15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/1

εισηγητής:

ο κ. Bernardo Hernández Bataller

1.1

Τόσο η σταδιακή συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης της μεσαίας τάξης, του σημαντικότερου δηλαδή τμήματος των καταναλωτών και γενικότερα της αγοράς της κατανάλωσης, όσο και η οικονομική δυσπραγία των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και η δυσκολία τους να επιβιώσουν — δεδομένων των ισχνών κερδών των επιχειρήσεων σήμερα — έχουν προκαλέσει τη μεταβολή πολλών συναλλακτικών ηθών στην αγορά.

1.2

Μία από τις συνέπειες αυτών των στρεβλώσεων που προκαλούν οι αθέμιτες πρακτικές στην αγορά είναι η επιφυλακτικότητα πολλών καταναλωτών εξαιτίας της οικονομικής τους κατάστασης· μια επιφυλακτικότητα που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία λήψης αυτόνομων αποφάσεων και τη δυσκολία προάσπισης των σχετικών δικαιωμάτων τους. Οι καταναλωτές αυτοί χρήζουν επίσης προστασίας από αυτές τις πολιτικές, για να μην βρεθούν αποκλεισμένοι.

1.3

Συν τοις άλλοις, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης παρατηρείται μια γενική και συνεχής τάση βαθμιαίας αποδυνάμωσης των εν δυνάμει καταναλωτών, με αποτέλεσμα να αναμένεται ότι θα διευρυνθεί περαιτέρω αυτό το χάσμα στην κατανάλωση. Μέχρι σήμερα, οι δημόσιες αρχές δεν έχουν προτείνει κάποιο συστημικό μέτρο για την αποτροπή αυτής της διολίσθησης των καταναλωτών και για την προστασία τους.

1.4

Εξάλλου, η διόρθωση αυτών των ανισορροπιών θα βελτίωνε τη θέση των παραγωγών και των ΜΜΕ, στο μέτρο που το καθεστώς διαφάνειας και ελεύθερου ανταγωνισμού θα τους απήλλασσε από ένα μέρος της πίεσης που υφίστανται (φθίνουσα ζήτηση, εξοντωτικές τιμές κάτω του κόστους κ.λπ.), η οποία επιτείνει τη δυσλειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

1.5

Πρέπει να ληφθούν μέτρα πρόληψης, προστασίας, μετριασμού και αποκατάστασης, τα οποία, με την επιφύλαξη των προτάσεων που περιλαμβάνονται στη γνωμοδότηση, θα συνίστανται τουλάχιστον στα εξής:

1.6

Πρέπει όλες οι ενωσιακές πολιτικές να είναι σύμφυτες με το συμφέρον των καταναλωτών. Συνεπώς, πρέπει μέρος των συναφών ενωσιακών προγραμμάτων να αποβλέπει ειδικά στην υποστήριξη των ενώσεων προστασίας του καταναλωτή μέσω μέτρων γενικής εμβέλειας και με σκοπό την ενσωμάτωση των καταναλωτών που είναι οικονομικά αδύναμοι λόγω αναπάντεχων περιστάσεων.

2.1

Η διάρκεια και η οξύτητα της τρέχουσας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, καθώς και τα μέτρα που έλαβαν ουκ ολίγες κυβερνήσεις κρατών μελών της ΕΕ είχαν παρενέργειες στην προσφορά και στη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών σχετικές με τη μείωση της αγοραστικής δύναμης που υπέστη η πλειονότητα των καταναλωτών, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό του κοινωνικού συνόλου.

2.2

Οι περικοπές των μισθών οδήγησαν στην τροποποίηση των καταναλωτικών ηθών των πολιτών, στην προσπάθεια των τελευταίων να προσαρμόσουν τα οικονομικά του νοικοκυριού στις νέες οικονομικές τους δυνατότητες.

2.3

Η απώλεια πηγών εισοδήματος — ακόμα και αν συνυπολογιστεί σε ορισμένες περιπτώσεις η αρωγή των οικογενειακών δικτύων — και η αυξανόμενη αποκεφαλαιοποίηση πολλαπλασίασαν τους οικονομικά αδύναμους καταναλωτές που είναι αντιμέτωποι με το φάσμα του κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως δε όσον αφορά ορισμένα βασικά προϊόντα, υπηρεσίες και λοιπές παροχές, οδηγώντας τους σε μια κατάσταση, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συγκυριακή αδυναμία.

2.4

Επίσης, η υποβάθμιση τμήματος των καταναλωτών στις κατηγορίες με τη μειωμένη αγοραστική δύναμη, σε συνδυασμό με τον οικονομικό αποκλεισμό και την ανεργία, περιόρισαν περαιτέρω την ευκολία πρόσβασης στις συμβατικές αγορές αγαθών και υπηρεσιών και οδήγησαν στην ανάδειξη εναλλακτικών πεδίων και δικτύων εμπορίας, τα οποία ενίοτε προκαλούν τη δυσλειτουργία της αγοράς.

2.5

Για στατιστικούς λόγους είναι σημαντικό να γίνεται χρήση του δείκτη πολυδιάστατης φτώχειας (στα αγγλικά MPI) (1) για τη στάθμιση και τη λήψη αποφάσεων κατά του κοινωνικού αποκλεισμού. Με τον εν λόγω δείκτη εξετάζονται διάφορες βασικές παράμετροι, όπως η εκπαίδευση, η υγεία και οι συνθήκες διαβίωσης, βάσει 10 επιμέρους δεικτών (σχετικών με την ποιότητα ζωής και την κοινωνική ευημερία)· βάσει αυτών, φτωχοί θεωρούνται όσοι υφίστανται ελλείψεις τουλάχιστον στο 30 % των εξεταζόμενων δεικτών. Συνεπώς, είναι σημαντικό να υιοθετήσουν τα κράτη μέλη μέτρα με στόχο να μην ξεπερνιέται το όριο αυτό.

2.6

Επιπροσθέτως, η οικονομική δυσπραγία των καταναλωτών εξαιτίας της κρίσης τούς αποστερεί από ορισμένα απαραίτητα μέσα για τη χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου, με αποτέλεσμα να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε πιο συμφέρουσες αγορές αγαθών και υπηρεσιών. Έτσι, το ψηφιακό χάσμα προκαλεί συνακόλουθα διεύρυνση του κοινωνικού, καθότι δυσχεραίνεται η προστασία των καταναλωτών από κινδύνους σχετικούς με την οικονομική κρίση και την πολυπλοκότητα των ψηφιακών αγορών.

2.7

Συν τοις άλλοις, οι λόγω κρίσης οικονομικά ασθενείς καταναλωτές έχουν ελλιπή ενημέρωση και προστασία των οικονομικών τους συμφερόντων κατά τις συναλλαγές τους σε τμήματα της αγοράς που μοιάζουν να απευθύνονται ολοένα και περισσότερο σε αυτούς.

2.8

Τέλος, ο περιορισμός των μέσων που θέτει στη διάθεση του καταναλωτή το κράτος, λόγω των πολιτικών λιτότητας που ακολουθούνται τα τελευταία χρόνια, πλήττει σοβαρά ιδίως την αποτελεσματικότητα του ελέγχου και της εποπτείας της αγοράς. Επίσης, όπως έχει ήδη επισημάνει η ΕΟΚΕ (2), η ΕΕ έχει προβεί σε μείωση για την περίοδο 2014-2020 των κονδυλίων υπέρ του πολυετούς προγράμματος για τους καταναλωτές (3).

3.1

Εξαιτίας των ποικίλων χαρακτηριστικών και του αντικτύπου των διαφόρων συναλλακτικών ηθών που επικρατούν στην αγορά, οι οικονομικά ασθενέστεροι — λόγω της οικονομικής κρίσης — καταναλωτές δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο να ικανοποιήσουν τις πιο βασικές τους ανάγκες.

3.2

Η ικανοποίηση των προδιαγραφών υγείας και ασφάλειας των καταναλωτών και των χρηστών δεν μπορεί να τεθεί σε διαπραγμάτευση με τους παρόχους των αγαθών και υπηρεσιών· πρέπει να προστατεύονται οι καταναλωτές έναντι οποιουδήποτε σχετικού κινδύνου και πρέπει να απαγορεύεται — κατ’ εφαρμογή της αρχής της πρόληψης (υπό την έννοια της ανακοίνωσης της Επιτροπής της 2ας Φεβρουαρίου 2000) — η εμπορία όσων προϊόντων, αγαθών και υπηρεσιών θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα ή την ψυχική τους υγεία ή πλήττουν τα έννομα οικονομικά τους συμφέροντα, με την επιφύλαξη της γενικής υποχρέωσης ασφάλειας, η οποία ισχύει για οποιοδήποτε προϊόν απευθύνεται στους καταναλωτές ή ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί από τους καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων που χρησιμοποιούνται από τους καταναλωτές κατά την παροχή υπηρεσίας.

3.3

Οι βασικές ανάγκες της διατροφής ενός καταναλωτή, όχι μόνο δεν μπορούν να ικανοποιηθούν καταλλήλως σε περιπτώσεις οικονομικής δυσπραγίας, αλλά ενδέχεται να μεταβληθούν δραστικά από την προσφορά φθηνότερων και άρα λιγότερο θρεπτικών ειδών διατροφής.

3.4

Εξάλλου, το ίδιο ισχύει και για τις συνθήκες συντήρησης και πώλησης των ευπαθών προϊόντων με ημερομηνία λήξης.

3.5

Συν τοις άλλοις, υφίστανται περιπτώσεις στις οποίες — για λόγους μείωσης της τιμής — πωλούνται προϊόντα ή παρέχονται υπηρεσίες, που δεν πληρούν τις προδιαγραφές εμπορίας τους. Γι’ αυτόν τον λόγο, πρέπει να λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για τη μη διάθεση τέτοιων προϊόντων, με την ενεργό παρέμβαση και την επαγρύπνηση των αρχών κάθε κράτους μέλους. Όπως έχει ήδη υποδείξει η ΕΟΚΕ (4), πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων εθνικών αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να εγκριθεί η αναθεώρηση της νομοθεσίας για την ασφάλεια των προϊόντων και εν συνεχεία να τεθεί αμέσως σε ισχύ.

3.6

Υπό αυτήν την έννοια, πρέπει επίσης να εξεταστεί η εσκεμμένη χρήση παραπλανητικών όρων και ονομασιών ως προς τα χαρακτηριστικά του προϊόντος με το προκάλυμμα της ειδικής προσφοράς ή της έκπτωσης στην τιμή. Όσον αφορά την παραπλανητική διαφήμιση, τόσο ως προς τις εκστρατείες προώθησης προϊόντων με υποτιθέμενο ηθικό χαρακτήρα που ωθούν τον καταναλωτή να αγοράσει το προϊόν με την ψευδαίσθηση της πράξης αλληλεγγύης, όσο και στην περίπτωση των παραπλανητικών επισημάνσεων σχετικά με το περιβάλλον, είναι συχνά δύσκολο να επαληθευτεί το αληθές των εν λόγω ισχυρισμών.

3.7

Επίσης, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην εμπορία προϊόντων γενικής ονομασίας με «ιδιωτική ετικέτα» έτσι ώστε να εφαρμόζονται ομοίως οι ισχύουσες προδιαγραφές και οι απαιτήσεις εμπορίας.

3.8

Ομοίως, στον διατροφικό τομέα ιδιαίτερη ανησυχία γεννά η διάδοση εναλλακτικών δικτύων εμπορίας που δεν υπόκεινται στον σχετικό διοικητικό έλεγχο. Τέτοια περίπτωση είναι αυτή της λεγόμενης «διατροφικής απάτης» (5), η οποία συνίσταται στην παραποίηση βασικών προϊόντων, στην παράνομη εμπορία ειδών διατροφής, στην εκ νέου διάθεση προϊόντων που έχουν κριθεί ακατάλληλα προς ανθρώπινη κατανάλωση κ.λπ. Το ίδιο ισχύει και για την εμπορία χωρίς συνταγογραφία φαρμακευτικών προϊόντων τα οποία δεν είναι ΜΥΣΥΦΑ (6) και παρασκευάζονται χωρίς εγγυήσεις, συνιστώντας απομίμηση του αυθεντικού και εγκεκριμένου φαρμακευτικού προϊόντος, καθώς και σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία.

3.9

Από την άλλη πλευρά, ορισμένα προϊόντα είναι κατασκευασμένα σύμφωνα με την αρχή της προγραμματισμένης απαρχαίωσης· τούτο σημαίνει ότι έχουν εσκεμμένα μικρότερη διάρκεια ζωής, με συνέπεια να καθίσταται υποχρεωτική η αγορά νέου, σε αντίθεση με τα κριτήρια της βιωσιμότητας και των αποδοτικών δαπανών του καταναλωτή, όπως αναλύεται και στη σχετική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (7).

3.10

Γενικά, η προσφορά προϊόντων μη τυποποιημένης εμπορίας (συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού εμπορίου) γεννά στους οικονομικά πιο αδύναμους καταναλωτές μια αβεβαιότητα όσον αφορά την ικανότητα διαφοροποίησής τους. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, με την εν λόγω μορφή εμπορίας επιδιώκεται η αυτοτέλεια της ζήτησης από αυτή τη μερίδα καταναλωτών μέσω παραπλανητικών μηνυμάτων ως προς την τιμή, τις ευκολίες πληρωμής, τις εικονικές εκπτώσεις στην τιμή (ενίοτε μέσω των λεγόμενων «δυναμικών τιμών» (8), οι οποίες θα έπρεπε να απαγορευτούν ρητώς), τα κουπόνια ή τις δωροεπιταγές, που, όχι σπάνια, προτρέπουν στην αγορά, βάσει της ασύμμετρης θέσης όσων παρεμβάλλονται στην εμπορική συναλλαγή. Εξάλλου, αρκετά συχνά, σε ιστοτόπους με συγκρίσεις τιμών δεν διευκρινίζεται η ιδιότητα του εμπόρου-διαχειριστή τους, ούτε αν πρόκειται για πληρωμένες καταχωρίσεις προϊόντων ή υπηρεσιών.

3.11

Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών παρέχει την ευκαιρία στους οικονομικά αδύναμους καταναλωτές να διευρύνουν το φάσμα με τις διαθέσιμες προσφορές προϊόντων και να ενισχύσουν τον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων, χαμηλώνοντας έτσι το κόστος διανομής που δεν αφορά άμεσα το εκάστοτε προϊόν.

3.12

Γενικά, μια εμπορική συναλλαγή που συνοδεύεται από περιορισμούς στις εγγυήσεις που δικαιούται ο καταναλωτής ως αντιστάθμισμα της μειωμένης τιμής του προσφερόμενου προϊόντος ή υπηρεσίας συνεπάγεται μικρότερη κατοχύρωση των οικονομικών του συμφερόντων και δικαιωμάτων. Συνέπεια αυτού είναι η αύξηση της ευπάθειας που ευνοεί την εκδήλωση αρνητικών αναδράσεων που μπορούν με τη σειρά τους να προξενήσουν νέα προβλήματα στον οικονομικά αδύναμο καταναλωτή.

3.13

Ιδιαίτερο αντίκτυπο στην υγεία των ευρισκόμενων σε οικονομική στενότητα καταναλωτών έχει ολοένα και περισσότερο το φαινόμενο της ενεργειακής πενίας σε όσες περιοχές της ΕΕ οι κλιματολογικές συνθήκες έχουν σημαντική επίδραση. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να εξετάζεται η εφαρμογή του μέτρου της «χειμερινής ανάπαυλας» ή οποιουδήποτε άλλου μπορεί να ληφθεί από τους ενεργειακούς παρόχους σε περιπτώσεις κινδύνου εξαιτίας της διακοπής της παροχής λόγω αδυναμίας — και δη αναπάντεχης — του συνδρομητή να πληρώσει τον λογαριασμό.

3.14

Επίσης, στα ανωτέρω πρέπει να προστεθούν οι επιζήμιες μέθοδοι που ακολουθούν ορισμένες εταιρείες, προκαλώντας ενίοτε μη αναστρέψιμες ζημίες στα ήδη επιβαρυμένα οικονομικά ορισμένων νοικοκυριών. Αυτές οι μέθοδοι αφορούν ιδίως καταθέσεις, λογαριασμούς ταμιευτηρίου και χρηματοπιστωτικά προϊόντα που διατίθενται με ανακριβή ενημέρωση και χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις, όπως π.χ. στην περίπτωση των καταναλωτικών δανείων με ιδιαίτερα υψηλό ετήσιο επιτόκιο. Τούτο συνιστά για πολλούς καταναλωτές την «κρίση της κρίσης» ή την εξανέμιση των ελπίδων τους για το μέλλον λόγω της υπερχρέωσης του νοικοκυριού ή, ακόμα και της απόλυτης χρεωκοπίας όλης της οικογένειας.

3.15

Οι περιπτώσεις που περιγράφονται στο προηγούμενο σημείο κατ’ επέκταση αφορούν και πιο ειδικά πεδία όπως η κρίση των ενυπόθηκων δανείων, τα «υποτιμημένα ασφαλιστήρια» κ.λπ. που αυξάνουν και παρατείνουν την επισφάλεια όσων καταναλωτών βρίσκονται σε αυτήν την κατάσταση. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η καταχρηστική είσπραξη προμηθειών, που συχνά συνδέεται με την απουσία διαφάνειας στις τραπεζικές συναλλαγές, και η οποία οδηγεί ακόμη και σε εξαπάτηση όχι μόνο των μικροεπενδυτών, αλλά και των ιδιωτών επενδυτών, σε σχέση με συναλλαγές αξιών στις οποίες εισάγονται από τα ίδια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή από άλλα, που δραστηριοποιούνται στον κλάδο χωρίς όμως να έχουν άδεια λειτουργίας.

3.16

Όσον αφορά τις συναλλαγές πέραν των εθνικών συνόρων, η ανόμοια μεταφορά και εφαρμογή της οδηγίας 2005/29/ΕΚ με θέμα τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων (9) ενέχει τον κίνδυνο περιορισμού της εμβέλειάς της, με αποτέλεσμα να μην παρέχεται η μέγιστη ασφάλεια δικαίου στις επιχειρήσεις. Η καλύτερη μεταφορά των διατάξεων της οδηγίας θα ενίσχυε την προστασία των καταναλωτών. Συνεπώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να μεριμνήσει για την ορθή εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη και προς τούτο θα ήταν σκόπιμη η ταχεία έγκριση ορισμένων κατευθυντήριων γραμμών εν είδει διευκρινίσεων του περιεχομένου της οδηγίας, σύμφωνα με την πρακτική της αποτελεσματικότητα.

3.17

Όσον αφορά τις αθέμιτες εμπορικές μεθόδους, πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβλέπει τα μέτρα που οφείλουν να θεσπίσουν τα κράτη μέλη για περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με τις διατάξεις της οδηγίας. Τα πρόστιμα που θα πρέπει να επιβάλλονται — κατά γενικό κανόνα — δεν πρέπει να είναι μικρότερα από τα κέρδη που αποκομίζει κάποιος εφαρμόζοντας μια μέθοδο που θεωρείται αθέμιτη ή παραπλανητική. Επίσης, οι διαδικασίες — συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών — πρέπει να είναι κατάλληλες και αποτελεσματικές για την εκπλήρωση των σκοπών της οδηγίας.

3.18

Στο μέλλον, και για λόγους μεγαλύτερης συνέπειας του ενωσιακού Δικαίου, θα πρέπει να αναθεωρηθούν ταυτόχρονα και συγχρονισμένα η οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και η οδηγία για την παραπλανητική και τη συγκριτική διαφήμιση, όπως άλλωστε έχει ήδη εισηγηθεί η ΕΟΚΕ (10).

3.19

Ουσιαστικά, το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί η μετατροπή μιας ενιαίας αγοράς σε διπολική, η λιγότερο προσφιλής πλευρά της οποίας θα υπάρχει για τους μη έχοντες και όσους χρήζουν μεγαλύτερης βοήθειας. Ιδίως όσον αφορά αυτούς τους ασθενέστερους οικονομικά καταναλωτές, πρέπει τα συναλλακτικά ήθη να διέπονται από αυστηρές αρχές. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των καταναλωτών ως προς την πρόσβαση στα βασικά προϊόντα, υπηρεσίες και λοιπές παροχές σε επαρκείς ποσότητες και με συνεχή ροή, έτσι ώστε να μπορούν να διαβιούν με αξιοπρέπεια και γι’ αυτό οφείλουν να μεριμνούν οι αρμόδιες δημόσιες αρχές.

4.1

Η ΕΟΚΕ καλεί τις καθ’ ύλην αρμόδιες αρχές να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα αφ’ ενός μεν για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης σε βασικά προϊόντα και υπηρεσίες, αφ’ ετέρου δε για τη ρητή και ουσιαστική προστασία των δικαιωμάτων όσων καταναλωτών και χρηστών έχουν πληγεί περισσότερο από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, λόγω αναπάντεχων περιστάσεων. Το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί η κοινωνική περιθωριοποίηση αυτών των ατόμων και προς τούτο, όπως έχει ήδη εισηγηθεί η ΕΟΚΕ, πρέπει να εφαρμοστούν μέτρα όπως η ρύθμιση της υπερχρέωσης των νοικοκυριών (11), έτσι ώστε να μετριαστεί η υψηλή πίεση που δέχονται τα οικονομικά ορισμένης μερίδας του πληθυσμού.

4.2

Συν τοις άλλοις, η ειδική προάσπιση των δικαιωμάτων των — για αναπάντεχους λόγους — οικονομικά αδύναμων καταναλωτών, και δη η μέριμνα για την πρόσβασή τους κατά τρόπο αξιοπρεπή στην αγορά βασικών προϊόντων και υπηρεσιών, πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό μέλημα των δημόσιων πολιτικών στην ΕΕ για την προστασία του καταναλωτή και την εφαρμογή της συναφούς νομοθεσίας.

4.3

Τα διάφορα αυτά μέτρα μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις κατηγορίες: α) πρόληψης, β) προστασίας, γ) μετριασμού και δ) αποκατάστασης.

4.4

Η εκπόνηση ενός σχεδίου δράσης πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον μέτρα με γνώμονα αυτές τις κατηγορίες.

4.5

Πρωτίστως, πρέπει να συσταθεί ένα ταμείο, χρηματοδοτούμενο από τα πρόστιμα που επιβάλλονται για παραβάσεις σε θέματα κατανάλωσης, με σκοπό την υποστήριξη πολιτικών προστασίας των καταναλωτών και ιδίως μέτρων γενικού συμφέροντος υπέρ του συνόλου του πληθυσμού, μέσω του μηχανισμού των συλλογικών αγωγών. Τα μέτρα αυτά θα λαμβάνουν οι ενώσεις καταναλωτών, οι δημόσιες αρχές και λοιποί καθ’ ύλην αρμόδιοι φορείς, σύμφωνα με τα όσα ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος.

4.6

Σε περιπτώσεις σοβαρών παραβάσεων που θέτουν σε κίνδυνο ή βλάπτουν τη δημόσια υγεία και ασφάλεια, πρέπει να ενισχυθεί η δικαιοδοσία των αρμόδιων αρχών να επιβάλλουν κυρώσεις, με δυνατότητα ακόμη και να αποφασίζουν την κατάσχεση ή/και δήμευση των χρησιμοποιούμενων εργαλείων και αγαθών, καθώς και την αναστολή της λειτουργίας της επιχείρησης, σε πλήρη συμμόρφωση με τις εγγυήσεις που παρέχει το κράτος δικαίου.

4.7

Τα μέτρα προληπτικού χαρακτήρα είναι αυτά που θα στοχεύουν στους διάφορους εξωτερικούς παράγοντες που προκαλούν την αύξηση του αριθμού των — για λόγους αναπάντεχους και πάντως συναφείς με την κρίση — οικονομικά αδύναμων καταναλωτών, καθώς και στην εκδήλωση φαινομένων και μεθόδων που ενδέχεται να επηρεάσουν κατά τρόπο διαφοροποιημένο τη συγκεκριμένη μερίδα καταναλωτών.

4.8

Συμπληρωματικά προς τους εξωτερικούς παράγοντες, πρέπει να ληφθούν αυστηρά μέτρα τόσο για την ενίσχυση της θέσης των εκπροσώπων των καταναλωτών στον οικονομικό και κοινωνικό διάλογο, όσο και για την ενθάρρυνσή τους να λάβουν μέρος, μεταξύ άλλων, σε συνεργατικά εγχειρήματα, αγορές από κοινού ή αγορές βάσει της συνεργατικής οικονομίας.

4.9

Ομοίως, ένα βασικό μέτρο προληπτικού χαρακτήρα είναι η σύσταση παρατηρητηρίου, το οποίο θα παρακολουθεί τις στρατηγικές πολιτικές που υιοθετούνται στους κρίσιμους κλάδους — όπως είναι οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, τα οπτικοακουστικά μέσα, τα καύσιμα, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος, τα ολιγοπώλια της ενέργειας, η στέγαση κ.λπ.— και οι οποίες ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν κίνδυνο στον οποίο είναι πιο ευάλωτοι οι πλέον αδύναμοι καταναλωτές.

4.10

Εν τέλει, το ζητούμενο είναι να γίνουν ενέργειες συνδεδεμένες με τον κόσμο της οικονομίας, των χρηματοοικονομικών και της εργασίας, καθώς και με πεδία συναφή με τον αρνητικό αντίκτυπο που έχουν ενίοτε οι νέες τεχνολογίες στην πρόσβαση των ατόμων στις αγορές υλικών αγαθών και υπηρεσιών και με γνώμονα την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών και των χρηστών. Σε αυτό το εγχείρημα πρέπει να συμπεριληφθούν και όσες διαφημιστικές δραστηριότητες και εκστρατείες προώθησης προϊόντων μπορούν να προκαλέσουν αποφάσεις δυσμενείς για την κατάσταση αυτών των ατόμων ή να διαστρεβλώσουν τα κριτήρια βάσει των οποίων πραγματοποιούν τις αγορές τους.

4.11

Τα δε προστατευτικά μέτρα θα αποσκοπούν στην ενίσχυση των μηχανισμών άμυνας των ευρισκόμενων σε μειονεκτική ή εξαρτημένη θέση καταναλωτών και χρηστών, και δη όταν πρόκειται για τη δυνατότητα παροχής τεχνικής και νομικής προστασίας, καθώς και για την αποζημίωση ή αποκατάσταση προκληθείσας ζημίας με γνώμονα την ειδική κατάσταση των — για αναπάντεχους λόγους — οικονομικά αδύναμων καταναλωτών.

4.12

Πρέπει να συσφιχθεί η συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις αρμόδιες εθνικές αρχές και να αναλυθεί εις βάθος το πεδίο εφαρμογής με την προσθήκη παρόμοιων μηχανισμών επαλήθευσης. Επίσης, πρέπει να υπάρξει περαιτέρω εναρμόνιση των κυρώσεων, της αποτελεσματικότητας και των μηχανισμών λειτουργίας του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 για τη συνεργασία όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών. Επιπλέον, πρέπει οι καταναλωτές να μπορούν να επιλέγουν ασφαλή προϊόντα και υπηρεσίες, στοιχείο που προϋποθέτει την αποτελεσματική εποπτεία των αγορών. Γι’ αυτόν τον λόγο, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα εγκριθεί η αναθεώρηση της σχετικής με την ασφάλεια των προϊόντων νομοθεσίας.

4.13

Όσον αφορά τα μέτρα μετριασμού, αυτά αφορούν παρεμβάσεις υπέρ όσων καταναλωτών έχουν ήδη περιέλθει σε άσχημη οικονομική κατάσταση εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Σκοπός των λόγω μέτρων είναι η αρωγή των πληγέντων έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αυτές τις καταστάσεις, στο μέτρο που θα μπορούν να ικανοποιούν στο μέλλον τις βασικές τους ανάγκες με όρους αξιοπρεπούς διαβίωσης.

4.14

Τόσο σε αυτή την κατηγορία μέτρων όσο και στα μέτρα αποκατάστασης που μπορούν να υιοθετήσουν τα κράτη μέλη είναι σημαντικό να εξεταστεί η λύση της συνδρομής εκ μέρους των οικογενειακών και κοινωνικών δικτύων· από την πλευρά τους, τα δίκτυα αυτά πρέπει να υποστηρίζονται θεσμικά από τις αρμόδιες υπηρεσίες έτσι ώστε να μπορούν να επιτελούν αυτή τη λειτουργία. Στη σύσταση αυτών των ταμείων αλληλεγγύης θα μπορούσαν να συντελέσουν και πόροι από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, προς αποφυγή φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού, μέσω της εκπλήρωσης των σκοπών τους.

4.15

Στα μέτρα αποκατάστασης συμπεριλαμβάνονται όλα όσα προωθούν εναλλακτικές λύσεις για την απεμπλοκή του ατόμου από το οικονομικό τέλμα κατά τρόπο πραγματικά βιώσιμο. Επί του προκειμένου, συνιστάται η κατάρτιση και εφαρμογή ενός «σχεδίου διάσωσης των πολιτών», που θα συμβάλει στην αναθέρμανση της οικογενειακής οικονομίας μέσω της ανάκτησης της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, θα αντισταθμίζει τις απώλειες και περικοπές που υπέστησαν κατά την οικονομική κρίση και θα αντιστοιχεί κατά ισότιμο τρόπο στα μέτρα που προβλέφθηκαν για τη διάσωση των τραπεζών, από τα οποία επωφελήθηκαν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τούτο είναι περισσότερο σύμφωνο με το σημείο 5 των κατευθυντήριων γραμμών που εξέδωσε το 1999 ο ΟΗΕ για την προστασία του καταναλωτή: «Οι πολιτικές προαγωγής της βιώσιμης κατανάλωσης πρέπει να αποσκοπούν στην απαλοιφή της φτώχειας, στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών όλων των μελών της κοινωνίας και στον περιορισμό των ανισοτήτων, τόσο σε εθνική όσο και σε διακρατική κλίμακα».

4.16

Επίσης το άρθρο 34 παράγραφος 3 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, και για λόγους καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, παρέχει τη δυνατότητα στην ΕΕ και στα κράτη μέλη να εγκαθιδρύουν μηχανισμούς που θα εγγυώνται μια αξιοπρεπή διαβίωση σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους.

4.17

Τέλος, θα ήταν ενδιαφέρουσα η διεξαγωγή ερευνών και μελετών με θέμα τα αίτια που προκαλούν τη δημιουργία και τη διάδοση της οικονομικής δυσπραγίας των καταναλωτών.

4.18

Μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να παρακωλύσουν τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς περιλαμβάνονται οι οικονομικές πιέσεις που ασκούνται εις βάρος του καταναλωτή κατά την εμπορική συναλλαγή, εξαιτίας της άνισης και εξαρτημένης θέσης στην οποία βρίσκεται. Αυτή η θέση ενδέχεται να επηρεάσει τη θέλησή του και να αποτελέσει ελάττωμα βουλήσεως κατά την αποδοχή της συναλλαγής. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλονται στους καταναλωτές είτε συμβάσεις, τις οποίες δεν θα είχαν κανονικά υπογράψει ή αποδεχθεί, είτε δυσανάλογες ρήτρες, τις οποίες επίσης δεν θα είχαν κάνει δεκτές οικειοθελώς.

4.19

Η ΕΟΚΕ οφείλει να αναλύσει τόσο αυτό το ελάττωμα που επηρεάζει την αποδοχή της σύμβασης από την πλευρά του καταναλωτή, όσο και τη στρέβλωση που προκαλεί στον ανταγωνισμό η δυσλειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Τα δε υπόλοιπα θεσμικά όργανα της ΕΕ οφείλουν να αποδώσουν στο εν λόγω ζήτημα τη δέουσα σημασία, λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα για την αποτροπή φαινομένων άσκησης οικονομικών πιέσεων στις εμπορικές συναλλαγές όσων καταναλωτών βρίσκονται σε δυσχερή οικονομική θέση.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/10

Εισηγήτρια:

η κ. Vareikytė

1.1

Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτάται από την έρευνα και την καινοτομία. Η Ευρώπη χρειάζεται ακόμη 1 εκατομμύριο ερευνητές έως το 2020 προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έρευνα θα δημιουργήσει επίσης 3,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και θα αυξήσει το ετήσιο ΑΕγχΠ της ΕΕ κατά 795 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2025, εάν επιτευχθεί ο στόχος της επένδυσης 3 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ στην Ε&Α έως το 2020 (1).

1.2

Η προώθηση της ισότητας των φύλων και των ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες αποτελεί δέσμευση της ΕΕ σε όλους τους τομείς πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας και της καινοτομίας (Ε+K). Τα διαθέσιμα στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο δείχνουν εμφανέστατη ανισορροπία μεταξύ γυναικών και ανδρών στον ευρωπαϊκό ερευνητικό τομέα (2).

