να είναι συνεκτική, σύντομη και εύκολα υλοποιήσιμη.

4.1.7.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να γίνει πιο προβλέψιμη. Όσον αφορά τον επενδυτικό κύκλο των επιχειρήσεων, τούτο συνεπάγεται τη διατήρηση των μεθοδολογιών άπαξ και εδραιωθούν, και την άνοδο των στόχων κατά τρόπο προβλέψιμο και με μακροπρόθεσμη προοπτική. Ένα παράδειγμα αποπροσανατολισμού της αρχικής ολοκληρωμένης προσέγγισης της Επιτροπής αποτελεί η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό. Η αρχική εστίαση ήταν στην ενέργεια, και καλό είναι να διατηρηθεί η εύρωστη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε (Μεθοδολογία για τον οικολογικό σχεδιασμό των συνδεόμενων με την ενέργεια προϊόντων-ΜΟΣΣΕΠ). Οι συχνές τροποποιήσεις δημιουργούν ιδιαίτερο πρόβλημα. Για ορισμένα προϊόντα η νομοθεσία αλλάζει κάθε 5 χρόνια σε γενικές γραμμές, πράγμα ιδιαίτερα καταστροφικό για τον κλάδο της μηχανικής, όπου ο ορίζοντας των επενδύσεων κυμαίνεται από 10 έως 30 χρόνια.

4.1.8.

Δυστυχώς, οι εκτιμήσεις επιπτώσεων της Επιτροπής δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη το κόστος της νέας νομοθεσίας για τις επιχειρήσεις, ιδίως δε τις ΜμΕ. Το υψηλότερο κόστος που συνεπάγεται η πρόσθετη νομοθεσία και το οποίο στην ουσία παραβλέπεται, προέρχεται από την απώλεια επενδύσεων και νέων επιχειρήσεων στην Ευρώπη, καθώς οι νέες επιχειρήσεις προτιμούν να εγκατασταθούν εκτός ΕΕ.

4.1.9.

Στο ίδιο πνεύμα, χρειάζεται επίσης να είναι ευκολονόητοι οι κανόνες περί δημόσιων συμβάσεων. Στην αντίθετη περίπτωση, οι ΜμΕ δεν θα είναι πλέον σε θέση να υποβάλλουν προσφορές, θα θιγεί ο ανταγωνισμός, θα καταστεί πιο δύσκολη η επαλήθευση των αποφάσεων που λαμβάνονται στο πλαίσιο διαγωνισμών και οι δημόσιες συμβάσεις θα καταστούν περισσότερο ευάλωτες στην απάτη. Κατά συνέπεια, πρέπει να δοθεί έμφαση στην απλούστευση και τη διαφάνεια.

4.1.10.

Το ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι στις ανταγωνιστικές οικονομίες. Το πιο επείγον μέτρο που απαιτείται για να καταστεί πιο προσιτή η ενέργεια είναι η δημιουργία πραγματικής ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Επίσης, είναι σημαντικό να αποφευχθεί η θέσπιση νομοθεσίας που οδηγεί σε νέες αυξήσεις των τιμών. Η μείωση των ανθρακούχων εκπομπών πρέπει να είναι οικονομικά προσιτή, τεχνολογικά ουδέτερη και να βασίζεται στους νόμους της αγοράς.

4.2.1.

Η προστασία από επικίνδυνα προϊόντα που δεν συμμορφώνονται προς τις προδιαγραφές και από παραποιημένα προϊόντα αποτελεί προϋπόθεση για τον θεμιτό ανταγωνισμό. Επί του παρόντος, ποσοστό μικρότερο του 1 % του συνόλου των προϊόντων μεταποίησης που εισάγονται μέσω των μεγάλων ευρωπαϊκών λιμένων ελέγχονται άμα την αφίξει ως προς τη συμμόρφωσή τους προς τις ενωσιακές διατάξεις, με αποτέλεσμα πολλά επικίνδυνα ή παραποιημένα προϊόντα, ειδικότερα ηλεκτρολογικά, να εισέρχονται στην εσωτερική αγορά.

4.2.2.

Οι διαφορές που παρουσιάζουν οι φορείς ελέγχου και εποπτείας στα επιμέρους κράτη μέλη της ΕΕ είναι μεγάλες. Σε ορισμένα κράτη μέλη το σύστημα προβλέπει μηχανισμούς για τη δέουσα προστασία των επιχειρήσεων, σε άλλες χώρες σπανίζουν οι συναφείς φορείς ή είναι ελλιπείς και ανεπαρκείς ή η νομοθεσία εφαρμόζεται με αποκλίσεις. Η ΕΕ καλείται να βελτιώσει και να ενισχύσει τον συντονισμό μεταξύ των συναφών φορέων, ώστε να διαμορφωθεί ένα ικανοποιητικό και ομοιογενές ευρωπαϊκό σύστημα.

4.3.1.

Η τυποποίηση στην Ευρώπη αποτέλεσε καθοριστικό στοιχείο της επιτυχίας της ενιαίας αγοράς. Η τυποποίηση συμβάλλει στο να καταστούν ανταλλάξιμα και επομένως εμπορεύσιμα τα προϊόντα σε ολόκληρο τον κόσμο και κατά μήκος μεγάλων αλυσίδων αξίας. Εντούτοις, τα τελευταία έτη πολλές ΜμΕ παραπονούνται για τον όγκο των απαιτήσεων τυποποίησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για το γεγονός ότι η τυποποίηση υπερβαίνει πλέον τις τεχνικές προδιαγραφές. Οι ΜμΕ πρέπει να ενθαρρυνθούν και να στηριχθούν προκειμένου να συμμετάσχουν στη διαδικασία τυποποίησης.

4.3.2.

Καθώς οι ΜμΕ ολοένα και περισσότερο εντάσσονται στις αλυσίδες αξίας, πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα να συνεισφέρουν αναλόγως στην εκπόνηση των προτύπων. Πρέπει να ληφθούν μέτρα πρακτικής φύσεως για την εξασφάλιση ισότητας μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, δηλαδή την παροχή καλύτερης στήριξης σε εθνικό επίπεδο για τη συμμετοχή των ΜμΕ που διαθέτουν περιορισμένους οικονομικούς πόρους.

4.4.1.

Οι επιχειρήσεις της μηχανικής βιομηχανίας αποτελούν κινητήριους μοχλούς στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας στον τομέα της κατασκευής του απαραίτητου εξοπλισμού για την πραγμάτωση της πράσινης επανάστασης. Η ενεργειακή απόδοση, η μείωση των εκπομπών CO2 και οι φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες έχουν θετικό αντίκτυπο στη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου. Πέραν του ότι δημιουργούν νέα προϊόντα, οι καινοτομίες των εταιρειών μηχανικής συχνά δημιουργούν νέες μεθόδους παραγωγής, προηγμένα αγαθά και συστήματα με ακόμη οικολογικότερο χαρακτήρα, τα οποία παράλληλα θα είναι πιο παραγωγικά και οικονομικά προσιτά για τους πελάτες.

4.4.2.

Η Ευρώπη έχει επιτύχει υψηλό επίπεδο έρευνας και ερευνητικών αποτελεσμάτων. Εντός του 2012 υποβλήθηκαν περισσότερες από 250 000 αιτήσεις για κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών στην Ευρώπη. Εντούτοις, η πορεία μετάβασης από την έρευνα στα καινοτομικά προϊόντα απαιτεί κάτι περισσότερο από γνώσεις και ερευνητική ικανότητα. Η Ευρώπη για πολύν καιρό διέθετε σαφές επιστημονικό πλεονέκτημα σε πολλούς τομείς της τεχνολογίας, αλλά τελικά οι βιομηχανίες που ωφελήθηκαν από τη συναφή έρευνα εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιπτώσεις εκτός Ευρώπης. Αυτή η ασθενής βιομηχανική αξιοποίηση της υπάρχουσας γνώσης στην Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τη συμμετοχή των βιομηχανιών σε ερευνητικά προγράμματα από τα αρχικά στάδια και με ένα κατάλληλο πλαίσιο που θα τους επιτρέπει να αξιοποιούν εγκαίρως την αποκτηθείσα γνώση. Μέσω δημόσιων πόρων πρέπει να προωθηθεί η ενσωμάτωση νέων δομών στη βιομηχανία και την έρευνα, όπως συνεργατικοί σχηματισμοί, τεχνολογικά πάρκα, κέντρα ανταλλαγής τεχνολογιών.

4.4.3.

Για την καλύτερη απορρόφηση των νέων επιστημονικών πορισμάτων από τη βιομηχανία, πρέπει να στοχοθετείται καλύτερα η χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας ώστε να καλύπτει τις ανάγκες της βιομηχανίας και να υλοποιείται ως σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, όπως ισχύει με το πρόγραμμα «Εργοστάσια του μέλλοντος». Προκειμένου να τονωθεί η συμμετοχή των επιχειρήσεων, ειδικότερα των ΜμΕ, πρέπει να καταστούν απλούστερες οι κατευθυντήριες γραμμές και οι διατάξεις για τη συμμετοχή και την έγκριση έργων, καθώς και να ληφθούν μέτρα για την προώθηση της ίδρυσης σύγχρονων εργοστασίων δυνάμει της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

4.5.1.

Ο μεγάλος αριθμός θέσεων εργασίας στον εν λόγω κλάδο αρκεί για να καταδείξει τον καίριο ρόλο που αυτός διαδραματίζει στην καταπολέμηση της υψηλής ανεργίας στην ΕΕ σήμερα και τις αυξημένες δυνατότητες δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης που ενέχει, εάν η Ευρώπη μπορέσει να προσελκύσει τις επενδύσεις που απαιτούνται για την επόμενη οικονομική ανάκαμψη. Εάν δημιουργηθούν αυτές οι θέσεις εργασίας, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η απαράδεκτα υψηλή ανεργία των νέων. Οι τρέχουσες προσπάθειες της ΕΕ να θεσπίσει μια «εγγύηση για τη νεολαία» είναι κατά τα φαινόμενα ένα ικανοποιητικό μέτρο εν μέσω της σημερινής κρίσης. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα η βιώσιμη απασχόληση θα προέλθει μόνο από τις επενδύσεις υγιών επιχειρήσεων στην Ευρώπη.

4.5.2.

Πολλοί μεταποιητικοί κλάδοι αντιμετωπίζουν έλλειψη νεαρών επαγγελματιών. Τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να είναι πολύ περισσότερο ευθυγραμμισμένα με τις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες των επιχειρήσεων. Πρέπει να ληφθούν μέτρα τόσο από τις αρχές όσο και από τον ίδιο τον κλάδο για την προσέλκυση νέων στον κλάδο και την ταυτόχρονη βελτίωση της εικόνας του. Η έλλειψη επαγγελματιών στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης πρέπει να αντιμετωπιστεί, π.χ. μέσω της στήριξης της κινητικότητας αυτών των επαγγελματιών σε όλη την Ευρώπη.

4.5.3.

Ακόμη και σήμερα είναι εξαιρετικά λιγοστές οι γυναίκες που προσβλέπουν σε μια σταδιοδρομία στον τομέα της μηχανικής. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ο κλάδος της μηχανικής έχει ήδη ξεκινήσει εκστρατείες με στόχο να προσελκύσει νεαρές γυναίκες σε προγράμματα μαθητείας και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο έχει στηρίξει έργα για τη άρση του ψυχολογικού φραγμού που κρατά μακριά τις νεαρές γυναίκες από μια σταδιοδρομία στον τομέα της μηχανικής. Ωστόσο, ακόμη είναι μακρύς ο δρόμος. Τα μαθήματα της τεχνολογίας και της μηχανικής πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία με τρόπο που θα εμπνέει περισσότερο τους μαθητές.

4.5.4.

Ένα από τα καθοριστικά πλεονεκτήματα πολλών ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, που τις βοήθησαν να αντεπεξέλθουν ικανοποιητικά στην τρέχουσα κρίση, είναι το εξαιρετικό επίπεδο του εργατικού δυναμικού. Χάρη στο σύστημα μαθητείας, οι εργαζόμενοί τους διαθέτουν σφαιρική γνώση της θεωρητικής βάσης και της πραγματικής παραγωγικής διαδικασίας. Έχουν την ικανότητα να εντάσσουν άμεσα την καινοτομία σε διάφορα στάδια της αλυσίδας αξίας. Η ευρωπαϊκή πολιτική για την απασχόληση πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θεσπίζουν τέτοια συστήματα μαθητείας σε επίπεδο επιχειρήσεων. Πρέπει να ενθαρρύνεται η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων και σχολείων ή πανεπιστημίων, καθώς και οι ανταλλαγές και οι μαθητείες στο πλαίσιο της πρώτης απασχόλησης.

4.5.5.

Οι ενώσεις του κλάδου και οι συνδικαλιστικές ενώσεις μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες με τη στήριξη της οικείας κυβέρνησης για την αξιολόγηση της βιομηχανικής εκπαίδευσης και τη βελτίωση των τρόπων για την κάλυψη του κενού στα προσόντα του εργατικού δυναμικού σε μια βιομηχανία που παρέχει ολοένα και πιο εξεζητημένα μηχανήματα και τεχνικές υπηρεσίες, τα οποία απαιτούν νέες δεξιότητες.

4.5.6.

Η διά βίου μάθηση πρέπει να αποτελεί κοινό καθήκον τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι που χάνουν τη θέση εργασίας τους πρέπει να διαθέτουν επαρκή πρόσβαση σε άμεση αναβάθμιση των προσόντων τους. Πρέπει να επιταχυνθούν οι ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, όπως αυτές που συγχρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ και το ΕΤΠΑ.

4.5.7.

Οι βιομηχανικοί κλάδοι υπόκεινται σε διαρκή μετασχηματισμό. Σημειώνεται διαρκής δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και προϊόντων, με παράλληλη κατάργηση παλαιότερων. Η αναγκαία αναδιάρθρωση πρέπει να οργανώνεται στο πλαίσιο μιας προορατικής διαδικασίας. Όλοι οι κοινωνικοί εταίροι -συνδικάτα και εργοδότες- καθώς και οι κυβερνήσεις και τα όργανα της ΕΕ πρέπει να συμμετάσχουν σε διάλογο για την ανάπτυξη πιο ευέλικτης και θετικής προσέγγισης των μετασχηματισμών της βιομηχανίας. Κατά προτεραιότητα πρέπει να αποφεύγονται οι απολύσεις, ώστε να διατηρείται στις επιχειρήσεις το εργατικό δυναμικό με δεξιότητες και προσόντα. Οι αναπόφευκτες απώλειες θέσεων εργασίας πρέπει να οργανωθούν και να κατανέμονται κατά τρόπο κοινωνικά αποδεκτό. Σε ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, συναντώνται παραδείγματα εκσυγχρονισμού της οικονομίας κατά τρόπο παραγωγικότερο, καθαρότερο και με δημιουργία νέων, καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας.

4.5.8.

Η κυβέρνηση, οι ενώσεις βιομηχάνων και οι συνδικαλιστικές ενώσεις καλούνται να εξεύρουν λύσεις για τη συμμόρφωση προς τις κυκλικές διακυμάνσεις της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η ταχεία και αποτελεσματική αξιοποίηση κατηρτισμένου προσωπικού είναι καίριας σημασίας προκειμένου οι ευρωπαϊκές μεταποιητικές επιχειρήσεις να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες πιέσεις του διεθνούς ανταγωνισμού. Η νομοθεσία περί απασχόλησης πρέπει να ευνοεί εργασιακές ρυθμίσεις, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, οι οποίες θα συνυπολογίζουν την ανάγκη για αποδοτικότητα στην παραγωγική διαδικασία, καθώς και ζητήματα υγείας, ασφάλειας και ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικού και προσωπικού βίου. Τα μέσα για την αναγκαία ενίσχυση της ευελιξίας δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν σε βάρος των υφιστάμενων κοινωνικών προτύπων της Ευρώπης.

4.5.9.

Οι κοινωνικοί εταίροι σε εθνικό επίπεδο έχουν μεγάλο μερίδιο της ευθύνης κατά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Πρόκληση αποτελεί η επαρκής ανταπόκριση στον ανταγωνισμό με τα ισχύοντα επίπεδα κόστους εργασίας, ενώ η αγοραστική δύναμη των μισθωτών πρέπει να διατηρηθεί. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων δεν πρέπει να επιτευχθεί με τη μείωση των μισθών. Για να διατηρηθεί και να βελτιωθεί η απασχόληση, οι προσπάθειες πρέπει να συγκεντρωθούν στην ανταγωνιστικότητα εκτός τιμών καθώς και στον έλεγχο του κόστους παραγωγής. Τα κέρδη από την παραγωγικότητα θα πρέπει να μοιραστούν μεταξύ της αύξησης των μισθών, των επενδύσεων και της αμοιβής των μετόχων.

4.6.1.

Τα τελευταία έτη η Επιτροπή έχει συνειδητοποιήσει το γεγονός ότι η ενίσχυση των εξαγωγών των ΜμΕ συνιστά καίριο παράγοντα για μια ισχυρότερη οικονομία. Για πολλές ΜμΕ το πρώτο βήμα είναι οι εξαγωγές προς κάποιο άλλο κράτος μέλος της ΕΕ. Για αυτόν τον λόγο είναι τόσο σημαντικός ο ανταγωνισμός στην εσωτερική αγορά, καθώς οι εμπειρίες που αποκομίζονται σε αυτήν μπορεί να κινητοποιήσουν τις επιχειρήσεις να προβούν σε εξαγωγές και εκτός ΕΕ. Δεδομένου ότι οι εξαγωγές εκτός ΕΕ είναι κάτι δύσκολο για τις ΜμΕ, είναι σημαντικό να μη μένουν αβοήθητες σε αυτές τις αγορές. Επιπροσθέτως, πρέπει να βελτιωθεί η πρόσβαση των ΜμΕ σε χρηματοδοτικά μέσα υπέρ των εξαγωγών.

4.7.1.

Μολονότι οι προϋπολογισμοί των κρατών μελών εξακολουθούν να είναι περιορισμένοι, δεν πρέπει να καθυστερεί η πραγματοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων σε ενεργειακές υποδομές, διότι κάτι τέτοιο θα έπληττε την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.

4.7.2.

Οι περισσότερες επενδύσεις στην αποδοτικότητα της ενέργειας και των πόρων σήμερα πραγματοποιούνται μόνο εάν είναι εξασφαλισμένη η απόσβεση εντός χρονικού διαστήματος μικρότερου των τριών ετών, με αποτέλεσμα πολλά πιθανά οφέλη να μένουν ανεκμετάλλευτα. Συχνά δεν πραγματοποιούνται ιδιωτικές επενδύσεις, παρά τη χρησιμότητά τους, διότι η απόσβεσή τους τοποθετείται κατά κανόνα στα τρία έως πέντε έτη. Αυτό το δίλημμα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί εάν τα μελλοντικά οφέλη από αυτές τις επενδύσεις μπορούσαν να δημιουργήσουν ροή ρευστού ήδη από τη στιγμή που ανακύπτει η ανάγκη της επένδυσης. Επομένως, θα μπορούσαν να συσταθούν ταμεία στο πλαίσιο της ΕΚΤ ή εθνικών τραπεζών χρηματοδότησης που θα παρείχαν πιστώσεις σε εταιρείες και νοικοκυριά για την πραγματοποίηση τέτοιων επενδύσεων, με αντάλλαγμα τα κέρδη που θα αποκομισθούν από την προκύπτουσα εξοικονόμηση έως την αποπληρωμή της πίστωσης. Με αυτό το μοντέλο καθίστανται δυνατές τέτοιου είδους επενδύσεις χωρίς να απαιτούνται κρατικές επιχορηγήσεις.

4.8.1.

Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες έχουν ωφεληθεί από τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν στο παρελθόν για την καλύτερη ανακύκλωση των αποβλήτων κατά την τρέχουσα περίοδο υψηλών τιμών των πρώτων υλών. Σήμερα ανακυκλώνονται τα περισσότερα μέταλλα, τα οποία αποτελούν τη βάση για την κατασκευή των περισσότερων προϊόντων. Εντούτοις, η πρόσβαση σε πρώτες ύλες που χρειάζεται να εισάγονται εξακολουθεί να έχει καίρια σημασία για την ανταγωνιστικότητα των μηχανικών βιομηχανιών. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να επιμείνει να μην παρακωλύεται το εμπόριο πρώτων υλών από περιορισμούς ασύμβατους με τους κανόνες του ΠΟΕ, ειδικότερα σε σχέση με το εμπόριο σπάνιων γαιών. Κατά συνέπεια πρέπει να συνυπολογιστεί ο σεβασμός των δεοντολογικών, κοινωνικών και οικολογικών απαιτήσεων.

4.9.1.

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες πρέπει να διερευνήσουν και να αξιοποιήσουν πολύ καλύτερα το δυναμικό των νέων κρατών μελών της ΕΕ. Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να μετατρέψει τα προβλήματα που συνεπάγονται οι μεγάλες οικονομικές διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών σε πλεονέκτημα για την Ευρώπη.

4.9.2.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρακολουθεί την κατάσταση που επικρατεί στον τομέα του διεθνούς εμπορίου κρίσιμων πρώτων υλών. Η ΕΟΚΕ προτείνει την επεξεργασία διάφορων πιθανών σεναρίων, συμπεριλαμβανομένου μάλιστα και του χειρότερου δυνατού, στα οποία θα περιγράφονται οι απειλές και οι δυνατές λύσεις. Πρέπει επίσης να τονωθεί η συνεργασία με τις λοιπές χώρες που βρίσκονται σε παρόμοια θέση (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Νότια Κορέα).

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/38

1.1

Ο τομέας της συντήρησης, επισκευής και μετατροπής πλοίων (εφεξής «ΣΕΜΠ») έχει στρατηγική σημασία για την Ευρώπη και τη βιώσιμη ανάπτυξή της, καθώς διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε τομείς όπως η προστασία του περιβάλλοντος, οι μεταφορές, η ασφάλεια και η ενεργειακή απόδοση.

1.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το σημερινό δίκτυο ναυπηγείων ΣΕΜΠ στην ΕΕ, λόγω της προηγμένης τεχνογνωσίας του, είναι δεόντως προετοιμασμένο και ικανό να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση βιώσιμης ανάπτυξης, τεχνολογίας, καινοτομίας, δεξιοτήτων των εργαζομένων και εξοπλισμού των ναυπηγείων.

1.3

Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, εξακολουθούν να εμφανίζονται ευκαιρίες για τον εν λόγω τομέα, οι οποίες σχετίζονται με τη διεύρυνση του παγκόσμιου στόλου, την αύξηση του ποσοστού των πλοίων μεγαλύτερης ηλικίας και, ιδίως, με την αυξανόμενη ζήτηση για μετατροπή και εκσυγχρονισμό των πλοίων λόγω των περιβαλλοντικών, ενεργειακών και κλιματικών απαιτήσεων. Στο άμεσο μέλλον, αυτό σημαίνει αυξημένη ζήτηση ενεργειακώς αποδοτικών πλοίων, λειτουργία και ανάπτυξη υπεράκτιων εγκαταστάσεων παραγωγής αιολικής ενέργειας και εξόρυξη φυσικών πόρων από τη θάλασσα.

1.4

Σε μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο, η διάνοιξη των θαλάσσιων οδών της Αρκτικής και οι εξορύξεις από τον θαλάσσιο πυθμένα θα δημιουργήσουν περαιτέρω ευκαιρίες για τον τομέα.

1.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, παρά τις όποιες ελπιδοφόρες ευκαιρίες, η συνεχιζόμενη κρίση έχει ως αποτέλεσμα να εξακολουθούν οι πλοιοκτήτες και τα ναυπηγεία ΣΕΜΠ να αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, π.χ. όσον αφορά την πρόσβαση σε πιστώσεις, και να επικρατεί δεινό επιχειρηματικό κλίμα για τις επιχειρήσεις του τομέα. Η διατήρηση της κρίσιμης μάζας του τομέα αποτελεί μια περαιτέρω πρόκληση.

1.6

Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, οι εκπρόσωποι του υποτομέα ΣΕΜΠ θα πρέπει να συνεργαστούν στενά με την αλυσίδα αξίας του ναυτιλιακού κλάδου, με σκοπό τη βελτίωση της εικόνας του κλάδου και την εξασφάλιση στήριξης από την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες για την αντιμετώπιση του συνεχώς εντεινόμενου ανταγωνισμού από τις τρίτες χώρες.

1.6.1

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα ακόλουθα μέτρα θα αποβούν ωφέλιμα και χρήσιμα για τον τομέα:

1.7

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, παρά το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα ΣΕΜΠ της ΕΕ διαθέτουν επαρκείς δεξιότητες, οι δεξιότητες αυτές πρέπει να αξιολογούνται και να αναπροσαρμόζονται συνεχώς στα νέα δεδομένα. Τα σχετικά μέτρα θα πρέπει να υποστηριχθούν κατά προτεραιότητα, για παράδειγμα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας LeaderSHIP 2020. Επίσης, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος απώλειας κρίσιμης μάζας στον τομέα, λόγω της γήρανσης του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

1.8

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, βασικό μέλημα θα πρέπει να αποτελέσει η προσέλκυση περισσότερων και νεαρότερων εργαζομένων στον τομέα, σε συνδυασμό με μέτρα για τη βελτίωση της εικόνας του. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνοδευθούν από οικονομική υποστήριξη των σχολών και των πανεπιστημίων με ειδικότητες που καλύπτουν τα χαρακτηριστικά του ΣΕΜΠ.

1.9

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίσει, από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους ενδιαφερομένους (π.χ. στο πλαίσιο ενός «τομεακού συμβουλίου για τις δεξιότητες»), ένα σχέδιο για τη διαρκή προσαρμογή των δεξιοτήτων στα νέα καθήκοντα του τομέα ΣΕΜΠ, καλύπτοντας μεταξύ άλλων τις εγκαταστάσεις ανοικτής θαλάσσης (πλατφόρμες, αιολικά πάρκα κλπ.), τους λιμένες, τις νέες πλωτές τεχνικές μονάδες, τις εγκαταστάσεις και τα σκάφη ανεφοδιασμού με υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) κλπ. Προς τούτο, απαιτείται παρακολούθηση των δεξιοτήτων, συνεχής εξέλιξη της κατάρτισης και προώθηση της κινητικότητας στο εσωτερικό της Ευρώπης.

1.10

Ένα ολοκληρωμένο σύνολο αρχών και κανόνων (για την προστασία του περιβάλλοντος, την ασφάλεια, τους λιμένες, τις μεταφορές, τη συναρμολόγηση και την ανακύκλωση) επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο λειτουργίας του τομέα και τη ζήτηση των υπηρεσιών του. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι ο τομέας ΣΕΜΠ και ο κλάδος της κατασκευής νέων πλοίων θα πρέπει να πραγματοποιούν συχνά και συστηματικά διαβουλεύσεις με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα πλοία θα είναι πιο ασφαλή, πιο φιλικά προς το περιβάλλον και υποκείμενα σε αποτελεσματικό έλεγχο.

1.11

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η συλλογή νέων κανόνων και απαιτήσεων για τις προηγμένες τεχνολογίες δεν θα πρέπει να θεωρείται επιζήμια ή προβληματική για τον τομέα, αλλά να αντιμετωπίζεται ως ευκαιρία. Εν προκειμένω, ο τομέας ΣΕΜΠ, τα ναυπηγεία κατασκευής νέων πλοίων και ο κλάδος της χαλυβουργίας θα πρέπει να συνεργαστούν στενότερα για να επιτύχουν ικανοποιητικότερα αποτελέσματα. Η ΕΟΚΕ καλεί τη ΓΔ MOVE να συνεκτιμά τον τομέα ΣΕΜΠ στις στρατηγικές πολιτικές που αναπτύσσει (μεταξύ των άλλων, και σε σχέση με τις θαλάσσιες μεταφορές μικρών αποστάσεων).

Δεδομένου ότι, σύμφωνα με τις μεσοπρόθεσμες (τριετείς) προγνώσεις, θα εκδηλωθεί έντονη ζήτηση για την ανακύκλωση πλοίων στην Ευρώπη, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο τομέας ΣΕΜΠ έχει εξοπλισμό που του επιτρέπει να αναλάβει τέτοιου είδους έργα. Έχει επίσης το απαιτούμενο ανθρώπινο κεφάλαιο για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ανακύκλωσης των πλοίων με ασφαλή για τον άνθρωπο και το περιβάλλον τρόπο. Ταυτόχρονα, ο τομέας αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για μια νέα δραστηριότητα, διαφορετική από τις υπόλοιπες, που περιλαμβάνει ευαίσθητες πτυχές και χρειάζεται προσεκτική προσέγγιση. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ανακύκλωση πλοίων θα αποτελεί στο μέλλον ολοένα και πιο στρατηγική δραστηριότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

1.12

Κατά την ΕΟΚΕ, οι κυριότεροι βραχυπρόθεσμοι στόχοι που χρειάζονται δημόσια στήριξη για τη χρηματοδότηση των μετατροπών στον τομέα ΣΕΜΠ της ΕΕ είναι η εγκατάσταση μηχανημάτων καθαρισμού και συστημάτων κατεργασίας του ερματικού ύδατος (ο στόχος αυτός, σύμφωνα με τον Νηογνώμονα της Lloyd's, μπορεί να αφορά έως και 65.000 σκάφη παγκοσμίως) και οι μετατροπές για λόγους ενεργειακής απόδοσης (όπως η εγκατάσταση κινητήρων που λειτουργούν με ΥΦΑ, η κατασκευή σταθμών ανεφοδιασμού των πλοίων με ΥΦΑ στη θάλασσα, η εγκατάσταση συστημάτων ανάκτησης θερμότητας, μονάδων εκσυγχρονισμού για την επιβράδυνση του ρυθμού λειτουργίας των κινητήρων κλπ.).

1.13

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ο τομέας ΣΕΜΠ έχει τεράστια σημασία για τους στόλους του πολεμικού ναυτικού των ευρωπαϊκών χωρών και εκτιμά ότι αυτό το θέμα θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε άλλες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ σχετικά με τον τομέα των εξοπλισμών.

1.14

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρακτική εφαρμογή των κανόνων του ΔΝΟ και, ιδιαίτερα, της Σύμβασης για τη διαχείριση του ερματικού ύδατος έχει βαρύνουσα σημασία για τον τομέα ΣΕΜΠ. Η Σύμβαση αυτή θα πρέπει, επομένως, να εφαρμοστεί κατά τρόπο ορθό και αποτελεσματικό, με σαφείς προσδοκίες.

2.1

Η ναυπηγική βιομηχανία περιλαμβάνει όλες τις επιχειρήσεις που ασχολούνται με την κατασκευή, τη συντήρηση, τη μετατροπή και την επισκευή κάθε είδους πλοίων και άλλων συναφών ναυτιλιακών υποδομών. Τα ναυπηγεία που ασχολούνται με τη συντήρηση, επισκευή και μετατροπή πλοίων μπορούν να δηλωθούν με το αρκτικόλεξο «ΣΕΜΠ». Στο πεδίο των δραστηριοτήτων τους εμπίπτουν και οι επιθεωρήσεις κατάταξης. Ναυπηγεία ΣΕΜΠ λειτουργούν σε δεκαέξι χώρες της ΕΕ και απασχολούν 50-55 χιλιάδες εργαζομένους (μέσος όρος για το διάστημα 2007-2011).

2.2

Ο τομέας ΣΕΜΠ αποτελεί ειδικό τμήμα της ναυπηγικής βιομηχανίας. Η σημασία του εν λόγω τομέα αυξάνεται, αφενός, λόγω της αύξησης του παγκόσμιου στόλου και των θαλάσσιων (και εσωτερικών πλωτών) μεταφορών και, αφετέρου, λόγω της εξέλιξης των ναυτικών τεχνολογιών και του πολλαπλασιασμού των απαιτήσεων που τίθενται στις πλωτές μεταφορές από την άποψη της βιώσιμης ανάπτυξης.

2.3

Η σημερινή θέση της Ευρώπης σε αυτόν τον τομέα είναι ισχυρή. Το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά ανέρχεται σήμερα σε περίπου 35%, πράγμα που σημαίνει ότι ο τομέας ΣΕΜΠ έχει στρατηγική σημασία για την Ευρώπη. Η διατήρηση, ή ακόμη και η ενίσχυση, αυτής της ισχυρής θέσης είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου ασφάλειας των θαλάσσιων μεταφορών και την καθιέρωση αυστηρών προτύπων όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και την ενεργειακή απόδοση.

2.4

Ο τομέας ΣΕΜΠ διαφέρει από πολλές απόψεις από τον κλάδο της κατασκευής νέων πλοίων. Υποδιαιρείται στους ακόλουθους υποτομείς: επισκευή, συντήρηση και εκσυγχρονισμός ή μετατροπή πλοίων.

2.5

Η συντήρηση και η επισκευή είναι συνήθως βραχυπρόθεσμη διαδικασία, κατά την οποία το πλοίο βρίσκεται τον περισσότερο καιρό σε ναυπηγική δεξαμενή, όπου παραμένει κατά μέσον όρο 10-12 ημέρες.

2.6

Ο προγραμματισμός των εργασιών επισκευής είναι σχετικά απλή υπόθεση και τα ναυπηγεία μπορούν να επηρεάσουν την απόφαση του πλοιοκτήτη όσον αφορά την επιλογή ναυπηγείου. Οι μη προγραμματισμένες επισκευές όμως, οι οποίες πραγματοποιούνται σε περίπτωση συστημικής, μηχανικής ή δομικής βλάβης, πρέπει να γίνουν από το πλησιέστερο ναυπηγείο και, στις περιπτώσεις αυτές, είναι δύσκολο να επηρεαστεί η απόφαση του πλοιοκτήτη.

2.7

Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ που δημοσιεύθηκε το 2008 (1), η επιλογή του κατάλληλου ναυπηγείου επισκευής είναι πλέον εξαιρετικά σημαντική για τους πλοιοκτήτες, οι οποίοι συχνά πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα σε μια ελκυστική από οικονομική άποψη επιλογή χαμηλού κόστους και στην ανάγκη εξασφάλισης αξιοπιστίας και προηγμένης τεχνολογίας. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του τόπου επισκευής ενός πλοίου είναι συνήθως οι εξής: το κόστος, η διάρκεια της επισκευής (συμπεριλαμβανομένου του κόστους σε περίπτωση παρέκκλισης) και —σε μικρότερο βαθμό— το είδος της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας.

2.8

Για να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας, προωθείται πλέον σε διάφορα μέρη του κόσμου η διασύνδεση της κατασκευής νέων πλοίων και της επισκευής πλοίων. Οι χώρες που πρωτοστατούν στη ναυπηγική βιομηχανία διαχωρίζουν συνήθως τις δραστηριότητες των ναυπηγείων κατασκευής νέων πλοίων και των ναυπηγείων ΣΕΜΠ, προκειμένου να ενισχυθεί η συγκέντρωση του εργατικού δυναμικού και να βελτιωθεί η αποδοτικότητα της παραγωγής.

Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ (π.χ. Πολωνία, Γερμανία, Κάτω Χώρες) και στην Ινδία πραγματοποιείται σήμερα λειτουργική και επιχειρηματική διασύνδεση των ναυπηγείων κατασκευής και των ναυπηγείων επισκευής πλοίων. Φαίνεται ότι το συγκεκριμένο μοντέλο λειτουργεί αποτελεσματικά σε αυτές τις χώρες, με τη χρήση κοινών διοικητικών υπηρεσιών και εγκαταστάσεων (καθώς και άλλων οργανωτικών μονάδων (2)) για τα δύο είδη ναυπηγείων και με ταυτόχρονη αξιοποίηση της διαφοροποίησης του φάσματος των προϊόντων και των παραγγελιών και την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που απορρέουν από την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.