1.3

Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των φύλων είναι ζωτικής σημασίας για ένα αποτελεσματικό σύστημα έρευνας. Για την επίτευξη των πολιτικών στόχων της έρευνας, τα κράτη μέλη και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να αξιοποιήσουν όλο το διαθέσιμο ανθρώπινο κεφάλαιο.

1.4

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει πρόταση σύστασης προς τα κράτη μέλη που θα περιλαμβάνει κοινές κατευθύνσεις για θεσμικές αλλαγές που θα προωθήσουν την ισότητα των φύλων στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα, όπως αναφερόταν στην ανακοίνωση του 2012 για τον Ευρωπαϊκό χώρο έρευνας.

1.5

Η σύσταση θα πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εξαλείψουν τους νομικούς και άλλους φραγμούς στην πρόσληψη, τη διατήρηση και την επαγγελματική πρόοδο των ερευνητριών, να αντιμετωπίζει τις ανισορροπίες μεταξύ των φύλων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να ενισχύει τη διάσταση των φύλων στα ερευνητικά προγράμματα.

1.6

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να συνεχίσει την ανάπτυξη και υλοποίηση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών στους τομείς ΕΤΜΜ (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά) και στην έρευνα.

1.7

Θα πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των αρμοδίων διευθύνσεων της Επιτροπής (ΓΔ Εκπαίδευση και πολιτισμός και ΓΔ Έρευνα και καινοτομία).

1.8

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης τη συλλογή και διάδοση χωριστών δεδομένων ανά φύλο σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία στο πλαίσιο της Eurostat.

1.9

Τα κράτη μέλη πρέπει να επιδιώξουν τη βελτίωση του νομικού και πολιτικού τους πλαισίου για την ισότητα των φύλων στην έρευνα, βάσει των συστάσεων της ανακοίνωσης ΕΧΕ και του προγράμματος «Ορίζων 2020».

1.10

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να εγγυηθούν τη δαπάνη 3 % του ΑΕγχΠ στην έρευνα και την ανάπτυξη, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

1.11

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να καταστήσουν τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία και τους υπόλοιπους μηχανισμούς χρηματοδότησης διαθέσιμα σε πρωτοβουλίες θεσμικών αλλαγών, σύμφωνα με την ανακοίνωση ΕΧΕ.

1.12

Η αξιολόγηση, πιστοποίηση και χρηματοδότηση των ερευνητικών ιδρυμάτων και οργανισμών θα πρέπει να συνδέεται με τις επιδόσεις τους στην ισότητα των φύλων.

1.13

Τα κράτη μέλη, από κοινού με τα δημόσια/εθνικά ερευνητικά ιδρύματα και τους κοινωνικούς εταίρους, θα πρέπει να διερευνήσουν τρόπους διασφάλισης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, μέσω της ανάπτυξης και της υλοποίησης φιλικών προς τις οικογένειες πολιτικών, τόσο για τις ερευνήτριες όσο για τους ερευνητές.

1.14

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να στηρίξουν και να ενισχύσουν το διάλογο μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και σχετικών κοινωνικών εταίρων.

1.15

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα να εξασφαλίσουν ισορροπία των φύλων στους τομείς της λήψης αποφάσεων, της επιλογής και άλλους καίριους τομείς.

1.16

Οι προσπάθειες για ισότητα των φύλων θα πρέπει να ενσωματωθούν στις διαδικασίες προγραμματισμού των ερευνητικών ιδρυμάτων και των πανεπιστημίων και στα αντίστοιχα τμήματά τους.

1.17

Η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερο διάλογο με τους εκδότες και τους συντάκτες επιστημονικών δημοσιεύσεων, προκειμένου να εξαλειφθεί η μεροληψία για λόγους φύλου και να αυξηθεί η συμμετοχή γυναικών επιστημόνων σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, εκδοτικά σημειώματα, αξιολογήσεις και ερευνητικά άρθρα.

2.1

Το 2005, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έθεσε στόχο οι γυναίκες να καταλαμβάνουν 25 % των ηγετικών ερευνητικών θέσεων του δημοσίου τομέα. Ωστόσο, η ανισορροπία των φύλων στη λήψη αποφάσεων παραμένει: το 2010, μόλις 15,5 % των επικεφαλής ιδρυμάτων και 10 % των πρυτάνεων ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ήταν γυναίκες.

2.2

Η οριζόντια διακριτική μεταχείριση παραμένει σε πολυάριθμους οικονομικούς και ερευνητικούς τομείς. Το ποσοστό των γυναικών μεταξύ των ερευνητών είναι υψηλότερο στους τομείς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της δημόσιας διοίκησης από ό,τι στον τομέα των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Σε όλη την Ευρώπη, το ποσοστό γυναικών μεταξύ των καθηγητών (1ης βαθμίδας) είναι υψηλότερο στους τομείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών (28,4 % και 19,4 % αντιστοίχως) και χαμηλότερο στη μηχανική και την τεχνολογία (7,9 %).

2.3

Οι πανεπιστημιακές σταδιοδρομίες των γυναικών υφίστανται επίσης σημαντική κάθετη διακριτική μεταχείριση. Το 2010, το ποσοστό γυναικών μεταξύ των φοιτητών (55 %) και των αποφοίτων (59 %) υπερέβαινε αυτό των ανδρών, ωστόσο οι άνδρες υπερτερούσαν των γυναικών μεταξύ των κατόχων διδακτορικών τίτλων (το ποσοστό των γυναικών μεταξύ των φοιτητών έφτανε το 49 % και μεταξύ των Διδακτόρων το 46 %). Επιπλέον, οι γυναίκες αποτελούσαν 44 % του πανεπιστημιακού προσωπικού 3ης βαθμίδας, 37 % του 2ης βαθμίδας και μόλις 20 % του προσωπικού 1ης βαθμίδας. Η υποεκπροσώπηση των γυναικών είναι ακόμα πιο εμφανής στην επιστήμη και τη μηχανική, όπου αποτελούν μόλις 33 % του πανεπιστημιακού προσωπικού 3ης βαθμίδας, 23 % του 2ης βαθμίδας και μόλις 11 % του προσωπικού 1ης βαθμίδας (4).

2.4

Η επίτευξη πραγματικής ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής αποτελεί βασικό παράγοντα για την επίτευξη ισότητας των φύλων. Η σταδιοδρομία των ερευνητριών δεν εμποδίζεται μόνο από αόρατους φραγμούς, την λεγόμενη «γυάλινη οροφή» αλλά και από «τον φραγμό» της μητρότητας, καθώς οι γυναίκες εξακολουθούν να επωμίζονται τα περισσότερα βάρη της φροντίδας και των οικιακών εργασιών.

2.5

Άλλοι σημαντικοί φραγμοί και περιορισμοί στην πρόσληψη, τη διατήρηση και την πρόοδο των γυναικών στο ευρωπαϊκό επιστημονικό σύστημα περιλαμβάνουν: την έλλειψη δημοκρατικότητας και διαφάνειας στις διαδικασίες πρόληψης και προαγωγής, τη μεροληψία ανά φύλο κατά την αξιολόγηση των επιδόσεων, την αδιαφάνεια στους φορείς λήψης αποφάσεων και τη διατήρηση στερεοτύπων σχετικά με τις γυναίκες και την επιστήμη. Τα ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα συνεχίζουν να χρήζουν ουσιαστικού εκσυγχρονισμού προκειμένου να παρέχουν τις διαρθρωτικές συνθήκες που θα επιτρέπουν ίσες ευκαιρίες για γυναίκες και άνδρες.

3.1

Η Ε+Κ αποτελούν βασικούς μοχλούς της ευρωπαϊκής οικονομικής ανάπτυξης. Η Ευρώπη χρειάζεται ακόμη 1 εκατομμύριο ερευνητές έως το 2020 προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έρευνα και η καινοτομία δεν αποτελούν απλώς προαπαιτούμενα για να καταστεί η ΕΕ κοινωνία γνώσης, αλλά θα δημιουργήσουν επίσης 3,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και θα αυξήσουν το ετήσιο ΑΕγχΠ της ΕΕ κατά 795 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2025, εάν επιτευχθεί ο στόχος της επένδυσης 4 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ στην Ε&Α έως το 2020 (5).

3.2

Η ισότητα των φύλων είναι ζωτικής σημασίας για ένα αποτελεσματικό σύστημα έρευνας. Για την επίτευξη των πολιτικών στόχων της έρευνας, τα κράτη μέλη και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να αξιοποιήσουν όλο το διαθέσιμο ανθρώπινο κεφάλαιο, όσον αφορά ταλέντα και πόρους. Η πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού των δεξιοτήτων, των γνώσεων και των προσόντων των γυναικών θα συμβάλει στην ενίσχυση της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, ζωτικής σημασίας παραγόντων για μια ευημερούσα οικονομία.

3.3

Για να έχει σημασία στην κοινωνία η υψηλής ποιότητας έρευνα, πρέπει να εξεταστούν πολλές διαφορετικές επιλογές. Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα όταν οι ερευνητικές κοινότητες χαρακτηρίζονται από πολυμορφία, και είναι ικανές να συνεργαστούν εντός και μεταξύ διαφορετικών πεδίων. Η έρευνα και η εκπαίδευση είναι αναπόσπαστα στοιχεία της χάραξης πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης και συμβάλουν σε έναν πιο πολύμορφο και πιο ανοιχτό δημόσιο διάλογο με μεγαλύτερο κριτικό πνεύμα (6).

3.4

Η πρόσληψη περισσότερων γυναικών στον τομέα της έρευνας θα ενισχύσει το γνωσιολογικό δυναμικό, θα βελτιώσει την ποιότητα της παραγόμενης γνώσης και θα καταστήσει τον τομέα πιο ισχυρό και ανταγωνιστικό. Μελέτες καταδεικνύουν πως οι ετερογενείς ερευνητικές ομάδες είναι πιο στιβαρές και καινοτόμες από τις ομοιογενείς (7) και πως η πολυμορφία της γνώσης και του κοινωνικού κεφαλαίου στις ομάδες είναι σημαντική για την παραγωγή νέων ιδεών (8). Επίσης, οι καινοτομίες των φύλων στην επιστήμη, την ιατρική, τη μηχανική και το περιβάλλον χρησιμοποιούν το φύλο και την ανάλυση των φύλων ως μέσο ενθάρρυνσης νέων ιδεών, υπηρεσιών και τεχνολογιών (9).

3.5

Η σύγκριση των δεικτών φύλου των κρατών μελών οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι χώρες με τον υψηλότερο Δείκτη ισότητας των φύλων (ΔΙΦ) τείνουν να δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕγχΠ τους στην έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και να επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα στην καινοτομία.

3.6

Η ενσωμάτωση ανάλυσης ανά φύλο στον τομέα της Ε+Κ εγγυάται πως η έρευνα, καθώς και οι σημερινές καινοτομίες, θα λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τις ανάγκες, στάσεις και συμπεριφορές γυναικών και ανδρών. Οι μελέτες δείχνουν πως η ενσωμάτωση ανάλυσης ανά φύλο ενισχύει τη σημασία και την ποιότητα της έρευνας και της καινοτομίας. Προσδίδει επίσης αξία στην κοινωνία και τις επιχειρήσεις, επιτρέποντας στην έρευνα να ανταποκριθεί σε ευρεία και ποικίλη βάση χρηστών και δημιουργώντας διαδικασίες καινοτομίας με λιγότερους αποκλεισμούς, όπως αποδεικνύει το έργο «Καινοτομία μέσω φύλου» (10).

4.1

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει πρόταση σύστασης προς τα κράτη μέλη που θα περιλαμβάνει κοινές κατευθύνσεις για θεσμικές αλλαγές που θα προωθήσουν την ισότητα των φύλων στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα, όπως αναφέρθηκε στην ανακοίνωση του 2012 για τον Ευρωπαϊκό χώρο έρευνας. Η σύσταση θα πρέπει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να εξαλείψουν τους νομικούς και άλλους φραγμούς στην πρόσληψη, τη διατήρηση και την επαγγελματική πρόοδο των ερευνητριών, να αντιμετωπίζει τις ανισορροπίες μεταξύ των φύλων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να ενισχύει τη διάσταση των φύλων στα ερευνητικά προγράμματα. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει ολοκληρωμένο κατάλογο των αποτελεσματικότερων παραδειγμάτων στις χώρες του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ).

4.2

Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Επιτροπή να συνεχίσει την ανάπτυξη και υλοποίηση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών στους τομείς ΕΤΜΜ (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά) και στην έρευνα, καθώς και ειδικών προγραμμάτων επαγγελματικού προσανατολισμού και συνδρομής. Προς τούτο, θα πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των αρμοδίων διευθύνσεων της Επιτροπής (ΓΔ Εκπαίδευση και πολιτισμός και ΓΔ Έρευνα και καινοτομία). Αυτή η συνεργασία θα επιτρέψει κοινές προσπάθειες για την εξασφάλιση καλύτερων αποτελεσμάτων όσον αφορά την ισότητα των φύλων, την έρευνα και την εκπαίδευση συνολικά.

4.3

Η Επιτροπή πρέπει να εξασφαλίσει ισορροπία των φύλων στα προγράμματα εκπαιδευτικής και ερευνητικής κινητικότητας της ΕΕ.

4.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης τη συλλογή και διάδοση χωριστών δεδομένων ανά φύλο σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία στο πλαίσιο της Eurostat, προκειμένου να εξασφαλιστούν πιο αξιόπιστοι και συγκρίσιμοι δείκτες, ομαλότερες διαδικασίες συλλογής και παρακολούθησης δεδομένων, που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη της στρατηγικής για την ισότητα των φύλων μετά το 2015.

5.1

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να ευθυγραμμίσουν τις εθνικές τους πολιτικές για την ισότητα των φύλων στην έρευνα και την καινοτομία με τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας και το Πρόγραμμα «Ορίζων 2020».

5.2

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να εγγυηθούν τη δαπάνη 3 % του ΑΕγχΠ στην έρευνα και την ανάπτυξη, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Σήμερα, οι μέσες δαπάνες της ΕΕ των 28 για την Ε+Α φτάνει το 2,07 % (11), πράγμα που δυσχεραίνει την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας και εμποδίζει τα ερευνητικά ιδρύματα να αξιοποιήσουν πλήρως τη δεξαμενή ταλέντων.

5.3

Τα κράτη μέλη πρέπει να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν προγράμματα ευαισθητοποίησης ειδικά προσαρμοσμένα για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών στους τομείς ΕΤΜΜ και στην έρευνα, ξεκινώντας από την προώθηση αυτών των πεδίων στα σχολεία.

5.4

Η ΕΟΚΕ φρονεί πως ένα από τα αποτελεσματικότερα μέτρα για τη βελτίωση της ισορροπίας των φύλων στην εκπαίδευση και την έρευνα συνίσταται στην παροχή οικονομικών κινήτρων στα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα που παρουσιάζουν σταθερή πρόοδο προς την κατεύθυνση της ισορροπίας των φύλων. Τα κράτη μέλη πρέπει να συνδέσουν την αξιολόγηση, την πιστοποίηση και τη χρηματοδότηση των ερευνητικών ιδρυμάτων και οργανισμών με τις επιδόσεις τους στον τομέα της ισορροπίας των φύλων.

5.5

Για να χτιστούν ισχυρά θεμέλια για την επειγόντως αναγκαία διαρθρωτική αλλαγή στα ερευνητικά ιδρύματα και οργανισμούς της Ευρώπης, τα κράτη μέλη και οι αρμόδιοι φορείς τους θα πρέπει να αναπτύξουν μεθοδολογία για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δράσεών τους ως προς την ισότητα των φύλων.

5.6

Τα κράτη μέλη, από κοινού με τα αντίστοιχα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα και τους κοινωνικούς εταίρους, θα πρέπει να διερευνήσουν τρόπους διασφάλισης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, μέσω της ανάπτυξης και της υλοποίησης φιλικών προς τις οικογένειες πολιτικών, τόσο για τις ερευνήτριες όσο για τους ερευνητές, όπως οι υπηρεσίες φροντίδας παιδιών, η τηλεργασία, η μερική απασχόληση κλπ.

5.7

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ερευνητικά ιδρύματα να εξασφαλίσουν την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στους τομείς της λήψης αποφάσεων, της επιλογής και άλλους καίριους τομείς.

5.8

Οι προσπάθειες για ισότητα των φύλων θα πρέπει να ενσωματωθούν στις διαδικασίες προγραμματισμού των ερευνητικών ιδρυμάτων και των πανεπιστημίων και στα αντίστοιχα τμήματά τους. Θα πρέπει να αναπτυχθούν σχέδια δράσης σε κάθε επίπεδο, με ετήσιες εκθέσεις επί ποσοτικών στόχων, μέτρων και αποτελεσμάτων. Τα τμήματα θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία και να καταστούν υπεύθυνα, μέσω της χάραξης των δικών τους στόχων και μέτρων. Οι γυναίκες θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν σε αυτό το σχεδιασμό, προκειμένου να αποφευχθεί η παράβλεψη των ερευνητριών και των συμφερόντων τους.

5.9

Η επιστήμη και η καινοτομία είναι εξαιρετικά επωφελείς για τις επιχειρήσεις. Τα κράτη μέλη θα πρέπει κατά συνέπεια να στηρίξουν και να ενισχύσουν το διάλογο μεταξύ των ερευνητικών ιδρυμάτων, των επιχειρήσεων και των σχετικών κοινωνικών εταίρων. Αυτός ο διάλογος θα εγγυηθεί τη διεξαγωγή πιο χρήσιμων για τις επιχειρήσεις ερευνών και θα επιτρέψει στα ερευνητικά ιδρύματα να διαφοροποιήσουν τους προϋπολογισμούς τους.

5.10

Η ΕΟΚΕ ζητεί περισσότερο διάλογο με τους εκδότες και τους συντάκτες επιστημονικών δημοσιεύσεων, προκειμένου να εξαλειφθεί η μεροληψία για λόγους φύλου και να αυξηθεί η συμμετοχή γυναικών επιστημόνων σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, εκδοτικά σημειώματα, αξιολογήσεις και ερευνητικά άρθρα.

5.11

Διάλογος θα πρέπει να διεξαχθεί και μεταξύ επιστημόνων διαφορετικών γενεών, για να ενισχυθεί η συνεργασία στην έρευνα και να δοθούν επιπλέον ευκαιρίες μάθησης στους νέους ερευνητές.

5.12

Η ηγεσία έχει σημαντική επίδραση στην ερευνητική δραστηριότητα και διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη της ποιότητας. Εκτός από τους άνδρες, πρέπει και οι γυναίκες να συμμετέχουν σε δράσεις κατάρτισης για την ανάληψη υψηλόβαθμων θέσεων. Τα ηγετικά στελέχη θα πρέπει να καταρτίζονται για ζητήματα ισότητας των φύλων στην έρευνα, που αποτελεί ξεχωριστό τομέα εμπειρογνωμοσύνης.

5.13

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τα διεθνή και εθνικά συστήματα βράβευσης, όπως το πρόγραμμα «Για τις γυναίκες στην επιστήμη» της UNESCO και της L'Oréal (12), το «Athena Swan» (13) και άλλες πρωτοβουλίες, καθώς δεν ενθαρρύνουν απλώς τις γυναίκες να συμμετέχουν σε επιστημονικές δραστηριότητες και καλούν τα ιδρύματα να υλοποιήσουν διαρθρωτικές αλλαγές, αλλά καθίστανται ιδιαίτερα αποτελεσματικό επικοινωνιακό εργαλείο για την προώθηση της ισότητας των φύλων.

6.1

Ένα από τα μέτρα για την προώθηση της ισορροπίας των φύλων είναι η μετριοπαθής θετική δράση, όπως προβλέπεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εντός των ορίων που έχει θέσει η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αυτές οι δράσεις επιτρέπουν να δίνεται προτεραιότητα στους υποψηφίους φύλου που εκπροσωπεί λιγότερο από 40 % των εργαζομένων σε αυτήν την κατηγορία θέσης, εάν περισσότεροι του ενός υποψήφιοι έχουν τα ίδια περίπου προσόντα.

6.2

Τα ερευνητικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια έχουν δύο τρόπους αντιμετώπισης πιθανής διακριτικής μεταχείρισης λόγω φύλου στην πρόσληψη προσωπικού. Ο πρώτος συνίσταται σε κατευθυντήριες γραμμές που εγγυώνται την εποπτεία των διαδικασιών πρόσληψης από το διοικητικό συμβούλιο της σχολής, το διαμεσολαβητή για την ισότητα των φύλων ή άλλο αρμόδιο φορέα. Ο δεύτερος συνίσταται στην υποχρέωση των σχολών να αναφέρουν τις προσλήψεις τους ώστε να καταρτίζονται στατιστικά στοιχεία ανά φύλο επί των υποψηφίων, των αρχικά επιλεγμένων και των προσληφθέντων. Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί ο άτυπος χαρακτήρας των πρακτικών πρόσληψης, καθώς τείνει να ευνοεί τους άνδρες. Σε αυτόν περιλαμβάνονται οι «άτυπες προσκλήσεις» υποβολής υποψηφιότητας για μια θέση, και η διατύπωση των αγγελιών για θέσεις εργασίας κατά τρόπον ώστε να συνάδουν καλύτερα με τα προσόντα και τις εμπειρίες των ανδρών.

6.3

Μπορούν να θεσπιστούν προσαρμοσμένα προγράμματα και κέντρα παιδικής φροντίδας. Αυτό μπορεί να αξιοποιείται στις προκηρύξεις θέσεων εργασίας για την προσέλκυση υποψηφίων. Η προσφορά προαιρετικής επέκτασης της περιόδου υποτροφίας μετά από γονική άδεια είναι επίσης αποτελεσματικός τρόπος προσέλκυσης περισσότερων υποψηφίων και από τα δύο φύλα.

6.4

Πολυάριθμες ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει ξεχωριστές βάσεις δεδομένων για τις γυναίκες επιστήμονες και εμπειρογνώμονες. Αυτές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες κατά την αναζήτηση συγκεκριμένου επιστήμονα ή επιστήμονα με συγκεκριμένες δεξιότητες για μια ερευνητική ομάδα ή ίδρυμα όπου οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται.

6.5

Θα πρέπει να καλλιεργηθεί η χάραξη προϋπολογισμών με γνώμονα το φύλο προκειμένου να λαμβάνεται υπόψη το φύλο στους προϋπολογισμούς και την κατανομή των πόρων. Αυτό περιλαμβάνει την ενσωμάτωση πτυχής φύλου σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας προϋπολογισμού, πράγμα που επιτρέπει την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της ισότητας και την στοχευμένη παρέμβαση όπου αυτό απαιτείται.

6.6

Θα μπορούσαν να θεσπιστούν ειδικοί εθνικοί και/ή θεσμικοί πόροι ειδικά για την οικονομική στήριξη των ερευνητριών σε πεδία με χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών. Επίσης, τα ιδρύματα και/ή τα τμήματα που δρουν για την προώθηση της ισότητας των φύλων και επιδεικνύουν καλές επιδόσεις μπορούν να επιβραβεύονται μέσω προγραμμάτων παροχής κινήτρων.

6.7

Η ισορροπία των φύλων στη θητεία σε επιτροπές μπορεί να βελτιωθεί μέσω της ενθάρρυνσης των τμημάτων να προσκαλούν γυναίκες επιστήμονες από τρίτες χώρες ως προσκεκλημένες καθηγήτριες και μέλη επιτροπών.

6.8

Οι εργοδότες θα πρέπει να αποφεύγουν να ζητούν υψηλό βαθμό εξειδίκευσης στην αναζήτηση ερευνητικών συνεργατών και μεταδιδακτορικών ερευνητικών συνεργατών, προκειμένου να προσελκύουν περισσότερους υποψηφίους και να αποφεύγεται η πρόωρη απόρριψη υποψηφίων.

6.9

Όλες οι επιτροπές πρόσληψης πρέπει να περιλαμβάνουν γυναίκες μέλη και να είναι ισορροπημένες ως προς το φύλο. Αυτό ενδέχεται να συμβάλει στην υποβολή υποψηφιότητας και την πρόσληψη γυναικών υποψηφίων.

6.10

Η ευαισθητοποίηση για το φύλο και η γνώση γύρω από την ισότητα των φύλων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στα προγράμματα κατάρτισης διευθυντικών στελεχών. Οι δεξιότητες ισότητας των φύλων μπορούν να αποτελούν κριτήριο για την πλήρωση διευθυντικών θέσεων και μέρος της αξιολόγησης των διευθυντικών στελεχών (14).

6.11

Είναι καθοριστικής σημασίας η παρακολούθηση της ισότητας των φύλων μέσω κατάλληλων δεικτών για τους ανθρώπινους πόρους και τη διάθεση των δημοσιονομικών πόρων. Η συλλογή δεδομένων θα πρέπει να εγγυάται τη συμμόρφωση με το διαχωρισμό των στοιχείων ανά φύλο.

6.12

Οι ερευνητικές ομάδες τονώνουν το ερευνητικό περιβάλλον. Μελέτες έχουν δείξει πως ομάδες με άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα είναι πιθανότερο να έχουν ευρύτερη ερευνητική προοπτική. Μελέτες δείχνουν επίσης πως η θέσπιση μικτών ερευνητικών ομάδων δημιουργεί καλύτερες συνθήκες για τη δημιουργικότητα και την καινοτομία και ενισχύει τη συχνότητα των δημοσιεύσεων (15).

6.13

Πακέτα εκκίνησης (που θα αποτελούνται από πόρους για τη λειτουργία προγραμμάτων, την εύρεση εξοπλισμού και την καταβολή μισθών για ερευνητικούς βοηθούς) μπορούν να διευκολύνουν νεοπροσληφθείσες γυναίκες να καταξιωθούν ως ερευνήτριες. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι γυναίκες δεν διαπραγματεύονται εξίσου καλές ερευνητικές συνθήκες με τους άνδρες. Τα πακέτα εκκίνησης αποτελούν προσπάθεια να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα, και θα πρέπει να εξεταστούν.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/16

Εισηγήτρια:

η κ. Béatrice OUIN

1.1

Προς την Ευρωπαϊκή Ένωση:

1.2

Προς τα κράτη μέλη:

1.3

Προς τους κοινωνικούς εταίρους:

1.3.1

Προς τους επιχειρηματίες:

1.3.2

Προς τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τις οργανώσεις εργοδοτών και τα συμβούλια εργαζομένων:

2.1

Η παρούσα γνωμοδότηση πραγματεύεται μόνο τις υπηρεσίες και τις θέσεις εργασίας σε ιδιωτικές κατοικίες οικογενειών και όχι όλες τις συναφείς υπηρεσίες (βρεφονηπιακοί σταθμοί, οίκοι ευγηρίας, σχολικά κυλικεία, σταθμοί φύλαξης μετά το σχολείο κλπ.). Η ανάπτυξη και η επαγγελματοποίηση της οικιακής εργασίας είναι στρατηγικής σημασίας για την επαγγελματική ισότητα διότι οι γυναίκες είναι ως επί τον πλείστον εκείνες που εκτελούν οικιακή εργασία, όπως επίσης οι γυναίκες είναι εκείνες που χρειάζονται υπηρεσίες παιδικής μέριμνας, φροντίδας των ηλικιωμένων και συντήρηση της κατοικίας για να αποκτήσουν ισότιμη θέση με τους άνδρες στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Οι υπηρεσίες αυτές είναι επωφελείς τόσο για τα άτομα όσο και για την κοινωνία στο σύνολο της. Δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, ανταποκρίνονται στις ανάγκες μιας γηράσκουσας κοινωνίας, ευνοούν τη συμφιλίωση της ιδιωτικής και της επαγγελματικής ζωής. Πρόκειται για υπηρεσίες οι οποίες βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και την κοινωνική ένταξη, αλλά και διευκολύνουν την παραμονή των ηλικιωμένων στην οικία τους.

2.2

Όσον αφορά τις υπηρεσίες προς την οικογένεια, ενίοτε είναι σκόπιμη η διάκριση σε τρεις κύριους τομείς: συντήρηση της οικίας, φύλαξη των παιδιών και φύλαξη ασθενών, ατόμων με σοβαρή αναπηρία ή ηλικιωμένων. Κρίνεται σκόπιμη η διαφοροποίηση των τομέων αυτών δεδομένου ότι τα προσόντα και οι τίτλοι που απαιτούνται, αν και συνδέονται, διαφέρουν αισθητά, ενώ το ίδιο ισχύει για τις θεσμικές και οργανωτικές δομές των διαφόρων τομέων ή υπηρεσιών ανάλογα με τη χώρα, καθώς και για τις συνθήκες, το καθεστώς και την εικόνα των ατόμων που παρέχουν τις εν λόγω υπηρεσίες.

2.3

Αξίζει να επισημανθεί ότι επί του παρόντος, σημαντικό τμήμα της βοήθειας που χρειάζονται οι οικογένειες παρέχεται από αδήλωτους εργαζομένους, πράγμα το οποίο είναι επιζήμιο τόσο για τους ίδιους όσο και για τις οικογένειες και τα κράτη.

2.4

Για την ανάπτυξη των υπηρεσιών προς την οικογένεια χρειάζονται προσπάθειες για την αναβάθμισή τους, καθώς και η υπερνίκηση του βάρους της παράδοσης σύμφωνα με την οποία οι εν λόγω εργασίες, οι οποίες ακόμη πραγματοποιούνται δωρεάν από τις νοικοκυρές, εξακολουθούν να θεωρούνται ως εργασίες χαμηλής ειδίκευσης.

2.5

Η ανάδειξη των εν λόγω εργασιών, η επαγγελματοποίησή τους και η μετατροπή τους σε πραγματικά επαγγέλματα, με εξασφάλιση συμβάσεων εργασίας, κατάρτισης, κοινωνικής προστασίας, επαγγελματικής ανέλιξης και ισοδύναμων δικαιωμάτων με τους υπολοίπους εργαζομένους αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξή τους.

2.6

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη διατυπώσει συγκεκριμένες συστάσεις σχετικά με την ανάπτυξη του τομέα των προσωπικών υπηρεσιών (1), σχετικά με την επαγγελματοποίηση των οικιακών εργασιών (2), σχετικά με την καταπολέμηση της παραοικονομίας και της αδήλωτης εργασίας (3), καθώς και σχετικά με τον αντίκτυπο των κοινωνικών επενδύσεων (4), οι οποίες αναφέρονται απλώς ενδεικτικά εν προκειμένω.

2.7

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θέτει ως στόχο την επίτευξη ποσοστού απασχόλησης 75 % για τους άνδρες και τις γυναίκες ηλικίας από 25 έως 65 ετών. Ωστόσο, η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών συγκρούεται σήμερα, μεταξύ άλλων, με το ζήτημα των οικογενειακών ευθυνών και ο στόχος της επαγγελματικής ισότητας προσκρούει στην περιορισμένη συμμετοχή των ανδρών στην ανάληψη των ίδιων οικογενειακών ευθυνών. Η στρατηγική προσκρούει στα μέτρα λιτότητας που μειώνουν τις δημόσιες δαπάνες για τις υπηρεσίες φροντίδας που, σε μεγάλο βαθμό, απασχολούν γυναίκες, και έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ευθυνών φροντίδας εντός της οικογένειας. Αυτή η μείωση στην παροχή υποδομών μέριμνας σε πολλά κράτη μέλη και οι ανισότητες μεταξύ γυναικών και ανδρών στην κατανομή της μη αμειβόμενης οικιακής εργασίας παρεμποδίζουν την επίτευξη του στόχου της επαγγελματικής ισότητας.

2.8

Η επαγγελματική ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών υπολογίζεται βάσει του μισθολογικού χάσματος και της συγκέντρωσης των γυναικών σε ορισμένους επαγγελματικούς κλάδους (διαχωρισμός των φύλων στην εργασία) και των ανδρών σε άλλους κλάδους. Η ανάπτυξη των υπηρεσιών προς την οικογένεια θα συμβάλει στην αύξηση του ποσοστού της γυναικείας πλήρους απασχόλησης, την πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση και στη βελτίωση της επαγγελματικής ανέλιξης τόσο για τους παρόχους όσο και για τους αποδέκτες των υπηρεσιών αυτών.

2.9

Η δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα των οικιακών υπηρεσιών, των οποίων η ειδίκευση και οι ικανότητες θα αναγνωρίζονται με καλύτερους μισθούς και λιγότερο επισφαλή απασχόληση, θα καταστήσει δυνατή την προσέλκυση ανδρών στα εν λόγω επαγγέλματα. Απαιτείται επίσης να αναληφθεί δράση για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών κατά τρόπο ώστε να μην αντιλαμβάνονται τις εργασίες αυτές ως γυναικείες.