2.9

Κατάσταση της αγοράς του τομέα

2.10

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ο όρος που χρησιμοποιείται στη βιβλιογραφία για την περιγραφή της ανάπτυξης του τομέα ΣΕΜΠ είναι «πάντα νέος». Η αλματώδης αύξηση του παγκόσμιου στόλου, από 660 εκατ. τόνους νεκρού βάρους (DWT) το 1990 σε 1 469 εκατ. DWT το 2011, επέφερε παράλληλη αύξηση των ευκαιριών και για τον τομέα ΣΕΜΠ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, ο παγκόσμιος ετήσιος κύκλος εργασιών σε αυτόν τον τομέα ανήλθε σε περίπου 12 δισ. δολάρια ΗΠΑ στα τέλη του 2010 (3).

2.11

Ο κύκλος εργασιών του ευρωπαϊκού τομέα επισκευής πλοίων ανήλθε σε 3,16 δισ. ευρώ το 2010 (με υψηλότερη απόδοση σχεδόν 4 δισ. ευρώ το 2008). Στο παράρτημα Ι παρουσιάζεται η κατανομή του κύκλου εργασιών των ναυπηγείων επισκευής σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες κατά την περίοδο 2006-2010.

2.12

Ο τομέας ΣΕΜΠ στην Ευρώπη πήγαινε αρκετά καλά πριν από την κρίση. Από το 2010 και μετά, οι πλοιοκτήτες προσπάθησαν να μειώσουν το κόστος προβαίνοντας σε περικοπή δαπανών ή σε αναβολή παραγγελιών. Το δεύτερο εξάμηνο του 2010, κατάφεραν να αντισταθμίσουν τις απώλειες, όπως μαρτυρεί το γεγονός ότι ο χρόνος αναμονής για τις επισκευές αυξήθηκε εκ νέου (από μία εβδομάδα σε τρεις).

2.13

Ναυπηγεία ΣΕΜΠ υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Παρότι τα ασιατικά ναυπηγεία πραγματοποιούν επισκευές πλοίων με μικρότερο κόστος (λόγω του χαμηλού κόστους εργασίας), πολλοί πλοιοκτήτες επιλέγουν ακριβότερα ναυπηγεία, επειδή αυτά είναι σε θέση να προσφέρουν συντομότερες προθεσμίες παράδοσης (αποφεύγοντας, κατά συνέπεια, το κόστος σε περίπτωση παρέκκλισης) και πιο προηγμένη τεχνογνωσία.

2.14

Από ορισμένες απόψεις, η διαδικασία μετατροπής και εκσυγχρονισμού των πλοίων μοιάζει περισσότερο με την κατασκευή νέων πλοίων παρά με τις εργασίες επισκευής και συντήρησης. Η μετατροπή πλοίων διαρκεί συνήθως περισσότερο από τις συνήθεις εργασίες επισκευής. Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τη μετατροπή πλοίων μπορούν να χαρακτηριστούν ως παραγωγική διαδικασία.

2.15

Σύμφωνα με την ένωση SEA Europe (4), η μετατροπή πλοίων προσομοιάζει περισσότερο —όσον αφορά τα χρονοδιαγράμματα— στις δραστηριότητες των ναυπηγείων κατασκευής νέων πλοίων, παρότι η μετατροπή απαιτεί μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση, η οποία προϋποθέτει ευελιξία. Η προσέγγιση αυτή εξασφαλίζει τη δυνατότητα τροποποίησης του προγράμματος εργασίας, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των πελατών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πλοίου που προορίζεται για μετατροπή.

2.16

Λίγο πριν από την κρίση, η αγορά ήταν πολύ ικανοποιητική για τα ναυπηγεία που αναλάμβαναν εργασίες μετατροπής. Ωστόσο, ο αριθμός των παραγγελιών άρχισε να μειώνεται το 2009, για να φθάσει στο χαμηλότερο επίπεδο στις αρχές του 2010. Την περίοδο αυτή, τα περισσότερα βιβλία παραγγελιών για μετατροπές πλοίων ήταν άδεια, αλλά η κατάσταση βελτιώθηκε κάπως κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2010. Εντούτοις, πολλοί πλοιοκτήτες περιορίζουν επί του παρόντος τις παραγγελίες τους για τη μετατροπή πλοίων, λόγω οικονομικών δυσκολιών.

2.17

Τον τελευταίο καιρό αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία οι επισκευές, οι μετατροπές και ο εκσυγχρονισμός βοηθητικών σκαφών και πλωτών εγκαταστάσεων ανοικτής θαλάσσης (όπως οι εξέδρες γεωτρήσεων). Εξαιτίας του υψηλού κόστος των νέων πλοίων αυτού του τύπου (όπως και των πλωτών εγκαταστάσεων ανοικτής θαλάσσης) και της μακροχρόνιας αναμονής έως την παράδοσή τους (η οποία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 4 χρόνια), οι πλοιοκτήτες προτιμούν τη μετατροπή ήδη υφιστάμενων σκαφών και πλωτών εγκαταστάσεων ανοικτής θαλάσσης. Στην Ευρώπη υπάρχει, εντούτοις, έντονος πειρασμός για την πραγματοποίηση αυτών των μετατροπών σε φθηνότερα ναυπηγεία τρίτων χωρών.

3.1

Η ανταγωνιστικότητα του τομέα ΣΕΜΠ της ΕΕ μελετήθηκε και αναλύθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Eco-Refitec (5), που χρηματοδοτείται από το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρουσιάζονται στο παράρτημα ΙΙ.

4.1

Σε διεθνές επίπεδο, δεν έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής (π.χ. υπό την αιγίδα του ΠΟΕ) συζητήσεις σχετικά με τη σύναψη πολυμερών συμφωνιών για την ανταγωνιστικότητα, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στον τομέα ΣΕΜΠ. Οι πιθανότητες να επιτευχθεί τέτοια συμφωνία βραχυπρόθεσμα είναι ελάχιστες.

4.2

Σε διμερές επίπεδο, η ΕΕ έχει διαπραγματευθεί εμπορικές συμφωνίες που έχουν έμμεσο αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα με τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, αλλά ο αντίκτυπός τους στον τομέα ΣΕΜΠ είναι σχετικά περιορισμένος.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το δίκαιο της ΕΕ περιλαμβάνει το «Πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία». Βάσει του εν λόγω πλαισίου, η Επιτροπή δύναται να εγκρίνει την χορήγηση ενισχύσεων υπέρ της καινοτομίας, καθώς και περιφερειακών ενισχύσεων, στα ναυπηγεία ή —στην περίπτωση των εξαγωγικών πιστώσεων— στους πλοιοκτήτες. Όσον αφορά τον τομέα ΣΕΜΠ, το πλαίσιο αυτό αφορά τις ενισχύσεις για την επισκευή και τη μετατροπή πλοίων στην περίπτωση των περιφερειακών ενισχύσεων και των ενισχύσεων υπέρ της καινοτομίας και τις ενισχύσεις αποκλειστικά για τη μετατροπή πλοίων στην περίπτωση των εξαγωγικών πιστώσεων.

4.2.1

Το υφιστάμενο πλαίσιο τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2012 για δύο χρόνια. Μετά το διάστημα αυτό, η Επιτροπή ευελπιστεί να ενσωματώσει το πλαίσιο για τη ναυπηγική βιομηχανία στη μελλοντική εκδοχή των κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, οπότε και θα αναθεωρηθεί τόσο το πλαίσιο της ΕΕ όσο και το πιο εξειδικευμένο πλαίσιο που διέπει τη ναυπηγική βιομηχανία.

4.3

4.4.1

Η Σύμβαση για τη διαχείριση του ερματικού ύδατος διευθετεί το πρόβλημα της μεταφοράς χωροκατακτητικών θαλάσσιων ειδών μεταξύ διαφορετικών θαλάσσιων ζωνών, μέσω της απελευθέρωσης του ερματικού ύδατος που μεταφέρεται από τα πλοία. Η έναρξη ισχύος της εν λόγω Σύμβασης έχει προγραμματιστεί για τις αρχές του 2014.

4.4.2

Ο αντίκτυπος της Σύμβασης στον τομέα ΣΕΜΠ θα είναι πολύ σημαντικός, διότι πολλά πλοία θα χρειαστούν εκσυγχρονισμό ή/και μετατροπή. Σύμφωνα με τον Νηογνώμονα της Lloyd's (Lloyd's Register), οι προσαρμογές αυτές μπορεί να αφορούν έως και 65 000 σκάφη παγκοσμίως.

4.4.3

Άλλες πιθανές επιπτώσεις αυτής της Σύμβασης για τα ναυπηγεία ΣΕΜΠ είναι, πρώτον και κύριον, οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η χρήση και η αποθήκευση νέων χημικών προϊόντων και οι αυξημένες νομικές απαιτήσεις για τη χρήση τους.

4.5.1

Η Σύμβαση αυτή, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2013, αποσκοπεί στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τις εκπομπές των πλοίων και ιδιαίτερα τις εκπομπές SOx and NOx.

4.5.2

Για να αποφευχθούν οι περιττοί περιορισμοί για τον ναυτιλιακό κλάδο, το Παράρτημα VI της Σύμβασης ορίζει ότι οι εκπομπές μπορούν να περιοριστούν μέσω της χρήσης εναλλακτικών καυσίμων ή της υιοθέτησης τεχνολογιών καθαρισμού των καυσαερίων.

4.5.3

Η Σύμβαση δημιουργεί ευκαιρίες για τα ναυπηγεία ΣΕΜΠ, καθώς οι τεχνολογίες για τον περιορισμό των εκπομπών θα πρέπει να εγκατασταθούν σε ήδη υπάρχοντα πλοία. Οι δυνητικοί κίνδυνοι για τα ναυπηγεία που εγκαθιστούν τέτοιες οικολογικές τεχνολογίες περιλαμβάνουν την αυξανόμενη εξάρτηση από τους προμηθευτές αυτών των συστημάτων και την ανάγκη να πραγματοποιηθούν ορισμένες επενδύσεις στα ναυπηγεία.

4.6.1

Η Σύμβαση αυτή έχει σκοπό να εξασφαλίσει τη διατήρηση του κινδύνου που συνεπάγεται η ανακύκλωση των πλοίων για το περιβάλλον, την υγεία και την ασφάλεια σε αποδεκτά επίπεδα.

4.6.2

Βάσει των διατάξεών της, οι πλοιοκτήτες οφείλουν να είναι πλήρως ενήμεροι για όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται στη συντήρηση, επισκευή και μετατροπή των πλοίων και να φροντίζουν να μην χρησιμοποιούνται ποτέ ανεπιθύμητα υλικά στα ναυπηγεία. Για τα ναυπηγεία της ΕΕ που διαθέτουν υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας, οι απαιτήσεις αυτές μπορεί να δημιουργήσουν πρόσθετες δυνατότητες νέων παραγγελιών για εξειδικευμένες υπηρεσίες.

4.6.3

Η ανακύκλωση των πλοίων θα αποτελεί στο μέλλον ολοένα και πιο στρατηγική δραστηριότητα, με στόχο την εξασφάλιση και τον εφοδιασμό των μεταποιητικών κλάδων της ΕΕ π.χ. με απομέταλλα σιδήρου και άλλες πρώτες ύλες (χάλυβα, αλουμίνιο, χαλκό), ώστε να περιοριστούν τόσο οι άμεσες όσο και οι έμμεσες επιπτώσεις στο περιβάλλον και να αποτραπούν οι απαράδεκτες εργασιακές και κοινωνικές συνθήκες.

5.1

Ο τομέας ΣΕΜΠ και οι συναφείς κλάδοι θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες χρηματοδότησης από την ΕΤΕπ, με αύξηση των δανειοδοτικών δραστηριοτήτων αυτής της Τράπεζας. Οι παρεμβάσεις της ΕΤΕπ θα πρέπει να επιδιωχθούν και να μελετηθούν, ιδίως για έργα που αφορούν την «πράσινη ναυτιλία», τις υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις μετατροπές. Προτείνεται να δώσει η ΓΔ ENT προτεραιότητα στη διοργάνωση «εργαστηρίων», προκειμένου να διερευνηθούν λεπτομερέστερα οι προοπτικές χρηματοδότησης από την ΕΤΕπ.

5.2

Τα κράτη μέλη και οι παράκτιες περιφέρειες θα πρέπει να εξετάσουν τη δυνατότητα διάθεσης πόρων των διαρθρωτικών ταμείων για τη διαφοροποίηση της τεχνολογίας στον ναυτιλιακό κλάδο, σε σχέση με νέους τομείς της αγοράς. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τις περιφερειακές στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης.

5.3

Ως προς τις δυνατότητες μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης από την ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο μέτρων για τη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση της κατασκευής και του εκσυγχρονισμού πλοίων. Τα κράτη μέλη, οι οικονομικοί φορείς, η βιομηχανία ναυτιλιακής τεχνολογίας και οι άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να επανεξετάσουν τη διαθεσιμότητα εγγυήσεων αγοράς.

5.4

Η ναυπηγική βιομηχανία (συμπεριλαμβανομένου του τομέα ΣΕΜΠ), σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη ή τις περιφέρειες, θα πρέπει να συμμετάσχουν σε ερευνητικές δραστηριότητες, συγκροτώντας για τον σκοπό αυτό —μεταξύ άλλων μέσων— συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) και λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των τομέων που σχετίζονται με τη θάλασσα και των συναφών αρχών περί κρατικών ενισχύσεων.

5.4.1

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη βασική αρχή της πρωτοβουλίας LeaderSHIP 2020, σύμφωνα με την οποία η επίτευξη των γενικών στόχων των ΣΔΙΤ στον εν λόγω τομέα προϋποθέτει την ανάληψη ισχυρής δέσμευσης για ερευνητικά προγράμματα. Όσον αφορά τους βραχυπρόθεσμους στόχους, η βιώσιμη ανταγωνιστικότητα του τομέα ΣΕΜΠ θα πρέπει να στηριχθεί αναμφίβολα σε κατάλληλα μέτρα για την προώθηση της καινοτομίας στις επιχειρήσεις.

5.5

Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της συμμετοχής της Επιτροπής Τομεακού Διαλόγου της Ναυπηγικής Βιομηχανίας στις εργασίες για τη διαμόρφωση και την εφαρμογή πολιτικών στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας LeaderSHIP 2020. Επί του παρόντος, ο ιδιαίτερος ρόλος της εν λόγω επιτροπής θα πρέπει να συνίσταται στην εφαρμογή εκείνου του τμήματος της πρωτοβουλίας που αφορά τη βελτίωση του προσδιορισμού και της συγκρισιμότητας των προσόντων και των δεξιοτήτων, με σκοπό τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης ευημερίας του κλάδου.

5.6

Η ΕΟΚΕ προσβλέπει σε θετικές εξελίξεις των εργασιών της Επιτροπής Τομεακού Διαλόγου όσον αφορά τα κοινωνικά πρότυπα στον ευρωπαϊκό κλάδο της κατασκευής νέων πλοίων και στον τομέα ΣΕΜΠ.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/45

1.1

Η ΕΟΚΕ κρίνει κατ’ αρχήν θετικά τη μέχρι σήμερα λειτουργία του Ταμείου Αλληλεγγύης Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΤΑΕΕ) (1), την ίδρυση του οποίου στήριξε εξαρχής (2).

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την άμεση τροποποίηση του Κανονισμού 2012/2002 που αφορά τη λειτουργία του Ταμείου Αλληλεγγύης Ευρωπαϊκής Ένωσης και η οποία ήδη έχει καθυστερήσει (3), υποστηρίζει δε τις προσπάθειες της Επιτροπής, παρά το γεγονός ότι η νέα πρόταση είναι ιδιαίτερα συντηρητική, άποψη που συμμερίζεται και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (4).

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η απόρριψη της πρότασης (5) της Επιτροπής το 2005 από το Συμβούλιο ήταν μια χαμένη ευκαιρία για να τεθούν νέες βάσεις στη λειτουργία του Ταμείου.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία στην λειτουργία του ΤΑΕΕ και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες του (6).

1.5

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις αλλαγές που προτείνονται στη νέα πρόταση Κανονισμού (7) περί θέσπισης προκαταβολών, περί της συγκεκριμενοποίησης των όρων «μείζονες καταστροφές» και «τεράστιες περιφερειακές καταστροφές», περί της λήψης μέτρων κατά Κρατών Μελών τα οποία δεν επιδεικνύουν την δέουσα επιμέλεια στην πρόληψη των καταστροφών.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι παρά την ιδιαίτερα δύσκολη δημοσιονομική περίοδο που διέρχεται η ΕΕ θα πρέπει να προϋπολογίσει μεγαλύτερα ποσά για τη λειτουργία του ΤΑΕΕ για την απευκταία περίπτωση μιας ιδιαίτερα σοβαρής και μείζονος καταστροφής.

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την πλήρη αποσαφήνιση των όρων λειτουργίας του ΤΑΕΕ ώστε να μην δημιουργούνται αβάσιμες προσδοκίες και να μην γίνεται μέσο πολιτικών ασκήσεων, αλλά και να μην δημιουργούνται απογοητεύσεις στους πληθυσμούς που βρίσκονται σε σκληρή δοκιμασία.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τέτοια εργαλεία όπως το Ταμείο αποτελούν εξαιρετική ευκαιρία η ΕΕ να αποδεικνύει την ενότητα της και την αλληλεγγύη της, αρκεί να χρησιμοποιούνται με τον προσήκοντα τρόπο και οι ευρωπαϊκές προσπάθειες και ενισχύσεις να γίνονται γνωστές στους πολίτες της Ευρώπης.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι στις προβλεπόμενες δράσεις του Ταμείου πρέπει να περιλαμβάνονται και καταστροφές οι οποίες εμφανίζονται ξαφνικά λόγω του «φαινομένου του θερμοκηπίου» της κλιματικής αλλαγής γενικά, αλλά και καταστροφές από τρομοκρατικές ενέργειες.

1.10

Η ΕΟΚΕ αναρωτιέται γιατί πρέπει να παραμένουν σε τόσο υψηλά επίπεδα τα όρια για την ανακήρυξη μιας καταστροφής ως «μείζονος», γεγονός που αναγκάζει το Ταμείο να χρησιμοποιεί τους πόρους του μόνον κατ’ εξαίρεση και χρησιμοποιώντας μόνον τις ρήτρες εξαίρεσης, θεωρεί δε ότι τα κατώτατα όρια των σχετικών τιμών που αναφέρονται στην έκταση των διαπιστωμένων ζημιών είναι ιδιαίτερα υψηλά και πρέπει να μειωθούν.

1.11

Η ρήτρα επικουρικότητας η οποία χρησιμοποιείται με αυστηρότητα από το Συμβούλιο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα και δυσχεραίνει σημαντικά τις προσπάθειες της Επιτροπής. Η ΕΟΚΕ ζητεί ελαστικότερη εφαρμογή της ρήτρας.

1.12

Πιστεύει ότι σε αρκετές περιπτώσεις μεγάλες καταστροφές θα μπορούσαν και μπορούν να αποτραπούν εάν είχαν χρησιμοποιηθεί υπάρχοντες ευρωπαϊκοί μηχανισμοί και κονδύλια καθώς επίσης και η υφιστάμενη τεχνογνωσία.

1.13

Συμφωνεί με την αρχή «ο ζημιώνων πληρώνει».

1.14

Διαπιστώνει ότι δυστυχώς έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια οι μεγάλες καταστροφές στην Ευρώπη.

1.15

Καλεί τα Κράτη Μέλη να βελτιώσουν τις εσωτερικές διαδικασίες και λειτουργίες τους ώστε να διευκολύνουν το έργο της Επιτροπής, με την έγκαιρη παροχή των αναγκαίων πληροφοριών οι οποίες πρέπει να είναι αξιόπιστες, έγκυρες και τεκμηριωμένες.

1.16

Θεωρεί ότι ο χρόνος 9 — 12 μήνες για την καταβολή των ενισχύσεων είναι εξαιρετικά μεγάλος και δεν εξυπηρετεί τον σκοπό της έκτακτης και άμεσης αρωγής.

1.17

Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να οριστούν κανόνες δημοσιότητας και προβολής του έργου του Ταμείου, ώστε αυτό να δημοσιοποιείται στους πολίτες.

2.1

Το ΤΑΕΕ ιδρύθηκε το 2002 μετά τις καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν την Κεντρική και τη Βόρεια Ευρώπη, με στόχο να παρέχει επικουρικά συνδρομή στα Κράτη Μέλη και τις υπό ένταξη χώρες σε περιπτώσεις μείζονος φυσικής καταστροφής για την επανένταξη της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στις πληγείσες περιοχές.

2.2

Το ΤΑΕΕ ιδρύθηκε με επείγουσες διαδικασίες όταν η ΕΕ ανακάλυψε ότι διέθετε σημαντικότατα κονδύλια για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών σε ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά δεν διέθετε τα κατάλληλα εργαλεία για να αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστροφές μέσα στο έδαφος της ή στις υπό ένταξη χώρες.

2.3

Από της ίδρυσης του, το ΤΑΕΕ έδρασε ικανοποιητικά σε πολλές περιπτώσεις, αλλά εμφάνισε και κάποιες δυσλειτουργίες οργανωτικές και γραφειοκρατικές, τις οποίες προσπάθησε η Επιτροπή να διορθώσει με την Πρόταση Κανονισμού του 2005, που παρά την θετική γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προσέκρουσε στην άρνηση του Συμβουλίου.

2.4

Το ετήσιο ανώτατο όριο προϋπολογισμού του Ταμείου είναι 1 δις ευρώ, ποσό που μέχρι σήμερα απεδείχθη επαρκές.

3.1

Ο ισχύων κανονισμός ίδρυσης του ΤΑΕΕ περιέχει τα εξής κύρια στοιχεία:

3.1.1

Ιδρύθηκε για να συνδράμει τα Κράτη Μέλη και τις υπό ένταξη χώρες από μείζονες φυσικές καταστροφές και για να δώσει τη δυνατότητα στην ΕΕ να αναλαμβάνει επείγουσα και αποτελεσματική δράση.

3.1.2

Καλύπτει τα Κράτη Μέλη και τις χώρες που έχουν αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

3.1.3

Αποτελεί συμπληρωματικό εργαλείο και παρέχει επικουρική συνδρομή για την αναχρηματοδότηση δραστηριοτήτων επείγουσας ανάγκης.

3.1.4

Καθορίζεται ότι τα κύρια σημεία των μειζόνων καταστροφών επικεντρώνονται στις συνθήκες διαβίωσης, το φυσικό περιβάλλον και την οικονομία.

3.1.5

Ως «μείζων καταστροφή» ορίζεται αυτή που προκαλεί σοβαρή ζημία από άποψη οικονομικού κόστους ή ως ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ) (8).

3.1.6

Ορίζει ότι το ΤΑΕΕ θα πρέπει να λειτουργεί με ιδιαίτερα ταχείς διαδικασίες και να λαμβάνει άμεσα αποφάσεις.

3.1.7

Το κράτος δικαιούχος παραμένει πάντοτε υπεύθυνο για την υλοποίηση της ενίσχυσης.

3.2

Ο κανονισμός ορίζει ότι απαιτείται μέγιστη διαφάνεια και συνετή δημοσιονομική διαχείριση.

3.3

Επίσης θέτει ρήτρες εξαίρεσης λόγω των υψηλών ποσών που ορίστηκαν ως μεγάλη «φυσική καταστροφή» οι οποίες αφορούν «τεράστιες περιφερειακές καταστροφές» και καταστροφές «σε γειτονική χώρα», αλλά με εξαιρετικά αυστηρά κριτήρια και μέχρι το ποσόν των 75 εκ ευρώ. Οι ρήτρες εξαίρεσης αποτέλεσαν τελικά τον κανόνα παρέμβασης του ΤΑΕΕ λόγω των ιδιαίτερα υψηλών ποσών που είχαν οριστεί αρχικά για τις μείζονες καταστροφές .

3.4

Βασικές προτεραιότητες του ΤΑΕΕ σύμφωνα με τον Κανονισμό σε μια μείζονα καταστροφή είναι οι ακόλουθες:

3.4.1

Άμεση αποκατάσταση της λειτουργίας υποδομών και εξοπλισμού στους τομείς της ενέργειας, των υδάτων, της αποχέτευσης, των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών και της εκπαίδευσης.

3.4.2

Εφαρμογή προσωρινών μέτρων στέγασης και χρηματοδότησης υπηρεσιών διάσωσης.

3.4.3

Λήψη μέτρων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

3.4.4

Άμεσος καθαρισμός των περιοχών που επλήγησαν.

3.5

Το πληγέν Κράτος οφείλει το ταχύτερο και το αργότερο εντός δέκα εβδομάδων από την έναρξη της καταστροφής να υποβάλλει αίτηση ενίσχυσης στην Επιτροπή, η οποία καθορίζει και το ύψος αυτής.

4.1

Στην υπό συζήτηση τροποποίηση του Κανονισμού 2012/2002 που διέπει τη λειτουργία του ΤΑΕΕ, προβλέπονται οι ακόλουθες αλλαγές:

4.1.1

Εντάσσει τη λειτουργία του ΤΑΕΕ στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014 — 2020.

4.1.2

Δίνει σαφή ορισμό του πεδίου εφαρμογής του Ταμείου ώστε να περιορίζεται στις φυσικές καταστροφές, περιλαμβανομένων και των ανθρωπογενών καταστροφών.

4.1.3

Καθορίζει κατώφλι το ποσοστό του 1,5% του περιφερειακού ΑΕγχΠ σε επίπεδο NUTS2 (πληθ. από 800 000 έως 3 000 000 άτομα) για τις «περιφερειακές καταστροφές».

4.1.4

Δίνει την δυνατότητα ταχέων προκαταβολών, κατόπιν αιτήματος του πληγέντος Κράτους — Μέλους, ύψους έως και 10% του αναμενόμενου ποσού της οικονομικής βοήθειας, με ανώτατο όριο τα 30 εκ ευρώ.

4.1.5

Λαμβάνει για πρώτη φορά μέριμνα για τις καταστροφές βραδείας εξέλιξης, όπως η ξηρασία.

4.1.6

Εισάγει διατάξεις που ενθαρρύνουν την αποτελεσματικότερη πρόληψη των καταστροφών και ενθαρρύνει τη χρήση της ενωσιακής νομοθεσίας για την πρόληψη, ενώ δίνει τη δυνατότητα στην Επιτροπή να απορρίψει αίτημα όταν υφίσταται σοβαρή αμέλεια Κράτους μέλους ή παρόμοια καταστροφή επήλθε για δεύτερη φορά.

4.1.7

Προβλέπει νέες διατάξεις για την επιλεξιμότητα του ΦΠΑ και εξαιρεί την τεχνική βοήθεια.

4.1.8

Επιτρέπει σε εξαιρετικές περιπτώσεις παρέκκλιση από ορισμένες διατάξεις του δημοσιονομικού κανονισμού.

4.1.9

Καθορίζει το ποσό των 3 δις ευρώ για τον χαρακτηρισμό μιας καταστροφικής ως μείζονος ή το 0,6% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος.

5.1

Η ΕΟΚΕ έχει συμφωνήσει στην ανάγκη τροποποίησης του Κανονισμού 2012/2002 που αφορά την λειτουργία του ΤΑΕΕ ώστε:

5.1.1

Να καταστεί ένας πιο αποτελεσματικός μηχανισμός υποστήριξης των Κρατών μελών, των υπό ένταξη χωρών και των γειτονικών χωρών σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών.

5.1.2

Να αποκτήσει αρμοδιότητες παρέμβασης και σε καταστροφές που προέρχονται από βιομηχανικά ή τεχνολογικά ατυχήματα.

5.2

Θεωρεί ότι τα κονδύλια που προβλέπονται είναι χαμηλά σε περίπτωση μαζικών καταστροφών που μπορούν να επηρεάσουν μεγάλο μέρος της ΕΕ όπως πχ πυρηνικό ατύχημα, πανδημίες, κλπ και καλεί την Επιτροπή να λάβει ειδική μέριμνα.

5.3

Συμφωνεί απόλυτα με την προσπάθεια της Επιτροπής να επιταχύνει τις διαδικασίες λειτουργίας του ΤΑΕΕ πάντοτε μέσα από αξιόπιστες διαδικασίες, με απόλυτα σαφείς και απλούς κανόνες λειτουργίες.

5.4

Καλεί τα Κράτη Μέλη να χρησιμοποιούν με περίσκεψη τους μηχανισμούς του Ταμείου ώστε να μην δημιουργούνται άδικα αρνητικές εντυπώσεις για την ΕΕ.

5.5

Συμφωνεί με την διαδικασία των προκαταβολών καθώς επίσης και με την εφαρμογή του όρου των «παρατεταμένων ζημιών» όπως είναι η ξηρασία. Επίσης θεωρεί ότι μέσα στα έργα αποκατάστασης που σχεδιάζονται μετά από μια φυσική καταστροφή θα πρέπει να είναι και η αναδάσωση.

5.6

Θεωρεί ότι η Επιτροπή πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηρή σε περιπτώσεις Κρατών Μελών που δείχνουν αμέλεια η οποία προκαλεί μεγάλες καταστροφές παρά την ύπαρξη ενωσιακής νομοθεσίας και ειδικών ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων.

5.7

Θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή θα δημιουργήσει στο μέλλον ακόμη περισσότερες φυσικές καταστροφές και για τον λόγο αυτό καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει και στον υπό αναθεώρηση Κανονισμό τις καταστροφές αυτές.

5.8

Θεωρεί ότι η κοινωνία των πολιτών παίζει πάντοτε έναν ιδιαίτερο ρόλο σε περιπτώσεις μεγάλων καταστροφών και ζητεί από την Επιτροπή να συμπεριλάβει στον υπό τροποποίηση Κανονισμό τη δυνατότητα χρηματοδότησης και τέτοιων εξειδικευμένων και πιστοποιημένων οργανισμών, οι οποίοι έχουν τις δομές και τις γνώσεις για να συνεισφέρουν τις υπηρεσίες τους.

5.9

Θεωρεί ότι η αποτελεσματική λειτουργία τέτοιων μηχανισμών όπως του ΤΑΕΕ δίνουν την δυνατότητα στην ΕΕ να αποδεικνύει έμπρακτα και αποτελεσματικά την αλληλεγγύη της και καλεί την Επιτροπή να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε οι Ευρωπαίοι πολίτες να ενημερώνονται για τον ρόλο της Ένωσης.

5.10

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η χρηματοδότηση του Ταμείου πρέπει να συμπεριληφθεί στον τακτικό προϋπολογισμό της ΕΕ, ώστε να μειωθούν οι καθυστερήσεις που προκύπτουν από τις αργές και γραφειοκρατικές διαδικασίες οι οποίες εμπλέκουν το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να υπάρχει και ένας μηχανισμός αύξησης της χρηματοδότησης σε περίπτωση εξαιρετικά μεγάλης καταστροφής που απαιτεί αυξημένες ενισχύσεις.

5.11

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι το κατώφλι του ποσοστού του 1,5% του Περιφερειακού ΑΕγχΠ σε επίπεδο NUTS2 είναι ιδιαίτερα υψηλό και δεν επιτρέπει την ένταξη στο ταμείο πολλών σοβαρών καταστροφών με αποτέλεσμα την απογοήτευση των πολιτών. Προτείνει δε τη μείωση του σε ποσοστό 1% ώστε να καλύπτει κύρια τις χώρες με χαμηλά πληθυσμιακά κριτήρια.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/50

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε, επιτέλους, την προσδοκώμενη και επανειλημμένως ανακοινωθείσα πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς.

1.2

Η αγορά του σκιώδους τραπεζικού συστήματος είναι εξαιρετικά σημαντική· το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ/FSB) εκτιμά ότι αντιπροσωπεύει κεφάλαια ύψους 51 000 δισεκατομμυρίων ευρώ σε διεθνή κλίμακα, ήτοι το 25-30% του συνόλου του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Στην Ευρώπη, το μεγαλύτερο μέρος των αμοιβαίων κεφαλαίων της χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ), συγκεκριμένα περίπου το 80% του συνολικού τους όγκου και το 60% των πόρων τους, διέπεται από τους κανόνες της οδηγίας 2009/65/EΚ για τους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες (UCITS). Το εναπομένον ποσοστό διέπεται, από τον Ιούλιο του 2013, από τους κανόνες της οδηγίας 2011/61/EΕ σχετικά με τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων.

1.3

Δύο είναι οι κύριοι λόγοι που καθιστούν επιβεβλημένη τη ρύθμιση των δραστηριοτήτων που ασκούν οι λεγόμενες «σκιώδεις τράπεζες»: το ενδεχόμενο το σκιώδες τραπεζικό σύστημα να χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος αποφυγής της ρύθμισης, ιδιαίτερα των κεφαλαιακών απαιτήσεων, ή για την άσκηση δραστηριοτήτων που μπορούν, ωστόσο, να ρυθμιστούν στο πλαίσιο του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος, περιπτώσεις που αυξάνουν το ενδεχόμενο πρόκλησης συστημικού επεισοδίου. Ο άλλος λόγος είναι ότι οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες που ασκούν οι σκιώδεις τράπεζες επωφελούνται σημαντικών χρηματοοικονομικών μοχλεύσεων, γεγονός που εκθέτει τον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις παραδοσιακές τράπεζες, σε φαινόμενα πανικού και σε συστημικά επεισόδια.

1.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προβλέψει τη ρύθμιση του τομέα μέσω κανονισμού, αντί μέσω οδηγίας. Δεδομένων των χαρακτηριστικών των ΑΚΧΑ, τα οποία ασκούν μεν δραστηριότητα σε διεθνή κλίμακα, κατ' ουσία όμως έχουν ως βάση τους τρεις χώρες — τη Γαλλία, την Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο –, έχει καθοριστική σημασία να υφίσταται ομοιογενής και άμεσα εφαρμόσιμη νομοθεσία. Η επιλογή αυτή ανταποκρίνεται πλήρως στις αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας.

1.5

Το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ/FSB) ανέθεσε στη Διεθνή Οργάνωση Επιτροπών Εποπτείας Χρηματιστηρίων (ΔΟΕΕΧ/IOSCO) να συντάξει μία πρώτη σειρά συστάσεων, όπερ και εγένετο τον Οκτώβριο του 2012, με σκοπό να δοθούν οι απαραίτητες κατευθύνσεις στους νομοθέτες για την παρέμβασή τους στην αγορά των ΑΚΧΑ. Το Νοέμβριο του 2012 ήρθε η σειρά του ΣΧΣ να προτείνει ένα έγγραφο προσανατολισμού, με σκοπό τον περιορισμό της ευπάθειας των ΑΚΧΑ σε περίπτωση επενδυτικής «φυγής», και στις 20 Νοεμβρίου αυτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να υποβάλει τις κατευθυντήριες παρατηρήσεις του. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ/ESRB) υπέβαλε, το Δεκέμβριο του 2012 (1), τη δική του σύσταση για το θέμα.

1.6

Στις ΗΠΑ, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εξέδωσε τον κανόνα 2-a7 που ρυθμίζει το ζήτημα από το 2010 και εξής, και στις 19 Νοεμβρίου 2012 (2) το Συμβούλιο Επίβλεψης Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Financial Stability Oversight Council), η αρμόδια ρυθμιστική αρχή των ΗΠΑ, προέβη σε αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας, προτείνοντας λύσεις που παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες με αυτές προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: υποχρέωση θέσπισης κεφαλαιακού αποθεματικού, υποχρεωτική μετατροπή των ΑΚΧΑ σε ΑΚΧΑ με κυμαινόμενη ΚΑΕ, εξαιρετικά βραχυπρόθεσμες επενδυτικές υποχρεώσεις και τακτικότερες κοινοποιήσεις στην αγορά της σύνθεσης του χαρτοφυλακίου επενδύσεων. Δεδομένου του μεγάλου βαθμού ολοκλήρωσης των αγορών, η ΕΟΚΕ συνιστά να υιοθετηθούν σε συνεννόηση με τις αρχές των ΗΠΑ ομοιόμορφες και αποτελεσματικές ρυθμίσεις.