2.10

Η ανάπτυξη των εν λόγω υπηρεσιών μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Εάν κάθε οικογένεια αναθέτει σε τρίτους μία ώρα οικιακών εργασιών την εβδομάδα, υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας 5,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας (5). Στην προκειμένη περίπτωση, υφίστανται επίσης περιθώρια για κοινωνική και τεχνολογική καινοτομία. Άλλωστε, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της μείωσης των κοινωνικών υπηρεσιών προς τις οικογένειες, οι ανάγκες αυξάνονται αναπόφευκτα. Εν προκειμένω είναι σημαντικό να επισημανθεί η ελευθερία της επιλογής των νοικοκυριών να αναζητήσουν τα κατάλληλα μέσα για να ανταποκριθούν σε αυτές τις μεταβαλλόμενες ανάγκες της οικογένειας.

3.1

Κάθε οικογένεια έχει μια κατοικία να συντηρήσει, ρούχα να πλύνει, γεύματα να μαγειρέψει, παιδιά να φροντίσει και ηλικιωμένους γονείς ή ασθενείς να συνδράμει. Συχνά οι γυναίκες αναγκάζονται να εργαστούν υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης για να μπορέσουν να επωμισθούν τα εν λόγω καθήκοντα, εις βάρος του επαγγέλματος για το οποίο έχουν εκπαιδευθεί ή του απαιτούμενου χρόνου για την εκπαίδευσή τους.

3.2

Ωστόσο, η ζήτηση τέτοιων υπηρεσιών δεν συνιστά αυθόρμητη επιλογή διότι δεν είναι εύκολο να αφήσει κανείς έναν ξένο άνθρωπο στο σπίτι του· και, κατά κύριο λόγο, διότι το κόστος των εν λόγω υπηρεσιών είναι υπερβολικά υψηλό.

3.3

Επί του παρόντος, αυτές οι υπηρεσίες προς την οικογένεια συχνά εξακολουθούν να παρέχονται από γυναίκες, στο πλαίσιο κακοπληρωμένης και συχνά αδήλωτης εργασίας, και με αβέβαιο καθεστώς απασχόλησης, κυρίως μετανάστριες, ορισμένες εκ των οποίων εργάζονται παράνομα. Η συγκέντρωση γυναικών σε επαγγέλματα καθαρισμού, φροντίδας, εκπαίδευσης ενισχύει ριζωμένα στερεότυπα για το φύλο που λειτουργούν ως εμπόδια για ορισμένους άνδρες, οδηγεί στην ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και υπονομεύει περαιτέρω τις προσπάθειες για γεφύρωση του μισθολογικού χάσματος που εξακολουθεί να υφίσταται μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η συγκέντρωση αυτή επιτείνει την αντίληψη ότι η γυναικεία εργασία είναι απασχόληση δεύτερης κατηγορίας.

3.4

Οικιακό προσωπικό είναι οποιοδήποτε πρόσωπο απασχολείται «κατ’ οίκον», δηλαδή σε μια ιδιωτική κατοικία. Η ΔΟΕ αποκαλεί τους εργαζόμενους του κλάδου «οικιακό προσωπικό», αλλά σε ορισμένα κράτη μέλη, ο όρος «οικιακός βοηθός» έχει αρνητική χροιά. Επειδή υπάρχουν πολλοί άλλοι όροι που υποδεικνύουν την εργασία αυτή (6) (οικογενειακή εργασία, προσωπικές υπηρεσίες, κατ’ οίκον βοηθοί, προσωπικοί συνοδοί, παιδοκόμοι, καθαρίστριες κ.ά.), δεν είναι εύκολη η συλλογή στατιστικών στοιχείων.

3.5

Η ΔΟΕ υπολογίζει τον αριθμό του οικιακού προσωπικού στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε 5 εκατομμύρια, αλλά ο αριθμός αυτός είναι κατά πάσα πιθανότητα υποτιμημένος διότι μόνο στη Γαλλία, όπου οι φορολογικές ενισχύσεις κατέστησαν δυνατή την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και άρα τον συνυπολογισμό των εν λόγω θέσεων εργασίας, οι οικιακοί βοηθοί ανέρχονται αυτή τη στιγμή σε 2 εκατομμύρια. Αυτές οι θέσεις εργασίας έχουν κυρίως τη μορφή θέσεων εργασίας που αμείβονται άμεσα από την οικογένεια ή τον αποδέκτη των υπηρεσιών του οικιακού βοηθού (60-70 % του τομέα), χωρίς ενδιάμεσο.

4.1.1

Διαπιστώνεται ότι οι εν λόγω θέσεις εργασίας, ιδίως στον τομέα της συντήρησης της οικίας, Συχνά θεωρούνται ως θέσεις που δεν απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις και προσόντα. Θεωρούνται επίσης μεταβατικές εργασίες (π.χ. εσωτερικοί άμισθοι βοηθοί -au pair) και όχι επιλογή σταδιοδρομίας.

4.1.2

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι οικογένειες δεν απαιτούν κανένα δίπλωμα ή πιστοποιητικό και εμπιστεύονται τα παιδιά τους, τους ηλικιωμένους γονείς τους, όπως και το κλειδί της κατοικίας τους, σε άτομα τα οποία δεν γνωρίζουν αν μπορούν να τα εμπιστευτούν. Η εργασία σε μια κατοικία, αλλά και η προσαρμογή στις απαιτήσεις της εκάστοτε οικογένειας, απαιτούν ένα σύνολο –παραγνωρισμένων και απροσδιορίστων– ψυχολογικών και τεχνικών ικανοτήτων.

4.1.3

Επειδή η κοινωνία επιφυλάσσει αρνητική αντιμετώπιση στα συγκεκριμένα καθήκοντα, συχνά είναι οι μετανάστριες –οι οποίες αφήνουν στη χώρα τους τα παιδιά και τους ηλικιωμένους γονείς τους– εκείνες που αναλαμβάνουν να ασχοληθούν με τα παιδιά και τους γονείς άλλων οικογενειών στις πλούσιες χώρες, τη στιγμή μάλιστα που η Ευρωπαϊκή Ένωση μαστίζεται από την ανεργία. Οι εν λόγω εργαζόμενες έχουν συχνά αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους διότι δεν επέλεξαν αυτές τις θέσεις εργασίας οι οποίες δεν χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης. Σήμερα οι μετανάστριες έχουν συχνά περισσότερα προσόντα από όσα απαιτούνται αλλά προσανατολίζονται προς έναν τομέα που αποτελεί μία από τις ελάχιστες ευκαιρίες εργασίας και όπου τα δικαιώματά τους ως εργαζομένων συχνότατα ούτε εξασφαλίζονται ούτε γίνονται σεβαστά. Αυτή η «σπατάλη εγκεφάλων» αποτελεί αιτία ανησυχίας, όχι μόνο για την ίδια τη μετανάστρια αλλά και για την κοινωνία όπου αυτή εργάζεται.

4.2.1

Στον τομέα αυτό απασχολείται τόσο ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό όσο και πολύ ειδικευμένο από ιδιώτες οι οποίοι δεν μπορούν να πληρώσουν ακριβά λόγω απουσίας εθνικών φορολογικών ενισχύσεων.

4.2.2

Η εργασία για οικογένειες-εργοδότες μπορεί να είναι επισφαλής λόγω αλλαγών στο οικογενειακό περιβάλλον. Ειδικότερα, όταν οι οικογένειες χρειάζονται την παροχή υπηρεσιών μόνον ορισμένες ώρες την εβδομάδα, οι οικιακοί βοηθοί πρέπει να έχουν πολλούς εργοδότες για να βγάζουν τα προς το ζην και να βρίσκουν διαρκώς νέους εργοδότες για την αντικατάσταση εκείνων που δεν χρειάζονται πλέον τις υπηρεσίες τους.

4.2.3

Έως πρόσφατα, η εργασία κατ’ οίκον αποκλειόταν από τις διεθνείς συμβάσεις εργασίας της ΔΟΕ, πράγμα το οποίο αλλάζει με τη σύμβαση αριθ. 189 που εγκρίθηκε το 2012 αλλά έχει ωστόσο κυρωθεί μόνο από δύο ευρωπαϊκά κράτη (7).

4.2.4

Καθώς είναι διάσπαρτοι σε ιδιωτικές κατοικίες, οι οικιακοί βοηθοί είναι δύσκολο να συνδικαλιστούν. Σε πολλές περιπτώσεις δεν ενδιαφέρονται καν να το πράξουν. Οι διεκδικήσεις τους και τα συμφέροντά τους θα αναγνωρίζονταν ωστόσο καλύτερα αν υποστηρίζονταν και προστατεύονταν από ισχυρά συνδικάτα. Οι εργαζόμενοι δυσκολεύονται να προασπίσουν μόνοι τους τα δικαιώματά τους απέναντι στις οικογένειες-εργοδότες τους. Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο όταν πρόκειται για άτομα που είναι θύματα εμπορίας, δεν γνωρίζουν καλά την ομιλούμενη γλώσσα και δεν έχουν πρόσβαση στα επίσημα έγγραφά τους.

4.2.5

Υπάρχουν ολοένα και περισσότερα παραδείγματα σχεδίων ως προς τη διάρθρωση αυτού του τομέα στα κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία υλοποιούνται με διαφορετικές ταχύτητες και διαφορετικά πεδία εφαρμογής, δίνοντας τη δυνατότητα να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί ένας χωριστός οικονομικός τομέας, με τη διαπραγμάτευση συλλογικών συμβάσεων προσαρμοσμένων στις υπηρεσίες προς την οικογένεια. Όταν οι συλλογικές συμβάσεις είναι υπό διαπραγμάτευση ή επαναδιαπραγμάτευση, πρέπει να επιστηθεί ιδιαίτερη προσοχή ώστε να ληφθεί υπόψη η πολυπλοκότητα των επαγγελματικών προσόντων και η διάσταση των ανθρωπίνων σχέσεων.

4.2.6

Κατά τη λήψη μέτρων για την ενίσχυση του επαγγελματικού χαρακτήρα του κλάδου των προσωπικών υπηρεσιών πρέπει να συνεκτιμώνται οι διάφοροι τύποι εργοδοτών (μεσάζοντες ή ιδιώτες) για λόγους αποφυγής συγχύσεων όσον αφορά την ιδιότητα ή τις ευθύνες τους.

4.2.7

Υποθέσεις σύγχρονης δουλείας έχουν φθάσει στα δικαστήρια, διότι υπάρχει ένα σύστημα εμπορίας ανθρώπων στον κλάδο των οικιακών βοηθών. Οι μετανάστριες αντιμετωπίζουν συχνά τον κίνδυνο σεξουαλικής και εργασιακής εκμετάλλευσης. Τούτο συμβάλλει στην κακή εικόνα του κλάδου.

5.1.1

Για τη μετάβαση από τη σημερινή κατάσταση (εκτεταμένη αδήλωτη εργασία, πολλαπλοί εργοδότες) σε πραγματικές θέσεις εργασίας, με ικανότητες αξιολογούμενες κατά τον ίδιο τρόπο με άλλα επαγγέλματα, απαιτείται καλύτερη γνώση και μεγαλύτερη ανάδειξη αυτών των υπηρεσιών μέσω, μεταξύ άλλων, ικανοποιητικών μισθών. Οι δε υπηρεσίες πρέπει να παραμένουν προσιτές σε όλους. Αυτές οι δύο προϋποθέσεις δεν μπορούν να εκπληρωθούν χωρίς αθροιζόμενη χρηματοδότηση: φορολογικές ενισχύσεις, εν μέρει χρηματοδοτούμενες επιταγές (όπως συμβαίνει ήδη όσον αφορά τα κουπόνια φαγητού), εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και συνεισφορά του χρήστη. Οι φορολογικές ενισχύσεις που παρέχονται σε ιδιώτες έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους όσον αφορά την ανακαίνιση κατοικιών στη Σουηδία, μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας στον οικοδομικό κλάδο. Στη Γαλλία, η οικιακή εργασία βγήκε από την παραοικονομία όταν θεσπίστηκαν κατάλληλες φορολογικές ενισχύσεις. Επιπλέον, καθιερώθηκε μια «επιταγή παροχής υπηρεσιών» (chèque-emploi service) που διευκόλυνε την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών. Στη συνέχεια, η εμφάνιση του Διαδικτύου συμπλήρωσε αυτό το σύστημα, αποθαρρύνοντας τη χρήση των εντύπων.

5.1.2

Η επαγγελματοποίηση των θέσεων εργασίας και η προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών θα καταστεί δυνατή μόνο με το άθροισμα της δημόσιας χρηματοδότησης (φορολογικές ενισχύσεις), της κοινωνικής χρηματοδότησης (οικογενειακά επιδόματα, επιχειρηματικές ενισχύσεις, αλληλασφάλιση και ασφάλιση υγείας, συμβούλια εργαζομένων κ.λπ.) και της ιδιωτικής χρηματοδότησης (πληρωμή της παρεχόμενης υπηρεσίας από ιδιώτες). Στο πλαίσιο των σχεδίων ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και των μέτρων για τη συμφιλίωση της οικογενειακής και της επαγγελματικής ζωής, οι επιχειρήσεις μπορούν να συμμετέχουν στη χρηματοδότηση των υπηρεσιών που παρέχονται στις οικογένειες των υπαλλήλων τους. Ορισμένες επιχειρήσεις εφαρμόζουν ήδη αυτή τη μορφή χρηματοδότησης. Αυτές οι βέλτιστες πρακτικές θα πρέπει να εντοπίζονται και να διαδίδονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου, για παράδειγμα, να ενθαρρυνθεί η δημιουργία ενός συστήματος προχρηματοδοτούμενων τίτλων πληρωμών που θα μπορούσε να εισαχθεί σε όλα τα κράτη μέλη.

5.2

Δράση κατά της επισφαλούς απασχόλησης: δημιουργία νέων επιχειρήσεων, ανάπτυξη του κοινωνικού διαλόγου στον τομέα, με σεβασμό των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων και πρακτικών κάθε κράτους μέλους.

5.2.1

Λόγω της αύξησης των αναγκών των οικογενειών σε οικιακές εργασίες, η ελευθερία επιλογής μεταξύ των υπηρεσιών που υπάρχουν στα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχυθεί και να σταθεροποιηθεί, όπως και η συμπληρωματικότητα αυτών των υπηρεσιών, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο για την προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας στην Ευρώπη.

Η αβεβαιότητα που επικρατεί στον τομέα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την επισήμανση δύο βασικών στοιχείων: πρώτον, η ανάγκη να καταστούν επαγγελματικές οι θέσεις εργασίας ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και η εξασφάλιση πραγματικής επαγγελματικής ανέλιξης του οικιακού προσωπικού (βλέπε σημείο 5.3), και δεύτερον, η ανάγκη να αναγνωριστεί επίσημα ο κοινωνικός διάλογος στον τομέα, εφόσον αποτελεί έναν πολύ ουσιαστικό τρόπο για να εξασφαλιστεί η καλή διαβίωση τόσο του οικιακού προσωπικού όσο και των οικογενειών και να παρέχονται αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, ανεξάρτητα από τη μορφή των υπηρεσιών αυτών. Εν προκειμένω, είναι σημαντικό να βοηθηθούν οι οικογένειες να ζητούν υπηρεσίες που παρέχονται από έναν επαγγελματικό και αναγνωρισμένο κλάδο (βλέπε σημείο 5.1), και να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τη δομή που επιθυμούν.

Επιπλέον, οι υπηρεσίες που παρέχονται στις οικογένειες για τη φροντίδα παιδιών, τη φροντίδα ηλικιωμένων και ατόμων με σοβαρή αναπηρία ή για την εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής δεν είναι υπηρεσίες σαν τις άλλες: επηρεάζουν άμεσα την προσωπική και ιδιωτική ζωή των νοικοκυριών και δεν γίνεται ως εκ τούτου να ανατεθούν στον πρώτο τυχόντα. Γι 'αυτό είναι απαραίτητο για να εξασφαλιστεί στον τομέα αυτό ο κοινωνικός διάλογος, με σεβασμό στις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες κάθε κράτους μέλους.

5.2.2

Εξάλλου, η ανάπτυξη του τομέα προϋποθέτει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων –συνεταιρισμών, ενώσεων ή εταιρειών– που αναλαμβάνουν ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ του ατόμου που χρειάζεται μια υπηρεσία (του πελάτη) και του ατόμου που είναι σε θέση να την προσφέρει (του μισθωτού). Η επιχείρηση αναλαμβάνει την ανεύρεση των πελατών και τον προγραμματισμό της εργασίας του μισθωτού. Έτσι, ο μισθωτός μπορεί να έχει μία μόνο σύμβαση εργασίας, γεγονός που διευκολύνει την κοινωνική προστασία και καθιστά δυνατή τη χρηματοδότηση του χρόνου μεταφοράς μεταξύ των κατοικιών των πελατών, τη λήψη άδειας ή τη συμμετοχή σε μαθήματα κατάρτισης. Ο διαμεσολαβητής είναι επίσης αυτός που δεσμεύεται έναντι του πελάτη: αυτός προτείνει κατάλληλους, έντιμους, διακριτικούς και καταρτισμένους μισθωτούς και μεριμνά για την παροχή της προβλεπόμενης υπηρεσίας ακόμη και αν το άτομο που παρέχει συνήθως τη συγκεκριμένη υπηρεσία είναι άρρωστο ή απουσιάζει με άδεια. Ο πελάτης δεν εμπιστεύεται πλέον την κατοικία του ή τα μέλη της οικογένειάς του σε κάποιο μεμονωμένο άτομο, αλλά σε μια επιχείρηση.

5.2.3

Η δημιουργία επιχειρήσεων παρέχει τη δυνατότητα να καταστούν οι εργαζόμενοι αυτοί μισθωτοί όπως οι υπόλοιποι. Τέτοιου είδους επιχειρήσεις υπάρχουν ήδη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προσδιορίσει και να διαδώσει τα διάφορα μοντέλα, αλλά και να τα αναλύσει από την άποψη της παρεχόμενης προς τον πελάτη υπηρεσίας και των κοινωνικών συνθηκών που ισχύουν για τους μισθωτούς.

5.2.4

Εξάλλου, όταν οι πελάτες προτιμούν να αναλαμβάνουν οι ίδιοι την ευθύνη ως εργοδότες, πράγμα το οποίο τους παρέχει τη δυνατότητα να επιλέγουν οι ίδιοι το άτομο που αποκτά πρόσβαση στην κατοικία τους, απαιτείται η ενημέρωση των ενδιαφερομένων οικογενειών ούτως ώστε να αναλαμβάνουν την ευθύνη τους ως εργοδότες τηρώντας τους ισχύοντες κανόνες. Τα δε κράτη μέλη πρέπει να μεριμνούν για τον ορθολογικό χαρακτήρα αυτών των κανόνων κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να τους τηρεί το μέσο νοικοκυριό.

5.3.1

Στη Σουηδία θεσπίστηκε το 2007 καθεστώς φορολογικής έκπτωσης για τις οικιακές υπηρεσίες. Η εν λόγω έκπτωση φόρου (tax credit) κατέστησε πολύ φθηνότερη την αγορά οικιακών υπηρεσιών χάρη στην καθιέρωση μείωσης φόρου κατά 50 %. Ο πελάτης καταβάλλει το ήμισυ της τιμής της παρεχόμενης υπηρεσίας και το υπόλοιπο ήμισυ καταβάλλεται στην επιχείρηση από τις φορολογικές αρχές.

5.3.2

Κατά το παρελθόν, η αγορά δηλωμένων οικιακών υπηρεσιών ήταν δύσκολη. Σήμερα, μετά από μια επταετία, προκύπτει αντικειμενικά ότι η έκπτωση φόρου συνέβαλε και εξακολουθεί να συμβάλει στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και νέων θέσεων εργασίας, ιδίως για τα άτομα που βρίσκονταν εκτός αγοράς εργασίας.

5.3.3

Η φορολογική μεταρρύθμιση είχε θετική επίδραση σε έναν τομέα στον οποίο οι παρεχόμενες υπηρεσίες ήταν κατά μεγάλο μέρος αδήλωτες. Η μείωση φόρου ωφέλησε όχι μόνο τον εν λόγω τομέα και τους πελάτες του, αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της.

5.3.4

Το 2013, ο κύκλος εργασιών του συγκεκριμένου τομέα υπερέβη το μισό δισεκατομμύριο ευρώ. Το 2013 απασχολήθηκαν περισσότερα από 16  000 άτομα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών παρατηρήθηκε σταθερή αύξηση. Μεταξύ του 2012 και του 2013, η απασχόληση στον τομέα των οικιακών υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 16 %.

5.3.5

Η πλειονότητα των επιχειρήσεων στον εν λόγω τομέα ιδρύθηκαν από γυναίκες και, μάλιστα, συχνά από μετανάστριες. Περισσότερο από το ένα τρίτο των πελατών οικιακών υπηρεσιών είναι άνω των 65 ετών (εκ των οποίων τα δύο τρίτα είναι γυναίκες). Συνολικά, το 62 % των πελατών είναι γυναίκες που αντιπροσωπεύουν όλα τα επίπεδα εισοδήματος, αλλά κυρίως τη μεσαία τάξη. Οι οικογένειες περιλαμβάνονται μεταξύ εκείνων που χρησιμοποιούν περισσότερο αυτές τις υπηρεσίες. Δύο στους τρεις εργαζομένους στον τομέα των οικιακών υπηρεσιών προέρχονται από τις τάξεις των ανέργων ή των αδήλωτων εργαζομένων. Περίπου το 80 % εξ αυτών είναι γυναίκες και το 40 % των μισθωτών έχουν γεννηθεί εκτός Σουηδίας.

5.3.6

Η κυριότερη οργάνωση επιχειρηματιών του τομέα των υπηρεσιών συνάπτει με τις ομολόγους της συνδικαλιστικές οργανώσεις συλλογικές συμβάσεις για τις επιχειρήσεις παροχής οικιακών υπηρεσιών. Οι συλλογικές συμβάσεις περιλαμβάνουν κανόνες όσον αφορά τις αποδοχές, τον χρόνο εργασίας, τις άδειες μετ’ αποδοχών, την κατάρτιση, την κοινωνική ασφάλιση και άλλα συναφή θέματα.

5.3.7

Η μεταρρύθμιση είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της απασχόλησης, τη μείωση της ανεργίας, τον περιορισμό των αναρρωτικών αδειών και, εν τέλει, την αύξηση των φορολογικών εσόδων, πράγμα το οποίο καθιστά το εν λόγω σύστημα ουσιαστικά αυτοχρηματοδοτούμενο.

5.4.1

Στα καθήκοντα που απαιτούν τεχνικές γνώσεις (κανόνες υγιεινής, λειτουργία συσκευών, χρήση προϊόντων, πλύσιμο παιδιού, βοήθεια ενηλίκου με κινητικά προβλήματα κλπ.) προστίθενται οι διαπροσωπικές ικανότητες: έμπνευση εμπιστοσύνης, διακριτικότητα, αυτονομία, προσαρμοστικότητα ανάλογα με τον εκάστοτε πελάτη. Οι βαθμίδες της μισθολογικής κλίμακας πρέπει να αντανακλούν την ιεράρχηση των ικανοτήτων ανάλογα με τα εξής: εάν το ζητούμενο είναι μόνο η φροντίδα της κατοικίας του πελάτη· εάν υπάρχουν επίσης παιδιά ή ηλικιωμένα άτομα στο σπίτι· εάν ο πελάτης είναι παρών ή απών· εάν είναι αυτόνομος ή εξαρτώμενος, από σωματική ή διανοητική άποψη.

5.4.2

Το παράδοξο είναι ότι τα καθήκοντα αυτά είναι παρεξηγημένα από ορισμένους, παρά το γεγονός ότι εξασφαλίζουν μεγαλύτερη ηθική επιβράβευση από πολλά άλλα. Η καθαριότητα μιας κατοικίας, η παροχή βοήθειας σε άλλα άτομα, η δημιουργία δεσμών με τα παιδιά αποτελούν πηγή ικανοποίησης. Οι δημόσιες αρχές θα μπορούσαν σε συνεργασία με τα συνδικάτα των εργαζομένων, αφενός, να προωθήσουν την επαγγελματοποίηση των εν λόγω υπηρεσιών, την κατάρτιση των εργαζομένων σε αυτές και την πιστοποίηση των δεξιοτήτων που αποκτώνται και, αφετέρου, να εργαστούν στην κατεύθυνση δημιουργίας δομών συγκέντρωσης και οργάνωσης των υπηρεσιών σε οικογένειες.

5.4.3

Προκειμένου να αλλάξουν εικόνα, τα καθήκοντα αυτά πρέπει να κατονομαστούν και να αξιολογηθούν από πλευράς τεχνικών γνώσεων και ανθρωπίνων σχέσεων, αντιπαραβαλλόμενα με παρεμφερή καθήκοντα σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους. Απαιτείται να προβλεφθούν διπλώματα, πιστοποιητικά, μαθήματα κατάρτισης για την επικύρωση της αποκτηθείσας εμπειρίας· ορισμένα εξ αυτών υπάρχουν ήδη.

5.4.4

Θα ήταν επίσης σκόπιμο να ενθαρρυνθεί η μετάβαση προς την ανάληψη άλλου είδους ευθυνών ή προς την άσκηση άλλου είδους επαγγελμάτων, είτε στον ίδιο είτε σε διαφορετικό τομέα. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική πτυχή όσον αφορά τις μετανάστριες με περισσότερα τυπικά προσόντα, οι οποίες ωθούνται προς την παροχή υπηρεσιών προς την οικογένεια, εάν επιδιώκεται η αποφυγή «σπατάλης εγκεφάλων».

5.4.5

Θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων που σχετίζεται με τις υπηρεσίες που παρέχονται προς την οικογένεια, καθότι αυτό συνιστά σαφή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

5.4.6

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των μισθωτών έχουν συχνά παραμελήσει τον συνδικαλισμό του οικιακού προσωπικού, πράγμα όντως περίπλοκο λόγω του γεγονότος ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις δεν έχουν πρόσβαση στις ιδιωτικές κατοικίες, καθώς και λόγω της μη προβολής τους και του διάσπαρτου χαρακτήρα τους. Ο συνδικαλισμός του οικιακού προσωπικού ενδέχεται να βοηθήσει στην επαγγελματοποίηση του τομέα υπηρεσιών προς την οικογένεια. Η επαγγελματοποίηση συνιστά εξάλλου μία από τις προϋποθέσεις για την επίτευξη επαγγελματικής ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/23

Εισηγητής:

ο κ. van Iersel

Συνεισηγητής:

ο κ. Leo

1.1

Δεδομένης της στενής αλληλεπίδρασης υπηρεσιών και μεταποίησης; καθώς και των επιπτώσεών της στη βιώσιμη ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δώσει προτεραιότητα, στην επόμενη θητεία της, στις επιχειρηματικές υπηρεσίες. Αυτό καθίσταται όλο και πιο αναγκαίο στο πλαίσιο ενός νέου μοντέλου παραγωγής, το οποίο ορισμένοι αποκαλούν «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση».

1.2

Απαιτούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες της ΕΕ σε όλους τους τομείς που αφορούν την ψηφιακή επανάσταση και τον μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας τον οποίο αυτό συνεπάγεται. Βασικό προαπαιτούμενο είναι η ευαισθητοποίηση των δημοσίων αρχών και του κοινού.

1.3

Οι επιχειρηματικές υπηρεσίες θα πρέπει να αποτελέσουν τμήμα μιας ενεργού βιομηχανικής πολιτικής και να ληφθούν υπόψη κατά την ενδιάμεση αξιολόγηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» το 2015. Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι μέχρι σήμερα η σημασία τους έχει υποτιμηθεί από την Επιτροπή και το Συμβούλιο.

1.4

Αν και οι μισές από τις ΓΔ της Επιτροπής ασχολούνται κατά κάποιον τρόπο με τις υπηρεσίες, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ούτε συστηματική, ούτε και στρατηγική προσέγγιση. Δεν υπάρχει ούτε σαφής πολιτική, ούτε ορατός εκπρόσωπος στον τομέα. Επίσης, η περιστολή από το Συμβούλιο του προϋπολογισμού για τη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, από 9 δισεκατομμύρια ευρώ (ποσό που πρότεινε η Επιτροπή) σε 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ είναι απογοητευτική και φανερώνει έλλειψη διορατικότητας.

1.5

Η ΕΕ πρέπει να αποφασίσει τώρα κατά πόσον θέλει να ηγηθεί αυτής της προσπάθειας και να συμβάλει σε νέα βιώσιμη ανάπτυξη και θέσεις εργασίας, ή να μείνει πίσω.

1.6

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει θερμά την περυσινή πρωτοβουλία της Επιτροπής να δρομολογήσει διεξοδική συζήτηση για τη σύσταση Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για τις επιχειρηματικές υπηρεσίες (1). Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι αμέσως μετά την πρωτοβουλία αυτή πρέπει να ακολουθήσουν:

1.7

Οι επιχειρηματικές υπηρεσίες αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς και κατέχουν ήδη δεσπόζουσα θέση στον τομέα της μεταποίησης. Ένα ευρύ και συνεχώς διευρυνόμενο φάσμα επιχειρήσεων — τόσο στον τομέα της μεταποίησης, όσο και σε αυτόν των υπηρεσιών — ασχολούνται σήμερα με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση νέων γενεών επιχειρηματικών υπηρεσιών. Οι νέες τεχνολογίες καταστούν τις υπηρεσίες ακόμη πιο σημαντικές για τη μεταποίηση.

1.8

Επιπλέον, το «Διαδίκτυο των πραγμάτων» και το «Διαδίκτυο των υπηρεσιών» αποτελούν για πολλούς στην Ευρώπη την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και εγκαινιάζουν μία νέα εποχή η οποία ακολουθεί αυτή της αυτοματοποίησης.

1.9

Πραγματοποιείται ένα τεράστιο άλμα, χάρη στην οριζόντια και κάθετη συνεργασία μηχανών-διαδικτύου, μηχανών-ανθρώπων, και μηχανών-μηχανών κατά μήκος όλης της αλυσίδας αξίας σε πραγματικό χρόνο. Οι «Νησίδες αυτοματοποίησης» θα διασυνδεθούν σε αμέτρητα δίκτυα και με αναρίθμητες παραλλαγές. Τα λογισμικά και τα δίκτυα θα συνδέουν έξυπνα προϊόντα, ψηφιακές υπηρεσίες, και τους πελάτες με τα νέα καινοτόμα «προϊόντα» του μέλλοντος.

1.10

Αυτές οι εξελίξεις αποτελούν αντικείμενο διεξοδικής συζήτησης. Μια πρωτοποριακή οικονομική και πολιτική προσέγγιση είναι το γερμανικό σχέδιο «Βιομηχανία 4.0», το οποίο δίνει προσοχή τόσο στις επιχειρηματικές υπηρεσίες όσο και στο ευρύτερο οικονομικό πλαίσιο, το οποίο υφίσταται ριζικό μετασχηματισμό. Μαζί με άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες, θα πρέπει να αποτελέσει το δομικό στοιχείο του θεματολογίου για τη βιομηχανία και για ευρύ φάσμα δημόσιων και ιδιωτικών ενδιαφερόμενων φορέων. Στο παρελθόν, οι πρωτοπόροι στις ψηφιακές αγορές απολάμβαναν σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

1.11

Σε παγκόσμιο επίπεδο προβλέπονται συγκρίσιμες στρατηγικές πρωτοβουλίες στις ΗΠΑ, την Κίνα και την Κορέα. Το Πεντάγωνο έχει σχεδιάσει ένα επενδυτικό πρόγραμμα. Επιχειρήσεις-γίγαντες όπως οι Google, Amazon, Apple και Yahoo έχουν φυσικά πλεονεκτήματα στην αγορά.

1.12

Ο ανθρώπινος παράγοντας έχει καθοριστική σημασία. Νέες αλυσίδες αξίας και νέα επιχειρηματικά μοντέλα δημιουργούν νέες συμμαχίες και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ επιχειρήσεων και αυτό έχει τεράστιο αντίκτυπο στην οργάνωση της εργασίας. Επιπλέον, αναμένονται ριζικές αλλαγές στην αγορά εργασίας. Λόγω της ταχύτατα αναπτυσσόμενης ψηφιακής τεχνολογίας προκύπτουν συνεχώς στη βιομηχανία και, ιδίως, στους τομείς των επιχειρηματικών υπηρεσιών, νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας, ρυθμίσεων απασχόλησης και προσαρμογής δεξιοτήτων. Αυτές οι αλλαγές πρέπει να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς. Πρέπει να χαραχθούν πολιτικές για αυτόν τον σκοπό, οι οποίες να βασίζονται σε καλά χρηματοδοτούμενη έρευνα και να εστιάζουν στην άμβλυνση των αρνητικών επιπτώσεων και την προώθηση θετικών συνθηκών.

1.13

Σε πολλούς τομείς επιχειρηματικών υπηρεσιών παρατηρείται έλλειψη πνεύματος κοινωνικού διαλόγου, πράγμα που μπορεί να υπονομεύσει την ποιότητας της απασχόλησης στους εν λόγω τομείς. Υπάρχει ανάγκη να προβλεφθεί ένα δυναμικό πλαίσιο κοινωνικού διαλόγου και ενεργού συμμετοχής- ακόμη και ενόψει των καινοτόμων υποδομών εκπαίδευσης και κατάρτισης -σε επιχειρησιακό, τομεακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, το οποίο να λαμβάνει υπόψη τις συχνές αναδιαρθρώσεις των επιχειρήσεων στην ταχέως εξελισσόμενη βιομηχανία επιχειρηματικών υπηρεσιών.

1.14

Η διασυνοριακή και ευρωπαϊκή αναγνώριση προσόντων και δεξιοτήτων θα προωθήσει την εργασιακή κινητικότητα και γνώση. Αυτό θα έχει επίσης ως αποτέλεσμα να επεκτείνει και να ενισχύσει τις ευρωπαϊκές ευκαιρίες για σημαντικό αριθμό μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα.

1.15

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό με τις συστάσεις της ευρωπαϊκής ΟΥΕ και των πέντε ομάδων εργασίας του 2013. Δεδομένης της τεράστιας σημασίας των επιχειρηματικών υπηρεσιών για την επίτευξη του στόχου να αποτελεί η μεταποίηση το 20 % του ΑΕγχΠ κατά το 2020, καθώς και ενόψει της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, είναι απαραίτητο να καταρτιστεί ένα ευρωπαϊκό θεματολόγιο ή ένας χάρτης πορείας για τις επιχειρηματικές υπηρεσίες. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι το εν λόγω θεματολόγιο ή χάρτης θα πρέπει να περιέχει τα ακόλουθα:

2.1

Στις ώριμες οικονομίες, περισσότερο από το 70 % της παραγωγής και της απασχόλησης προέρχεται από τις υπηρεσίες. Το ποσοστό υπηρεσιών, καθώς και η πολυπλοκότητα τους, αυξάνεται παντού στον κόσμο.

2.2

Οι επιχειρηματικές υπηρεσίες αποτελούν σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης. Σύμφωνα με την Επιτροπή, την περίοδο από το 1999 έως το 2009, το μέσο ποσοστό ανάπτυξης τους ήταν 2,38 %, ενώ το μέσο ποσοστό σε άλλους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας ανερχόταν σε 1,1 %. Την ίδια περίοδο, το ποσοστό αύξησης της απασχόλησης στον τομέα ήταν 3,54 %, ενώ το ποσοστό σε όλους τους άλλους τομείς της οικονομίας της ΕΕ ανερχόταν μόλις σε 0,77 %.

2.3

Η αύξηση της οικονομίας των υπηρεσιών (ή «τριτογενοποίηση») στη συνολική οικονομική δραστηριότητα στην ΕΕ υπερβαίνει αυτή της μεταποίησης. Μετά από αυτό το στάδιο, ακολουθεί η «τεταρτογενοποίηση», η οποία συνδέεται με την αύξηση των υπηρεσιών πληροφοριών και των υπηρεσιών που βασίζονται στη γνώση.

2.4

Εν προκειμένω, ο όρος «υπηρεσίες» είναι γενικός όρος. Αφορά πολύ ευρύ φάσμα οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων που εκτείνονται από τη χαμηλότερη έως και την υψηλότερη βαθμίδα της αγοράς εργασίας. Παρατηρείται αύξηση της απασχόλησης σε επαγγέλματα υψηλής και χαμηλής ειδίκευσης, ενώ το εργατικό δυναμικό που απασχολείται σε επαγγέλματα μεσαίας ειδίκευσης μειώνεται, ασκώντας πίεση στην μεσαία τάξη.

2.5

Στην αλληλεπίδραση μεταξύ βιομηχανίας και υπηρεσιών μπορούν να εντοπιστούν οι ακόλουθοι βασικοί τύποι σχετικών υπηρεσιών:

2.6

Οι επιχειρηματικές υπηρεσίες έχουν αυξηθεί σημαντικά από τη δεκαετία του '70. Σήμερα ο κύκλος εργασιών τους ανέρχεται σε 2 τρισεκατομμύρια ευρώ και η απασχόληση σε 24 εκατομμύρια άτομα. Οι εν λόγω υπηρεσίες παρέχονται από εκατομμύρια επιχειρήσεις, κυρίως μικρές και πολύ μικρές, ενώ πρέπει να γίνει αναφορά και στα τμήματα μεγαλύτερων επιχειρήσεων που παρέχουν εσωτερικές υπηρεσίες. Το ποσοστό επιχειρηματικών υπηρεσιών στην οικονομία της ΕΕ ανέρχεται σε 11,7 %.

2.7

Η εικόνα ποικίλλει σημαντικά, καθώς δεν υπάρχει κοινός παρονομαστής. Ο σημαντικός αντίκτυπος επηρεάζει όλα τα στρώματα της κοινωνίας και τις κοινωνικές σχέσεις. Οι εν λόγω υπηρεσίες αποτελούν κινητήρια δύναμη για αλλαγή και ενθαρρύνουν την επανεξέταση των επιχειρηματικών μοντέλων. Ενισχύουν επίσης τη συνεχή αναδιοργάνωση δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων και δημοσίων φορέων.

2.8

Τις τελευταίες δεκαετίες, η αυτοματοποίηση και οι ΤΠΕ αποτέλεσαν ισχυρές κινητήριες δυνάμεις (2). Οι εξελίξεις στους μεμονωμένους τομείς υπηρεσιών έχουν επίσης εγκάρσιες επιπτώσεις σε άλλους τομείς.

2.9

Τα παραδοσιακά όρια μεταξύ μεταποίησης και υπηρεσιών συγχέονται. Η ανάπτυξη της μεταποίησης δεν μπορεί να εξεταστεί χωριστά από τις υπηρεσίες, όπως γινόταν στο παρελθόν. Σε αυτό το πλαίσιο, ο στόχος της ΕΕ να αυξηθεί το μερίδιο της μεταποιητικής βιομηχανίας στο 20 % του ευρωπαϊκού ΑΕγχΠ θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, λαμβάνοντας υπόψη την προστιθέμενη αξία των επιχειρηματικών υπηρεσιών. Θα ήταν πιο σωστό να γίνεται λόγος για αλυσίδα αξίας βασισμένη στη μεταποίηση (3).

2.10

Στο παγκόσμιο πλαίσιο, οι επιδόσεις της Ευρώπης είναι — σε μεγάλο βαθμό — ικανοποιητικές, αν και υπάρχουν τομείς στους οποίους η ευρωπαϊκή βιομηχανία δυσκολεύεται να παραμείνει ανταγωνιστική. Η αύξηση της παραγωγικότητας και η δυναμική εισαγωγή νέων τεχνολογιών ενδέχεται να επιδράσουν θετικά στο ζήτημα της μετεγκατάστασης. Από την άλλη πλευρά, το ζήτημα της ανανέωσης είναι ευαίσθητο για πολλούς, ενώ πολλοί αντιστέκονται κρυφά στην καινοτομία. Αξίζει να δοθεί συγκεκριμένη πολιτική προσοχή σε αυτή την τάση.

3.1

Οι επιχειρηματικές υπηρεσίες βρίσκονται σε ένα πολύ δυναμικό στάδιο. Λόγω της επανάστασης του διαδικτύου, ο αντίκτυπος των υπηρεσιών στις γραμμές παραγωγής καθώς και στη συνολική απόδοση των επιχειρήσεων αυξάνεται. Οι γραμμές παραγωγής καθοδηγούνται πλέον από λογισμικό. Ο ρόλος της εργασίας στη μεταποίηση μειώνεται.

3.2

Αυτό είναι αντίθετο με τη συμβατική θεωρία και δείχνει ότι η μεταποίηση και οι επιχειρηματικές υπηρεσίες καθίστανται όλο και πιο αλληλένδετες. Ως εκ τούτου, ο διαχωρισμός μεταξύ των δύο αυτών τομέων είναι πολλές φορές τεχνητός. Σήμερα, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν εισροές και παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες που ενσωματώνουν συστατικά τόσο από τη μεταποίηση, όσο και από τις υπηρεσίες. Αυτή η αλληλεπίδραση είναι μια αμφίδρομη διαδικασία.

3.3

Το ίδιο συμπέρασμα μπορεί να αντληθεί και από τις αλλαγές στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Αν και οι υπηρεσίες έχουν κυρίως υποστηρικτικό ρόλο, αποτελούν βασικό παράγοντα κατακερματισμού των αλυσίδων αξίας. Μεταξύ άλλων, αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διάσπαση των μεγαλύτερων επιχειρήσεων και ωθεί τις τελευταίες να αλλάξουν από μάλλον στατικές οντότητες σε επιχειρήσεις που βασίζονται στο δυναμικό συνδυασμό και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των περισσότερο ή λιγότερο ανεξάρτητων — ή τουλάχιστον αναγνωρίσιμων — τμημάτων εντός της ίδιας επιχείρησης ή εκτός αυτής (εξωτερική ανάθεση). Οι υπηρεσίες είναι ευέλικτες και προσαρμόσιμες, πράγμα που τους επιτρέπει να υποστηρίξουν αυτές τις διαδικασίες.

3.4

Ο κατακερματισμός της αλυσίδας αξίας μειώνει σημαντικά τη δυνατότητα διάκρισης μεταξύ τομέων, καθώς τα όρια μεταξύ αυτών είναι ασαφή. Προκύπτει μια νέα εικόνα, για παράδειγμα, η παραγωγή ενός αυτοκινήτου από την Google- δεδομένου ότι το 35 % των επενδύσεων σε ένα αυτοκίνητο προορίζονται για το λογισμικό, ποσοστό το οποίο ανέρχεται έως και σε 50 % στην εφαρμοσμένη μηχανική και στην κατασκευή περίπλοκων μηχανών.

3.5

Αν και ο αντίκτυπος των υπηρεσιών στο σύνολο της οικονομίας και την απασχόληση είναι γενικά γνωστός, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί εις βάθος αναλύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό, μεταξύ άλλων, οφείλεται στα εξής:

3.6

Ως εκ τούτου, οι παραδοσιακοί στατιστικοί δείκτες, στους οποίους γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ μεταποίησης και υπηρεσιών, δεν μπορούν να αποτυπώσουν την πολύπλοκη δομή των αλυσίδων αξίας. Οι προοπτικές εισροών/εκροών θα πρέπει να προβάλουν, μεταξύ άλλων, ποιες βιομηχανίες υπηρεσιών συνδέονται με τη μεταποίηση και σε ποιον βαθμό και αντίστροφα. Αυτό όμως απαιτεί πρωτίστως την ανάπτυξη νέων συνόλων δεικτών.

3.7

Η παροχή πιο ακριβών και λεπτομερών στατιστικών θα αποτελέσει πιθανότατα καλύτερη βάση για τη διεξαγωγή πολιτικού διαλόγου σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση και τα εργαλεία για τη βελτίωση της παραγωγής.

3.8

Οι στατιστικές μπορούν επίσης να βοηθήσουν ώστε να εστιαστεί η συζήτηση, μεταξύ άλλων, στην άρση των εμποδίων στο διασυνοριακό εμπόριο και την κινητικότητα τα οποία οφείλονται σε εθνικές ρυθμίσεις, κανονιστικό υπερθεματισμό και ειδικά εθνικά δικαιώματα που παρέχονται σε επαγγέλματα στον τομέα των επιχειρήσεων, π.χ. όσον αφορά τα προσόντα. Η εναρμόνιση και διασυνοριακή αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων θα πρέπει να διευκολύνει τη διασυνοριακή κινητικότητα μεταξύ των ρυθμιζόμενων επαγγελμάτων, η οποία έχει επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

3.9

Συνολικά, τα στοιχεία σε επίπεδο ΕΕ θα καταδείξουν τις σημαντικές διαφορές μεταξύ χωρών της ΕΕ. Ένας ισχυρός τομέας των υπηρεσιών τροφοδοτεί μια ισχυρή οικονομία. Οι υποδομές και ιδίως οι ευρυζωνικές, έχουν μεγάλη σημασία. Οι υποδομές θα πρέπει να προστατευθούν, τόσο για λόγους προστασίας των δεδομένων, όσο και για να εξασφαλιστεί το αδιάλειπτο της παροχής υπηρεσιών. Ορισμένα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες για να καλύψουν το χαμένο έδαφος σε αυτόν τον τομέα.

3.10

Οι γραμμές παραγωγής είναι πιο συγκεντρωμένες απ’ ότι στο παρελθόν. Η διασύνδεση των ευρωπαϊκών αγορών με αυτές των αναδυόμενων αγορών έχει δημιουργήσει πολύπλοκα οικονομικά δίκτυα και δίκτυα γνώσεων στο πλαίσιο των οποίων οι υπηρεσίες αποτελούν κινητήρια δύναμη. Η μετατόπιση λειτουργιών δεν θα είναι τόσο αποτελεσματική, καθώς η βιομηχανία θα βασίζεται σε πιο ειδικευμένες υπηρεσίες, υψηλής έντασης γνώσεων και υψηλής ποιότητας.

3.11

Η Ευρώπη διατηρεί ακόμα συγκριτικό πλεονέκτημα στην παροχή τέτοιων υπηρεσιών υψηλού επιπέδου, κυρίως χάρη στο εργατικό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης που διαθέτει και στο επίπεδο επενδύσεων σε Ε&Α στο οποίο προβαίνει. Ωστόσο, αυτό δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε χαλάρωση. Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα πρέπει να διατηρούνται με προορατικό τρόπο. Αυτό απαιτεί, ιδίως, πολιτικές που προωθούν διαρκώς υψηλά επίπεδα επενδύσεων σε Ε&Α και περαιτέρω βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού.

3.12

Η αλληλεπίδραση μεταξύ φορέων παροχής υπηρεσιών και πελατών έχει ύψιστη σημασία. Οι επιχειρηματικές υπηρεσίες ενθαρρύνουν την παραγωγή- προϊόντων ή/και συμπληρωματικών εργαλείων- του πελάτη. Η αποτελεσματική αντιστοίχιση ζήτησης και προσφοράς συμβάλλει σε επιτυχείς εξελίξεις και νέες «αρχιτεκτονικές». Διαφορετικά οράματα και «γλώσσες» ομαδοποιούνται για την εξεύρεση νέων λύσεων. Σε αυτές τις διαδικασίες, οι δημιουργικές και προσαρμοσμένες λύσεις προέρχονται από διάφορους κλάδους.

Προκαλεί έκπληξη η έλλειψη επιχειρήσεων μεσαίου μεγέθους. Εκτός από τους πολύ μεγάλους φορείς παροχής υπηρεσιών όπως η SAP, η Ευρώπη δεν εκπροσωπείται όσο οι ΗΠΑ στο μεγάλο τμήμα φορέων παροχής υπηρεσιών. Σε ορισμένους τομείς υψηλής τεχνολογίας, η Ευρώπη είναι σχεδόν απούσα, συγκριτικά με τις ΗΠΑ. Το παράδειγμα των Google, Apple, Amazon, και Microsoft, οι οποίες κατέχουν δεσπόζουσα θέση σε αυτές τις αγορές, στις οποίες «ο νικητής τα παίρνει όλα», δείχνουν πόσο απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι η Ευρώπη δεν έχει σημαντικές επιχειρήσεις σε αυτούς τους τομείς.

3.13

Όσον αφορά τα προβλήματα που προκύπτουν από την οδηγία για τις υπηρεσίες, η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς επιχειρηματικών υπηρεσιών πρέπει να αντανακλά τη δέσμευση για αξιοποίηση των ευκαιριών ανάπτυξης και δημιουργία θέσεων εργασίας, διατηρώντας ταυτόχρονα υπό έλεγχο τις πιθανές αρνητικές συνέπειες της ελευθέρωσης των υπηρεσιών, όπως το κοινωνικό και μισθολογικό ντάμπινγκ.

3.14

Το 2011, η Επιτροπή επέστησε την προσοχή στην ανάγκη αξιολόγησης του ρόλου των επιχειρηματικών υπηρεσιών έντασης γνώσης (ΕΥΕΓ). Το γενικό συμπέρασμα ήταν ότι όλες οι υπηρεσίες, και ιδίως οι ΕΥΕΓ, διαδραματίζουν σημαντικό και αυξανόμενο ρόλο στην τροφοδοσία των διαδικασιών μεταποίησης. Στην πραγματικότητα είναι αδιαχώριστες, η δε μεταποιητική παραγωγή εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την ποιότητα τέτοιων υπηρεσιών.

3.15

Η επιστήμη και τα πανεπιστήμια βασίζονται και αυτά σε καινοτόμες υπηρεσίες και στην αλληλεπίδραση με τη βιομηχανία. Πολλά πανεπιστήμια είναι ο τόπος στον οποίο ξεκινούν πολλά υποσχόμενες νεοσύστατες επιχειρήσεις στον τομέα των επιχειρηματικών υπηρεσιών. Αυτό ενισχύει τη διασύνδεση επιστήμης, καινοτόμων λύσεων και βιομηχανίας. Επιπλέον, προκύπτουν περαιτέρω θετικά αποτελέσματα αφού οι καλύτερες υπηρεσίες συμβάλλουν στη βελτίωση της αλυσίδας αξίας των βιομηχανιών στις οποίες μια χώρα διαθέτει ήδη τεχνολογικές ικανότητες και συγκριτικό πλεονέκτημα (4). Αυτό αυξάνει ακόμα περισσότερο τη σημασία της μεταποίησης για το διεθνές εμπόριο.

3.16

Λόγω της σημασίας των υπηρεσιών, μπορεί να γίνει λόγος για «υπηρεσιοποίηση» της μεταποίησης. Η «συμβίωση» μεταποίησης και υπηρεσιών αλλάζει πολλές φορές την εστίαση ενδιαφέροντος των επιχειρήσεων ή και ολόκληρων κλάδων της βιομηχανίας. Οι νέες υπηρεσίες επιτρέπουν να πραγματοποιηθούν αλλαγές στις αντιλήψεις εμπορίας, καθώς η εστίαση δεν γίνεται πλέον στην πώληση ενός προϊόντος αλλά στις (ατομικές) ανάγκες των πελατών. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ότι η μεταποίηση βασίζεται ολοένα και περισσότερο στον σχεδιασμό και την παροχή επιχειρηματικών υπηρεσιών, καθώς αυτά αποτελούν το πιο επικερδές τμήμα των δραστηριοτήτων τους.

3.17

Σε αυτό το πλαίσιο, ο στόχος να ανέλθει σε 20 % το μερίδιο της μεταποιητικής βιομηχανίας στο ΑΕγχΠ της Ευρώπης μέχρι το 2020, είναι πολύ αόριστος. Στόχος θα πρέπει μάλλον να είναι η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ενίσχυση των βιομηχανικών διεργασιών, στο πλαίσιο των οποίων η «συμβίωση» μεταποίησης και υπηρεσιών οδηγεί σε σύγχρονα προϊόντα, μέσω ανάντη διαδικασιών παραγωγής και παραγωγικότητας.

3.18

Το νέο κύμα εφαρμογών ΤΠΕ αποτελεί αυτοπροωθούμενη διαδικασία: οι υπηρεσίες δημιουργούν νέες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται δυσανάλογα η σημασία τους για την οικονομία. Οι εφαρμογές αυτές προωθούν την παραγωγικότητα και τονώνουν τα εγκάρσια αποτελέσματα στην οικονομία, τα οποία με τη σειρά τους επιτρέπουν νέους συνδυασμούς. Δίνουν επίσης νέα ώθηση στην παγκοσμιοποίηση.

3.19

Ένα άλλο φαινόμενο είναι ότι ολοένα και περισσότερα προϊόντα πωλούνται μαζί με ειδικές υπηρεσίες που είτε συνδέονται με το προϊόν, είτε ενσωματώνονται σε αυτό, πράγμα που οδηγεί σε νέους συνδυασμούς.

4.1

Το φάσμα και ο αντίκτυπος των επιχειρηματικών υπηρεσιών διευρύνεται ακόμη περισσότερο όταν συνδέεται με την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, η οποία έχει ευρύτερο πεδίο από τις επιχειρηματικές υπηρεσίες (5). Αυτή η επανάσταση εγκαινιάζει μια νέα εποχή, μετά την εποχή της μηχανοποίησης, του ηλεκτρισμού και των ΤΠ. Πλέον τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την εισαγωγή του «Διαδικτύου των πραγμάτων» και του «Διαδικτύου των υπηρεσιών».

4.2

Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, λαμβάνονται διάφορες πρωτοβουλίες στους τομείς των επιχειρήσεων και των επιστημών για προσαρμογή της παραγωγής και ανάπτυξη νέων προϊόντων, μερικές από τις οποίες έχουν ενθαρρυνθεί από τις δημόσιες αρχές. Μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία είναι ο χάρτης πορείας για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση τον οποίο χάραξε η γερμανική κυβέρνηση το 2012 (6).

4.3

Επί του παρόντος έχουν δρομολογηθεί παράλληλα περισσότερες πρωτοβουλίες με αντίστοιχα χαρακτηριστικά, για παράδειγμα:

4.4

Τα έξυπνα εργοστάσια στο μέλλον θα χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη πολυπλοκότητα και η διαδικασία παραγωγής θα γίνεται σε δίκτυο, χάρη σε περαιτέρω αναπτυγμένα συστήματα και εφαρμογές λογισμικού. Αυτή η εξέλιξη θα έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική εξατομίκευση της παροχής- για τους πελάτες και τους εργαζόμενους -χάρη στην αξιοποίηση έξυπνων και προσαρμοσμένων προϊόντων και συστατικών.

4.5

Το δυναμικό για τη βιομηχανία και την οικονομία είναι τεράστιο. Η στιγμιαία εκπλήρωση των επιθυμιών του πελάτη, η ευελιξία, η βέλτιστη λήψη αποφάσεων, η αποτελεσματική χρήση πρώτων υλών και το δυναμικό προστιθέμενης αξίας των νέων υπηρεσιών πρέπει να προωθηθούν. Αυτή η εξέλιξη ενδέχεται να συμβαδίζει με τις δημογραφικές τάσεις στην Ευρώπη και μπορεί να ωφελήσει την εξισορρόπηση προσωπικού και επαγγελματικού βίου, ενισχύοντας ταυτόχρονα την ανταγωνιστικότητα σε ένα περιβάλλον υψηλού εισοδήματος.

4.6

Σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας, θα εξεταστεί τόσο η οριζόντια όσο και η κάθετη ολοκλήρωση, καθώς και η διατερματική ενσωμάτωση της εφαρμοσμένης μηχανικής σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας. Η ανοιχτή πρόσβαση και η καινοτομία θα τονώσουν την ενεργό δικτύωση.

4.7

Για να μην χάσει η Ευρώπη έδαφος έναντι των ανταγωνιστών από τρίτες χώρες, θα δημιουργηθούν κοινές ευρωπαϊκές πλατφόρμες για την τυποποίηση των προϊόντων και των υπηρεσιών, στις οποίες θα περιλαμβάνονται όλα τα συστατικά της αλυσίδας αξίας.

4.8

Αυτό αφορά τόσο τις μεγάλες όσο και τις μικρές επιχειρήσεις. Οι προοπτικές για τις ΜΜΕ είναι θετικές . Οι επιχειρήσεις αυτές θα μπορούν να αξιοποιούν τις υπηρεσίες και τα συστήματα λογισμικού πολύ πιο εύκολα απ' ό,τι στο παρελθόν. Θα δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες για τις ΜΜΕ μιας συγκεκριμένης περιοχής, οι οποίες είναι πιο εύκολο να ξεκινήσουν διαδικασίες διεθνοποίησης. Οι ΜΜΕ θα επωφεληθούν οπωσδήποτε από τη διεπιστημονική γνώση και τη μεταφορά τεχνολογίας.

4.9

Όπως περιγράφηκε παραπάνω, σε όλες τις κατηγορίες θα υπάρξει πολύ πιο στενή σχέση μεταξύ πελατών και προμηθευτών.

4.10

Οι υφιστάμενες τεχνολογίες που βασίζονται στις ΤΠ πρέπει να προσαρμοστούν στις συγκεκριμένες απαιτήσεις της μεταποίησης και να συνεχίσουν να αναπτύσσονται. Πρέπει να δρομολογηθούν πρωτοβουλίες στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογίας και της κατάρτισης με στόχο την ανάπτυξη μεθοδολογιών στον τομέα της αυτοματοποίησης των πρωτοτύπων μηχανικής και της βελτιστοποίησης συστημάτων.

4.11

Απαιτείται υποδομή της οικονομίας η οποία να περιλαμβάνει κατάλληλη ανάπτυξη των υποδομών ευρυζωνικού διαδικτύου, καθώς και κατάλληλες εγκαταστάσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης. Από αυτή την άποψη, η ΕΟΚΕ επιμένει για μια ακόμη φορά ότι, επιπλέον των υγιών δημοσιονομικών πολιτικών, υπάρχει ανάγκη για μια αναπτυξιακή πρωτοβουλία (7). Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να ωφεληθούν από την τρέχουσα ανάκαμψη και να αξιοποιήσουν την ευκαιρία προκειμένου να εντείνουν τις επενδύσεις σε απαραίτητες υποδομές, καθώς αυτό αποτελεί επιτακτική ανάγκη στην εποχή του σχεδίου «Βιομηχανία 4.0».

4.12

Το σχέδιο «Βιομηχανία 4.0» θα δώσει στην Ευρώπη μια μοναδική ευκαιρία να επιδιώξει διάφορους στόχους με μια ενιαία επένδυση σε υποδομές. Αν αναβληθεί, θα υπονομευθεί η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Ως εκ τούτου, μια τέτοια επένδυση θα πρέπει να προωθηθεί, ως τμήμα των συστάσεων ανά χώρα στο πλαίσιο του ετήσιου Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

4.13

Ο χάρτης πορείας της Γερμανίας δίνει τη δέουσα προσοχή στις κοινωνικές πτυχές αυτής της νέας εξέλιξης. Οι επιπτώσεις αφορούν το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο τα διοικητικά στελέχη και το προσωπικό των επιχειρήσεων. Πρόκειται για τεράστια αλλαγή στις σφαίρες αλληλεπίδρασης ανθρώπου-τεχνολογίας και ανθρώπου-περιβάλλοντος. Οι τεχνολογικές καινοτομίες πρέπει να εξετάζονται εντός του κοινωνικοοικονομικού πλαισίου τους, καθώς οι πολιτισμικές και κοινωνικές αλλαγές αποτελούν σημαντικές κινητήριες δυνάμεις καινοτομίας.

4.14

Στο ίδιο πνεύμα, οι προσεγγίσεις της αποκεντρωμένης ηγεσίας και διαχείρισης, καθώς και η ευθύνη των εργαζομένων να λαμβάνουν τις αποφάσεις που τους αφορούν, είναι πρωτοποριακές και συνεπάγονται θεμελιώδεις αλλαγές.

4.15

Οι πλατφόρμες, τα σεμινάρια και οι ομάδες εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των κοινωνικών εταίρων, του κόσμου της επιστήμης και των δημόσιων αρχών θα πρέπει να οργανωθούν σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέτοιες πλατφόρμες και ομάδες εργασίας έχουν κρίσιμη σημασία για τον προσδιορισμό του οράματος και των στρατηγικών τη διαχείριση της διαδικασίας μετασχηματισμού, την αξιοποίηση ευκαιριών και την αποφυγή σφαλμάτων. Η ΟΥΕ (βλ. παρακάτω) αποτελεί παράδειγμα επιτυχούς διαλόγου των ενδιαφερομένων μερών.

4.16

Ο νέος κόσμος ψηφιακών βιομηχανικών επιχειρήσεων και υπηρεσιών έχει ανάγκη από μια ασφαλή και αξιόπιστη πλατφόρμα ανταλλαγής απόψεων με σαφή δικαιώματα σχετικά με την αγορά και την προστασία των δικαιωμάτων (8). Σε αυτόν τον σύγχρονο υβριδικό κόσμο, μια πλατφόρμα επικοινωνίας και συνεργασίας είναι εξίσου σημαντική.

5.1

Μια κοινωνία που βασίζεται στις υπηρεσίες και την ψηφιοποίηση έχει τεράστιες επιπτώσεις για την αγορά εργασίας και την κοινωνία γενικότερα:

5.2

Το γεγονός ότι αυτή η εκ βάθρων αλλαγή στην οικονομία, με όλες της τις επιπτώσεις για την κοινωνία και την αγορά εργασίας δεν έχει αναλυθεί επαρκώς και δεν συζητείται ευρύτερα σε κύκλους άλλους από τους ακαδημαϊκούς και αυτούς των επιχειρήσεων, προκαλεί ανησυχία.

5.3

Ως εκ τούτου, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους αυτή η μετάβαση σε απόλυτα νέες προοπτικές στην οικονομία πρέπει να συζητηθεί ευρύτερα στην πολιτική και την κοινωνία, τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή η διαδικασία επηρεάζει την καθημερινή ζωή πολλών πολιτών σε περιφέρειες και πόλεις, από άποψη απασχόλησης και ανεργίας. Ως εκ τούτου, θα επηρεάσει τις επιλογές των ατόμων για το μέλλον τους. Οι σχετικές κοινωνικές και πολιτισμικές πτυχές θα πρέπει να τονισθούν και να ληφθούν δεόντως υπόψη.

5.4

Στο σκέλος «Βιομηχανική υπεροχή» του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην έρευνα γύρω από τις ταχείες αλλαγές στην αγορά εργασίας, οι οποίες πρέπει να χαρτογραφηθούν λεπτομερώς προκειμένου να αποτελέσουν τη βάση μελλοντικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

5.5

Πολλές «ευάλωτες» θέσεις εργασίας είναι σε κίνδυνο και αν δεν γίνει σωστή διαχείριση αυτής της διαδικασίας, τότε θα υπάρξουν κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις. Ως εκ τούτου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να δημιουργήσουν πολιτικά και ρυθμιστικά πλαίσια έτσι ώστε, εκτός από την παροχή νέας και απαραίτητης τεχνολογίας, να εξασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης και να αποφευχθεί η πόλωση μεταξύ ομάδων χαμηλού και υψηλού εισοδήματος.

5.6

Η κάθε χώρα αναπτύσσεται με διαφορετικούς ρυθμούς. Πρέπει να επανεξεταστούν τα παραδοσιακά προγράμματα και να προσαρμοστούν τα προγράμματα σπουδών. Οι επιχειρήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία. Η σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και επιχειρήσεων αλλάζει, προκειμένου να μπορέσει να παρακολουθήσει τις βιομηχανικές μεταλλαγές. Οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι έτοιμοι να αποκτήσουν διάφορες και, γενικά, πιο εξειδικευμένες δεξιότητες. Αντίστοιχα, πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα να προσαρμοστούν στις ταχείες αλλαγές στη ζήτηση δεξιοτήτων.

5.7

Αυτή η ανάπτυξη δεν σημαίνει βέβαια ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση μόνο στις τεχνικές δεξιότητες. Οι διανοητικές και οι κοινωνικές δεξιότητες παραμένουν εξίσου σημαντικές. Είναι απαραίτητες για να συμβαδίσουμε με τις εξελίξεις στην κοινωνία και την ανάγκη για κοινωνική καινοτομία που προκύπτει από τις θεμελιώδεις αλλαγές στην οικονομία.

5.8

Στο πλαίσιο αυτής της ολοκληρωμένης προοπτικής, πρέπει να εξασφαλιστεί η διεξαγωγή κοινωνικού διαλόγου σε επίπεδο επιχείρησης, κλάδου, κράτους και ΕΕ, προκειμένου να μπορούν να συζητηθούν οι εξελίξεις, οι συνθήκες-πλαίσιο στην ΕΕ και τα κράτη μέλη και οι τρόποι σωστής προετοιμασίας του εργατικού δυναμικού.

6.1

Ο αντίκτυπος της εντατικοποίησης των επιχειρηματικών υπηρεσιών έχει παραμεληθεί για πολύ καιρό σε επίπεδο ΕΕ και κατά τη χάραξη πολιτικής από την ΕΕ. Το αναμενόμενο τεράστιο άλμα αυξάνει ακόμα περισσότερο την ανάγκη να διορθωθεί αυτή η κατάσταση. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επικροτεί, ως πρώτο βήμα, την έκθεση της ΟΥΕ για τις επιχειρηματικές υπηρεσίες 2013.