1.7

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ακόλουθη παρατήρηση που περιλαμβάνεται στο έγγραφο του ΕΣΣΚ: «Παρόλο που τα ΑΚΧΑ δεν προκάλεσαν τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, οι επιδόσεις τους κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής αναταραχής έφεραν στο φως την ικανότητά τους να εξαπλώνουν μια κρίση ή ακόμη και να αυξάνουν τις διαστάσεις της. Η εμπειρία από την κρίση του 2007-2008 κατέδειξε ότι τα ΑΚΧΑ μπορεί να είναι ευάλωτα στη μαζική απόσυρση επενδυτών και να χρειάζονται την υποστήριξη αναδόχων εταιρειών, ιδίως για να διατηρήσουν τη σταθερή τους καθαρή αξία στοιχείων ενεργητικού».

1.8

Η ΕΟΚΕ, από την πλευρά της, επιβεβαιώνει: «Αν και είναι αδιαμφισβήτητη η ανάγκη του χρηματοπιστωτικού συστήματος για ρευστότητα, η οποία, από την εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα (ΣΤΣ), η εμπειρία της κρίσης δείχνει ότι στο πλαίσιο της ρυθμιστικής διαδικασίας πρέπει εντούτοις να δοθεί προτεραιότητα στην απαραίτητη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος». Πράγματι, «δεν θα πρέπει να υπάρχουν “σκιώδεις” δραστηριότητες, καθώς το ΣΤΣ θα πρέπει να υπόκειται στις ίδιες απαιτήσεις ρύθμισης και προληπτικής εποπτείας όπως και το συνολικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. […] Η νέα ρύθμιση πρέπει επίσης να αποσκοπεί στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών στην ΕΕ».

1.9

Ήδη από καιρό, η ΕΟΚΕ είχε διατυπώσει την ευχή, ευθυγραμμιζόμενη με τις συστάσεις του ΣΧΣ, να εκδοθεί το ταχύτερο σχετικός κανονισμός (3). Είναι απαραίτητο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να συμφωνήσουν το συντομότερο δυνατό, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή ο υπό εξέταση κανονισμός, αφού ληφθούν υπόψη οι τροποποιήσεις που προτείνει η ΕΟΚΕ. Υπάρχει ο σαφής κίνδυνος η υιοθέτηση των εν λόγω ρυθμίσεων να καθυστερήσει αρκετούς μήνες, εξαιτίας των προθεσμιών που συνδέονται με τη θεσμική λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής.

1.10

Κατά την ΕΟΚΕ, η σύσταση του ΣΧΣ και του ΕΣΣΚ (4) είναι καλύτερη και πλέον κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό, δηλ. τον περιορισμό της επικινδυνότητας των ΑΚΧΑ σταθερής ΚΑΕ (καθαρής αξίας ενεργητικού), τα οποία θα πρέπει να μετατραπούν σε ΑΚΧΑ κυμαινόμενης ΚΑΕ. Ο μηχανισμός απορρόφησης που αντιπροσωπεύει το αποθεματικό ύψους 3% δεν φαίνεται να επαρκεί –εάν, μάλιστα, ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ο ανώτατος δυνατός κίνδυνος που χρειάστηκε να αντιμετωπιστεί μέχρι σήμερα υπερέβαινε το 6%– για να αντιμετωπιστούν αιτήματα ρευστότητας σε περιόδους κατά τις οποίες όλοι οι φορείς του τομέα αναμένουν σοβαρές αναταραχές στην αγορά και, ως εκ τούτου, σπεύδουν να αποσύρουν τις επενδύσεις τους.

2.1

Η πρόταση κανονισμού της Επιτροπής αποτελεί συνέχεια της Πράσινης βίβλου του περασμένου έτους για το σκιώδες τραπεζικό σύστημα –το λεγόμενο, στα αγγλικά, «shadow banking» (βλ. IP/12/253 και MEMO/12/191). Στην ανακοίνωση περιλαμβάνεται μια ανακεφαλαίωση των δράσεων που ανελήφθησαν μέχρι σήμερα και προτείνεται ένας οδικός χάρτης για ενδεχόμενες μελλοντικές δράσεις ρύθμισης του σημαντικού αυτού τομέα.

2.2

Τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της χρηματοοικονομικής κρίσης έριξαν φως σε πολλές πτυχές των ΑΚΧΑ που τα καθιστούν ευάλωτα σε περίπτωση δυσκολιών στην χρηματοπιστωτική αγορά, με αποτέλεσμα να μπορούν, με τη σειρά τους, να διαδώσουν ή να πολλαπλασιάσουν τους κινδύνους μέσω των αγορών.

2.3

Οι κατευθυντήριες γραμμές που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ρυθμιστικών Αρχών των Αγορών Κινητών Αξιών (ΕΕΡΑΑΚΑ/CESR) για τη δημιουργία ενός ελάχιστου κοινού βασικού πεδίου, τέθηκαν σε εφαρμογή έναν χρόνο αργότερα από 12 μόνον κράτη μέλη, γεγονός που κατέδειξε την ανθεκτικότητα ορισμένων εθνικών ρυθμίσεων. Κατόπιν τούτου, είναι απαραίτητη η λήψη άμεσων και αποφασιστικών μέτρων.

2.4

Τα ΑΚΧΑ δεν θα είναι δυνατόν να λειτουργήσουν με παράγωγα, έξω από τα συνήθη κυκλώματα προστασίας από τους κινδύνους συναλλάγματος ή επιτοκίου.

2.5

Τα ΑΚΧΑ θα πρέπει, μάλιστα, να περιορίζουν τον κίνδυνο αντισυμβαλλομένου, μέσω μιας διαφοροποίησης των επενδύσεων: δεν επιτρέπεται να δεσμεύουν άνω του 20% των περιουσιακών τους στοιχείων σε συμφωνία επαναγοράς με τον ίδιο αντισυμβαλλόμενο.

2.6

Τα διοικητικά στελέχη δεν θα πρέπει να επιδιώκουν αξιολόγηση από εξωτερικούς εξειδικευμένους οργανισμούς, παρά θα πρέπει να υποβάλλουν, σε περιοδική βάση, τα ΑΜΧΑ σε προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων («stress tests») για να διαπιστώνεται ο βαθμός ανθεκτικότητάς τους.

2.7

Με την πρόταση κανονισμού επιδιώκεται η καθιέρωση μεγαλύτερης διαφάνειας μέσω:

2.8

Στην πρόταση κανονισμού προτείνεται, επίσης, μία σειρά μέτρων για τα αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς, όπως η θέσπιση αυστηρότερων συνθηκών ρευστότητας. Κατά την Επιτροπή, με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι, σε περίπτωση απόσυρσης των κεφαλαίων εκ μέρους των επενδυτών, τα αμοιβαία κεφάλαια θα είναι σε θέση να το αντιμετωπίσουν- δίχως επιπτώσεις στο σύστημα.

2.9

Ειδικότερα, το 10% του ενεργητικού των ΑΚΧΑ θα πρέπει να αποτελείται από περιουσιακά στοιχεία ημερήσιας ωρίμανσης, ενώ ένα 20% του ενεργητικού τους από περιουσιακά στοιχεία εβδομαδιαίας ωρίμανσης· παράλληλα, δεν επιτρέπεται να διαθέτουν έκθεση κινδύνου μεγαλύτερη του 5% της αξίας τους έναντι μεμονωμένου αντισυμβαλλόμενου. Εξάλλου, τα ΑΚΧΑ σταθερής καθαρής αξίας ενεργητικού πρέπει να διαθέτουν αποθεματικό ασφαλείας ύψους 3%.

3.1

Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας. «Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα συνέβαλε στη χρηματιστηριοποίηση της οικονομίας και στη στεγαστική “φούσκα”, που πλήττουν από το 2007 διάφορες αναπτυγμένες χώρες, φέρνοντας τις οικονομίες τους στο χείλος της κατάρρευσης· ως εκ τούτου, πρέπει να θεωρηθεί βασικός —αν και όχι μοναδικός— υπαίτιος της μεγάλης ύφεσης που έπληξε τις ΗΠΑ και πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα πρέπει εξ ολοκλήρου να εξυπηρετεί την πραγματική οικονομία» (5). Ιδιαίτερα οι ΜμΕ αντιμετωπίζουν σήμερα σοβαρά προβλήματα λόγω της περικοπής των πιστώσεων. Το τραπεζικό σύστημα δεν φαίνεται να είναι σε θέση να φέρει σε πέρας την πρωταρχική αποστολή του να υποστηρίζει την πραγματική οικονομία.

3.2

Τα ΑΚΧΑ επιτρέπουν την ανταπόκριση ζήτησης και προσφοράς διαθέσιμης ρευστότητας για σύντομη μόνον περίοδο.

3.3

Όπως διαπίστωσαν, εξάλλου, το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ/FSB), καθώς και άλλοι σημαντικοί οργανισμοί όπως η Διεθνής Οργάνωση Επιτροπών Εποπτείας Χρηματιστηρίων (ΔΟΕΕΧ/IOSCO) και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ/ECSR), μολονότι αναγνωρίζεται η συστημική σημασία των ΑΚΧΑ, τα εν λόγω κεφάλαια δεν έχουν ακόμα ρυθμιστεί επαρκώς. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται αυτή την άποψη.

3.4

Η Ομοσπονδία Ευρωπαϊκών Τραπεζών (ΟΕΤ/FBE) διατυπώνει, αντιθέτως, ορισμένες ανησυχίες ως προς τις επιπτώσεις των προτάσεων για τα ΑΚΧΑ, καθώς τις θεωρεί περιοριστικές και δυσεφάρμοστες στην περίπτωση των κεφαλαίων, οι πόροι των οποίων «μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις τράπεζες για να ενισχυθεί η δανειοδότηση της πραγματικής οικονομίας».

3.5

Στο μεταξύ, το συγκεκριμένο ζήτημα επεξεργάζεται, επίσης, και η ομάδα των G20. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους βρίσκονται οι δραστηριότητες (και όχι οι φορείς) του τομέα. Οι διάφορες απόψεις που εξέφρασαν οι χώρες που συνιστούν την εν λόγω ομάδα καταδεικνύουν ότι υπάρχει η τάση ρύθμισης του τομέα μέσω μιας ήπιας προσέγγισης, ούτως ώστε να αποφευχθούν οι υπερβολικοί κραδασμοί των διεθνών χρηματοοικονομικών ροών, δεδομένου του σημαντικού ρόλου που το σκιώδες τραπεζικό σύστημα διαδραματίζει στην εξασφάλιση ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα.

3.6

Όσον αφορά τους οργανισμούς και τις αντίστοιχες δραστηριότητές τους, οι εκτιμήσεις στις οποίες προέβη το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ/FSB) το 2011 καταδεικνύουν ότι ο όγκος του σκιώδους τραπεζικού συστήματος ανέρχεται παγκοσμίως σε περίπου 51 000 δισεκατομμύρια ευρώ, ισοδυναμεί, δηλαδή, με το 25-30% του συνόλου του χρηματοπιστωτικού συστήματος και με το ήμισυ του συνόλου των τραπεζικών δραστηριοτήτων (στην Ευρωζώνη περίπου 17 000 δισ., στο Ηνωμένο Βασίλειο περίπου 7 000 δισ., στις Ηνωμένες Πολιτείες 17 500 δισ. (6)).

3.7

Μεταξύ των διαφόρων ενδιάμεσων οργανισμών που αποτελούν μέρος του εν λόγω συστήματος, τα ΑΚΧΑ έχουν ιδιαίτερη συστημική σημασία και αποτελούν ουσιαστική πηγή βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις. Για τον λόγο αυτό, η λειτουργία των ΑΚΧΑ βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο του υπό συζήτηση διεθνούς κανονιστικού έργου.

3.8

Στην Ευρώπη, το 22% περίπου των βραχυπρόθεσμων χρεογράφων που εκδίδονται από κυβερνήσεις ή από τον τομέα των επιχειρήσεων κατέχονται από ΑΚΧΑ, ενώ αντιπροσωπεύουν το 38% των βραχυπρόθεσμων χρεογράφων που εκδίδονται από τον τραπεζικό τομέα ύψους 1 000 δισεκατομμυρίων ευρώ.

3.9

Όσον αφορά την συνολική γεωγραφική κατανομή τους, στην ΕΕ τα ΑΚΧΑ έχουν, κατά κύριο λόγο, την έδρα τους στη Γαλλία, την Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο, αυτά, δε, με σταθερή ΚΑΕ χρησιμοποιούνται κυρίως από επιχειρήσεις της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.

4.1

Ο τομέας των ΑΚΧΑ συνδέεται στενά με τις τράπεζες που συχνά διαχειρίζονται τα εν λόγω κεφάλαια και που, μάλιστα, τα χρησιμοποιούν για δικούς τους χρηματοδοτικούς σκοπούς. Σύμφωνα με την Επιτροπή, το μεγαλύτερο μέρος των ΑΚΧΑ υποστηρίζεται από τραπεζικά ιδρύματα: εννέα στα δέκα ανώτερα διευθυντικά στελέχη ΑΚΧΑ χρηματοδοτούνται όντως από εμπορικές τράπεζες. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει όχι μόνο το υψηλό επίπεδο αλληλεξάρτησης των δύο υπό εξέταση τομέων, αλλά και τους δεσμούς μεταξύ ΑΚΧΑ, χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και κυβερνήσεων.

4.2

Για τις επιχειρήσεις, τα ΑΚΧΑ αποτελούν έναν εναλλακτικό τρόπο βραχυπρόθεσμης αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων τους. Πράγματι, με τη βοήθεια αυτών των μέσων οι επιχειρήσεις μπορούν να αξιοποιούν τα αποθεματικά τους κατά τρόπο πιο κερδοφόρο, αντί να τα καταθέτουν σε τράπεζα. Η ΕΟΚΕ, μολονότι αναγνωρίζει την πιθανή αποτελεσματικότητα αυτών των τύπων χρήσης των χρηματικών πόρων, καταγγέλλει τον επικίνδυνο χαρακτήρα τους. Σε αντίθεση με τις τράπεζες, εάν οι συνθήκες επιδεινωθούν, τα εν λόγω κεφάλαια δεν έχουν πρόσβαση σε κανενός είδους στήριξη εκ μέρους των κεντρικών τραπεζών.

4.3

Στον κόσμο των ΑΚΧΑ δεν υφίστανται, όντως, συστήματα εγγυήσεων των καταθέσεων. Οι ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί του σκιώδους τραπεζικού συστήματος (αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου, ΑΚΧΑ ή δομημένα επενδυτικά οχήματα) παρέχουν πίστωση.

4.4

Σύμφωνα με τον τρέχοντα μηχανισμό λειτουργίας, ένα ΑΚΧΑ μπορεί να παράσχει ως δάνειο το σύνολο των χρημάτων που έχουν συγκεντρώσει άτομα ή επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι εάν ένας ή δύο από τους δανειολήπτες δεν είναι πλέον σε θέση να αποπληρώσουν το χρέος τους, τότε υπάρχει το ενδεχόμενο το ΑΚΧΑ να χρεοκοπήσει, διότι εάν, την ίδια στιγμή, ορισμένοι αποταμιευτές/επενδυτές τύχει να ζητήσουν τα χρήματά τους, το κεφάλαιο δεν επαρκεί για την κάλυψη των σχετικών ποσών. Εάν δεν προβλεφθεί παρέμβαση μέσω κανόνων προληπτικής εποπτείας, ο μηχανισμός αυτός μπορεί να οδηγήσει σε νέα κρίση.

4.5

Με βάση τις πιο πάνω παρατηρήσεις, και λαμβάνοντας υπόψη ότι, όπως αναφέρθηκε ήδη, οι σημαντικότεροι χρηματοδότες/υποστηρικτές των ΑΚΧΑ είναι οι ίδιες οι τράπεζες, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά ότι η βιομηχανία των ΑΚΧΑ πρέπει να ρυθμιστεί με κανόνες και ελέγχους ανάλογους με αυτούς που ήδη υφίστανται για το τραπεζικό σύστημα.

4.6

Η ΕΟΚΕ είναι, επίσης, της γνώμης ότι η πρόταση της Επιτροπής να αποτραπεί ο προαναφερθείς κίνδυνος με την επιβολή ενός αποθεματικού ασφαλείας ύψους 3% για την εξασφάλιση ρευστότητας, δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των κινδύνων που απορρέουν από τα ΑΚΧΑ σταθερής ΚΑΕ, δεδομένου ότι διαπιστώθηκαν περιπτώσεις όπου οι κίνδυνοι ήταν υψηλότεροι του 6%.

4.7

Η ανεπάρκεια των προτεινόμενων μέτρων της Επιτροπής είναι εμφανής και σε συνάρτηση με τις συστάσεις του ΣΧΣ και του ΕΣΣΚ. Τόσο το ΣΧΣ όσο και το ΕΣΣΚ συνέστησαν στην Επιτροπή –με γνώμονα την διασφάλιση του συστήματος με τη βοήθεια προληπτικών μέτρων– να υιοθετήσει έναν μηχανισμό αξιολόγησης των ΑΚΧΑ βάσει κυμαινόμενης ΚΑΕ, ώστε η αξία τους να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις διακυμάνσεις των τιμών. Αντίθετα, στον κανονισμό διατηρείται ο μηχανισμός της σταθερής ΚΑΕ που ίσχυε αρχικά και απλώς προστίθεται η πρόβλεψη του αποθεματικού ασφαλείας ύψους 3% για την εξασφάλιση ρευστότητας, με σκοπό την αντιμετώπιση πιθανών δυσμενών μεταβολών των αξιών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι συστάσεις των δύο φορέων ρύθμισης της αγοράς ευθυγραμμίζονται περισσότερο με την αρχή της διασφάλισης της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως προκύπτει από τον πιο κάτω πίνακα.