6.2

Αν και η Επιτροπή συμμετέχει σε διαδικασίες που διασυνδέονται με τα ευρεία αποτελέσματα των επιχειρηματικών υπηρεσιών, ιδίως μέσω του ψηφιακού θεματολογίου και των σχεδίων έρευνας και καινοτομίας, λείπει ακόμα μια συνολική εικόνα.

6.3

Στο πλαίσιο μιας προς το μέλλον προσανατολισμένης βιομηχανικής πολιτικής πρέπει να δοθεί εξέχουσα θέση στις επιχειρηματικές υπηρεσίες. Η έκθεση της ΟΥΕ θα πρέπει να δώσει τη δυνατότητα να αποκτηθεί πλήρης εικόνα των εξελίξεων και να προσδιοριστούν τα απαραίτητα μέτρα που πρέπει να λάβει η ΕΕ.

6.4

Η ΟΥΕ εντοπίζει μεγάλο αριθμό επιχειρηματικών υπηρεσιών, όπως επαγγελματικές υπηρεσίες, τεχνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες επιχειρησιακής υποστήριξης.

6.5

Ειδικότερα, είναι σαφές ότι οι επιχειρηματικές υπηρεσίες δεν έχουν αξιολογηθεί ακόμα επαρκώς ούτε κατά την προετοιμασία νέων πολιτικών από την Επιτροπή, ούτε και στις πολιτικές συζητήσεις στο Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας.

6.6

Εκτός από την ΟΥΕ, πέντε ομάδες εργασίας έχουν εκπονήσει εκθέσεις για: (i) την ενιαία αγορά, (ii) την καινοτομία, (iii) τις δεξιότητες, (iv) τα πρότυπα, και (v) το εμπόριο. Οι εν λόγω εκθέσεις περιέχουν πολυάριθμες παρατηρήσεις και αναλυτικά σχόλια σχετικά με την τρέχουσα διαδικασία στους υπό εξέταση τομείς και σχετικά με τις επιθυμητές προσεγγίσεις όσον αφορά τις πολιτικές και δράσεις της ΕΕ.

6.7

Πολλές παρατηρήσεις και προτάσεις στις εκθέσεις τονίζουν την ανάγκη για εις βάθος ανάλυση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παράλληλα με μια βελτιωμένη και εστιασμένη πολιτική καθοδήγηση προς τις ΜΜΕ υπέρ της οποίας η ΕΟΚΕ, σε συμφωνία με πολλούς εμπειρογνώμονες, συνηγορεί εδώ και χρόνια. Ο εξαιρετικός ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι πολύ μικρές και οι μικρές επιχειρήσεις, καθώς και η ραγδαία αύξηση του αριθμού τους κατά τον τρέχοντα βιομηχανικό κύκλο, τονίζουν για άλλη μια φορά την επείγουσα ανάγκη για καλύτερη νομοθεσία, βελτίωση των συνθηκών για εταιρικές σχέσεις καινοτομίας και ειδική εστίαση του ενδιαφέροντος στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση.

6.8

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η ανάλυση δείχνει πως ο σημερινός κατακερματισμός της ενιαίας αγοράς αγαθών έχει και άλλες αρνητικές επιπτώσεις στη διασυνοριακή ανάπτυξη και την ανάπτυξη των επιχειρηματικών υπηρεσιών, πέραν των φραγμών που αντιμετωπίζουν συνήθως οι υπηρεσίες σε σχέση με τη μεταποίηση. Η Ευρώπη δεν έχει ακόμα κατορθώσει να δημιουργήσει μια επιτυχή ευρεία εσωτερική αγορά υπηρεσιών.

6.9

Οι πολυάριθμες προτάσεις για βελτίωση του περιβάλλοντος των επιχειρηματικών υπηρεσιών δείχνουν την εξαιρετική σημασία τους για τη σύνδεση της μεταποίησης με τις υπηρεσίες και ως εκ τούτου για την προοπτική ενίσχυσης της μεταποιητικής βιομηχανίας στην Ευρώπη.

6.10

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι το έργο της ΟΥΕ και των ομάδων εργασίας αποτελεί πολύ χρήσιμο σημείο εκκίνησης για τη διεξαγωγή λεπτομερέστερης ανάλυσης και την κατάρτιση συγκεκριμένων προτάσεων από την Επιτροπή.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/33

Εισηγήτρια:

η κ. An LE NOUAIL MARLIÈRE

1.1

Στην απάντησή της στην πρώτη πρωτοβουλία των ευρωπαίων πολιτών που στέφθηκε με επιτυχία, «Η ύδρευση και η αποχέτευση είναι ανθρώπινο δικαίωμα! Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, όχι εμπόρευμα», η Επιτροπή επιβεβαιώνει τη σημασία του ανθρώπινου δικαιώματος στην ύδρευση και την αποχέτευση, και του νερού ως δημόσιου αγαθού θεμελιώδους σημασίας, και επαναλαμβάνει ότι «το νερό δεν είναι εμπόρευμα».

1.2

Κατ' αρχάς, επικροτείται το γεγονός ότι η υποστήριξη του πληθυσμού σε αυτή την πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών, καθώς και η αναγνώριση εκ μέρους της Επιτροπής της ιδιαιτερότητας και του σημαντικού ρόλου των υπηρεσιών ύδρευσης «στην κάλυψη των ουσιωδών αναγκών του πληθυσμού», οδήγησαν στον αποκλεισμό των υπηρεσιών ύδρευσης από την οδηγία για τις συμβάσεις παραχώρησης.

1.3

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δέσμευση της Επιτροπής να ενεργήσει σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης που απαιτεί από την ΕΕ να παραμείνει ουδέτερη όσον αφορά τις εθνικές αποφάσεις που διέπουν το καθεστώς ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων ύδρευσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι καμία απόφαση και καμιά ενέργεια που σχετίζεται με τη δραστηριότητα της ΕΕ δεν πρέπει να οδηγήσει σε περιορισμό της ελευθερίας των κρατών μελών να επιλέγουν τον τρόπο οργάνωσης της παροχής υπηρεσιών ύδρευσης.

1.4

Η ΕΟΚΕ καλεί συνεπώς την Επιτροπή να αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για να εξασφαλίσει την μόνιμη τήρηση της δέσμευσης αυτής σε όλους τους τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ, τόσο έναντι των κρατών μελών της ΕΕ που επωφελούνται των ενισχύσεων του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας όσο και στο υφιστάμενο πλαίσιο των εμπορικών διαπραγματεύσεων (όπως η διατλαντική εταιρική σχέση για το εμπόριο και τις επενδύσεις ή/και το εμπόριο υπηρεσιών), με ρητή εξαίρεση των υπηρεσιών που σχετίζονται με το νερό από τις εμπορικές διαπραγματεύσεις όπως αυτές που αναφέρθηκαν.

1.5

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει γνώση ορισμένων θετικών πτυχών της απάντησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:

1.6

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι εταιρείες ύδρευσης είναι εκ φύσεως μονοπώλια, λόγω των τεράστιων επενδύσεων κεφαλαίου που απαιτούνται και της σημασίας του κόστους μεταφοράς, όπως σημειώνεται σε πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2003, Assessment of cost recovery through water pricing (Αξιολόγηση της ανάκτησης του κόστους με την τιμολόγηση του νερού), Λουξεμβούργο, σ. 28). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να είναι σε θέση να ασκούν γενικό έλεγχο της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών που παρέχονται από τις εταιρείες ύδρευσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Επιτροπή που αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που πρέπει να αποδίδεται στη διαφάνεια.

1.7

Η ΕΟΚΕ καλεί συνεπώς την Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειές της για την πλήρη εφαρμογή του άρθρου 14 της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα (πληροφόρηση και δημόσια διαβούλευση) και υποστηρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να προωθήσει τη συγκριτική αξιολόγηση («benchmarking») των υπηρεσιών ύδρευσης, όσον αφορά τους δείκτες των οικονομικών, τεχνολογικών και ποιοτικών επιδόσεων. Με τον τρόπο αυτό οι σχέσεις μεταξύ των επιπέδων των επενδύσεων, της μέσης τιμής νερού και της ποιότητας των συνθηκών εργασίας θα είναι σαφέστερες και θα αυξήσουν τη διαφάνεια στον τομέα.

1.8

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η αναθεώρηση της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας για το πόσιμο νερό πρέπει να είναι μια ευκαιρία για την εισαγωγή ενδείξεων και αρχών όσον αφορά την αρχή της καθολικής πρόσβασης, εξασφαλίζοντας παράλληλα ότι καλύπτεται πλήρως το κόστος της χρήσης των υδάτων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία που να καθιστά την πρόσβαση στο νερό και στην αποχέτευση ανθρώπινο δικαίωμα, κατά την έννοια που αποδίδεται σε αυτό από τα Ηνωμένα Έθνη και να προωθήσει την παροχή ύδρευσης και αποχέτευσης ως βασικές δημόσιες υπηρεσίες για όλους.

1.9

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, υποστηρίζοντας την Πρωτοβουλία των Ευρωπαίων Πολιτών (ΠΕΠ), οι ευρωπαίοι πολίτες εξέφρασαν την επιθυμία τους να συμμετέχουν στην χάραξη των ευρωπαϊκών πολιτικών και να εκφράζουν τη γνώμη τους σχετικά με το νερό τόσο ως δημόσιο αγαθό όσο και ως υπηρεσία γενικού συμφέροντος. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να ανοίξουν τη διακυβέρνηση της πολιτικής υδάτων της ΕΕ σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και να πολλαπλασιάσουν τις ευκαιρίες για δημόσια συζήτηση σχετικά με το μέλλον των υδάτινων πόρων.

2.1

H πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών, η οποία θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας για να ενθαρρύνει τη μεγαλύτερη δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών στις ευρωπαϊκές υποθέσεις (1), επιτρέπει σε ένα εκατομμύριο πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), που προέρχονται από τουλάχιστον επτά κράτη μέλη, να καλέσουν την Επιτροπή να προτείνει νομικές πράξεις σε τομείς της αρμοδιότητας της ΕΕ. Πρόκειται για το πρώτο μέσο συμμετοχικής δημοκρατίας που θεσπίστηκε ποτέ σε επίπεδο ΕΕ.

2.2

Αφότου εγκαινιάστηκε η πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών, τον Απρίλιο του 2012, πάνω από 5 εκατομμύρια πολίτες έχουν υπογράψει περισσότερες από 20 διαφορετικές πρωτοβουλίες. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή έχει προσκαλέσει πολλούς εισηγητές πρωτοβουλιών σε συνόδους ολομέλειάς της.

2.3

Η πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών για την ύδρευση και την αποχέτευση ως ανθρώπινα δικαιώματα σκοπεύει να προτείνει νομοθεσία για την εφαρμογή του ανθρώπινου δικαιώματος στο νερό και την αποχέτευση, όπως αναγνωρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και για την προώθηση της παροχής νερού και αποχέτευσης ως βασικών δημόσιων υπηρεσιών για όλους. Η πρωτοβουλία παρουσιάστηκε κατά τη σύνοδο ολομέλειας της ΕΟΚΕ τον Σεπτέμβριο του 2013.

2.4

Το κείμενο της πρωτοβουλίας έχει ως εξής:

«Η ύδρευση και η αποχέτευση είναι Ανθρώπινο Δικαίωμα

Καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία που να υλοποιεί το ανθρώπινο δικαίωμα πρόσβασης σε ύδρευση και αποχέτευση, το οποίο είναι αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ, και να προωθεί την παροχή ύδρευσης και αποχέτευσης ως απαραίτητων δημόσιων υπηρεσιών για όλους.

Η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να απαιτήσει από τις κυβερνήσεις να εξασφαλίζουν και να παρέχουν σε όλους τους πολίτες πρόσβαση σε επαρκή ποσότητα καθαρού, πόσιμου νερού και σε δίκτυο αποχέτευσης. Προτείνουμε:

2.5

Στις 17 Φεβρουαρίου 2014, αφού η Επιτροπή ενέκρινε τις 1 6 59  543 υπογραφές σε 13 κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προέβη σε ευρεία ακρόαση της επιτροπής πολιτών της πρωτοβουλίας για το νερό, στην οποία προσκλήθηκε να συμμετάσχει η ΕΟΚΕ. Την ίδια ημέρα, ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο κ. Maros Sefcovic υποδέχθηκε επίσης την επιτροπή πολιτών της πρωτοβουλίας.

2.6

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στην ανακοίνωσή της, της 19ης Μαρτίου 2014, την επίσημη απάντησή της στην πρώτη επιτυχή Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών (ΠΕΠ), η οποία την καλούσε «να εφαρμόσει στην ευρωπαϊκή νομοθεσία το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και την αποχέτευση».

2.7

Στις 15 Απριλίου 2014, Ευρωπαϊκή Ημέρα της ΠΕΠ, η ΕΟΚΕ διοργάνωσε διάσκεψη με θέμα «Ανάδειξη της επιτυχίας» στην οποία κλήθηκε να συμμετάσχει η Επιτροπή Πολιτών για την πρωτοβουλία για το νερό και κατά τη διάρκεια της οποίας «ένας εντυπωσιακός αριθμός πρωτεργατών εκστρατειών στο πλαίσιο των ΠΕΠ και ενδιαφερόμενοι φορείς συναντήθηκαν στην ΕΟΚΕ προκειμένου να εξετάσουν τις μέχρι τούδε εμπειρίες και να συντάξουν έναν κατάλογο συστάσεων για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ευκολίας χρήσης αυτού του μέσου άμεσης δημοκρατίας».

3.1

Ως εργαλείο του δημόσιου διαλόγου και της δημιουργίας κοινωνικών δικτύων, η ΠΕΠ απέδειξε τη δύναμη και την επιτυχία της.

3.2

Τα εμπόδια που πρέπει να αρθούν αφορούν την αναθεώρηση των κανόνων εφαρμογής της (2), διότι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική φύση της ΠΕΠ. Επιβάλλουν υποχρεώσεις συγκρίσιμες με εκείνες που θα ταίριαζαν σε ένα νομικά δεσμευτικό μέσο άμεσης δημοκρατίας του οποίου ο αντίκτυπος ισοδυναμεί με τον αντίκτυπο ενός δημοψηφίσματος (προσωπικά δεδομένα, ενδεχομένως αποτρεπτικό αποτέλεσμα, δυσανάλογες διαδικασίες) και υποβάλουν τους διοργανωτές σε δυσανάλογους νομικούς περιορισμούς που διαφέρουν από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Περιορίζουν το πεδίο εφαρμογής των θεμάτων που μπορούν να καταχωρηθούν νόμιμα στη διακριτική ευχέρεια της Επιτροπής, η οποία από μόνη της καθορίζει αν ένα συγκεκριμένο θέμα εμπίπτει στην αρμοδιότητα της.

3.3

Το μέγιστο μέγεθος του κειμένου παρουσίασης της καταχωρημένης Πρωτοβουλίας συμπεριλαμβανομένων του τίτλου, του θέματος και της περιγραφής είναι 800 χαρακτήρες, πράγμα που οδήγησε την Επιτροπή να διαπιστώσει ότι στην πρωτοβουλία δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις!

3.4

Πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες νιώθουν ότι δεν έχουν καμία ελπίδα να εκφράσουν τη γνώμη τους στην Ευρώπη για την Ευρώπη. Η μελλοντική Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επιστήσει ιδιαιτέρως την προσοχή στο θέμα αυτό.

3.5

Στο πλαίσιο της Συνθήκης ΕΕ (άρθρο 11.4), το μέσο αυτό είναι το μόνο νομικό εργαλείο που διαθέτουν οι απλοί ευρωπαίοι πολίτες για να επηρεάσουν την πολιτική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2015 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα πρέπει να επανεξετάσουν αυτούς τους κανόνες εφαρμογής, και να διδαχθούν από αυτές τις πρώτες πρωτοβουλίες.

4.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση ότι η ΠΕΠ «Ύδρευση και αποχέτευση ένα ανθρώπινο δικαίωμα» έχει αναγκάσει τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να ασχοληθούν με τις ανησυχίες των ευρωπαίων πολιτών και να διαπιστώσουν ότι οι ανησυχίες αυτές υπερβαίνουν τις συνήθεις κανονιστικές εκτιμήσεις της Επιτροπής, η οποία και αποφάσισε να εξαιρέσει τις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης από την οδηγία για τις συμβάσεις παραχώρησης.

4.2

Η Επιτροπή ορθώς υπενθυμίζει τις ευθύνες των κρατών μελών όσον αφορά τη λήψη μέτρων για την προστασία των ατόμων που χρήζουν βοηθείας.

4.3

Αναγνωρίζει, επίσης, ότι διαθέτει αρμοδιότητες για τον καθορισμό ορισμένων βασικών αρχών των πολιτικών τιμολόγησης του νερού στα κράτη μέλη και υπενθυμίζει τις διατάξεις του άρθρου 9 της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα, η οποία θεσπίζει την αρχή της πλήρους ανάκτησης του κόστους.

4.4

Ωστόσο, η απάντησή της δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες που εξέφρασαν περισσότερα από 1,6 εκατομμύρια άτομα (1,9 εκατομμύριο υπογραφές) και δεν διατύπωσε νέα πρόταση για τη θέσπιση ενός μέσου της ΕΕ προκειμένου να καθιερωθεί το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό.

4.5

Βασιζόμενη σε συγκεκριμένα παραδείγματα από διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η υποχρέωση να υιοθετηθούν κατάλληλες πολιτικές τιμολόγησης του νερού για τη διατήρηση των υδάτινων πόρων μπορεί και πρέπει να συμβαδίζει με την επιτακτική ανάγκη να διασφαλίζεται καθολική πρόσβαση στους πόρους αυτούς μέσω των κατάλληλων μηχανισμών αλληλεγγύης.

4.6

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η αναθεώρηση της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα και της οδηγίας για το πόσιμο νερό πρέπει να είναι μια ευκαιρία για την εισαγωγή ενδείξεων και αρχών όσον αφορά την αρχή της καθολικής πρόσβασης, καθώς και την αρχή της ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδρευσης, η οποία προβλέπεται στην οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα.

4.7.1

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με έκπληξη ότι σε μια πρωτοβουλία πολιτών αυτού του μεγέθους προτείνεται μια δημόσια διαβούλευση σχετικά με την ποιότητα του πόσιμου νερού, η οποία φαίνεται να παραπέμπει σε πιο συνηθισμένα μέσα διαβούλευσης, αλλά δεν ανταποκρίνεται στην ΠΕΠ.

4.8.1

Διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η Επιτροπή αντιλήφθηκε ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων όσον αφορά τη διαχείριση των υδάτων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο πρέπει να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια.

4.8.2

Λόγω του ζωτικού του χαρακτήρα, το νερό θα πρέπει να διαφυλαχθεί ως ευαίσθητος πόρος και ως κοινό αγαθό. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι προέχει η χρήση του για ζωτικές ανθρώπινες ανάγκες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συμφωνήσει ότι είναι αναγκαίο να αναγνωριστεί ότι η πρόσβαση και η επαρκής παροχή νερού και αποχέτευσης αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, δεδομένου ότι είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή και την αξιοπρέπεια, και με τον τρόπο αυτό να αποκλείσει οριστικά τις υπηρεσίες αυτές από τους εμπορικούς κανόνες της εσωτερικής αγοράς προτείνοντας ότι πρέπει να χαρακτηρισθούν ως μη οικονομικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (3).

4.8.3

Τα προϊόντα που είναι αναγκαία για την επιβίωση των ανθρώπων θα πρέπει να τύχουν ειδικής προσέγγισης και να αποκλειστούν από το πεδίο του ελεύθερου εμπορίου. Παρά την ύπαρξη επισήμων εγγράφων όπου δηλώνεται ότι «το νερό δεν είναι εμπόρευμα» ή ότι «κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην τροφή», παρακολουθούμε, ακόμη σήμερα, την ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων, τη μεγάλης κλίμακας κερδοσκοπία με τα βασικά τρόφιμα και τη μεγάλης κλίμακας αρπαγή γεωργικών εκτάσεων. Αυτά τα φαινόμενα απειλούν άμεσα τη ζωή των φτωχότερων ανθρώπων.

4.8.4

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να προτείνει συγκεκριμένα δεσμευτικά μέτρα προκειμένου να ανταποκριθεί στην εν λόγω πρωτοβουλία των πολιτών, πράγμα που δεν κατάφερε να κάνει στην ανακοίνωσή της. Συγκεκριμένα, ένα νομικά δεσμευτικό ευρωπαϊκό κείμενο θα πρέπει να προβλέπει ότι ο επιδιωκόμενος στόχος δεν είναι το κέρδος από τη διαχείριση των υδάτων και των συναφών υπηρεσιών. Εάν δεν συμβεί αυτό, η δήλωση ότι «το νερό είναι δημόσιο αγαθό» στερείται νοήματος.

4.9.1

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού μέσου που να αναγνωρίζει το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και την αποχέτευση, όπως ορίστηκε από τον ΟΗΕ τον Ιούλιο του 2010, που είναι ένα από τα θεμέλια της ΠΕΠ, με το άρθρο 14 της ΣΛΕΕ σχετικά με τις ΥΓΟΣ και το πρωτόκολλο 26 για τις ΥΓΣ, και καλεί την Επιτροπή να συστήσει στα κράτη μέλη ότι το δικαίωμα αυτό πρέπει να ικανοποιείται μέσω μιας υπηρεσίας μη οικονομικού γενικού συμφέροντος, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ουδετερότητα όσον αφορά την παροχή της εν λόγω υπηρεσίας, ξεχωριστά από την εμπορική χρήση της στη βιομηχανία ή τη γεωργία.

4.10.1

Η αναπτυξιακή πολιτική και οι οικονομικές δεσμεύσεις της ΕΕ θα επιτυγχάνονταν καλύτερα εάν υποστηρίζονταν σθεναρά και αναγνωριζόταν σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ το ανθρώπινο δικαίωμα όπως έχει αναγνωριστεί επίσημα από τον ΟΗΕ τον Ιούλιο του 2010, με κύριο στόχο τη βέλτιστη απόδοση, διότι εάν η αναπτυξιακή πολιτική και βοήθεια στον τομέα αυτό δηλωθεί ότι συνδέεται με το ανθρώπινο δικαίωμα θα συμβάλει στην καταπολέμηση της διαφθοράς και στην ανάληψη δέσμευσης από τους φορείς που δρουν ως υπεργολάβοι. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει και υποστηρίζει την ολοκληρωμένη προσέγγιση και τη δημιουργία συνέργειας μεταξύ νερού και επισιτιστικής ασφάλειας. Όσον αφορά τη συνέργεια Νερού και Ενέργειας, η ΕΟΚΕ αναμένει τα προτεινόμενα στοιχεία για να κρίνει αν ανταποκρίνεται στο πνεύμα της ΠΕΠ για την προστασία του πόρου ως κοινού αγαθού.

Η δημόσια υγεία πρέπει επίσης να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, ιδίως όσον αφορά την παροχή αποχέτευσης όπου δεν υπάρχει, και παρά το γεγονός ότι αυτό το πεδίο είναι λιγότερο ενδιαφέρον για τους φορείς εκμετάλλευσης.

4.11.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμευση της Επιτροπής να προωθήσει καλύτερα αυτές τις συμπράξεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στον τομέα του νερού για να ενισχυθούν περισσότερο οι ικανότητες στον τομέα της ύδρευσης και της αποχέτευσης με τη μεταφορά εμπειρογνωμοσύνης και γνώσεων μεταξύ των δημόσιων επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης, των τοπικών αρχών και άλλων φορέων, και τονίζει, όπως έχει κάνει στο παρελθόν ότι η καινοτομία και οι καρποί της έρευνας και της ανάπτυξης που έχουν τύχει κρατικής ενίσχυσης στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ θα πρέπει να τίθενται στη διάθεση του μη κερδοσκοπικού τομέα, των επιχειρήσεων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, των δήμων, κ.λπ. (4).

4.12.1

Προκειμένου να υποστηριχθούν οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης που πρέπει να αντικαταστήσουν τους στόχους της χιλιετίας μετά το 2015 και που θα είναι παγκόσμιας εμβέλειας, η ΕΕ θα πρέπει να εξασφαλίσει τη συνοχή με αυτούς τους μελλοντικούς στόχους και να παραδεχθεί ότι σήμερα υπάρχουν ακόμη 1 έως 2 εκατομμύρια ευρωπαίοι πολίτες που δεν έχουν πρόσβαση στον πόρο αυτό. Η ΕΕ οφείλει να βελτιώσει τις γνώσεις της μέσω των κρατών μελών της όσον αφορά τα δεδομένα (άστεγοι, Ρομά, προσωρινοί οικισμοί) προκειμένου να αντιμετωπίσει την κατάσταση.

4.13

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ποιότητα των υδάτων, τη διαφάνεια της διαχείρισης, την εισαγωγή ενός πιο δομημένου διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, αλλά τονίζει ότι η απάντηση δεν απαντά στα ερωτήματα που θέτει η ΠΕΠ σχετικά με την οικουμενικότητα ενός ανθρώπινου δικαιώματος, ότι δηλαδή κάθε πολίτης και κάτοικος πρέπει να διαθέτει την ελάχιστη ζωτική ποσότητα νερού ανεξάρτητα από το πού μένει, τι δουλειά κάνει ή άλλο.

4.14

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι η ιδιαιτερότητα των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν για την κάλυψη των βασικών αναγκών του πληθυσμού, αναγνωρίζονται πάντοτε στη νομοθεσία της ΕΕ.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ζωτικός και όχι μόνο σημαντικός ο ρόλος των υπηρεσιών και δεδομένου ότι πρόκειται για βασικές ανάγκες, τονίζει ότι αυτές οι βασικές ανάγκες πρέπει να ικανοποιούνται με υπηρεσίες μη οικονομικού γενικού συμφέροντος.

4.15

Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει στα κράτη μέλη και στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα να ενοποιήσουν την πολιτική αυτή, δεδομένου ότι το νερό είναι ένα ζωτικής σημασίας αγαθό: για τους πολίτες, τις βιομηχανίες, τη γεωργία, καθώς και για τις τοπικές αρχές. Πρέπει να είναι στο επίκεντρο κάθε ενωσιακής πολιτικής, με έμφαση στις προκλήσεις που αφορούν την καταπολέμηση της φτώχειας, τα θεμελιώδη δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών, τη δημόσια υγεία, την κοινωνική ένταξη και συνοχή.

4.16

Η ΕΟΚΕ προτείνει:

4.17

Επίσης η ΕΟΚΕ συνιστά:

4.18

Η πολιτική για την ύδρευση και την αποχέτευση θα πρέπει να ενταχθεί σε μια προσέγγιση βιώσιμης ανάπτυξης που να διασφαλίζει ότι ο πόρος αυτός ικανοποιεί τις τρέχουσες ανάγκες του πληθυσμού και ότι θα διαφυλαχθεί για τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/39

Εισηγήτρια:

η κ. Laure Batut

Συνεισηγήτρια:

η κ. Eve Päärendson

1.1.1

Η ΕΕ μαζί με την Ιαπωνία καλύπτουν περισσότερο από το ένα τρίτο των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών. Μια φιλόδοξη, ολοκληρωμένη και αμοιβαία επωφελής συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) ή συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) της ΕΕ με την Ιαπωνία θα μπορούσε να αυξήσει τις μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις και επενδύσεις, να βελτιώσει τις οικονομίες τους και τις ευκαιρίες απασχόλησης και να συμβάλει στη θέσπιση ενισχυμένων κανόνων και προδιαγραφών διεθνούς ισχύος. Οι πολίτες αποδέχονται με ικανοποίηση την ίση κατανομή των προσδοκώμενων ωφελημάτων, αλλά παρακολουθούν με προσοχή τα τεκταινόμενα και δεν θέλουν να υποβαθμιστούν οι προδιαγραφές που ισχύουν επί του παρόντος αντιστοίχως στις χώρες τους.

1.1.2

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις διαπραγματεύσεις με την Ιαπωνία για τη σύναψη ΣΕΣ ή ΣΟΕΣ και ιδίως την απόφαση να συνεχιστούν μετά την επανεξέταση που πραγματοποιήθηκε μετά το πέρας του πρώτου έτους. Ωστόσο, εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για την ελλιπή ενημέρωση και την αδιαφάνεια που χαρακτηρίζουν τις εξελισσόμενες διαπραγματεύσεις. Δεδομένου ότι η προώθηση και η προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών αποτελούν βασικό τρόπο εξασφάλισης ευρείας στήριξης της συμφωνίας από το κοινό, ζητά να θεσπιστούν μηχανισμοί διαβούλευσης ανάλογοι με αυτούς που χρησιμοποιούνται στις διαπραγματεύσεις για τη διατλαντική σχέση εμπορίου και επενδύσεων (TTIP/ΔΣΕΕ) με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που θα προσφέρει στους φορείς το άνοιγμα της αγοράς μεταξύ ΕΕ και Ιαπωνίας. Με αυτά κατά νου, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα δύο μέρη να βελτιώσουν τη διαφάνεια και την ενημέρωση σχετικά με τις διαπραγματεύσεις με την δημιουργία ενός επίσημου μηχανισμού ενημέρωσης της κοινωνίας πολιτών και, εν συνεχεία, με τη συγκρότηση ενός συμβουλευτικού οργάνου στα πλαίσια της συμφωνίας. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι επιχειρήσεις και στις δύο πλευρές είχαν ήδη την ευκαιρία να επωφεληθούν από τη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης μεταξύ των επιχειρήσεων της ΕΕ και της Ιαπωνίας, η οποία αποτέλεσε πλατφόρμα συμμετοχής και διαβούλευσης.

1.2.1

Η ΕΟΚΕ εμμένει στην άποψη ότι θα πρέπει να ενημερωθεί πλήρως για την επανεξέταση της μελέτης αντικτύπου του 2012. Ζητεί να ενημερωθεί το ταχύτερο δυνατόν για το χρονοδιάγραμμα της υλοποίησης, ιδίως όσον αφορά την εναρμόνιση των τεχνικών προτύπων και, είναι της άποψης ότι πριν ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση, θα πρέπει να δημοσιευθεί σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ μια λεπτομερέστερη μελέτη από τη μελέτη αντικτύπου.

1.2.2

Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να πράξει ό,τι είναι αναγκαίο έτσι ώστε:

Δεδομένου ότι η επίλυση των διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους (ISDS), αποτελεί πολύ ευαίσθητο θέμα και ότι οι διάφοροι ενδιαφερόμενοι φορείς έχουν διιστάμενες απόψεις επί του ζητήματος, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημόσια διαβούλευση που δρομολόγησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις, στο πλαίσιο της διατλαντικής σχέσης εμπορίου και επενδύσεων και αναμένει το αποτέλεσμα με ενδιαφέρον (1). H ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, δεδομένης της ισχύος της ιαπωνικής δημοκρατίας, η συγκέντρωση των απόψεων των ενδιαφερομένων μερών επί του θέματος από την πλευρά της Ιαπωνίας θα συμβάλει στην ενημέρωση των μερών και στη διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων.

1.2.3

Ο διάλογος της κοινωνίας πολιτών της Ιαπωνίας με αυτή της ΕΕ θα συνεισφέρει σημαντικά στη συμφωνία ΣΕΣ/ΣΟΕΣ. Η ΕΟΚΕ εισηγείται να συγκροτηθεί μικτός συμβουλευτικός φορέας στο πλαίσιο της ΣΟΕΣ/ΣΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας, όπως έχουν συσταθεί στα πλαίσια άλλων συμφωνιών που έχει συνάψει πρόσφατα η ΕΕ, και να καθοριστεί ο ρόλος της κατά τις διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών των δύο μερών. Το εν λόγω όργανο πρέπει να έχει την ευχέρεια να εκφράζει την άποψή της για ζητήματα σχετικά με όλα τα θεματικά πεδία της συμφωνίας. Επίσης, δεδομένου ότι η ΕΟΚΕ είναι το αρμόδιο συμβουλευτικό όργανο της ΕΕ για την εκπροσώπηση των συμφερόντων της οργανωμένης κοινωνίας της πολιτών της ΕΕ, συνιστά τουλάχιστον τα μισά από τα ευρωπαϊκά μέλη της ΜΣΕ να είναι μέλη της.

1.2.3.1

Η ΕΟΚΕ έχει συνάψει εξαιρετικές σχέσεις με οργανώσεις εργαζομένων, εργοδοτών, αγροτών και καταναλωτών, με συνεταιρισμούς, με ΜΚΟ, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και ομάδες πανεπιστημιακών (2) από την Ιαπωνία. Χάρη στην επιτροπή παρακολούθησης «ΕΕ-Ιαπωνία», βρίσκεται σε προνομιούχο θέση για την προώθηση του διαλόγου και τη διαβούλευση με την κοινωνία πολιτών αμφότερων των μερών.

2.1.1

Η ΕΕ και η Ιαπωνία έχουν αποφασίσει να συσφίξουν τις σχέσεις τους, ξεκινώντας τις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών και συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΕΣ-ΣΟΕΣ). Αντικείμενο διαπραγματεύσεων αποτελεί συγχρόνως και η υπογραφή συμφωνίας στρατηγικής σύμπραξης (3). Η ΕΟΚΕ επικροτεί το θετικό αποτέλεσμα της επανεξέτασης που πραγματοποιήθηκε μετά το πέρας του πρώτου έτους και την απόφαση να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις. Αν υλοποιηθούν οι προβλέψεις, οι εξαγωγές της ΕΕ προς την Ιαπωνία θα αυξηθούν κατά 30 %, το ΑΕγχΠ της ΕΕ κατά 0,8 % και θα δημιουργηθούν 4 00  000 νέες θέσεις εργασίας στην ΕΕ, το δε ΑΕγχΠ της Ιαπωνίας θα αυξηθεί κατά 0,7 % και οι εξαγωγές της προς την Ευρώπη κατά 24 %. Επίσης, η συμφωνία θα υπογραμμίσει το σημαντικό εμπορικό και επενδυτικό ρόλο της ΕΕ στην Ανατολική Ασία (4).

2.1.2

Η ΕΕ και η Ιαπωνία έχουν κοινές αξίες και αρχές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η οικονομία της αγοράς με υψηλό επίπεδο τεχνολογικής εμπειρογνωμοσύνης. Ταυτόχρονα, έρχονται αντιμέτωπες με παρόμοιες προκλήσεις (π.χ. γήρανση και μείωση του πληθυσμού) και πρέπει να βρουν νέες πηγές ανάπτυξης και απασχόλησης.

2.1.3

Τα όργανα της κοινωνίας πολιτών των δύο μερών δεν είναι ευκόλως εναλλάξιμα μεταξύ τους (5), ο διάλογος μεταξύ τέτοιων φορέων θα συμπληρώσει σε μεγάλο βαθμό την όποια συμφωνία συνάψει η ΕΕ. Η μεν ΕΕ έχει αναγάγει — μέσω της θεσμοθέτησής τους — τον κοινωνικό διάλογο και τον διάλογο των πολιτών σε ακρογωνιαίο λίθο του κοινωνικού της μοντέλου, η δε Ιαπωνία αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών της (Συμβούλιο Εργατικής Πολιτικής, Πολυμερές Φόρουμ).

2.2

Στην Ιαπωνία, όπως και στην ΕΕ, έχουν ληφθεί μέτρα υπέρ της τόνωσης της οικονομίας (6). Το δημόσιο χρέος της χώρας αγγίζει επί του παρόντος το 230 % του ΑΕγχΠ. Η συναλλαγματική ισοτιμία του γεν επέδρασε αρνητικά ως προς τις εισαγωγές και μετά την τριπλή καταστροφή στη Φουκουσίμα, ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο μειώθηκε κατά 2,3 % μέσα σε έναν χρόνο (Φεβρουάριος 2013).

2.2.1

Οι διμερείς συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών δίνουν στην Ιαπωνία πρόσβαση στο παγκόσμιο εμπόριο και συμβάλλουν στη δημιουργία ζωνών περιφερειακής ολοκλήρωσης. Από το 2002, η Ιαπωνία έχει συνάψει πολυάριθμες διμερείς συμφωνίες, όχι μόνο με χώρες της Ασίας, αλλά και της Λατινικής Αμερικής, καθώς και με την Ελβετία. Επί του παρόντος, διαπραγματεύεται τη σύναψη τριμερούς συμφωνίας με την Κίνα και τη Νότια Κορέα. Συν τοις άλλοις, συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις με θέμα την Εταιρική σχέση του Ειρηνικού (TPP).

2.2.2

Η Ιαπωνία και η ΕΕ έχουν ήδη υπογράψει σημαντικές συμφωνίες για τη διευκόλυνση των διαδικασιών του εμπορίου όσον αφορά τις τηλεπικοινωνίες, τα χημικά και φαρμακευτικά προϊόντα, τις δραστηριότητες κατά του ανταγωνισμού και την επιστημονική, τεχνολογική και διοικητική συνεργασία και υποστήριξη (7).

3.1

Η επιδίωξη οικονομικής ανάπτυξης, με γνώμονα τους κινδύνους του παγκόσμιου εμπορίου, ενέχει κινδύνους για το περιβάλλον (8). Στη γνωμοδότησή της για τη διαπραγμάτευση νέων εμπορικών συμφωνιών (9), η ΕΟΚΕ υπογράμμισε τη σημασία συμπερίληψης ενός κεφαλαίου για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη σε όλες τις μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ. Το κεφάλαιο αυτό θα περιέχει διατάξεις περιβαλλοντικού και κοινωνικού χαρακτήρα και αναθέτει στην κοινωνία των πολιτών σημαντικό ρόλο παρακολούθησης.

3.2

Οι διαπραγματεύσεις για την ΣΟΕΣ/ΣΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας παρέχουν στα δύο μέρη τη δυνατότητα να διατυπώσουν εκ νέου την προσήλωσή τους διεθνώς στους τρεις πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης, ήτοι: την οικονομική μεγέθυνση, την κοινωνική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Από την υπογραφή της ΣΕΣ με τη Νότια Κορέα (10), τα στοιχεία αυτά συνιστούν βασικό μέρος κάθε εμπορικής διαπραγμάτευσης και κάθε συμφωνίας της ΕΕ. Η βιοποικιλότητα, η κλιματική αλλαγή, η αλιεία, η δασοκομία ή και η άγρια χλωροπανίδα αποτελούν ζητήματα προτεραιότητας τόσο για την ΕΕ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό, τα δύο μέρη πρέπει να δεσμευτούν εκ νέου ότι θα τηρούν τις πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες (ΠΠΣ).

3.3

Κάθε νέα συμφωνία θα πρέπει να επαναλαμβάνει το δικαίωμα των κρατών μελών και της Ιαπωνίας να ρυθμίζουν και να καθορίζουν τις δικές τους προτεραιότητες ως προς την αειφόρο ανάπτυξη. Επίσης, αναμένεται να αποτελέσει κίνητρο για αμφότερες να συμμορφώνονται με τα σχετικά πρότυπα προστασίας της εργασίας και του περιβάλλοντος, σε συμφωνία με τις δεσμεύσεις τους ως προς τα διεθνή πρότυπα και συμφωνίες που ισχύουν σε αυτούς τους δύο τομείς.

3.4

Η ΣΟΕΣ/ΣΕΣ (11) αποτελεί ευκαιρία ανανέωσης της δέσμευσης αυτής (χάρη στην πιθανή επικύρωση και αποτελεσματική εφαρμογή των συμβάσεων της ΔΟΕ) (12) και ενίσχυσης του διμερούς διαλόγου και της συνεργασίας σε θέματα σχετικά με την εργασία, συμπεριλαμβανομένων των τομέων που καλύπτει η Ατζέντα της αξιοπρεπούς εργασίας.

3.4.1

Η ΕΟΚΕ, ως εκπρόσωπος του συνόλου της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών τονίζει το γεγονός ότι το όφελος από οποιαδήποτε ΣΟΕΣ/ΣΕΣ ενδέχεται να μην είναι το ίδιο (13) για όλα τα κράτη μέλη ή τους διάφορους τομείς (14).

3.4.2

Αν και ο αριθμός θέσεων εργασίας (σε %) στην ΕΕ στους τομείς των ηλεκτρικών συσκευών, της γεωργίας, της δασοκομίας, της αλιείας, της μεταποίησης τροφίμων, των ασφαλειών και των κατασκευών, αναμένεται να αυξηθεί, προβλέπεται επίσης να σημειωθεί μικρή μείωση στους τομείς των χημικών, των μηχανοκίνητων οχημάτων, των μετάλλων και μεταλλικών προϊόντων και των αεροπορικών μεταφορών (15). Αυτές οι δυσκολίες πρέπει να εντοπιστούν έγκαιρα προκειμένου να εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα στήριξης και επαγγελματικής επιμόρφωσης. Τα οφέλη πρέπει να κατανεμηθούν ισότιμα μεταξύ των επιχειρήσεων, των εργαζομένων, των καταναλωτών και της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αποφευχθούν σημαντικές διαταραχές και να εξασφαλιστεί η δυνατότητα παροχής αποζημίωσης για αυτές (16).

4.1.1

Η ΕΟΚΕ — η οποία συμμετέχει με μεγάλη προθυμία ως προνομιούχος συνομιλητής στις διάφορες θεματικές διαβουλεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της — διαπιστώνει με δυσαρέσκεια την αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών. Η εντολή που δόθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει δημοσιοποιηθεί, μολονότι οι διαπραγματεύσεις θα έπρεπε να είναι όσο το δυνατόν πιο ανοικτές και διαφανείς. Πολυάριθμες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών της ΕΕ και της Ιαπωνίας εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους γιατί δεν έλαβαν παρά μόνο ψήγματα πληροφοριών σχετικά με τις διαπραγματεύσεις. Αυτό επηρεάζει, όχι μόνο το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων, αλλά και τις ευκαιρίες να εισακουστούν οι απόψεις της κοινωνίας πολιτών επί του θέματος. Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών δεν θα βελτίωνε μόνο την αμοιβαία κατανόηση των μερών, αλλά και την ποιότητα των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη ΣΟΕΣ/ΣΕΣ από την άποψη της εμπειρογνωμοσύνης.

4.1.2

Οι Ευρωπαίοι πολίτες απαιτούν την εφαρμογή των ιδρυτικών κειμένων της ΕΕ, τα οποία κατοχυρώνουν την αρχή της διαφάνειας. Η ΕΟΚΕ ζητά τα υπό διαπραγμάτευση κείμενα να κοινοποιηθούν στους ενδιαφερομένους όσο το δυνατόν νωρίτερα.

4.1.3

Δεδομένου του καθόλα θεμιτού αιτήματος των Ευρωπαίων πολιτών για τη διεξαγωγή των εμπορικών διαπραγματεύσεων σε καθεστώς πλήρους διαφάνειας, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ανάγκη αυστηρής και απαρέγκλιτης εφαρμογής του άρθρου 218 της ΣλΕΕ και δη της παραγράφου 10, η οποία προβλέπει τα εξής: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενημερώνεται αμέσως και πλήρως σε όλα τα στάδια της διαδικασίας».

4.1.4

Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να καθιερώσει ένα μοντέλο διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την ΣΟΕΣ/ΣΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας, παρόμοιο με αυτό που προβλέφθηκε στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τη ΔΣΕΕ (συνάντηση με τους ενδιαφερομένους μετά από κάθε γύρο διαπραγματεύσεων, σύσταση συμβουλευτικής ομάδας με εκπροσώπους της κοινωνίας πολιτών στους οποίους θα πρέπει να περιλαμβάνονται μέλη της ΕΟΚΕ). Η ΕΟΚΕ γνωρίζει ότι υπάρχει ένας αντίστοιχος μηχανισμός στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας.

4.2.1

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, όλες οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών που διαπραγματεύτηκε προσφάτως η ΕΕ περιέχουν ένα κεφάλαιο για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη (17), με το οποίο οι ανεξάρτητες και αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (με ισόρροπη εκπροσώπηση των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των άλλων ενδιαφερόμενων) αποκτούν βασικό ρόλο παρακολούθησης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συμπεριληφθεί ένα τέτοιο κεφάλαιο στη συμφωνία με την Ιαπωνία.

4.2.2

Οι ιαπωνικές αρχές επιθυμούν να εξασφαλίσουν σταθερή ανάπτυξη μέσω της αειφόρου ανάπτυξης (βλ. «αμποικονομία» (18)). Οι ΣΕΣ που έχει συνάψει η Ιαπωνία με τους ασιάτες εταίρους της περιέχουν διατάξεις σχετικές με τη σύσταση υποεπιτροπής, επιφορτισμένης με την εποπτεία των προεκτάσεων της συμφωνίας για το επιχειρησιακό περιβάλλον. Μολονότι το πεδίο αρμοδιοτήτων και οι εκτελεστικές λεπτομέρειες διαφέρουν, τόσο η ΕΕ όσο και η Ιαπωνία γνωρίζουν την αρχή της παρακολούθησης των προεκτάσεων των ΣΕΣ και για αυτόν το λόγο η ΕΟΚΕ τις ενθαρρύνει να εισάγουν στη συμφωνία ένα ισχυρό κεφάλαιο για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

4.2.3

Η ιαπωνική κυβέρνηση έχει συγκροτήσει ορισμένες εσωτερικές πολυμερείς επιτροπές για διαβούλευση με τις δημόσιες εταιρείες ως προς την επίδραση των ΣΕΣ στις δραστηριότητές τους. Υπάρχουν επίσης συμβουλευτικές επιτροπές απαρτιζόμενες είτε από εκπροσώπους της κυβέρνησης και των συνεταιρισμών, είτε από εκπροσώπους της κυβέρνησης και συνδικαλιστικών οργανώσεων. Ακόμα, υπάρχουν άλλες δομές διαβούλευσης ευρείας βάσης, όπως το πολυμερές φόρουμ για την κοινωνική ευθύνη για ένα βιώσιμο μέλλον (MSF) (19) ή ακόμα το Συμβούλιο Εργατικής Πολιτικής.

4.3

Το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο της ΕΕ«δίνει έμφαση στις στέρεες θεσμικές δομές για τη διαχείριση οικονομικών, εργασιακών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων και θεμάτων απασχόλησης (…), στον ισχυρό διάλογο των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών και στις επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και την ποιότητα της απασχόλησης» (20). Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι το μοντέλο αυτό εκφράζει τις αξίες της ΕΕ και ότι πρέπει να προωθείται από όλα τα θεσμικά της όργανα σε όλες τις πολιτικές τους.

4.3.1

H EOKE επικροτεί τις ακόλουθες δεσμεύσεις της ΕΕ σε διεθνές επίπεδο (21):

4.3.2

Όσον αφορά τη ΣΕΣ με την Ιαπωνία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προτείνει στην Επιτροπή να εστιάσει στα βασικά στοιχεία που σχετίζονται με το Εργασιακό Δίκαιο, να συμπεριλάβει ένα φιλόδοξο κεφάλαιο με θέμα την αειφόρο ανάπτυξη, καθώς και να δημιουργήσει ένα φόρουμ της κοινωνίας πολιτών «επιφορτισμένο με τον έλεγχο της εφαρμογής και τη διατύπωση παρατηρήσεων όσον αφορά την υλοποίησή του». Η ΕΟΚΕ εμμένει στο ότι πρέπει να ζητείται η άποψή της, καθώς και στην ανάγκη εφαρμογής αυτών των εισηγήσεων.

4.4

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι έχει εκδώσει έναν οδηγό για τη διαφάνεια στις διαπραγματεύσεις των συμφωνιών του εμπορίου, ο οποίος αναφέρει ότι οι δικές της «εργασίες δεν μπορούν να στεφθούν με επιτυχία παρά μόνο εάν εκπληρώνουν τις προσδοκίες των Ευρωπαίων» και ότι οι «απόψεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν καίριο ρόλο στο προπαρασκευαστικό στάδιο της διαπραγμάτευσης» (23).

Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε:

4.5

Όλοι σχεδόν οι εκπρόσωποι των οργανισμών της κοινωνίας πολιτών της ΕΕ και της Ιαπωνίας, που κατέθεσαν τις απόψεις τους κατά τη διαβούλευση (24), τάχθηκαν υπέρ της εγκαθίδρυσης ενός τέτοιου μικτού εποπτικού οργάνου δυνάμει της μελλοντικής συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών.

4.5.1

Ωστόσο, ο εποπτικός μηχανισμός πρέπει να αναπτυχθεί λαμβανομένων υπόψη των υφιστάμενων δομών και με σεβασμό των σχετικών εμπειριών από την ΕΕ και την Ιαπωνία. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να συμμετέχει στον καθορισμό του ρόλου, του φάσματος των αρμοδιοτήτων και της σύνθεσης της συμβουλευτικής ομάδας της ΕΕ και του μικτού συμβουλευτικού οργάνου. Επ’ αυτού πρέπει να ζητηθεί η γνώμη όλων των ενδιαφερομένων· η δε ΕΟΚΕ πρέπει να αποτελέσει βασικό παράγοντα σε αυτή τη διαδικασία.

4.5.2

Ένας δομημένος διάλογος μεταξύ των αντιπροσώπων της κοινωνίας πολιτών από την ΕΕ και της Ιαπωνίας θα προσθέσει μια σημαντική —πολιτιστική μεταξύ άλλων— διάσταση στη ΣΟΕΣ/ΣΕΣ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η διατήρηση δεσμών με τους Ιάπωνες ομολόγους είναι ζήτημα υψίστης σημασίας, ούτως ώστε η μορφή, το φάσμα των αρμοδιοτήτων και η σύνθεση ενός μελλοντικού μικτού εποπτικού μηχανισμού να ανταπεξέλθουν στις προσδοκίες και των δύο πλευρών.

5.1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι τον Ιούνιο του 2014 (25), η θετική έκθεση προόδου έδωσε τη δυνατότητα στο Συμβούλιο της ΕΕ να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις.

5.1.2

Η συμφωνία αποσκοπεί στη διευκόλυνση της πρόσβασης στις αγορές, στη συνέπεια των κανονιστικών ρυθμίσεων και στην προαγωγή του εμπορίου και των επενδύσεων μεταξύ Ιαπωνίας και ΕΕ. Θα επιταχύνει ενδεχομένως τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη δημιουργία επιπρόσθετων θέσεων εργασίας καλύτερης ποιότητας, την αύξηση των επιλογών των καταναλωτών, την ενίσχυση του ανταγωνισμού και την παραγωγικότητα των δύο οικονομιών.

5.1.3

Προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η άρση των μη δασμολογικών φραγμών (ΜΔΦ). Στη σχετική εκτίμηση επιπτώσεων (26) που δημοσίευσε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι οι φραγμοί αυτοί έχουν συχνά πολιτισμικές καταβολές και επιπτώσεις προστατευτικού χαρακτήρα. Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι οι φραγμοί αυτοί δύσκολα αλλάζουν, εφόσον στηρίζονται σε συνεχώς μεταλλασσόμενα πρότυπα μολονότι έχουν καθοριστεί στο ανώτατο επίπεδο. Προστατεύουν συχνά ολόκληρους κλάδους — όπως τους ιαπωνικούς σιδηρόδρομους.

5.2.1

Η άρση των δασμολογικών φραγμών πρέπει να αφορά όλα τα προϊόντα — μη εξαιρουμένων των αγροτικών και των μεταποιημένων, των οχημάτων που έχουν αναγνωριστεί ως «ευαίσθητα» εμπορεύματα, των χημικών και των φαρμακευτικών προϊόντων — ενώ, όπου κριθεί σκόπιμο, πρέπει να προβλεφθούν μεταβατικές περίοδοι.

5.2.2

Οι ανταλλαγές θα μπορούσαν να προωθηθούν μέσω της αμοιβαίας αναγνώρισης των πιστοποιημένων προϊόντων βάσει των προδιαγραφών που ισχύουν για παρόμοια και αντίστοιχα προϊόντα, καθώς και τη συνεργασία των κανόνων και των συστημάτων — όπου αυτό είναι δυνατόν. Ωστόσο, έχει κρίσιμη σημασία να εξασφαλιστεί ότι μια τέτοια συνεργασία για τη θέσπιση κανόνων παγκόσμιας εμβέλειας δεν θα έχει ως αποτέλεσμα τη χαλάρωσή τους.

5.2.3

Οι μη δασμολογικοί φραγμοί (ΜΔΦ), οι οποίοι αναχαιτίζουν τις εξαγωγές της ΕΕ, χρησιμοποιούνται ως κρυφά προστατευτικά μέτρα. Ως εκ τούτου- ιδίως αυτοί που έχουν ήδη εντοπιστεί στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων -πρέπει να μειωθούν ή να αρθούν και οι προδιαγραφές πρέπει να προσαρμοστούν στις αντίστοιχες διεθνείς.

5.3.1

Εφόσον οι ΜΜΕ αποτελούν το 99 % του οικονομικού ιστού και δημιουργούν περίπου το 70 % με 80 % των θέσεων απασχόλησης τόσο στην Ιαπωνία όσο και στην ΕΕ, η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής.

5.3.2

Λόγω του μεγέθους τους, οι ΜΜΕ έχουν περιορισμένους πόρους και μικρή διαπραγματευτική δύναμη στις σχέσεις τους με το κράτος και τις εμπορικές ρυθμίσεις. Ως εκ τούτου, αναμένεται να επωφεληθούν από μια ΣΕΣ/ΣΟΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας και κυρίως από τον εξορθολογισμό των ρυθμίσεων και τη μείωση των διοικητικών δαπανών. Εντούτοις, χρειάζονται στήριξη προκειμένου να ξεπεράσουν τα εμπόδια που συνεπάγεται κάθε αυξημένη διεθνής συμμετοχή: γλωσσικά εμπόδια, διαφορετικό επιχειρηματικό πνεύμα, υψηλό μεταφορικό κόστος, καθώς και έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού, ενημέρωσης σχετικά με τις ξένες αγορές και επαρκών χρηματοδοτικών πόρων.

5.3.3

Για να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη της ΣΕΣ/ΣΟΕΣ ΕΕ-Ιαπωνίας, είναι σημαντικό τα δύο μέρη να ενημερώνουν περαιτέρω τις ΜΜΕ όσον αφορά τις υπάρχουσες υπηρεσίες και προγράμματα στήριξης (27), που προσφέρουν το Κέντρο Βιομηχανικής Συνεργασίας ΕΕ-Ιαπωνίας (28) και ο Οργανισμός Ιαπωνικού Εξωτερικού Εμπορίου (JETRO) (29), ιδίως δε όσον αφορά τις νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες που ενδέχεται να προκύψουν από αυτή τη συμφωνία. Για παράδειγμα, οι ευρωπαϊκές ΜΜΕ θα μπορούσαν να ενδιαφερθούν για τις ιαπωνικές ΤΠΕ, καθώς κα τους τομείς της υγειονομικής περίθαλψης (30), των υπηρεσιών, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των βιολογικών προϊόντων (31) και της γαστρονομίας.

5.4.1

Η ελευθέρωση της αγοράς αναμένεται να εξασφαλίσει νέες ευκαιρίες προώθησης των γεωργικών προϊόντων διατροφής των δύο εταίρων (αύξηση 200 %), παρόλο που η γεωργία είναι ένα από τα πιο επίμαχα ζητήματα αυτών των διαπραγματεύσεων. Ο αγροτικός τομέας της Ιαπωνίας μπορεί να εγγυηθεί μόνο το 40 % της επισιτιστικής επάρκειας και φαίνεται ιδιαίτερα ανήσυχος. Οι Ιάπωνες γεωργοί ζητούν να εξαιρεθούν από τους δασμολογικούς περιορισμούς οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης με άλλες χώρες πέντε μόνο κατηγορίες προϊόντων: το ρύζι, το βόειο και το χοίρειο κρέας, το γάλα και τα γαλακτοκομικά, το σιτάρι και το κριθάρι, η ζάχαρη και τα γλυκαντικά. Για την ΕΕ, η δυνατότητα εξαγωγής μεγαλύτερων ποσοτήτων μεταποιημένων προϊόντων διατροφής θα αποτελούσε, αντιθέτως, σημαντική ευκαιρία, ιδίως εάν η Ιαπωνία άρει τους περισσότερους μη δασμολογικούς φραγμούς της.

5.4.2

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να διευθετηθεί το ζήτημα των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) (32), για να προστατευθούν δικαίως οι ευρωπαϊκές καινοτομίες. Το ζήτημα των προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων (ΠΓΕ) αποτελεί ένα δύσκολο σημείο των συζητήσεων. Η προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας των ποιοτικών γεωργικών παραγωγών μπορεί να αποτελέσει συγκαλυμμένο εμπόδιο στις εισαγωγές. Στο πλαίσιο του ΠΟΕ, η ΕΕ και η Ιαπωνία είχαν ήδη διαφορετική προσέγγιση: η ΕΕ ήθελε να υπαχθεί ο κλάδος των ΠΓΕ σε υψηλότερο επίπεδο προστασίας δεσμευτικού χαρακτήρα (συμφωνίες TRIPS — πρόταση της ΕΕ του 1998), ενώ η Ιαπωνία με τις ΗΠΑ πρότειναν (1999) να κοινοποιούν τα μέλη τις ΓΕ τους στον ΠΟΕ, προκειμένου να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων για την πληροφόρηση των άλλων μελών, χωρίς δεσμευτική ισχύ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται για μια σημαντική πρόκληση, που πρέπει να εξεταστεί με σύνεση κατά τις διαπραγματεύσεις.

5.5.1

Στην Ιαπωνία, τόσο οι γεωργοί όσο και οι καταναλωτές συμμετέχουν ενεργά στο συνεταιριστικό κίνημα, το οποίο προτείνει ταμεία αλληλασφάλισης και τραπεζικές υπηρεσίες. Εκλαμβάνουν την ελευθέρωση των υπηρεσιών ως απειλή, ενώ για πολλούς άλλους, μεταξύ άλλων την «οικονομία της τρίτης ηλικίας», αποτελεί σημαντική ευκαιρία. Οι υπηρεσίες προσφέρουν μεγάλη ευκαιρία για σημαντική αύξηση του εμπορίου.

5.5.2

Σε μικτά μεγέθη, το 2012, η ΕΕ-27 εξήγαγε προς την Ιαπωνία υπηρεσίες αξίας 24,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ οι εισαγωγές υπηρεσιών από την Ιαπωνία ανέρχονταν σε 15,6 δισεκατομμύρια, πράγμα που σήμαινε πλεόνασμα 8,6 δισεκατομμυρίων ευρώ υπέρ της ΕΕ-27 (με δεδομένο πάντα ότι ο πληθυσμός της ΕΕ είναι τετραπλάσιος αυτού της Ιαπωνίας). Σχεδόν όλες οι ιαπωνικές οργανώσεις των οποίων ζητήθηκε η γνώμη και οι οποίες αναφέρθηκαν στην ελευθέρωση των υπηρεσιών αντιτάχθηκαν στην «αρνητική λίστα», δυνάμει της οποίας όλες οι υπηρεσίες που δεν εξαιρούνται ρητά στο κείμενο της συμφωνίας θα μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ελεύθερης συναλλαγής. Αν και οι γεωργοί και οι καταναλωτές ενδέχεται να αντιταχθούν στην αρνητική λίστα, οι επιχειρήσεις την υποστηρίζουν πλήρως. Για τις δημόσιες αρχές, αυτή η αρνητική λίστα θα μείωνε σημαντικά το περιθώριο παρέμβασής τους. Οι μελλοντικές υπηρεσίες θα ενέπιπταν αυτόματα στο ελευθερωμένο πεδίο. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του απεριόριστου δικαιώματος των κρατών να νομοθετούν για λόγους δημοσίου συμφέροντος.

5.6.1

Για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, είναι σημαντικό να αποκτήσουν πρόσβαση στις ιαπωνικές δημόσιες συμβάσεις, χάρη στην άρση των κανονιστικών φραγμών, στην καθιέρωση διαφανών διαδικασιών και πληροφόρησης για όλους τους φορείς, στην κατάργηση των πολύ ευαίσθητων περιορισμών στην αγορά των σιδηροδρόμων και στην εφαρμογή ενός συστήματος επιγραμμικής πρόσβασης στις πληροφορίες. Πέραν της πολιτικής βούλησης που εκφράστηκε, οι συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις χρειάζονται νομική σταθερότητα όσον αφορά τα πρότυπα.

5.6.2

Θα είναι απαραίτητη η αμοιβαιότητα του θεμιτού ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η συμφωνία πρέπει να διασαφηνίζει πλήρως τις μορφές εξουσιοδότησης που εφαρμόζουν τα δύο μέρη στις κρατικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις.

5.6.3

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη και η Ιαπωνία πρέπει να διατηρήσουν τη δυνατότητα παρακολούθησης της χρηματοδότησης των στόχων γενικού συμφέροντος που καθορίζονται σύμφωνα με τις δημοκρατικές τους διαδικασίες και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον κοινωνικό τομέα, το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Η ΕΕ έχει υποχρεώσεις που απορρέουν από τις Συνθήκες, όσον αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες.

5.7.1

Το 2012, οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) της ΕΕ-27 στην Ιαπωνία ανήλθαν σε 434 εκατομμύρια ευρώ, ενώ οι ΑΞΕ της Ιαπωνίας στην ΕΕ-27 ανήλθαν σε 3  374 εκατομμύρια ευρώ (34). Δεδομένου ότι η αμοιβαιότητα είναι θεμελιώδης αρχή των ΣΕΣ/ΣΟΕΣ, εάν η συμφωνία οδηγήσει σε απολύσεις, η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιδείξει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό το σημείο και να εξετάσει τη χρήση του Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση για την αντιστάθμισή τους. Η ΕΟΚΕ θεωρεί, εξάλλου, ότι ενδέχεται να αποδειχθεί αναγκαίο να αντισταθμιστούν δεόντως οι απώλειες των επιχειρήσεων σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογίες που προηγουμένως χρηματοδοτούνταν με δημόσιους πόρους.

5.7.2

Η ΕΕ και η Ιαπωνία θα πρέπει να επανεξετάσουν τους κανόνες τους σχετικά με τους περιορισμούς, τις εξουσιοδοτήσεις και τους ελέγχους των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, ώστε να διευκολυνθούν οι επενδύσεις.

5.7.3

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι, τόσο στην Ιαπωνία όσο και στην ΕΕ, η νομοθεσία αλλά και τα δικαστήρια επιτρέπουν τη δίκαια επίλυση των διαφορών με τακτικές διαδικασίες· τα κράτη μέλη της ΕΕ και η Ιαπωνία παρέχουν στους επενδυτές ευρύ φάσμα θεσμικών και δικονομικών εγγυήσεων. Επειδή η διευθέτηση των διαφορών μεταξύ επενδυτών και κράτους είναι μια πολύ λεπτή πρόκληση, και οι απόψεις των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών διίστανται, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημόσια διαβούλευση που δρομολόγησε η Επιτροπή στο πλαίσιο των διατλαντικών εμπορικών διαπραγματεύσεων και θα επιδοκίμαζε μια παρόμοια πρωτοβουλία στην Ιαπωνία, που θα λάμβανε υπόψη τις απόψεις των ενδιαφερόμενων φορέων της Ιαπωνίας.

5.7.4

Η ΕΟΚΕ συνιστά την προώθηση διαλόγου γύρω από την επίλυση των διαφορών αφού η Επιτροπή θεσπίσει τους όρους και αξιολογήσει τα αποτελέσματα. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καταρτίζει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας επί του θέματος.

5.7.4.1

Κανένας μηχανισμός επίλυσης διαφορών που σχετίζεται με επενδύσεις δεν θα πρέπει να εμποδίζει τη δυνατότητα των κρατών μελών της ΕΕ να νομοθετούν προς το δημόσιο συμφέρον και να επιδιώκουν στόχους δημόσιας πολιτικής. Θα πρέπει να διευκρινιστούν οι ορισμοί της «επένδυσης» και της «δίκαιης και ισότιμης μεταχείρισης», θέμα που θα έπρεπε να εξετάζεται σε ειδικό σημείο των διαπραγματεύσεων.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/48

Εισηγητής:

ο κ. Adamczyk

1.1

Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να προαγάγει ενεργά την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ολοκλήρωση της Ουκρανίας, μεταξύ άλλων με την εξεύρεση ειρηνικής λύσης στη σημερινή σύγκρουση στις περιφέρειες Donetsk και Lugansk. Οι δραστηριότητες της ΕΟΚΕ στην Ουκρανία θα υποστηρίξουν τη διαδικασία εκδημοκρατισμού, εδαφικής ακεραιότητας και κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου όλων των νόμιμων και αντιπροσωπευτικών ενδιαφερόμενων φορέων.

1.2

Η ΕΟΚΕ έχει πρόθεση να καλέσει ευρύ φάσμα εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας να συμμετάσχουν στη συνεργασία και να συμπεριλάβει ακόμα και εκείνους που εκφράζουν επιφυλάξεις ή είναι ανοιχτά εχθρικοί στην πρόσφατη πολιτική μετάβαση και την αποκατάσταση των σχέσεων με την ΕΕ.

1.3

Συνιστάται επίσης να αναπτυχθεί περαιτέρω η συνεργασία σε διμερή βάση μεταξύ των οργανώσεων-εταίρων στην ΕΕ και την Ουκρανία και να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη ικανοτήτων, τις βέλτιστες πρακτικές και την ενίσχυση του κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου.