Αμοιβαία Κεφάλαια της Χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) σταθερής καθαρής αξίας ενεργητικού (ΑΚΧΑ σταθερής ΚΑΕ) (άρθ. 25)

Συγκριτικός πίνακας (7)

Όσον αφορά τα προσφερόμενα προϊόντα, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να εξεταστεί το γεγονός ότι στο παράλληλο αυτό τραπεζικό σύστημα έχουν καταλήξει τα προϊόντα που υφίστανται ήδη στο παραδοσιακό τραπεζικό κύκλωμα και, συνεπώς, υπόκεινται ήδη σε ρύθμιση, με σκοπό την αποφυγή των αυστηρότερων ελέγχων που προβλέπονται στο πλαίσιο της τραπεζικής εποπτείας.

4.8

Αυτό που φοβάται η ΕΟΚΕ είναι ότι κίνδυνοι αυτού του είδους ενδέχεται, σήμερα, να αρχίσουν να «προτείνονται» εκ νέου από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα με απώτερο στόχο οι οργανισμοί του να διαφεύγουν την επιτήρηση. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμο να υιοθετηθεί η αρχή «ίδιες δραστηριότητες = ίδιοι κανόνες».

4.9

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει μία αρχή την όποια έχει επανειλημμένως επικαλεστεί, σύμφωνα με την οποία ένας επαρκής βαθμός διαφάνειας και το κατάλληλο επίπεδο επαγρύπνησης εξασφαλίζουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα έναν τρόπο λειτουργίας που εξυπηρετεί την οικονομία, επιτρέποντάς της να εμπνέει εμπιστοσύνη και να είναι αποδοτική και άρα αποτελεσματική.

4.10

Τέλος, το υπό εξέταση σχέδιο κανονισμού δεν απαιτεί εξωτερικές αξιολογήσεις (ratings) της πιστοληπτικής ικανότητας των ΑΚΧΑ. Η συγκεκριμένη πρόβλεψη αποσκοπεί στο να αποφευχθεί το ενδεχόμενο τυχόν αναθεωρήσεις προς τα κάτω (downgrades) της πιστοληπτικής αξιολόγησης να οδηγήσουν σε πανικό στις αγορές. Η ΕΟΚΕ, μολονότι η πρόβλεψη αυτή αντιτίθεται στις αρχές της διαφάνειας και της αποδοτικότητας και υπάρχει κίνδυνος να διαταράξει την ύπαρξη πλήρους συμμετρίας όσον αφορά την πληροφόρηση, υποστηρίζει ότι στην αγορά των ΑΚΧΑ ασκούν δραστηριότητα επαγγελματίες και ότι οι οργανισμοί αξιολόγησης είναι σε θέση, αλλάζοντας απλώς γνώμη, να προκαλέσουν πανικό στους επενδυτές. Μέτρα όπως οι εσωτερικές αξιολογήσεις, η ενίσχυση των διαδικασιών και των μέτρων διαχείρισης των κινδύνων (risk management), καθώς και μία πιο αυστηρή και ενισχυμένη επαγρύπνηση, θα μπορέσουν να συμβάλουν στην εξασφάλιση, κατά τρόπο αποτελεσματικό, της ποιότητας των στοιχείων αναφοράς (reference assets) και των πρόσθετων στοιχείων των αμοιβαίων κεφαλαίων.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/55

1.1

Η ΕΟΚΕ αξιολογεί την ανακοίνωση θετικά ως μια συνεκτική συμβολή στην επιβαλλόμενη προσπάθεια μεταρρύθμισης των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών με στόχο την αποκατάσταση της ευρυθμίας και της σταθερότητας στον κρίσιμο αυτό τομέα και τον περιορισμό των συστημικών κινδύνων.

1.2

Η ΕΟΚΕ προσβλέπει στη θετική συμβολή των νέων ρυθμίσεων των χρηματοπιστωτικών αγορών στην ευρωστία της οικονομίας και υπογραμμίζει τη βαθιά πεποίθησή της ότι η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα και η επιτυχία των μεταρρυθμίσεων αποτελούν προϋπόθεση για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση και την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς στην Ε.Ε.

1.3

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο χάρτης πορείας με τα ήδη ληφθέντα και μελλοντικά μέτρα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, και αναγνωρίζει την πρόοδο που έχει επιτελεστεί, επισημαίνοντας ωστόσο την επείγουσα ανάγκη επιτάχυνσης πολλών εργασιών και διεκπεραίωσης των εκκρεμών νομοθετικών πρωτοβουλιών.

Αξιολογώντας τα πέντε πεδία προτεραιότητας για μελλοντική δράση (1), η ΕΟΚΕ:

1.4

Θεωρώντας την αντιμετώπιση του αρμπιτράζ κομβικής σημασίας στη μεταρρύθμιση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (2), επικροτεί την αναλυτική δέσμη μέτρων (3), και ειδικότερα την ενίσχυση του πλαισίου προληπτικής εποπτείας στον τραπεζικό τομέα για τον περιορισμό των κινδύνων μετάδοσης και αρμπιτράζ.

1.5

Αξιολογεί θετικά την προσπάθεια ενίσχυσης της διαφάνειας, και ειδικότερα τις συγκεκριμένες δράσεις με στόχο τη θέσπιση πλαισίου παρακολούθησης του ΣΤΣ στην ΕΕ, την ανάπτυξη κεντρικών αρχείων καταγραφής για παράγωγα στο πλαίσιο του κανονισμού EMIR (4), την αναθεώρηση της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID) (5), την εφαρμογή του αναγνωριστικού κωδικού νομικής οντότητας (Legal Entity Identifier) και την αύξηση της διαφάνειας των συναλλαγών χρηματοδότησης τίτλων.

1.6

Αναγνωρίζει ότι έχει πραγματοποιηθεί πρόοδος προς την καθιέρωση ενισχυμένου πλαισίου κανόνων για ορισμένα επενδυτικά κεφάλαια με σκοπό τη βελτίωση της ρευστότητας και της σταθερότητας, και ειδικότερα για τα αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) που έχουν την έδρα ή πωλούνται στην Ευρώπη.

1.7

Εκτιμά ότι στο πεδίο «μείωση των κινδύνων που συνδέονται με τις συναλλαγές χρηματοδότησης τίτλων», η ανακοίνωση περιορίζεται σε γενικές διαπιστώσεις, που απεικονίζουν μεν μια πραγματικότητα, αλλά δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις κρίσιμες περιστάσεις. Η ΕΟΚΕ συστήνει επίσπευση και εξειδίκευση δράσεων, με κύρια την νομοθεσία για τις κινητές αξίες, καθώς οι συναλλαγές χρηματοδότησης τίτλων –κυρίως συμφωνίες επαναγοράς ή συναλλαγές δανεισμού τίτλων– διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στο υπερχρέωση του χρηματοπιστωτικού τομέα.

1.8

Κατά τον ίδιο τρόπο, παρατηρείται υστέρηση και συστήνεται εντατικοποίηση και ταχεία αποσαφήνιση στο κρίσιμο ζήτημα ενίσχυσης της εποπτείας του ΣΤΣ, όπου απλώς καταγράφονται κάποια ζητήματα, και ως μελλοντική δράση αναφέρεται μόνο το πλαίσιο της αναθεώρησης του Ευρωπαϊκού Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ) από την Επιτροπή το 2013.

1.9

Δεδομένου ότι τα κύρια ακούσια θύματα της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης είναι οι πολίτες ως φορολογούμενοι, εργαζόμενοι, καταθέτες και καταναλωτές, η ΕΟΚΕ συστήνει την ενδυνάμωση των ρυθμιστικών πρωτοβουλιών που αφορούν στην προστασία των πολιτών –μέσω της διαφάνειας, της ορθής ενημέρωσης, της κοινωνικής ευθύνης του χρηματοπιστωτικού τομέα, της προστασίας των καταναλωτών και των μικροεπενδυτών– και υπενθυμίζει τις καίριες επισημάνσεις της για την συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών (6).

1.10

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την παρατήρηση που διατυπώνει η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της, ότι δηλαδή το σκιώδες τραπεζικό σύστημα δεν πρέπει να εξετάζεται μόνον από την άποψη των κινδύνων που θέτει. Αποτελεί, επίσης, έναν επιπλέον εναλλακτικό δίαυλο χρηματοδότησης, που μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμος για την πραγματική οικονομία.

2.1

Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα ορίζεται ως «σύστημα πιστωτικής διαμεσολάβησης που περιλαμβάνει οντότητες και δραστηριότητες εκτός του κανονικού τραπεζικού συστήματος» (7), συγκροτούμενο από δύο αλληλένδετους πυλώνες. Οι οντότητες επιδίδονται κυρίως σε δραστηριότητες, όπως αποδοχή χρηματοδότησης με καταθετικά χαρακτηριστικά, μετατροπή της λήξης ή/και της ρευστότητας, μεταβίβαση πιστωτικού κινδύνου και, άμεση ή έμμεση χρηματοοικονομική μόχλευση. Οι δραστηριότητες (που αποτελούν δυνάμει σημαντική πηγή χρηματοδότησης μη τραπεζικών οντοτήτων) περιλαμβάνουν την τιτλοποίηση, τον δανεισμό τίτλων και τις πράξεις επαναγοράς (repos).

2.2

Οντότητες ειδικού σκοπού αποτελούν μέσα τιτλοποίησης, λ.χ. επενδυτικά μέσα τύπου ABCP, SIV και άλλα οχήματα ειδικού σκοπού (SPV)· αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) και άλλα είδη επενδυτικών κεφαλαίων/προϊόντων με καταθετικά χαρακτηριστικά, που είναι ευάλωτα σε μαζικές ταυτόχρονες εξαγορές (φυγές)· επενδυτικά κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένων των διαπραγματεύσιμων αμοιβαίων κεφαλαίων, που παρέχουν πιστώσεις ή μοχλεύονται· εταιρείες χρηματοδότησης και οντότητες τίτλων που παρέχουν πιστώσεις ή μη ρυθμιζόμενες πιστωτικές εγγυήσεις, ή που προβαίνουν σε αλλαγή ρευστότητας ή/και λήξης όπως οι τράπεζες· καθώς και οι ασφαλιστικές και οι αντασφαλιστικές επιχειρήσεις που εκδίδουν ή εγγυώνται πιστωτικά προϊόντα.

2.3

Η αφετηρία των σκιωδών τραπεζικών δραστηριοτήτων εντοπίζεται στην απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος στη δεκαετία του 1980 στη Μεγάλη Βρετανία, που συνεχίστηκε και στη δεκαετία του 1990 (8) στις ΗΠΑ και αλλού. Σημαντικός ήταν ο ρόλος των αρχικών Συμφωνιών της Βασιλείας, που έθεσαν τις κερδοσκοπικές δραστηριότητες εκτός ισολογισμών και θέσπισαν αυστηρές ρυθμίσεις για τους ισολογισμούς των τραπεζών (9).

2.4

Η κατάργηση/χαλάρωση κανόνων και ρυθμίσεων (10) επέτρεψε στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους σε νέα πεδία και πολύπλοκα μοντέλα, ενώ η υπόσχεση υψηλών αποδόσεων επέδρασε σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο με ελάχιστη γνώση των προϊόντων και της λειτουργίας του ΣΤΣ.

2.5

Το 2007, η ομάδα G20 αποφάσισε τη λήψη δέσμης κανονιστικών μέτρων για την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενώ ο σοβαρός κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος της κρίσης του 2008 αποκάλυψε τους κινδύνους που συνδέονται με τις σκιώδεις δραστηριότητες και τις αδυναμίες ρυθμιστικών κενών, καθώς και τους κινδύνους ανεπαρκούς εποπτείας, αδιαφανών αγορών και υπερβολικά πολύπλοκων προϊόντων, αναδεικνύοντας το ρόλο του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ).

2.6

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στη διεθνή προσπάθεια μέσω της ομάδας G20 και του ΣΧΣ, σημειώνοντας σοβαρή πρόοδο ως προς την υλοποίηση δεσμεύσεων που απορρέουν από τον χάρτη πορείας για τη μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα και την ανάπτυξη νέων δομών εποπτείας. Πολλές μεταρρυθμίσεις αποτελούν ήδη αντικείμενο νομοθεσίας, λ.χ. τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα κ.ά.

2.7

Η έκθεση του ΣΧΣ του Οκτωβρίου 2011 αντιπροσωπεύει την πρώτη διεξοδική διεθνή προσπάθεια αυξημένης εποπτείας του ΣΤΣ, εστιάζοντας: α) στον ορισμό αρχών παρακολούθησης και ρύθμισης, β) στην χαρτογράφηση και εκτίμηση των συστημικών κινδύνων, και γ) στον καθορισμό του πεδίου για τη λήψη ρυθμιστικών μέτρων με 5 άξονες δράσης (11), ενώ η Επιτροπή εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο, που επικεντρώνεται στους δυνητικούς κινδύνους του ΣΤΣ στην ΕΕ και στην αντιμετώπιση τους με κανονιστικές διατάξεις.

3.1

Η ανακοίνωση εξετάζει τα ήδη ληφθέντα μέτρα σε δυο άξονες. Τα μέτρα για τις χρηματοπιστωτικές οντότητες επικεντρώνονται στην ενίσχυση των απαιτήσεων που επιβάλλονται στις τράπεζες και στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις κατά τις συναλλαγές τους με το ΣΤΣ και στην εκπόνηση εναρμονισμένου πλαισίου για διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων. Τα μέτρα για την ακεραιότητα της αγοράς επικεντρώνονται στα οχήματα μεταβίβασης κινδύνου, στις ενισχυμένες ρυθμίσεις τιτλοποίησης, και στην ενίσχυση πλαισίου για τους οργανισμούς αξιολόγησης.

3.2

Επίσης ορίζει πέντε πεδία προτεραιότητας όπου η Επιτροπή σκοπεύει να θεσπίσει πρόσθετα μέτρα:

3.2.1

Για τη διαφάνεια του ΣΤΣ οι προσπάθειες συλλογής και ανταλλαγής αξιόπιστων και ολοκληρωμένων δεδομένων συμπληρώνονται με πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη πλαισίου παρακολούθησης των κινδύνων του ΣΤΣ και κεντρικών αρχείων καταγραφής για παράγωγα στο πλαίσιο του κανονισμού EMIR (12), για την αναθεώρηση της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID) (13), την εφαρμογή του αναγνωριστικού κωδικού νομικής οντότητας (Legal Entity Identifier) και την αύξηση διαφάνειας των συναλλαγών χρηματοδότησης τίτλων.

3.2.2

Για ορισμένα επενδυτικά κεφάλαια, και κυρίως για τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ) που εδρεύουν ή πωλούνται στην Ευρώπη, προτείνονται νέοι κανόνες για τη βελτίωση της ρευστότητας και της σταθερότητας, καθώς και η μεταρρύθμιση των κανόνων για τους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες (ΟΣΕΚΑ).

3.2.3

Για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με τις συναλλαγές χρηματοδότησης τίτλων αναφέρεται ότι έχουν καταβληθεί εκτενείς προσπάθειες για την καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων και την άντληση διδαγμάτων, και ότι για την επίλυση αυτών η Επιτροπή εξετάζει την υποβολή νομοθετικής πρότασης σχετικά με τη νομοθεσία για τις κινητές αξίες.

3.2.4

Η προληπτική εποπτεία στον τραπεζικό τομέα για τον περιορισμό των κινδύνων μετάδοσης και του αρμπιτράζ ενισχύεται με τη θέσπιση αυστηρότερων κανόνων, με επιπλέον κεφαλαιακές απαιτήσεις για τις τράπεζες όταν συναλλάσσονται με μη ρυθμιζόμενες χρηματοπιστωτικές οντότητες, με αυστηρότερες ρυθμίσεις φερεγγυότητας και νέους κανόνες ρευστότητας, κυρίως με την εφαρμογή, από την 1η Ιανουαρίου 2014, του κανονισμού για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (ΚΚΑ) (14) και της οδηγίας για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (ΟΚΑ IV) (15). Προβλέπεται δε η πιθανή διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των προληπτικών κανόνων για τη μείωση των κινδύνων αρμπιτράζ.

3.2.5

Στο πεδίο ενίσχυσης της εποπτείας τονίζονται η διάχυτη, πολυμορφική και δυναμική φύση του ΣΚΣ και οι προκλήσεις προληπτικής εποπτείας, λ.χ. η διασυνοριακή καταστρατήγηση κανόνων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπό εξέλιξη τελούν προκαταρκτικές εργασίες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ) και των ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών. Οι πτυχές αυτές, η ανάγκη αντιμετώπισης του αρμπιτράζ, καθώς και η «ενδεχόμενη ανάγκη» να αποσαφηνιστεί ο θεσμικός ρόλος κάθε αρχής, θα αντιμετωπιστούν με την αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ), που θα πραγματοποιηθεί το 2013.

4.1

Η ΕΟΚΕ από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης έχει εκφράσει, σε σειρά γνωμοδοτήσεων (16), τις θέσεις της κοινωνίας των πολιτών για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζεται με τη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και έχει προβεί σε καίριες επισημάνσεις και συστάσεις γενικά, και ειδικότερα για την ανάκαμψη και εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων (17).