1.4

Σύμφωνα με τις διατάξεις της Συμφωνίας Σύνδεσης, η ΕΟΚΕ θα πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία μιας κοινής πλατφόρμας της κοινωνίας των πολιτών, η οποία θα αποτελείται από μέλη της ΕΟΚΕ και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας. Ένας παρόμοιος φορέας θα συσταθεί με βάση τις διατάξεις της Συμφωνίας για μια σφαιρική και σε βάθος ζώνη ελευθέρων συναλλαγών (DCFTA), έτσι ώστε να εκπληρωθεί η απαίτηση να συσταθεί ένας εποπτικός μηχανισμός για λογαριασμό της κοινωνίας των πολιτών. Οι δύο φορείς θα πρέπει να συνεργάζονται όσο το δυνατόν στενότερα.

1.5

Η ΕΟΚΕ θα αναπτύξει ενημερωτικές δραστηριότητες σχετικά με τον αντίκτυπο της υλοποίησης της Συμφωνίας Σύνδεσης από την Ουκρανία, καθώς και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τα θεσμικά όργανα και το κοινοτικό κεκτημένο.

1.6

Το καθεστώς θεωρήσεων για τους Ουκρανούς πολίτες θα πρέπει να αρθεί όσο το δυνατόν συντομότερα, για την ενίσχυση των επαφών μεταξύ των λαών και τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης.

1.7

Η ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας θα πρέπει να συμπεριληφθεί επίσημα στο θεματολόγιο της ΕΕ.

2.1

Τα δραματικά γεγονότα που συντάραξαν πρόσφατα την Ουκρανία ξεκίνησαν με την αντίδραση του κοινού στην απόφαση της κυβέρνησης να αναστείλει τις διευθετήσεις για την υπογραφή μιας Συμφωνίας Σύνδεσης στο πλαίσιο της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης.

2.2

Εκτός από τη σύναψη Συμφωνιών Συνδέσεων, οι οποίες θα αντικαταστήσουν τις συμφωνίες εταιρικής σχέσης και συνεργασίας, η διμερής πτυχή της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στοχεύει επίσης να διευκολύνει καθεστώτα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης και να αναπτύξει την τομεακή συνεργασία, στο πλαίσιο της οποίας δίνεται η ευκαιρία στις χώρες-εταίρους να συμμετάσχουν στα κοινοτικά προγράμματα και οργανισμούς. Περιλαμβάνει επίσης ένα πρόγραμμα για τη «Συνολική Ενίσχυση των Θεσμών», το οποίο έχει ως στόχο τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των χωρών-εταίρων να υλοποιούν μεταρρυθμίσεις και διατάξεις των Συμφωνιών Σύνδεσης. Η πολυμερής διάσταση της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης βασίζεται σε τέσσερις πολυμερείς πλατφόρμες («Δημοκρατία, χρηστή διακυβέρνηση και σταθερότητα», «Οικονομική ολοκλήρωση και σύγκλιση με τις πολιτικές της ΕΕ», «Ενεργειακή ασφάλεια» και «Επαφές μεταξύ των λαών») για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των χωρών-εταίρων και μεταξύ των ίδιων των χωρών-εταίρων.

2.3

Μια από τις προτεραιότητες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης είναι να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην υλοποίησή της, τόσο στις χώρες-εταίρους όσο και στην ΕΕ. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, τον Νοέμβριο του 2009 συστάθηκε το φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, με τη συμμετοχή της ΕΟΚΕ.

2.4

Ωστόσο, η πολιτική της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης βρίσκεται πλέον σε κομβικό σημείο, λόγω της απρόβλεπτης αλλαγής πλεύσης ορισμένων χωρών όσον αφορά τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει, καθώς και τα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία. Οι δυσκολίες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη η Ανατολική Εταιρική Σχέση το περασμένο έτος σε χώρες οι οποίες μέχρι τότε είχαν επιτύχει τη μεγαλύτερη πρόοδο προς την υπογραφή Συμφωνιών Σύνδεσης οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στις ενέργειες της Ρωσίας, η οποία προσπαθεί να αποτρέψει την εγκαθίδρυση στενότερων δεσμών μεταξύ των χωρών-εταίρων και της ΕΕ.

2.4.1

Παρά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την Αρμενία για τη Συμφωνία Σύνδεσης, συμπεριλαμβανομένης της σφαιρικής και σε βάθος συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών, τα εν λόγω έγγραφα δεν μονογραφήθηκαν, καθώς η Αρμενία δήλωσε τον Σεπτέμβριο του 2013 ότι προτίθεται να προσχωρήσει στην Ευρασιατική Τελωνειακή Ένωση, την οποία δρομολόγησε η Ρωσία.

2.4.2

Παρά την άσκηση πίεσης από την πλευρά της Ρωσίας και την απώλεια δύο επαρχιών (της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας), οι οποίες βρίσκονται επί του παρόντος υπό ρωσικό έλεγχο, η Γεωργία παραμένει προσηλωμένη στην πορεία της προς την Ευρώπη και εξασφάλισε τη μονογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης, συμπεριλαμβανομένης της σφαιρικής και σε βάθος συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών, στη σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο Βίλνιους τον Νοέμβριο του 2013, η οποία και υπεγράφη στη συνέχεια τον Ιούνιο του 2014.

2.4.3

Η Μολδαβία, η οποία και αυτή υπέγραψε τη Συμφωνία Σύνδεσης που μονογραφήθηκε στο Βίλνιους, υφίσταται και αυτή πιέσεις από τη Ρωσία, οι ένοπλες δυνάμεις της οποίας σταθμεύουν στην Υπερδνειστερία και έχουν τον έλεγχο της περιοχής. Ακόμη, με την υποστήριξη της Ρωσίας, πραγματοποιήθηκε στο αυτόνομο έδαφος της Γκαγκαουζίας παράνομο δημοψήφισμα (με θετικό αποτέλεσμα) για προσχώρηση στην Ευρασιατική Τελωνειακή Ένωση.

2.4.4

Η ιδιότητα του μέλους στον ΠΟΕ αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη διαπραγματεύσεων με στόχο τη σύναψη σφαιρικής και σε βάθος συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών. Δεδομένου ότι το Αζερμπαϊτζάν και η Λευκορωσία δεν είναι μέλη του ΠΟΕ, δεν μπορούν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις. Επιπλέον, λόγω του σοβαρού δημοκρατικού ελλείμματος στη Λευκορωσία, η διμερής πολιτική της ΕΕ αναφορικά με αυτή τη χώρα παραμένει στο επίπεδο του κριτικού διαλόγου.

2.4.5

Η Ουκρανία είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μετασοβιετικό κράτος μετά τη Ρωσία. Η επιλογή της να ακολουθήσει τη φιλοευρωπαϊκή οδό οδήγησε τόσο σε απώλεια του ελέγχου στην Κριμαία και τη Σεβαστούπολη, τις οποίες προσάρτησε η Ρωσία, όσο και σε περαιτέρω ενέργειες δολιοφθοράς και ανατροπής του καθεστώτος από τη Ρωσία. Οι ενέργειες της Ρωσίας αποτελούν ιδιαίτερα δραματικό παράδειγμα εξωτερικής παρέμβασης που απειλεί την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της Ουκρανίας και έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Αυτές οι ενέργειες δεν συνιστούν μόνο σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου, αλλά αντίκεινται σε δύο αρχές που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των ειρηνικών σχέσεων μεταξύ ανεξάρτητων κρατών, ήτοι, ότι τα σύνορα δεν πρέπει να μεταβάλλονται με τη χρήση βίας και ότι τα έθνη πρέπει να μπορούν να λάβουν αποφάσεις σχετικά με το μέλλον τους δυνάμει των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων και δίχως εξωτερική παρέμβαση.

3.1

Η Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 συνέβαλε στη διαδικασία εκδημοκρατισμού σε μεγάλη κλίμακα, στην καθιέρωση κράτους δικαίου στην Ουκρανία- έστω και για ορισμένη περίοδο -και στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, κεκτημένο που δεν έχει θιγεί μέχρι στιγμής. Αυτό συνοδεύτηκε από στενότερες σχέσεις με την ΕΕ.

3.1.1

Το 2005 υιοθετήθηκε το σχέδιο δράσης ΕΕ-Ουκρανίας με βάση τη Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας ΕΕ-Ουκρανίας του 1998. Το 2007 ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη Συμφωνίας Σύνδεσης. Η υιοθέτηση της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης τον Μάιο του 2009 έδωσε νέα ώθηση σε αυτή τη συνεργασία.

3.1.2

Η σύσφιξη των σχέσεων και η πραγματική συνεργασία σε πολλούς τομείς, καθώς και ο ενθουσιασμός μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού και πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να πιστεύουν ότι η προοπτική προσχώρησης της Ουκρανίας στην ΕΕ ήταν προδιαγεγραμμένη και ότι η προσχώρηση εξαρτάτο μόνο από το χρονοδιάγραμμα και τον ρυθμό αλλαγής και προσαρμογής στα ευρωπαϊκά πρότυπα.

3.1.3

Η Ανατολική Εταιρική Σχέση δεν οδήγησε όμως στην αναμενόμενη μακροπρόθεσμη προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ, πράγμα που προκάλεσε απογοήτευση στους υποστηρικτές του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας. Η κατάσταση επιδεινώθηκε με τη σταδιακή εγκατάλειψη ορισμένων από τα οφέλη της δημοκρατίας που είχαν κατοχυρωθεί από την Πορτοκαλί Επανάσταση, τη χειροτέρευση της οικονομικής κατάστασης και την όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων.

3.1.4

Η απογοήτευση του κοινού, η οποία εκφράστηκε με την αδιαφορία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, επιδεινώθηκε με τη διαμάχη μεταξύ των ηγετών της Πορτοκαλί Επανάστασης, του Προέδρου Viktor Yushchenko και της Πρωθυπουργού Yulia Tymoshenko. Η εν λόγω διαμάχη είχε ως αποτέλεσμα ορισμένες φορές να παραλύει η διαδικασία λήψης αποφάσεων, λόγω των αναποτελεσματικών διατάξεων του ουκρανικού Συντάγματος. Η παγκόσμια οικονομική κρίση και οι πολιτικές του Προέδρου Yanukovich (ο οποίος εξελέγη το 2010) επιδείνωσαν ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

3.2

Η ΕΟΚΕ επιδιώκει εδώ και καιρό μια ενεργό πολιτική συνεργασίας με την Ουκρανία. Ωστόσο, η επιδείνωση του πολιτικού και κοινωνικού κλίματος και η απογοήτευση των οργανώσεων-εταίρων λόγω της έλλειψης προοπτικών προσχώρησης είχαν ως αποτέλεσμα να μείνουν στάσιμες οι σχέσεις το 2011-2012, να παγώσουν οι δραστηριότητες από Ουκρανικής πλευράς και να μειωθεί το ενδιαφέρον για τη σύσφιξη των σχέσεων.

3.3

Με τη μονογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης τον Δεκέμβριο του 2012, τις εντατικές προσπάθειες που καταβλήθηκαν και τις διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν με στόχο την υπογραφή της Συμφωνίας στη σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης τον Νοέμβριο του 2013, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για συνεργασία με τους Ουκρανούς εταίρους μας και προωθήθηκε εκ νέου η σύσφιξη των σχέσεων με την ΕΟΚΕ.

3.4

Ωστόσο, αυτές οι ανανεωμένες επαφές έδειξαν ότι οι απόψεις των κοινωνικών εταίρων, τόσο από την πλευρά των εργοδοτών, όσο και των συνδικάτων, διίσταντο ως προς το ζήτημα της υπογραφής της Συμφωνίας Σύνδεσης. Πάντως, ευρύτατο φάσμα ΜΚΟ και εκπροσώπων άλλων κλάδων παρουσίασαν ένα σχετικά ενωμένο, φιλοευρωπαϊκό μέτωπο.

3.5

Ανεξάρτητα από τη θέση που υιοθέτησαν και το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης που πρόβλεψαν, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι εξεπλάγησαν από το γεγονός ότι η ουκρανική κυβέρνηση και οι διοικητικές υπηρεσίες της προεδρίας διέκοψαν τις διαπραγματεύσεις και ανέστειλαν τις προετοιμασίες για την υπογραφή της Συμφωνίας.

3.6

Το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις διακόπηκαν αιφνιδίως, χωρίς προφανή λόγο, μερικές ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής στο Βίλνιους, καθώς και η απροσδόκητη πρόταση εκ μέρους της ουκρανικής κυβέρνησης κάθε περαιτέρω διαπραγμάτευση με την ΕΕ να διεξαχθεί με τη συμμετοχή της Ρωσίας, οδήγησε στην ταχεία κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας, η οποία τάχθηκε απερίφραστα υπέρ του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Ουκρανίας.

3.7

Το κίνημα «EuroMaidan» ήταν πιθανότητα η μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία υπέρ της προσχώρησης στην Ένωση, καθώς και η χρονικά εκτενέστερη που έχει διεξαχθεί ποτέ με τέτοια απόλυτη πεποίθηση. Σε μεταγενέστερο στάδιο, σε αυτούς τους διαδηλωτές προστέθηκαν άλλοι με πολιτικά αιτήματα για αλλαγή καθεστώτος. Το καθεστώς αντέδρασε καταστέλλοντας βίαια τις διαδηλώσεις, με αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Οι διαδηλώσεις οδήγησαν σε πολιτικές αλλαγές, οι οποίες χρησίμευσαν ως πρόφαση για περαιτέρω δραματικές και τραγικές εξελίξεις.

3.8

Σήμερα, μετά την επιτυχή διεξαγωγή προεδρικών εκλογών, είναι σαφές ότι η σύσφιξη των σχέσεων με την ΕΕ αποτελεί μια από τις προτεραιότητες του νέου καθεστώτος. Αυτή η αλλαγή προσανατολισμού πρέπει να θεωρηθεί ως τεράστια επιτυχία του «EuroMaidan» και της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας. Απομένει να διαπιστωθεί κατά πόσον η γενική κατάσταση θα σταθεροποιηθεί στο σύνολο της επικράτειας της Ουκρανίας και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα ωφεληθούν από αυτόν τον πολιτικό μετασχηματισμό.

3.9

Η στάση έναντι των πολιτικών αλλαγών και οι απόψεις της κοινωνίας των πολιτών της ανατολικής Ουκρανίας σχετικά με αυτές θα παραμένουν ασαφείς όσο διάστημα δρουν στην περιοχή ένοπλοι μισθοφόροι και ομάδες ανταρτών και απειλείται η ελευθερία της έκφρασης. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι και η ανατολική Ουκρανία εκπροσωπήθηκε στο «EuroMaidan».

4.1

Η Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας εμπίπτει σε ένα νέο είδος συμφωνιών που συνάπτονται προκειμένου να ωφεληθούν οι χώρες που συνεργάζονται εντός του πλαισίου της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, και προβλέπει την ανάπτυξη της συνεργασίας με δεσμευτικές διατάξεις σε σχεδόν όλους τους τομείς. Η Συμφωνία Σύνδεσης καθορίζει ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την Ουκρανία, με βάση την πλήρη εναρμόνιση της νομοθεσίας της στα ευρωπαϊκά πρότυπα.

4.2

Εκτός από τη σφαιρική και σε βάθος συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών — η οποία είναι εμπορική συμφωνία με σημαντικό αντίκτυπο στα πρότυπα και τις ρυθμίσεις — οι βασικοί τομείς συνεργασίας αφορούν τη δικαιοσύνη, το κράτος δικαίου, την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, την κοινωνική πολιτική, τα ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες, την προστασία των καταναλωτών, τη βιομηχανική πολιτική και την επιχειρηματικότητα, την ενέργεια, τις μεταφορές και το περιβάλλον. Η υλοποίηση της Συμφωνίας Σύνδεσης με τη σφαιρική και σε βάθος συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών συνεπάγεται ότι η Ουκρανία θα πρέπει να εναρμονίσει την εθνική νομοθεσία της με το 85 % περίπου του εμπορικού και οικονομικού κοινοτικού κεκτημένου.

4.3

Η Συμφωνία Σύνδεσης υπεγράφη στις 27 Ιουνίου 2014 και επικυρώθηκε εν συνεχεία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας στις 16 Σεπτεμβρίου, πράγμα που επιτρέπει την προσωρινή εφαρμογή τους πριν ακόμα να επικυρωθεί από το σύνολο των 28 κρατών μελών της ΕΕ. Ωστόσο, η εφαρμογή του μέρους της συμφωνίας που αφορά τη Σφαιρική και σε βάθος συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών αναβάλλεται για το τέλος της επόμενης χρονιάς. Η ΕΕ θα συνεχίσει παρ' όλα αυτά να εφαρμόζει χαλαρούς κανόνες εμπορίου για αγαθά που προέρχονται από την Ουκρανία.

4.3.1

Η υλοποίηση της Συμφωνίας προβλέπει τη δημιουργία μιας πλατφόρμας της κοινωνίας των πολιτών ως ενός κοινού φόρουμ ανταλλαγής απόψεων, η οποία θα αποτελείται από μέλη της ΕΟΚΕ και εκπροσώπους της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας. Δεδομένου του ευρέος φάσματος ζητημάτων που καλύπτει η Συμφωνία Σύνδεσης, η Πλατφόρμα πρέπει να είναι όσο πιο αντιπροσωπευτική της κοινωνίας των πολιτών και ως εκ τούτου θα πρέπει να περιλαμβάνει εκπροσώπους τόσο των κοινωνικών εταίρων όσο και διαφόρων άλλων συμφερόντων.

4.3.2

Εκτός από φόρουμ ανταλλαγής πληροφοριών και διεξαγωγής συζητήσεων, η Πλατφόρμα έχει ως στόχο να παρακολουθεί την εφαρμογή της Συμφωνίας Σύνδεσης και να προβάλλει τις απόψεις και τις προτάσεις της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

4.3.3

Η πλατφόρμα της κοινωνίας των πολιτών θα καταρτίσει τον εσωτερικό κανονισμό της. Επί του παρόντος διεξάγονται συνομιλίες μεταξύ των εκπροσώπων της ΕΟΚΕ και της ουκρανικής πλευράς όσον αφορά τη διαδικασία σύστασης του εν λόγω φορέα και της σύνθεσής του. Εξετάζεται η υιοθέτηση των ακόλουθων βασικών αρχών:

4.3.4

Η σφαιρική και σε βάθος συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών προβλέπει επίσης τη δημιουργία ενός μηχανισμού παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών, εντός του έτους μετά την έναρξη ισχύος της. Ο φορέας που θα συσταθεί για αυτόν τον σκοπό θα πρέπει να συνεργαστεί όσο το δυνατόν στενότερα με την Πλατφόρμα της κοινωνίας των πολιτών.

5.1

Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να προαγάγει ενεργά την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ολοκλήρωση της Ουκρανίας, μεταξύ άλλων με την εξεύρεση ειρηνικής λύσης στη σημερινή σύγκρουση στις περιφέρειες Donetsk και Lugansk. Αφού σταθεροποιηθεί η κατάσταση στην Ουκρανία και αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος εξωτερικής παρέμβασης και σύρραξης που προκαλείται από τις ένοπλες πολιτοφυλακές, θα μπορέσει να καταστεί σαφέστερη η κατάσταση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών τόσο εντός των μεμονωμένων οργανώσεων, όσο και σε σχέση με τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Ουκρανίας.

5.1.1

Επί του παρόντος πραγματοποιείται στην Ουκρανία ριζικός πολιτικός μετασχηματισμός, συμπεριλαμβανομένης συνταγματικής μεταρρύθμισης, ο οποίος ενδέχεται να είναι πιο σημαντικός από τις αλλαγές που ακολούθησαν την Πορτοκαλί Επανάσταση. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε αναδιάρθρωση και σε αλλαγή του καθεστώτος των ουκρανικών θεσμών και των πρακτικών τόσο του κοινωνικού διαλόγου, όσο και του διαλόγου μεταξύ των αρχών και της κοινωνίας των πολιτών. Μια τέτοια διαδικασία θα πρέπει να διευκολυνθεί από αλλαγές στην ουκρανική νομοθεσία οι οποίες θα επέλθουν ως αποτέλεσμα πιο συμμετοχικών θεσμών κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου για πραγματικές και ανεξάρτητες οργανώσεις. Η ΕΟΚΕ θα ακολουθήσει τις εξελίξεις και τις θέσεις που θα τηρήσουν οι οργανώσεις-εταίροι μας ως προς αυτές τις αλλαγές.

5.1.2

Τόσο πριν το «Euromaidan» όσο και κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων αμφισβητήθηκε η αυθεντικότητα και η ανεξαρτησία ορισμένων οργανώσεων-εταίρων. Αυτό δρομολόγησε μια διαδικασία αλλαγών στον τρόπο λειτουργίας ορισμένων οργανώσεων η οποία, αν δεν υλοποιηθεί με επιφανειακό τρόπο, ενδέχεται να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του κοινού σε αυτές τις οργανώσεις. Ειδικότερα, ορισμένες συνδικαλιστικές οργανώσεις και οργανώσεις εργοδοτών εθεωρούντο από το κοινό και τις ΜΚΟ ως τμήμα της καθεστηκυίας τάξης και τους στερήθηκε το δικαίωμα να αποτελέσουν τμήμα της κοινωνίας των πολιτών.

5.1.3

Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη να εντείνει τις διμερείς επαφές της με τις οργανώσεις-εταίρους τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Ρωσία, προκειμένου να συμβάλει στην καλύτερη σύνδεση των κοινωνιών των πολιτών τους, με απώτερο στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών.

5.2

Οι δραστηριότητες της ΕΟΚΕ στην Ουκρανία θα βασιστούν στην αρχή υποστήριξης της διαδικασίας εκδημοκρατισμού της χώρας, της εδαφικής ακεραιότητας και του κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου μεταξύ όλων των νόμιμων και αντιπροσωπευτικών ενδιαφερόμενων φορέων. Η ΕΟΚΕ θα δώσει προτεραιότητα στις σχέσεις με τους «φυσικούς» εταίρους της, ήτοι τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας.

5.3

Η ΕΟΚΕ έχει πρόθεση να καλέσει το ευρύτερο δυνατό φάσμα εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών της Ουκρανίας να συμμετάσχουν στη συνεργασία και να συμπεριλάβει ακόμα και εκείνους που εκφράζουν επιφυλάξεις ή είναι ανοιχτά εχθρικοί στην πρόσφατη πολιτική μετάβαση και προσέγγιση με την ΕΕ, εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή όλων των σημαντικών και αντιπροσωπευτικών οργανώσεων. Η Εθνική Πλατφόρμα του φόρουμ της κοινωνίας των πολιτών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και η Εθνική Τριμερής Κοινωνική και Οικονομική Επιτροπή θα βοηθήσουν ορισμένες οργανώσεις-εταίρους.

5.4

Προτείνεται επίσης να αναπτυχθεί περαιτέρω η συνεργασία σε διμερή βάση μεταξύ των οργανώσεων-εταίρων στην ΕΕ και την Ουκρανία και να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη ικανοτήτων, τις βέλτιστες πρακτικές την ενίσχυση του κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου. Ένα από τα μέσα για την επίτευξη αυτού του σκοπού μπορεί να είναι η διασυνοριακή συνεργασία.

5.5

Εκτός από τις θεσμικές δραστηριότητες με βάση τη Συμφωνία Σύνδεσης και, μακροπρόθεσμα, τη σφαιρική και σε βάθος συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών, η ΕΟΚΕ θα συμμετάσχει σε ευρύτερες ενημερωτικές δραστηριότητες σχετικά με τον αντίκτυπο της υλοποίησης των συμφωνιών από την Ουκρανία, καθώς και σχετικά με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και το κοινοτικό κεκτημένο.

5.6

Δεδομένης της έλλειψης αξιόπιστων πληροφοριών ή απλά της παραπληροφόρησης από τα μέσα ενημέρωσης (λόγω της έλλειψης γνώσεων σχετικά με την ΕΕ ή της ρωσικής προπαγάνδας), υπάρχει ανάγκη συνεργασίας σε τακτική βάση με τους δημοσιογράφους και τις ενώσεις των μέσων ενημέρωσης.

5.7

Η συνεργασία με τις οργανώσεις-εταίρους στην Ουκρανία στο ζήτημα της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε αξιόπιστες πληροφορίες και της διάδοσης των εν λόγω πληροφοριών σε όλες τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών ενδέχεται να φανεί κρίσιμη για τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Ουκρανίας. Η πείρα δείχνει ότι η υπογραφή, επικύρωση και υλοποίηση μιας Συμφωνίας Σύνδεσης μπορεί να αποδειχτεί προβληματική και ότι υπάρχουν πολλοί εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες που μπορούν να αντιστρέψουν τη φιλοευρωπαϊκή θέση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών αν δεν επιτευχθεί γενική συναίνεση με τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών ομάδων.

5.8

Σημαντικό τμήμα του πληθυσμού της Ουκρανίας δεν έχει επισκεφθεί άλλες χώρες, ενώ όσοι το πράττουν επισκέπτονται κυρίως τη Ρωσία. Αυτό οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι εξακολουθεί να υφίσταται υποχρέωση θεώρησης για την επίσκεψη χωρών της ΕΕ. Η εν λόγω υποχρέωση αποτελεί σημαντικό κώλυμα για την κοινωνία της Ουκρανίας. Η καθιέρωση απλοποιημένων διαδικασιών για αίτηση θεώρησης είναι, βέβαια, σημαντική, αλλά η υποχρέωση θεώρησης πριν την είσοδο στην ΕΕ δεν βοηθά ούτε στην καθιέρωση κλίματος εμπιστοσύνης, ούτε στις επαφές μεταξύ των λαών.

5.9

Ο ευρωσκεπτικισμός και η έλλειψη ενθουσιασμού από ορισμένα τμήματα της ουκρανικής κοινωνίας για σύσφιξη των σχέσεων με την ΕΕ πηγάζει από την έλλειψη προοπτικών ένταξης. Αν και επί του παρόντος το ζήτημα δεν είναι να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με στόχο την προσχώρηση της χώρας, το γεγονός ότι το ζήτημα δεν εμφανίζεται στην ατζέντα της ΕΕ σημαίνει ότι οι μεταρρυθμίσεις που βασίζονται στη Συμφωνία Σύνδεσης θεωρούνται από τμήμα της κοινωνίας ως ακριβή ιδιοτροπία η οποία ενδέχεται να μην οδηγήσει πουθενά την Ουκρανία. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην ανατολική Ουκρανία, όπου η ΕΕ θεωρείται ότι εγκυμονεί κινδύνους για τα κοινωνικά και οικονομικά συμφέροντα.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/54

Εισηγητής: ο κ.

Paulo Barros Vale

1.1

Κατά τη συνήθη πρακτική, η ΕΟΚΕ προβαίνει κάθε χρόνο σε αξιολόγηση της έκθεσης της Επιτροπής επί της πολιτικής ανταγωνισμού, η οποία αποτελεί διαρθρωτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό το περιεχόμενο της έκθεσης, το υποστηρίζει εν γένει και εκφράζει τις ανησυχίες της για την τρέχουσα συγκυρία.

1.2

Ο ελεύθερος και δίκαιος ανταγωνισμός διασφαλίζει τα συμφέροντα των οικονομικών παραγόντων, των καταναλωτών και το δημόσιο συμφέρον, και συνεπώς, πρέπει να διαφυλάσσεται. Η συμβολή της Επιτροπής είναι καθοριστική και η ΕΟΚΕ καταγράφει με ικανοποίηση τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί για την τήρηση των εσωτερικών κανόνων και για τη διεθνή συνεργασία.

1.3

Στο διαρκές αυτό έργο, η ενεργός δέσμευση των εθνικών αρχών ανταγωνισμού (ΕΑΑ) θεωρείται καθοριστική και, επομένως, οι αρχές αυτές πρέπει να διαθέτουν τους απαραίτητους ανθρώπινους και υλικούς πόρους, ώστε να είναι σε θέση να ενεργούν αποτελεσματικά και με προορατικότητα, αντί να αντιδρούν εκ των υστέρων, ως είθισται. Η μεγαλύτερη έμφαση στο προληπτικό έργο μπορεί να αποτρέψει διάφορες παράνομες καταστάσεις, επιζήμιες για την αγορά, με ιδιαίτερες επιπτώσεις για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και τους καταναλωτές.

1.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί, εξάλλου, εξαιρετικά σημαντική την υιοθέτηση της πρότασης οδηγίας σχετικά με ορισμένες πτυχές των αγωγών αποζημίωσης για παραβάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, οδηγία την οποία τα κράτη μέλη οφείλουν να μεταφέρουν και να εφαρμόσουν με τη δέουσα επιμέλεια· ωστόσο, εκφράζει τη λύπη της διότι η οδηγία δεν συνοδεύεται από ένα νομικό μέσο εξίσου δεσμευτικό όσον αφορά το οριζόντιο νομικό πλαίσιο για τη συλλογική προστασία σε περίπτωση παραβίασης συλλογικών δικαιωμάτων και συμφερόντων.

1.5

Πέρα από τη ρύθμιση, πρέπει να διευρυνθούν τα περιθώρια και να προωθηθεί η αυτορρύθμιση, ιδίως μέσω της σύναψης συμφωνιών μεταξύ οργανώσεων παραγωγών, εμπόρων και καταναλωτών, κατά τα υφιστάμενα στην Ευρώπη παραδείγματα τα οποία μπορούν και πρέπει να ακολουθηθούν.

1.6

Δεδομένου ότι, δυνάμει της Συνθήκης, δεν είναι δυνατή η εναρμόνιση των φορολογικών πολιτικών, η πολιτική ανταγωνισμού θα πρέπει να εξασφαλίσει τη μικρότερη δυνατή στρέβλωση λόγω φορολογίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

1.7

Η αγορά της ενέργειας πρέπει να εξακολουθήσει να χαίρει ιδιαίτερης προσοχής, καθώς η ενιαία αγορά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Η ενίσχυση του ευρωπαϊκού δικτύου (ώστε να είναι δυνατό το διασυνοριακό εμπόριο) και οι επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (που πέρα από τα προφανή περιβαλλοντικά οφέλη, επιτρέπουν την πρόσβαση άλλων παραγωγών στο δίκτυο) πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο των προσπαθειών για την επίτευξη πραγματικού ανταγωνισμού στον κλάδο, ο οποίος θα συντελέσει στη μείωση των τιμολογίων για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.

1.8

Η ελεύθερη πρόσβαση των καταναλωτών σε όλες τις αγορές έχει καίρια σημασία. Μεγάλη συμβολή σ’ αυτήν έχει ο στόχος του ψηφιακού θεματολογίου που αφορά την καθολική πρόσβαση στην ευρυζωνική σύνδεση. Η πρόσβαση στην ψηφιακή αγορά, όπου συχνά επικρατούν τιμές χαμηλότερες απ’ ό,τι στις παραδοσιακές αγορές, θα επέτρεπε την πρόσβαση των καταναλωτών σε ορισμένα αγαθά, απλησίαστα μέχρι σήμερα για αυτούς.

1.9

Η διεθνής συνεργασία υπήρξε το επίκεντρο πλείστων όσων προσπαθειών, με αξιέπαινα αποτελέσματα. Ωστόσο, δεν μπορεί να λησμονείται ο όγκος του έργου προς υλοποίηση. Εκτός των διμερών εργασιών, συνέχεια πρέπει να δοθεί στις προσπάθειες ενώπιον του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ). Η Ευρώπη εξακολουθεί να υφίσταται αθέμιτο ανταγωνισμό, και εντός των συνόρων της και εκτός, εκ μέρους ιδιωτικών και δημόσιων επιχειρήσεων από χώρες στις οποίες η χορήγηση παράνομων κρατικών ενισχύσεων αποτελεί τρέχουσα πρακτική (με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της ενέργειας), οι περιβαλλοντικοί κανόνες είναι πιο ανεκτικοί και δεν ισχύει η ίδια εργατική νομοθεσία (πολύ συχνά σε κατάφωρη παραβίαση των πλέον βασικών κανόνων περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων).

2.1

Κατά το 2013 εμφανίστηκαν ορισμένες ενδείξεις οικονομικής ανάκαμψης στην Ευρώπη. Η αύξηση της εμπιστοσύνης και της ανταγωνιστικότητας εξακολουθεί να αποτελεί το επίκεντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών δράσεων για την προώθηση της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, ως χαρακτηριστικού στοιχείου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

2.2

Στην έκθεση παρατίθεται ένα από τα συμπεράσματα της μελέτης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2013 για την πολιτική ανταγωνισμού, όπου αποτυπώνεται καθαρά η σημασία της για τον συγκεκριμένο στόχο: «[...] η πολιτική ανταγωνισμού, η οποία εντείνει τον ανταγωνισμό, θα τονώσει την ανάπτυξη».