4.1.1

H ΕΟΚΕ αξιολόγησε θετικά την Πράσινη Βίβλο (18) για το ΣΤΣ ως σημαντικό βήμα προς την ορθή κατεύθυνση για την αντιμετώπιση υπαρκτών προβλημάτων, επισημαίνοντας, εκτός άλλων, ότι θα πρέπει να εξαλειφθούν οι «σκιώδεις» δραστηριότητες, οι οποίες θα πρέπει και αυτές να υπόκεινται στις ίδιες απαιτήσεις ρύθμισης και προληπτικής εποπτείας με όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

4.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την υιοθέτηση της προσέγγισης της προληπτικής εποπτείας σε παγκόσμιο πλαίσιο, με στόχο την επέκταση των κανονιστικών ρυθμίσεων και της εποπτείας σε όλα τα συστημικής σημασίας χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα μέσα και τις αγορές (19). Eκφράζει την ικανοποίηση της για την έγκριση, κατά την πρόσφατη σύνοδο της G20 (20), των συστάσεων του ΣΧΣ, με τις οποίες συνάδει πλήρως η παρούσα ανακοίνωση.

4.3

Καλεί την Επιτροπή να συγκεκριμενοποιήσει και να προσδιορίσει χρονικά το πλαίσιο δράσης για τη μεγαλύτερη εποπτεία του σκιώδους τραπεζικού τομέα, με την εφαρμογή συνεκτικού εποπτικού μηχανισμού, επισπεύδοντας την αποσαφήνιση του θεσμικού ρόλου των εποπτικών αρχών στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Ευρωπαϊκού Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ).

4.4

Δεδομένου ότι ορισμένες σκιώδεις δραστηριότητες και οντότητες μπορεί, ανάλογα με τη χώρα, να υπόκεινται ή μη σε καθεστώς ρύθμισης, ιδιαίτερα σημαντική καθίσταται η καθιέρωση ίσων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των χωρών, καθώς και μεταξύ του τραπεζικού τομέα και των οντοτήτων ΣΤΣ, μέσω ενδεδειγμένων ρυθμίσεων, για την αποφυγή ρυθμιστικού αρμπιτράζ που θα οδηγούσε σε στρέβλωση των ρυθμιστικών κινήτρων.

4.5

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ιδιαίτερα την ανάγκη κοινής παγκόσμιας προσέγγισης των ρυθμιστικών αρχών στον τομέα της ανάλυσης δεδομένων, με κοινά πλαίσια αναφοράς και ανοιχτά βιομηχανικά πρότυπα, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ταχεία ανταλλαγή δεδομένων και η αποτελεσματική δράση, για την έγκαιρη πρόληψη συστημικού κινδύνου και την προστασία της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

4.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί το μέγεθος και τους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΣΤΣ ως άλλον ένα σημαντικό παράγοντα συστημικού κινδύνου, καθώς σύμφωνα με το ΣΧΣ (2012) (21), το ΣΤΣ έφτασε το 2011 σε $67 τρισ. (από $26 τρισ. το 2002) και ισοδυναμεί με το 111% του αθροισμένου ΑΕΠ των χωρών που εξετάζει το ΣΧΣ.

4.7

Θεωρεί δε χρήσιμη την αναλυτική θεώρηση του ζητήματος με όρους δραστηριοτήτων αντί οντοτήτων του σκιώδους τομέα, καθώς η εποπτεία και ο έλεγχος των δραστηριοτήτων αποτελεί κομβική πρόκληση για την επιτυχία των μέτρων.

4.8

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το πρόβλημα του μεγέθους και των στρεβλών πρακτικών δεν αφορά μόνο το ΣΤΣ. Το υπερμέγεθες τραπεζικό μοντέλο, σε συνδυασμό με την έλλειψη διαφάνειας, αποδεδειγμένα ενέχει κίνδυνο αποσταθεροποίησης της οικονομίας, με αποτέλεσμα τη μετακύλιση στην κοινωνία του κόστους διάσωσης ιδρυμάτων, που είναι «πολύ μεγάλα και πολύ αλληλοεξαρτώμενα για να αποτύχουν».

4.9

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της σταθερότητας του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα, ταυτόχρονα με την μεταρρύθμιση του ΣΤΣ, επιβάλλει την ουσιαστική αντιμετώπιση του ζητήματος του μεγέθους των τραπεζών, που καθιστά απαγορευτική τη χρεοκοπία τους, με ενίσχυση της διαφάνειας, εξορθολογισμό της κλίμακας των δραστηριοτήτων των μεγαομίλων και μείωση των εξαρτήσεων εντός των ομίλων.

4.10

Μαζί με τα μέτρα εποπτείας, συνεπώς, η ΕΟΚΕ, θεωρεί επιβεβλημένη την αποτελεσματική αντιμετώπιση κάθε στρέβλωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα, συνολικά, με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, και προτρέπει την Επιτροπή να επισπεύσει τις διαδικασίες για τη σύσταση ενιαίου μηχανισμού εξυγίανσης, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της έκθεσης Liikanen και την πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Κοινοβουλίου για τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα της ΕΕ (22).

4.11

Καθώς η διάχυτη, πολύπλευρη και προσαρμοστική φύση του ΣΤΣ καθιστά την αποτελεσματική εποπτεία περίπλοκη και δυσχερή, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να αποσαφηνίσει έγκαιρα τα θέματα επάρκειας και διάθεσης πόρων, εργαλείων ελέγχου και εξουσιών, στις αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού (ΕΕΜ).

4.12

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η επιτυχής εποπτεία πρέπει να συνοδεύεται από αποτελεσματικά, αποτρεπτικά και αναλογικά συστήματα επιβολής κυρώσεων και από τη δημοσιοποίηση των επιπέδων κυρώσεων και των πληροφοριών που αφορούν όσους παραβιάζουν τους κανόνες, και επισημαίνει το πρόβλημα της μη συμμόρφωσης προς τις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις από φυσικά ή νομικά πρόσωπα τρίτων χωρών.

4.13

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη προστασίας των καταναλωτών χρηματοπιστωτικών προϊόντων από αθέμιτες πρακτικές, παραπλανητικά και αφερέγγυα προϊόντα ή υπηρεσίες, καθώς και από τυχόν καταχρηστικές ρήτρες σε συμβάσεις, και υπενθυμίζει την πρότασή της για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Οργανισμού Προστασίας των Καταναλωτών Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών με σκοπό την ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών και της διαφάνειας, και την αποτελεσματικότερη διευθέτηση των ενστάσεων.

4.14

Προσβάσιμοι ιστότοποι και άλλα σύγχρονα εργαλεία ενημέρωσης μπορούν να παρέχουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να συγκρίνουν και να επιλέγουν προϊόντα και υπηρεσίες, συμβάλλοντας στον ανταγωνισμό και στην αυτορρύθμιση της χρηματοπιστωτικής αγοράς.

4.15

Η ΕΟΚΕ παροτρύνει την Επιτροπή να επισπεύσει την ολοκλήρωση των μελετών επιπτώσεων, έτσι ώστε να οριστικοποιηθούν οι νέοι κανόνες ρευστότητας, και να διενεργήσει μελέτη κόστους-οφέλους σχετικά με την αποδοτικότητα και την αναλογικότητα των πολυάριθμων νομοθετικών πράξεων από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, για να αξιολογηθεί σωρευτικά ο αντίκτυπος της νομοθεσίας στην χρηματοπιστωτική αγορά της ΕΕ.

4.16

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει, επίσης, την ανάγκη ενίσχυσης της κανονιστικής προσπάθειας με προηγμένη εμπειρογνωμοσύνη και επιστημονική έρευνα για τα ζητήματα της συλλογής και της ανταλλαγής δεδομένων, και γενικότερα την ανάγκη πληρέστερης παρακολούθησης της δυναμικής εξέλιξης των οντοτήτων ΣΤΣ και προσδιορισμού των επωφελών, για την πραγματική οικονομία, πτυχών, αλλά και εκείνων που ενδέχεται να τροφοδοτήσουν νέες πηγές ευπάθειας και συστημικού κινδύνου.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/61

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) συμφωνεί ότι οι συμπράξεις δημόσιου — ιδιωτικού τομέα παρέχουν πολλά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη της καινοτομίας και τις δυνατότητες περαιτέρω χρησιμοποίησης του δυναμικού τους.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την εξειδίκευση και τη συνέργεια των 10 προτεινόμενων πρωτοβουλιών, με την οικονομική υποστήριξη του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», εφόσον ξεχωρίζουν ως προς τα μέσα, τις μορφές και το περιεχόμενο, από τους άλλους τύπους συμπράξεων.

1.3

Η ΕΟΚΕ ζητά να εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμα βεβαιότητα ως προς τις δημοσιονομικές προοπτικές των πρωτοβουλιών, καθώς και σταθερότητα του κανονιστικού πλαισίου, για τη μείωση των παραγόντων υψηλού κινδύνου που τις χαρακτηρίζουν και συνεισφορά στην υλοποίηση των γενικών στόχων της ΕΕ για διατηρήσιμη ανάπτυξη, απασχόληση και διαμόρφωση νέων εξειδικευμένων επαγγελμάτων.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι αυτά τα μέσα αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την εξασφάλιση περισσότερων πόρων για επενδύσεις στην έρευνα και στην καινοτομία, εφόσον είναι ευέλικτα, απλά και μη γραφειοκρατικά, ανοικτά και διαφανή, με αποτέλεσμα μόχλευσης στις πρόσθετες χρηματοδοτήσεις και εξασφαλίζουν την αυξημένη συμμετοχή μικρότερων επιχειρήσεων κυρίως των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών.

1.5

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι στόχοι πρέπει να είναι μετρήσιμοι και να επικεντρώνονται στην καινοτομία και στη μετατροπή της σε βιομηχανικούς στόχους και σε νέες θέσεις εργασίας, να εδράζονται δε μακροπρόθεσμα σε ένα κοινό όραμα, στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου και διαφανούς συστήματος διακυβέρνησης, με σαφείς τεχνικοεπιστημονικούς και κοινωνικοοικονομικούς δείκτες επιδόσεων.

1.6

Όσον αφορά τις θεσμικές συμπράξεις δημόσιου- ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε μηχανισμούς που να εμποδίζουν την αθέμιτη χρήση εμπιστευτικών πληροφοριών (insider trading)· να αξιοποιηθεί περισσότερο το αποτέλεσμα μόχλευσης, να εξασφαλιστεί μεγαλύτερος χώρος στα προγράμματα και στα έργα για όλα τα είδη μικρών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής οικονομίας και να χαραχθεί μια ισχυρή πολιτική επικοινωνίας με προβολή του ρόλου των φόρουμ των φορέων σε όλες τις κοινές επιχειρήσεις.

1.7

Όσον αφορά τις συμπράξεις δημόσιου-δημόσιου τομέα, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός για την E&Α πρέπει να συνεισφέρει στην επίτευξη μεγαλύτερης ισορροπίας στην κατανομή των πόρων της Ένωσης, με μεγαλύτερη έμφαση σε ΜμΕ υψηλής τεχνολογικής έντασης, και σε κλινικές, ιατρικές και τεχνολογικές καινοτομίες που να ευνοούν την ευημερία όλων των πολιτών και ιδίως την ενεργό γήρανση και τη φροντίδα των ηλικιωμένων.

1.8

Η ΕΟΚΕ ζητεί ενεργό πολιτική επικοινωνίας για την εξέλιξη των 10 προς υλοποίηση πρωτοβουλιών και συνιστά να διοργανώνονται ετήσιες διασκέψεις με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, όπου θα παρουσιάζονται οι ετήσιες εκθέσεις σχετικά με τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί και τις μελλοντικές στρατηγικές, καθώς και πολύγλωσσοι πρακτικοί οδηγοί για την έξυπνη συμμετοχή στις διάφορες μορφές σύμπραξης που υφίστανται σε επίπεδο ΕΕ.

1.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή την ανάπτυξη αυτής της ενεργητικής πολιτικής, μεταξύ άλλων, μέσω της θέσπισης Βραβείου της ΕΟΚΕ για την οικονομική και κοινωνική καινοτομία, εστιασμένου σε τρεις βασικούς πυλώνες: στους ενδιαφερόμενους επιστημονικούς και επιχειρηματικούς φορείς, στους χρήστες των καινοτόμων αποτελεσμάτων στην αγορά και στο σύνολο των πολιτών της Ένωσης για την κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας, ιδίως όσον αφορά την απασχόληση και την εκπαίδευση. Η ΕΟΚΕ προτείνει την καθιέρωση ενός «Ευρωπαϊκού Βραβείου Καινοτομίας» για την επιβράβευση των καινοτόμων εφαρμογών στον βιομηχανικό, οικονομικό ή κοινωνικό τομέα, καθώς και για την ευρεία προβολή της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας.

2.1

Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» προβλέπει τη δημιουργία συμπράξεων ιδιωτικού-δημόσιου τομέα σε τομείς καίριας σημασίας, όπου η έρευνα και η καινοτομία μπορούν να συμβάλουν:

2.2

Πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπάρχουν διάφορες μορφές συμπράξεων για την έρευνα και την καινοτομία:

2.3

Η εμπειρία των θεσμικών ΣΔΙΤ, όπως οργανισμών της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 185 του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ, αριθ. 1605/2002), κατέδειξε ότι θα πρέπει να προστεθούν και άλλες κατηγορίες προκειμένου να αυξηθεί η επιλογή πιο ευέλικτων και προσβάσιμων μέσων για τους ιδιωτικούς φορείς, σε σχέση με τα μέσα που εφαρμόζονται σε θεσμικά όργανα της ΕΕ.

2.4

Οι ΣΔΙΤ του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» μπορούν να καθοριστούν ως καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα, τα οποία προσδιορίζονται και εφαρμόζονται κατά τρόπο ανοικτό και διαφανή, με βάση την αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, και στα οποία να εμφαίνονται:

2.5

Οι Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες (ΚΤΠ) είναι μια δοκιμασμένη μορφή συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στον τομέα της Ε+Α.

2.6

Οι ΚΤΠ προέρχονται κυρίως από τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές πλατφόρμες (ΕΤΠ) για τις οποίες η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφέρει τη γνώμη της (1) και, ειδικότερα από τις ΕΤΠ για τις οποίες τα συνήθη μέσα υποστήριξης των υφιστάμενων δράσεων Ε+Κ δεν θα επαρκούσαν για την επίτευξη των στόχων που προβλέπονται στις στρατηγικές ατζέντες.

2.7

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι οι συμπράξεις προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα και ότι το δυναμικό τους θα έπρεπε να αξιοποιηθεί περισσότερο. Για τον λόγο αυτό, επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής για τη δημιουργία και την προώθηση των ευρωπαϊκών συμπράξεων για την καινοτομία (ΕΣΚ) στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας «Ένωση Καινοτομίας».

2.8

Η ΕΟΚΕ έχει επίσης τονίσει «την αποφασιστική σημασία της καινοτομίας για τη στρατηγική “Ευρώπη 2020” και έχει επαναλάβει ότι «ότι οι καινοτομίες δεν είναι απαραίτητα αποτέλεσμα γραμμικής διεργασίας, […], αλλά ότι προκύπτουν στο πλαίσιο σύνθετης διαδικασίας […]» (2).

2.9

Ναι μεν υπάρχει ένα υψηλό επίπεδο αλληλεξάρτησης μεταξύ της έρευνας και της καινοτομίας, αλλά «δεν θα πρέπει να εντάσσουμε ούτε την καινοτομία στην έρευνα, ούτε την έρευνα στην καινοτομία. Αυτό θα αποτελούσε πολιτιστική απώλεια ευρωπαϊκών θεμελιωδών αξιών […]» (3).

2.10

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την υποστήριξή της στην προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας, ιδίως στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης, όπως τα διαρθρωτικά ταμεία και το πρόγραμμα για την κοινωνική αλλαγή και την καινοτομία, ως μέσο για να διευκολυνθεί η πρόσθετη στήριξη στην ανάπτυξη των ικανοτήτων χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων (4).

2.11

Η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει τη σημασία των συμπράξεων για την αύξηση της ελκυστικότητας της Ευρώπης, ως πρωταγωνιστή της παγκόσμιας σκηνής στον τομέα της Ε+Κ.

2.12

Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει τη λειτουργία της σύμπραξης στη συγκέντρωση των φορέων του ευρωπαϊκού και εθνικού δημόσιου τομέα σε ΣΔΔΤ και ΣΔΙΤ (5), με στόχο την αντιμετώπιση των μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της Ευρώπης. Από την ανάλυση:

προέκυψαν πολύ θετικά στοιχεία για το θέμα αυτό (6).

2.13

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη μέθοδο με την οποία αναπτύχθηκαν αυτές οι 10 προτάσεις της δέσμης για επενδύσεις στους τομείς της καινοτομίας από την Επιτροπή, βάσει των αποτελεσμάτων των δημόσιων διαβουλεύσεων, των αξιολογήσεων αντικτύπου και των διαφόρων οδικών χαρτών.

2.14

Στις 31 Οκτωβρίου 2013, η ΕΟΚΕ διοργάνωσε ακρόαση με θέμα τη δέσμη των προτεινόμενων πρωτοβουλιών, στην οποία συμμετείχαν πολλές ομάδες εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, ιθύνοντες διαφόρων υφιστάμενων κοινών επιχειρήσεων καθώς και η Επιτροπή.

3.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά τη δέσμη πρωτοβουλιών της Επιτροπής και θεωρεί ότι τόσο οι προτάσεις ΣΔΙΤ σύμφωνα με το άρθρο 187 της ΣΛΕΕ, όσο και οι προτάσεις ΣΔΔΤ, σύμφωνα με το άρθρο 185 της ΣΛΕΕ, πρέπει να αποτελούν ισχυρά εργαλεία για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που έχουν αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και στην αειφόρο οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη.

3.2

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι δέκα πρωτοβουλίες οικονομικής υποστήριξης του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», εφόσον διαφέρουν ως προς τα μέσα, τις μορφές και την ουσία από τις συμπράξεις άλλου τύπου, ακόμη και εάν οι στόχοι τους ενίοτε συγκλίνουν και/ή συμπίπτουν με άλλους. Θα πρέπει να αποφευχθούν οι επικαλύψεις και οι πιθανές συγκρούσεις, και να προβληθούν αντιθέτως οι συνέργειες και η συμπληρωματικότητα με άλλες πρωτοβουλίες. Σε καμία περίπτωση, όμως, τα κράτη μέλη δεν απαλλάσσονται από τις ευθύνες που φέρουν στους τομείς που αφορούν οι πρωτοβουλίες σύμπραξης.

3.3

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμα από την ΕΕ η βεβαιότητα των προοπτικών του προϋπολογισμού όσον αφορά την Ε+Κ. καθώς και η σταθερότητα του απλουστευμένου κανονιστικού πλαισίου, και να εξασφαλιστούν, από την πλευρά των επιχειρήσεων, πρωτοβουλίες ώστε να μειωθούν τα στοιχεία υψηλού κινδύνου που τις χαρακτηρίζουν: πιστεύει, ωστόσο, ότι η κατανομή της οικονομικής στήριξης θα πρέπει να είναι πιο ισορροπημένη μεταξύ των πρωτοβουλιών, με μεγαλύτερη προσοχή στην υποβοηθούμενη διαβίωση, με στόχο την παροχή βοήθειας στην ενεργό ζωή, και στο πρόγραμμα για τις ΜΜΕ υψηλής τεχνολογίας.

3.4

Όσον αφορά τα ίδια τα μέσα, αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την εξασφάλιση περισσότερων πόρων για επενδύσεις στην Ε+Κ, αρκεί να είναι ευέλικτα, απλά και μη γραφειοκρατικά, ανοικτά και διαφανή, καθώς και να επιλυθούν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ισορροπία και/ή την ενδεχόμενη σύγκρουση μεταξύ των κανόνων ανταγωνισμού και της προώθησης της καινοτομίας, την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, τη διάδοση και την ανοικτή πρόσβαση στα αποτελέσματα, με στόχο να είναι καλύτερη η τελική υπηρεσία που παρέχεται στους πολίτες-φορολογούμενους και στους καταναλωτές.

3.5

Ειδικότερα η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι «πρέπει να εξακολουθήσουν να διασφαλίζονται η ιδιότητα του δημιουργού και η διανοητική ιδιοκτησία των ερευνητών και των ερευνητικών οργανισμών…» και ότι «… η ανοιχτή πρόσβαση — κυρίως στην περίπτωση μιας παγκόσμιας συμμετρίας μεταξύ Ευρώπης και μη ευρωπαϊκών κρατών — σε μια ενδεδειγμένη επιλογή δεδομένων, στα οποία βασίζονται οι δημοσιεύσεις ανοιχτής πρόσβασης, θα μπορούσε να αποδειχθεί ωφέλιμη …» (7).

3.6

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι στόχοι πρέπει να είναι μετρήσιμοι, να συνδέονται όχι μόνο με τη βιομηχανική στρατηγική του κλάδου αλλά κυρίως με την επίλυση των προβλημάτων της κοινωνίας και της βιώσιμης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, ιδίως όσον αφορά την απασχόληση, να εδράζονται δε μακροπρόθεσμα σε ένα κοινό όραμα, στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου και διαφανούς συστήματος διακυβέρνησης, με σαφείς τεχνικοεπιστημονικούς και κοινωνικοοικονομικούς δείκτες επιδόσεων.

3.7

Η ΕΟΚΕ, κατά την εκτίμηση των θετικών εμπειριών των ΣΔΙΤ ως εργαλείου συνδυασμού διαφορετικών χρηματοδοτήσεων, τάσσεται υπέρ μοντέλων χρηματοδότησης του κόστους, ριζικά απλουστευμένων, προκειμένου να βελτιωθεί η αξιοπιστία του μοντέλου, να μειωθεί ο κίνδυνος παρατυπιών στις δηλώσεις δαπανών των δικαιούχων, να καταστεί λιγότερο πολύπλοκη η λογιστική του σχεδίου, να εξαλειφθούν τμήματα που δεν είναι απολύτως αναγκαία για την επαλήθευση, ώστε να διευκολυνθεί και να επιταχυνθεί η διαδικασία εφαρμογής.

3.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ωστόσο αναγκαίο, για την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε όλες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εσωτερική αγορά, η χρηματοδότηση που παρέχεται από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» στις ΣΔΙΤ και στις ΣΔΔΤ να αποσκοπεί στην τήρηση των κανόνων που ισχύουν για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των δημόσιων δαπανών και να αποφευχθούν στρεβλώσεις της αγοράς και στην τήρηση όλων των ηθικών απαιτήσεων.

3.9

Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η δημιουργία ΣΔΙΤ θα πρέπει να διέπεται από όρους που αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και στην εξασφάλιση της δυνατότητας συμμετοχής των νεοεισερχόμενων σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, καθώς και στη συστηματική ενσωμάτωση ομάδων τελικών χρηστών στα προγράμματα και τα έργα.

3.10

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να αναγνωριστεί η σημασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Ειδικότερα δε, πρέπει να ενθαρρυνθεί η σύναψη συμφωνιών από κοινού εκμετάλλευσης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ανταλλαγή επιστημονικών δεδομένων και να αυξηθούν οι προσπάθειες συνεργασίας και έρευνας σε συγκεκριμένες τεχνολογικές αλυσίδες, αποφεύγοντας καταστάσεις αλληλοεμπλοκής των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (patent thicket) (8).

3.11

Η ΕΟΚΕ συνιστά την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου «εγχειριδίου οδηγιών» για τους τελικούς χρήστες των πολυάριθμων κοινοτικών μέσων για την καινοτομία, των διαφόρων μορφών συμπράξεων, κοινών πρωτοβουλιών, εμβληματικών πρωτοβουλιών, κοινοτήτων της γνώσης, πλατφορμών και άλλων παρόμοιων ενωσιακών δράσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Η εισαγωγή του εγκάρσιου χαρακτήρα, εξάλλου, ενδέχεται να ενισχύσει τις επενδύσεις (βλ.: Νανοτεχνολογία και φροντίδα για τους ηλικιωμένους) και να επιτρέψει τη μεγαλύτερη συμμετοχή όλων των ειδών επιχειρήσεων.

3.12

Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να καταστεί πιο φιλικό προς το χρήστη και διαφανές, ιδίως για τις ΜΜΕ, τους μικρότερους οργανισμούς και τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, το πολύπλοκο σύστημα των μέτρων, των συνεργιών και των ενωσιακών πολιτικών που απαιτούνται, από την πολιτική για την Ε+Κ, έως την περιφερειακή πολιτική και την πολιτική συνοχής καθώς και τη βιομηχανική πολιτική.

3.13

Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να εξασφαλιστεί η προβολή, η διαφήμιση — ακόμη και σε περισσότερες γλώσσες — και η διαφάνεια σε ολόκληρη τη δέσμη και σε όλες τις πρωτοβουλίες και τα μέσα που συνδέονται ή μπορεί να συνδέονται με μια ενεργητική πολιτική επικοινωνίας και με ετήσιες διασκέψεις, με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, κατά τις οποίες θα παρουσιάζονται οι περιοδικές εκθέσεις σχετικά με τα αποτελέσματα και τις μελλοντικές στρατηγικές.

3.14

Λαμβανομένων υπόψη των διαθέσιμων πόρων και της ποικιλομορφίας των συνθηκών και των αναγκών στα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ συνιστά την ανάπτυξη επικοινωνιακής πολιτικής που θα απευθύνεται σε τέσσερις αποδέκτες:

3.15

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως θα μπορούσε να θεσπιστεί Βραβείο ΕΟΚΕ για την οικονομική και κοινωνική καινοτομία, προκειμένου να αναδειχθούν τα αποτελέσματα των 10 προτεινόμενων συμπράξεων σε 28 κράτη μέλη και σε διάφορους τομείς, με τη συμμετοχή των Φόρουμ των ενδιαφερόμενων φορέων που προβλέπονται στο καταστατικό των κοινών επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναλάβει, από την πλευρά της, εκτεταμένη δράση ευαισθητοποίησης και εξοικείωσης με αντικείμενο τη σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.

4.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι υπάρχει μια σαφής τάση προς την αυξανόμενη χρήση των ΣΔΙΤ στον τομέα της δημόσιας υγείας και των καθαρών ουρανών, της διαχείρισης των εναέριων χώρων, της ηλεκτρονικής και της πληροφορικής, των κυψελών καυσίμου και υδρογόνου, αλλά εφιστά την προσοχή στην ανάγκη συνεργιών με διάφορους τρόπους με άλλες υφιστάμενες συμπράξεις και πρωτοβουλίες, και στο πλαίσιο των άλλων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

4.2

Όσον αφορά την πρωτοβουλία για τα καινοτόμα φάρμακα, η ΕΟΚΕ συνιστά περισσότερο χώρο στην ανάπτυξη φαρμάκων οικονομικά προσιτών στα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού, για παρατεταμένη χρήση και για σπάνιες ασθένειες. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά ως προτεραιότητα την εμπορία στην ΕΕ των προϊόντων της ευρωπαϊκής έρευνας και την καθιέρωση κανόνων της τιμής ανά γραμμάριο δραστικής ουσίας, δεδομένων των δυσκολιών των κρατικών προϋπολογισμών και των κοινωνικών συστημάτων των κρατών μελών.

4.3

Όσον αφορά την πρωτοβουλία ΚΚΥ 2 — κυψέλες καυσίμου και υδρογόνο, η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό μεταξύ των στόχων να περιλαμβάνεται, κυρίως, η ανάπτυξη τεχνολογιών χωρίς CO2 για την παραγωγή υδρογόνου.

4.4

Σχετικά με την πρωτοβουλία «Καθαροί ουρανοί», θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις επιπτώσεις των αποτελεσμάτων, ακόμα και σε εξέλιξη, των έξι έργων επίδειξης που αναφέρονται, καθώς και στη διαχείριση των κινδύνων για την ασφάλεια και το περιβάλλον της ΣΔΙΤ «Ενιαίος ουρανός».

4.5

Όσον αφορά την πρωτοβουλία για την ανάπτυξη της βιομηχανίας που βασίζεται σε βιολογικά και βιο-γεωργικά υλικά και σε βιοϋλικά, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτές οι τεχνολογίες είναι απόλυτα φιλικές προς τον έμβιο κόσμο, το περιβάλλον και την αειφορία των γεωργικών προϊόντων διατροφής, που προβλέπονται στις αρχές της προφύλαξης. Η ΕΟΚΕ αναμένει θετικά, συγκεκριμένα και ορατά αποτελέσματα από αυτή την πρωτοβουλία.

4.6

Στην ισχυρή δέσμευση, ακόμη και οικονομική, για την πρωτοβουλία ECSEL που αφορά τις ψηφιακές τεχνολογίες και τη νανοηλεκτρονική, η οποία προβλέπεται ήδη στις θεματικές ενότητες του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», θα πρέπει να αντιστοιχεί ένα συγκεκριμένο όφελος για τον φορολογούμενο όσον αφορά την καλύτερη πρόσβαση σε αυτές τις τεχνολογίες, η οποία να είναι φιλική προς τον χρήστη και χωρίς κόστος (9).

4.7

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης σθεναρά τις τέσσερις πρωτοβουλίες ΣΔΔΤ, αλλά τονίζει τη σημασία δύο εξ αυτών, των οποίων ζητεί την ενίσχυση, ακόμη και από πλευράς των πόρων που διατίθενται:

4.8

Ειδικότερα όσον αφορά την υποβοηθούμενη διαβίωση, η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν υπόψη οι υφιστάμενες διαφορετικές καταστάσεις μεταξύ των κρατών μελών, ακόμη και σε σχέση με τις προοπτικές επισήμανσης των θεμάτων αυτών, όσον αφορά τη δημογραφική εξέλιξη έως το 2024 και μετά: το επίπεδο της χρηματοδότησης από την ΕΕ θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, σε σύγκριση με το 7ο ΠΠ, λαμβάνοντας υπόψη τις μελλοντικές απόψεις των διαφόρων ομάδων που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών, μέσω της δημιουργίας ειδικής επιτροπής.

4.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά, για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και την αύξηση των ευκαιριών δημιουργίας θέσεων εργασίας και πιο ειδικευμένων επαγγελμάτων, οι πρωτοβουλίες αυτές να αναπτύσσονται σε στενή συνεργασία και σε συντονισμό με άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες που υπάρχουν στο πλαίσιο των εμβληματικών πρωτοβουλιών βιομηχανικής πολιτικής και έξυπνης εξειδίκευσης, στην πολιτική συνοχής και στις περιφερειακές στρατηγικές καινοτομίας.

4.10

Όσον αφορά τη συμμετοχή στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα μετρολογίας, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της επί του θέματος (10) και συνιστά την αύξηση της χρηματοπιστωτικής στήριξης της συμμετοχής των μικρών επιχειρήσεων και των ομάδων χρηστών, ενώ, όσον αφορά τη σύμπραξη ευρωπαϊκών και αναπτυσσόμενων χωρών, παραπέμπει στη γνωμοδότηση ΕΕ/Αφρική (11) με την ειδική σύσταση να μην αγνοείται το ενδεχόμενο επιστροφής στην Ευρώπη των ασθενειών που καλύπτονται από την έρευνα, καθώς και να παρακολουθείται η πλήρης συμμόρφωση με τα πρωτόκολλα των ηθικών αρχών.

5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/68

1.1

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ζητεί εδώ και περισσότερο από δύο δεκαετίες να θεσπιστούν μέσα συλλογικής ένδικης προστασίας σε ενωσιακό επίπεδο, τα οποία θα επιτρέπουν την παροχή αποτελεσματικής ένδικης προστασίας σε περίπτωση παραβίασης συλλογικών δικαιωμάτων. Τα μέτρα συλλογικής ένδικης προστασίας θα πρέπει να καλύπτουν όλα τα πεδία στα οποία οι πολίτες προστατεύονται από το ενωσιακό δίκαιο και θα πρέπει, παράλληλα, να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές νομοθετικές παραδόσεις των κρατών μελών.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε επιτέλους την πρωτοβουλία και ζητεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικά συστήματα συλλογικής ένδικης προστασίας, βάσει κοινών ευρωπαϊκών αρχών. Η πρωτοβουλία αυτή έπρεπε να είχε αναληφθεί εδώ και καιρό. Τα μέσα συλλογικής ένδικης προστασίας είναι προς το συμφέρον τόσο των πολιτών της Ένωσης όσο και των επιχειρήσεων που λειτουργούν με δίκαιο και σύννομο τρόπο. Προστατεύουν την οικονομία από τον αθέμιτο ανταγωνισμό και ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών της Ένωσης στην οικονομία.

1.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν κατέθεσε πρόταση οδηγίας. Μια απλή ανακοίνωση και μια σύσταση δεν αρκούν για να εξασφαλιστεί η απαραίτητη ομοιόμορφη εφαρμογή στα κράτη μέλη. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει πρόταση οδηγίας. Η ομαδική αγωγή είναι η μόνη διαδικασία που μπορεί να εξασφαλίσει μια πλήρη και αποτελεσματική νομική προστασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.4

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια ισορροπημένη προσέγγιση που θα εξασφαλίζει τα βασικά δικονομικά δικαιώματα των μερών και θα αποτρέπει τις καταχρήσεις. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προβλέψει ομαδικές αγωγές παράλειψης και ομαδικές αγωγές αποζημίωσης. Θα πρέπει να εξεταστεί η διεύρυνση των ειδών αγωγών.

1.5

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την απόρριψη εκ μέρους της Επιτροπής των ομαδικών αγωγών με βάση το αμερικανικό πρότυπο («class action»). Μια ομαδική αγωγή κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο δεν θα πρέπει να είναι μία αμερικανικού τύπου «class action». Τα σχετικά μέτρα που προβλέπει η Επιτροπή είναι κατάλληλα και επαρκή. Ορθώς απορρίπτονται η εξάρτηση της αμοιβής δικηγόρων από την επιτυχή έκβαση μιας δίκης, η οποία δημιουργεί κίνητρα για κατ’ αντιδικία διαδικασίες, καθώς και η παραδειγματική αποζημίωση. Οι κανόνες για τη νομιμοποίηση του ενάγοντος και για τα δικαστικά έξοδα πρέπει να εξεταστούν υπό το πρίσμα της πρόσβασης στη δικαιοσύνη.

1.6

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ότι μεμονωμένα άτομα θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να προσχωρούν σε ομαδικές αγωγές με τη διαδικασία της ρητής συναίνεσης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει και περιπτώσεις στις οποίες η σιωπηρή συναίνεση (opt-out) έχει πλεονεκτήματα. Ιδίως στην περίπτωση πολλών ζημιωθέντων με πολύ μικρές ζημίες μπορεί να ενδείκνυται η επέκταση της υπόθεσης σε όλους τους πιθανούς ζημιωθέντες. Δεν είναι σαφές εάν η Επιτροπή θεωρεί νομικά επιτρεπτή τη διαδικασία της σιωπηρής συναίνεσης σε αυτές τις περιπτώσεις. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διευκρινίσει την πρότασή της. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ενός κεντρικού ευρωπαϊκού μητρώου αγωγών για την πληροφόρηση των ενδεχόμενων εναγόντων.

1.7

Η ΕΟΚΕ πάντοτε τόνιζε τις δυνατότητες των διαδικασιών εξώδικης επίλυσης των διαφορών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την προσέγγιση που επέλεξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ήτοι να προβλέπονται επιπροσθέτως αυτές οι διαδικασίες ως συμπληρωματικό εργαλείο προς οικειοθελή χρήση από τα εμπλεκόμενα μέρη και να ανατίθεται στον δικαστή το καθήκον να προωθήσει μία εξώδικη επίλυση της διαφοράς.

1.8

Η ΕΟΚΕ συνιστά να προβλέπονται ειδικές ρυθμίσεις για τη σύγκρουση νόμων όσον αφορά τη συλλογική ένδικη προστασία. Οι διατάξεις για τη χρηματοδότηση της συλλογικής ένδικης προστασίας πρέπει να συμπληρωθούν. Ο οικονομικός κίνδυνος για τις κοινωφελείς οργανώσεις πρέπει να μπορεί να αντιμετωπιστεί. Για το θέμα αυτό υπάρχουν ρυθμίσεις στα κράτη μέλη.