2.3

Η έκθεση απαρτίζεται από 8 μέρη: προώθηση της ανταγωνιστικότητας μέσω της καταπολέμησης των συμπράξεων· διασφάλιση της αποτελεσματικής επιβολής της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και του ελέγχου των συγκεντρώσεων προς όφελος των επιχειρήσεων και των καταναλωτών· εκσυγχρονισμός των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων για τη διοχέτευση δημόσιων πόρων σε στόχους που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα· προώθηση ενός δίκαιου και σταθερού χρηματοπιστωτικού τομέα για τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας· ενέργεια: ο τομέας που κατεξοχήν χρειάζεται «περισσότερη Ευρώπη»· επιβολή της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού στην ψηφιακή οικονομία για τη στήριξη του Ψηφιακού Θεματολογίου για την Ευρώπη· διεθνής συνεργασία στο πλαίσιο της πολιτικής ανταγωνισμού για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της παγκοσμιοποίησης· διάλογος με τα άλλα θεσμικά όργανα σε θέματα ανταγωνισμού.

3.1

Οι ΜΜΕ είναι αναμφισβήτητα η βάση της οικονομικής ανάκαμψης στην Ευρώπη. Επίσης, λόγω του μεγέθους τους, είναι οι πλέον ευάλωτες στις πρακτικές κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, οι οποίες συχνά τις καταδικάζουν σε εξαφάνιση. Το ζήτημα της κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα στα πλαίσια της πολιτικής ανταγωνισμού, ιδίως στην περίπτωση που η κατάχρηση διαπράττεται από μεγάλους ομίλους διανομής, οι οποίοι οδηγούν βαθμιαία στην καταστροφή τους μικρούς προμηθευτές και το μικρής κλίμακας λιανεμπόριο και, εντέλει, επηρεάζουν σημαντικά τα συμφέροντα των καταναλωτών. Δεδομένου ότι η οδηγία σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβιάσεις των άρθρων 101 και 102 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) έτυχε θερμής υποδοχής και θεωρείται εξαιρετικής σημασίας, η πρόληψη των ίδιων αυτών παραβιάσεων έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία και αξίζει να μελετηθεί με μεγάλη προσοχή, ώστε να αποβούν αποτελεσματικές οι δράσεις πρόληψης.

3.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι ΕΑΑ πρέπει να υιοθετήσουν μια πιο προορατική αντιμετώπιση, αντί να περιορίζονται στην εκ των υστέρων αντίδραση, όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές, εφόσον παρεμβαίνουν μόνον ύστερα από καταγγελίες επιχειρηματιών ή καταναλωτών. Ο έλεγχος ορισμένων διαπραγματεύσεων, που μάλλον «εντολές» θα έπρεπε να ονομάζονται, θα μπορούσε να συμβάλει στην πρόληψη περιπτώσεων κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης. Η σημαντική βελτίωση της ανταλλαγής σχετικών πληροφοριών εντός της αλυσίδας παραγωγής συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την αναγκαία πρόοδο στον τομέα αυτόν.

3.3

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει επίσης να επιδείξουν οι ΕΑΑ στους κλάδους που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις τιμές των πρώτων υλών, δεδομένου ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η αύξηση της τιμής των πρώτων υλών (ή ακόμη και η απειλή αύξησης) αντανακλάται στην τελική τιμή σχεδόν αμέσως ενώ, αντίθετα, τούτο δεν συμβαίνει σε περίπτωση μείωσης.

3.4

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η πολιτική ανταγωνισμού πρέπει να ασχοληθεί με τα προβλήματα της αγοράς των δημοσίων συμβάσεων, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ακόμη σχετικά κλειστή. Η αγορά των δημοσίων συμβάσεων είναι ακόμη κατακερματισμένη και δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε αυτήν, παρά τις τρέχουσες εργασίες σχετικά με την πλήρως ηλεκτρονική διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων. Ο ισχνός ανταγωνισμός είναι επιζήμιος για το δημόσιο συμφέρον: η έλλειψη εναλλακτικών λύσεων δεν αφήνει στους δημόσιους φορείς περιθώρια ελιγμών, με αποτέλεσμα να προκρίνονται συστηματικά οι ίδιες επιλογές, γεγονός που οδηγεί ενίοτε σε υπερβολικά στενές σχέσεις μεταξύ πολιτικού προσωπικού και συγκεκριμένων επιχειρήσεων.

3.5

Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπεται η μειονεκτική θέση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στις νησιωτικές και απόμακρες περιοχές, όπου το κόστος των μεταφορών για την πρόσβαση σε άλλες αγορές παρεμποδίζει τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ επιχειρήσεων. Για τις περιπτώσεις αυτές πρέπει να επιχειρηθεί η αναζήτηση μηχανισμών που να διευκολύνουν την πρόσβαση των επιχειρήσεων στις κεντρικές αγορές, ώστε να προωθηθεί ο υγιής ανταγωνισμός μεταξύ όλων εντός της ΕΕ.

3.6

Εξάλλου, καίρια σημασία έχει ο ανταγωνισμός που υφίστανται οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, τόσο εντός των συνόρων τους όσο και σε άλλες αγορές, από ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις τρίτων χωρών, οι οποίες επωφελούνται από παράνομες κρατικές ενισχύσεις — που τους παρέχουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα —, ευνοϊκές περιβαλλοντικές προδιαγραφές και ανεκτική εργατική νομοθεσία, η οποία συχνά αμφισβητεί βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και τα δικαιώματα των πολιτών και των καταναλωτών. Οι αδιάκοπες προσπάθειες διεθνούς συνεργασίας, εντός και εκτός του ΠΟΕ και της ΔΟΕ, πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν διπλωματική προτεραιότητα για την καταπολέμηση των ανισοτήτων αυτών, όχι μόνο για λόγους ανταγωνισμού αλλά κυρίως για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

4.1

Η καταπολέμηση των συμπράξεων έχει εξέχουσα σημασία μεταξύ των δράσεων της πολιτικής ανταγωνισμού. Επομένως, είναι θετικές οι προσπάθειες της Επιτροπής για την καταπολέμηση της πρακτικής αυτής που ζημιώνει το σύνολο της οικονομίας. Οι δράσεις που αναλαμβάνονται στον τομέα των χρηματοπιστωτικών αγορών — όλως ιδιαιτέρως δε στην αγορά πρώτων υλών και ενδιάμεσων προϊόντων, όπου οι διακυμάνσεις των τιμών δεν επηρεάζουν μόνο την εσωτερική αγορά, αλλά και την ανταγωνιστική ικανότητα της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο — έχουν καθοριστική σημασία για την οικονομική ανάπτυξη, σε μια εποχή όπου η κατάκτηση νέων αγορών αποκτά επιτακτική σημασία. Ας επισημανθεί ο εντοπισμός και η επιβολή προστίμων σε επιχειρήσεις που συμμετείχαν σε 3 συμπράξεις — στον τομέα των συρμάτινων ιμάντων, των χρηματοπιστωτικών παραγώγων και του εμπορίου γαρίδας —, καθώς και η κοινοποίηση αιτιάσεων σε διάφορους προμηθευτές τσιπ έξυπνων καρτών.

4.2

Η ΕΟΚΕ ανέκαθεν υποστηρίζει τις εργασίες στον τομέα της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, καθώς τις θεωρεί καθοριστικές για την πολιτική ανταγωνισμού. Σήμερα, επιθυμεί να υποστηρίξει για μία ακόμη φορά το έργο της Επιτροπής, το οποίο έχει συμβάλει στην αποτροπή του τεχνητού κατακερματισμού της εσωτερικής αγοράς, και να χαιρετίσει την περάτωση της αντιμονοπωλιακής διαδικασίας σχετικά με τη διαδικασία τυποποίησης των πληρωμών μέσω διαδικτύου, καθώς και την κοινοποίηση αιτιάσεων σε τράπεζες για συντονισμένη συμπεριφορά με στόχο να παρεμποδιστεί η πρόσβαση των χρηματιστηρίων στην αγορά συμβάσεων αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου (CDS), όλως ιδιαιτέρως δε την ολοκλήρωση της έρευνας σχετικά με τις αντιμονοπωλιακές διαδικασίες που αφορούν τα επιτόκια αναφοράς LIBOR, EURIBOR και TIBOR, χάρη στην οποία βελτιώνεται η ασφάλεια στην αγορά.

4.3

Το έτος 2013 σηματοδοτείται από την υιοθέτηση πρότασης οδηγίας σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης στον αντιμονοπωλιακό τομέα. Η ΕΟΚΕ έχει τοποθετηθεί θετικά ως προς τη συγκεκριμένη πράξη η οποία καταπολεμά τις ανισότητες μεταξύ εθνικών νομοθεσιών και την άνιση μεταχείριση θυμάτων και παραβατών, προστατεύοντας νομικά τους καταναλωτές, ένα ζήτημα που απασχολεί συστηματικά τις γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ.

4.4

Η ΕΟΚΕ, παρότι τάσσεται υπέρ της εναρμόνισης, διατύπωσε την επιφύλαξη ότι το κείμενο είναι ίσως υπερβολικά ευνοϊκό για τις παραβαίνουσες επιχειρήσεις, οι οποίες επωφελούνται από προγράμματα επιεικούς μεταχείρισης, παρά την αναγνωρισμένη αξία του μηχανισμού αυτού για την ανίχνευση μυστικών συμπράξεων. Επίσης, συνιστά να εναρμονιστεί η πρόταση οδηγίας με τη σύσταση για τις συλλογικές αγωγές, εκφράζοντας τη λύπη της διότι «η θέσπιση συλλογικής αγωγής στον τομέα του ανταγωνισμού, η οποία θα έπρεπε να συνιστά έναν αποτελεσματικό μηχανισμό για τους καταναλωτές, καταλήγει ως σύσταση χωρίς δεσμευτική ισχύ που ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν μηχανισμούς συλλογικών αγωγών»  (1).

4.5

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της συνέχισης του συντονιστικού έργου μεταξύ Επιτροπής, Εθνικών Αρχών Ανταγωνισμού και Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού. Ζητά, μάλιστα, να ενισχυθεί ο ρόλος της ανταλλαγής σχετικών πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων φορέων. Εντούτοις, επιθυμεί να εκφράσει την ανησυχία της όσον αφορά τη δυσκολία ορισμένων ΕΑΑ να ασκήσουν επί της ουσίας ρυθμιστική εξουσία σε ορισμένους κλάδους στους οποίους οι αθέμιτες συμπράξεις και οι καταχρηστικές πρακτικές εξακολουθούν να αναπτύσσονται σε κλίμα πλήρους ατιμωρησίας.

4.6

Η πολιτική ανταγωνισμού θα πρέπει να περιλαμβάνει και τον συντονισμό με τις λοιπές γενικές διευθύνσεις (ΓΔ) της Επιτροπής, έτσι ώστε να καταπολεμώνται αποτελεσματικά οι περιπτώσεις εναρμονισμένων πρακτικών και κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, πρακτικές που παραβαίνουν τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κανόνες και τις προδιαγραφές ασφάλειας των προϊόντων και δυσχεραίνουν την είσοδο στην αγορά νέων επιχειρήσεων, ευρισκόμενων σε σαφώς μειονεκτική θέση.

5.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη διαδικασία εκσυγχρονισμού των κρατικών ενισχύσεων οι οποίες προσαρμόζονται στις εμβληματικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Καθοριστική είναι η ορθή εφαρμογή των κρατικών ενισχύσεων με τρόπο που να στηρίζουν την πολιτική συνοχής και να χορηγούνται σε κλάδους που υπηρετούν την ανάπτυξη στην Ευρώπη. Οι δημόσιοι πόροι, καθώς είναι λιγοστοί, πρέπει να αξιοποιούνται για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», έτσι ώστε να ευνοείται η σύγκλιση των μειονεκτικών περιοχών, να πραγματοποιούνται επενδύσεις σε κλάδους προτεραιότητας, να προωθείται η οικονομία και η απασχόληση και να διευκολύνεται η χρηματοδότηση των ΜΜΕ.

5.2

Ωστόσο, ο εκσυγχρονισμός των κρατικών ενισχύσεων δεν πρέπει να παραβλέπει τις ενισχύσεις δημοσίων υπηρεσιών για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών (όπως υγεία, εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, πρόσβαση στην αγορά εργασίας και επαγγελματική επανένταξη, μέριμνα για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, στήριξη σε ευάλωτες ομάδες με στόχο την κοινωνική τους επανένταξη), οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται άκριτα. Αντιθέτως, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των κλάδων εξυπηρέτησης των πολιτών, όπου, πέρα από τη σημασία που έχει η αποδοτική αξιοποίηση των ολοένα και πιο περιορισμένων διαθέσιμων πόρων, προτεραιότητα πρέπει να δίνεται στην ποιότητα των υπηρεσιών.

5.3

Σε μια εποχή όπου η κινητικότητα είναι μεγάλη, πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο ελεύθερης επιλογής του παρόχου υπηρεσιών υγείας και να μελετηθούν λύσεις ώστε, χωρίς να διακυβεύεται η ποιότητα της υπηρεσίας και η προστασία των πλέον μειονεκτούντων, οι χρήστες να μην υπόκεινται στη διακριτική ευχέρεια είτε του κράτους είτε των ασφαλιστικών εταιρειών. Το ζήτημα αυτό είναι τόσο σημαντικό που κρίνεται σκόπιμη η εκπόνηση σχετικής γνωμοδότησης πρωτοβουλίας για την εις βάθος ανάλυσή του.

5.4

Η ΕΟΚΕ έχει τοποθετηθεί υπέρ του εκσυγχρονισμού της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων. Ειδικότερα, υποστηρίζει τις νέες κατευθύνσεις για τις ενισχύσεις στον τομέα των συστημάτων εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), τα οποία απέτρεψαν τη μετεγκατάσταση των βιομηχανιών σε χώρες με ευνοϊκότερη νομοθεσία. Εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της διότι δεν έγινε δεκτή η σύσταση να αυξηθεί το όριο των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας σε 5 00  000 ευρώ, αντί του ισχύοντος ορίου των 2 00  000 ευρώ, κατ’ αναλογία με όσα ισχύουν για τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) (2).

6.1.1

Είναι γνωστές οι δυσχέρειες που αντιμετώπισε ο χρηματοπιστωτικός κλάδος και οι συνέπειές τους στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας και στην εμπιστοσύνη των χρηματοπιστωτικών αγορών. Διάφορες προσπάθειες έχουν καταβληθεί για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, την αύξηση της διαφάνειας και τον περιορισμό των συστημικών κινδύνων. Οι προσωρινές κρατικές ενισχύσεις προς τον χρηματοπιστωτικό κλάδο απέτρεψαν την κατάρρευσή του, φαίνεται όμως ότι, κάθε φορά που εμφανίζονται σημάδια ανάκαμψης, διαδίδονται ειδήσεις για νέα σκάνδαλα, που διαταράσσουν μια ήδη πολύ λεπτή ισορροπία. Επομένως, έχει μεγάλη σημασία να συνεχιστεί η αυστηρή επιτήρηση του κλάδου, ώστε να προληφθούν τυχόν ανεύθυνες πρακτικές των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων — είτε αυτά έχουν επωφεληθεί από παρέμβαση είτε όχι.

6.1.2

Παρά την ευάλωτη θέση του κλάδου, πρέπει να δοθεί συνέχεια στις τρέχουσες διαδικασίες έρευνας για αθέμιτες πρακτικές, κι ας μη φαίνεται να έχουν σημαντική επίδραση επί των κολοσσών του κλάδου, που εμμένουν σε ζημιογόνες για την αγορά συμπεριφορές.

6.1.3

Ας επισημανθεί η πρόταση κανονισμού σχετικά με τις διατραπεζικές προμήθειες για πληρωμές με τη χρήση καρτών, η οποία αποτελεί μακροχρόνιο αίτημα και αναμένεται να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη στην ΕΕ, εναρμονίζοντας τις χρεώσεις για τη χρήση καρτών.

6.2.1

Η ενιαία αγορά ενέργειας ακόμη δεν έχει υλοποιηθεί. Οι τιμές της ενέργειας εξακολουθούν να είναι υψηλές, επιβαρύνοντας σημαντικά τον προϋπολογισμό των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Η ελευθέρωση της αγοράς δεν πέτυχε ακόμη την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας, ενώ η Ευρώπη εξακολουθεί να υφίσταται τα μειονεκτήματα του υψηλού ενεργειακού κόστους έναντι των λοιπών ανταγωνιστών ανά τον κόσμο. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον διασυνοριακό ενεργειακό εφοδιασμό, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η ελευθερία των συναλλαγών στην εσωτερική αγορά.

6.2.2

Η υφιστάμενη συναίνεση ως προς την ανάγκη μιας κοινής ενεργειακής πολιτικής, η επένδυση σε υποδομές, η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και η προσφυγή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να αξιοποιηθούν για την ανάπτυξη του κλάδου της ενέργειας. Είναι γεγονός ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν κατορθώνουν να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τις ορυκτές πηγές ενέργειας και την πυρηνική ενέργεια, οι οποίες εξακολουθούν να επιδοτούνται άμεσα από τους δημόσιους προϋπολογισμούς, αλλά και έμμεσα, δεδομένου ότι δεν εσωτερικεύονται ούτε το περιβαλλοντικό κόστος, ούτε οι επιπτώσεις τους στην υγεία. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας βρίσκονται ακόμη σε μάλλον εμβρυακό στάδιο ανάπτυξης· θα έπρεπε, λοιπόν, να τύχουν μεγαλύτερης στήριξης, ώστε να μπορούν να ανταγωνίζονται σε μια δίκαιη αγορά.

6.2.3

Πέραν αυτού, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται απλώς ως νέες πηγές ενέργειας. Η ανάπτυξή τους διανοίγει νέες ευκαιρίες για την καθιέρωση ενός αποκεντρωμένου προτύπου παραγωγής ενέργειας, όπου οι πολίτες και οι τοπικές κοινότητες μπορούν να είναι ταυτόχρονα παραγωγοί και καταναλωτές. Το νέο αυτό πρότυπο αξίζει να υποστηριχθεί με τη θέσπιση κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου το οποίο να εξασφαλίζει την ευχερή πρόσβαση των μικρών ηλεκτροπαραγωγών στο δίκτυο (3).

6.2.4

Στον τομέα της ενέργειας, οι διασυνδέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο θεωρούνται καίριες από άποψη πολιτικής ανταγωνισμού. Η ευάλωτη κατάσταση της Ευρώπης από ενεργειακή άποψη καθίσταται προφανής με την πρόσφατη διένεξη στην Ουκρανία, η οποία ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τον εφοδιασμό του κέντρου της Ευρώπης με φυσικό αέριο. Η διασύνδεση των ενεργειακών συστημάτων της Ιβηρικής Χερσονήσου με εκείνα των χωρών του κέντρου της Ευρώπης δεν θα έθετε απλώς τέρμα στην απομόνωση της ιβηρικής αγοράς σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ, αλλά θα συντελούσε και στην πρόληψη προβλημάτων λόγω διακοπής του εφοδιασμού από τη Ρωσία.

6.2.5

Η μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής έχει καίρια σημασία, ιδίως τη στιγμή που ετοιμάζονται εμπορικές συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), όπου το κόστος της ενέργειας είναι σαφώς χαμηλότερο, γεγονός που θα φέρει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις σε μειονεκτική θέση.

6.3.1

Πρόκειται για κλάδο ιδιαίτερα ευάλωτο στις αθέμιτες πρακτικές ανταγωνισμού, δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, σε συνεχή και ταχεία διαδικασία καινοτομίας, κινδυνεύουν να καταστραφούν, μη έχοντας την ικανότητα να αντέξουν μέχρι την έκδοση απόφασης σε κανονική διαδικασία.

6.3.2

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι υποστηρίζει τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα των ευρυζωνικών δικτύων, δεδομένου ότι υπηρετούν τους στόχους του ψηφιακού θεματολογίου.

6.3.3

Η ενιαία αγορά των τηλεπικοινωνιών δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Τα τιμολόγια, παρότι εμφανίζουν μείωση, παραμένουν υψηλά, γεγονός που ζημιώνει τις επιχειρήσεις και τις οικογένειες. Η βαθμιαία μείωση των χρεώσεων περιαγωγής και η προβλεπόμενη κατάργησή τους στα τέλη του 2015 συνιστά αξιέπαινο βήμα, ενώ τώρα η προσοχή πρέπει να επικεντρωθεί στην πραγματική μείωση των λοιπών χρεώσεων και στην καθολική πρόσβαση σε ποιοτική ευρυζωνική κάλυψη. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πεποίθησή της ότι η θέσπιση ενιαίας ρυθμιστικής αρχής στην ΕΕ θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων αυτών.

6.3.4

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στην καθολική ευρυζωνική κάλυψη, καθώς υπάρχουν νοικοκυριά, ιδίως χαμηλών εισοδημάτων, που δεν διαθέτουν ακόμη πρόσβαση. Το κενό αυτό απομακρύνει από την ψηφιακή αγορά πολλούς πολίτες, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε αγορές όπου πολύ συχνά οι τιμές είναι πιο συμφέρουσες.

6.3.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το έργο που έχει επιτελεστεί όσον αφορά τα ενιαία διπλώματα ευρεσιτεχνίας ουσιώδους σημασίας (διπλώματα ευρεσιτεχνίας που έχουν καίρια σημασία για την τήρηση ενός προτύπου), έργο που συντελεί στην καταπολέμηση της κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης.

7.1

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ για τη σύναψη Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP) και με την Ιαπωνία για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών, καθώς και τη διεξαγωγή διαλόγων υψηλού επιπέδου με εκπροσώπους των αρχών ανταγωνισμού ορισμένων τρίτων χωρών. Σημαντική είναι, επίσης, η υπογραφή συμφωνίας συνεργασίας με την Ελβετική Συνομοσπονδία, βάσει της οποίας θα είναι δυνατή η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ αρχών ανταγωνισμού, γεγονός που θα διευκολύνει ορισμένες διαδικασίες έρευνας, τρέχουσες και μελλοντικές.

7.2

Ο αθέμιτος ανταγωνισμός εκ μέρους τρίτων χωρών, όπου δεν τηρούνται οι στοιχειωδέστεροι βασικοί κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί κανόνες, αρχές και δικαιώματα, υπονομεύει το δίκαιο εξωτερικό εμπόριο. Η διεθνής συνεργασία θα πρέπει να αναπτυχθεί στο υψηλότερο επίπεδο και στους κόλπους του ΠΟΕ και της ΔΟΕ, ώστε να κατοχυρώνονται όχι μόνο τα πλέον βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και οι πρακτικές δίκαιου ανταγωνισμού.

7.3

Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί γεγονός αδιαμφισβήτητο και οι εξαγωγές έχουν καίρια σημασία για την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης. Είναι σημαντικό να εξομοιωθούν οι πρακτικές, ώστε η ΕΕ να ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις σε αγορές όπου εξακολουθούν να ισχύουν παράνομες κρατικές ενισχύσεις ή αναποτελεσματική εργατική νομοθεσία.

8.1

Παρότι η Επιτροπή διαθέτει πλήρη αρμοδιότητα σε θέματα πολιτικής ανταγωνισμού, η ΓΔ Ανταγωνισμού και ο αρμόδιος Επίτροπος διατηρούν στενό διάλογο με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ΕΟΚΕ και η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) ενημερώνονται επίσης σχετικά με τις εργασίες της ΓΔ Ανταγωνισμού, χάρη στην παρουσία υπαλλήλων της Επιτροπής σε συνεδριάσεις τμημάτων και ομάδων μελέτης.

8.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη συνέχιση της συνεργασίας της με την Επιτροπή, επισημαίνει ωστόσο, ότι η συνεργασία αυτή μπορεί να βελτιωθεί, με τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των δύο οργάνων, και με την θέσπιση ομάδας της ΕΟΚΕ που θα παρακολουθεί τις εργασίες εκπόνησης της τελικής έκθεσης, έτσι ώστε να είναι ταχύτερη η ανταπόκριση της ΕΟΚΕ στο έργο της Επιτροπής.

15.1.2015   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 12/60

Εισηγητής:

ο κ. McDonogh

1.1

Το αντικείμενο της πρότασης οδηγίας έχει καθοριστική σημασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα θέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος και η ευημερία των πολιτών της Ευρώπης θα καθοριστούν σε σημαντικό βαθμό στο μέλλον από τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των δεδομένων που σχετίζονται με τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε. Σήμερα, τα δεδομένα αυτά διαμορφώνονται και ελέγχονται κατά μεγάλο μέρος από τις Ηνωμένες Πολιτείες και από άλλες χώρες εκτός της ΕΕ. Έχει ζωτική σημασία η Ευρώπη να προωθήσει το διαστημικό της πρόγραμμα και την παραγωγή και διάδοση γεωσκοπικών δεδομένων, κατά τρόπο ώστε να μην υστερεί πλέον στον συγκεκριμένο τομέα και να μετατραπεί σε πρωτοπόρο του εξαιρετικού ατού βιομηχανικού τομέα.

1.2

Η ΕΟΚΕ τάσσεται σθεναρά υπέρ της θέσπισης ενός σαφούς κανονιστικού πλαισίου προκειμένου να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της διαστημικής βιομηχανίας στην Ευρώπη και η εκμετάλλευση των γεωσκοπικών δεδομένων προς στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης και της ευημερίας των Ευρωπαίων πολιτών. Η ΕΟΚΕ επικροτεί συνεπώς την ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα την προτεινόμενη οδηγία για τη διάδοση δορυφορικών γεωσκοπικών δεδομένων για εμπορικούς σκοπούς.

1.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης την παρούσα πρόταση στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής, η οποία είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη μελλοντική ευημερία και ασφάλεια της ΕΕ όσο και για την επίτευξη του στόχου της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης που προκρίνεται από τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (1).

1.4

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η οδηγία οφείλει να θεσπίσει ένα διαφανές, δίκαιο και συνεκτικό νομικό πλαίσιο με στόχο να διασφαλίσει την ορθή λειτουργία και ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς διαστημικών προϊόντων και υπηρεσιών, προβαίνοντας ιδιαίτερα στην καθιέρωση ενός κοινού πλαισίου για τη διανομή δορυφορικών δεδομένων υψηλής ευκρίνειας (HRSD).

1.5

Η ΕΟΚΕ είναι ικανοποιημένη από τις διατάξεις της οδηγίας, με τις οποίες επιδιώκεται η καθιέρωση ενός ενωσιακού προτύπου για την εμπορική εξάπλωση των HRSD.

1.6

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ανάπτυξη της εμπορικής διαστημικής βιομηχανίας στην Ευρώπη υπήρξε υπερβολικά βραδεία και εκτιμά ότι θα μπορούσαν να έχουν δημιουργηθεί ενωρίτερα περισσότερες θέσεις εργασίας και να επιτευχθεί μεγαλύτερη ευημερία χάρη στη διαστημική τεχνολογία και τα διαστημικά δεδομένα. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να επιταχύνει τη χάραξη πολιτικών και τη διαμόρφωση ενδεδειγμένου νομικού πλαισίου στον τομέα του διαστήματος για την προαγωγή της προστασίας, της ασφάλειας, της βιωσιμότητας και της οικονομικής ανάπτυξης στον διαστημικό τομέα, καθώς και για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς διαστημικών προϊόντων και υπηρεσιών.

1.7

Η ΕΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι οι πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να στηρίζουν καλύτερα τις ΜΜΕ εκείνες των 28 κρατών μελών της Ένωσης που καταβάλλουν προσπάθειες να ανταγωνιστούν και να αναπτυχθούν στην αγορά των γεωσκοπικών δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε να υιοθετηθούν πολιτικές με τις οποίες να αίρονται τα παράλογα εμπόδια που τίθενται στην εσωτερική αγορά και τα οποία συνδέονται με την ελάχιστη οικονομική κλίμακα, έχοντας αρνητικές επιπτώσεις κυρίως στις ΜΜΕ.

1.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εξάλλου σκόπιμο να υποβληθούν προτάσεις για τη χάραξη μιας πολιτικής για τις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα του διαστήματος με σκοπό την ανάπτυξη της εμπορικής πτυχής του, η οποία εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από θεσμικές συμβάσεις.

1.9

Η ΕΟΚΕ, τέλος, θα επιθυμούσε να υιοθετηθούν πολιτικές που θα έχουν ως αποτέλεσμα την εκπαίδευση περισσότερων μηχανικών, επαγγελματιών του τομέα των ΤΠΕ και αποφοίτων διοίκησης επιχειρήσεων για να απασχοληθούν στη διαστημική βιομηχανία, ιδίως δε για τις ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές των φορέων παροχής και μεταπώλησης δεδομένων, καθώς και των φορέων παροχής υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας και γεωγραφικής πληροφόρησης.

1.10

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ασφάλεια έχει ζωτική σημασία για τους πολίτες της Ένωσης. Θεωρεί, ωστόσο, ότι ανεξάρτητα από τις διατάξεις της πρότασης οδηγίας, η υιοθέτηση μιας πιο ολοκληρωμένης κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής ασφαλείας θα επέτρεπε, μεταξύ άλλων, να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του υπερβολικά περιοριστικού έλεγχου των δορυφορικών δεδομένων υψηλής ευκρίνειας (HRSD) εκ μέρους περιορισμένου αριθμού κρατών μελών.

1.11

Η ΕΟΚΕ καλεί, επίσης, το Συμβούλιο να εργαστεί σε πνεύμα αρμονίας για την ανάπτυξη και την προώθηση της ευρωπαϊκής διαστημικής πολιτικής, η οποία θα προαγάγει την ειρήνη, την ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη, υιοθετώντας μια ανοικτή και συνεργατική προσέγγιση της ανάπτυξης και της αξιοποίησης της διαστημικής τεχνολογίας και των δεδομένων που αυτή παράγει.

1.12

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Επιτροπής στις παλαιότερες γνωμοδοτήσεις της σχετικά με τη διαστημική πολιτική (2).

2.1

Στην προτεινόμενη οδηγία εξετάζεται το θέμα της διάδοσης γεωσκοπικών δορυφορικών δεδομένων στην Ένωση για εμπορικούς σκοπούς και, ειδικότερα, το ζήτημα του καθορισμού και του ελέγχου δορυφορικών δεδομένων υψηλής ευκρίνειας (HRSD), ως ξεχωριστής κατηγορίας δεδομένων που απαιτούν ένα διαφοροποιημένο κανονιστικό καθεστώς όταν διαδίδονται για εμπορικούς σκοπούς.

2.2

Τα HRSD χρησιμοποιούνται για τη διάθεση γεωσκοπικών προϊόντων και υπηρεσιών σε μια διαρκώς αναπτυσσόμενη αγορά. Τα HRSD έχουν καταστεί πλέον απολύτως αναγκαία για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος, τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τη διαχείριση των φυσικών πόρων, καθώς και για την αντιμετώπιση καταστροφών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

2.3

Αλλά τα HRSD είναι επίσης σημαντικά για την ασφάλεια και την άμυνα των κρατών μελών, με αποτέλεσμα η παραγωγή και διάδοσή τους από εμπορικούς φορείς να ρυθμίζεται μεμονωμένα από το κάθε κράτος μέλος στο οποίο είναι καταχωρισμένοι οι εν λόγω φορείς. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει επί του παρόντος κοινή προσέγγιση σε εθνικό κανονιστικό επίπεδο για την επεξεργασία HRSD ούτε και για υπηρεσίες και προϊόντα που προέρχονται από τα εν λόγω δεδομένα. Αυτό οδηγεί σε ένα κατακερματισμένο κανονιστικό πλαίσιο σε ολόκληρη την Ευρώπη, που χαρακτηρίζεται από έλλειψη συνοχής, διαφάνειας και προβλεψιμότητας και το οποίο, ως εκ τούτου, εμποδίζει τις αγορές να αναπτύξουν πλήρως τις δυνατότητές τους.

2.4

Στόχος της προτεινόμενης οδηγίας είναι η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς για προϊόντα και υπηρεσίες HRSD, με την καθιέρωση ενός συνεκτικού νομικού πλαισίου για τη διανομή HRSD σε συνδυασμό με ένα ικανοποιητικό και επαρκές επίπεδο πληροφοριών σχετικά με την προσβασιμότητα των HRSD για εμπορικούς σκοπούς, καθώς και η διευκόλυνση του ανταγωνισμού σε επίπεδο παρόχων δεδομένων, τόσο με τη θέσπιση ενός διαφανούς, προβλέψιμου και δίκαιου νομικού πλαισίου σε όλα τα κράτη μέλη όσο και με την εξασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των δεδομένων σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ.

2.5

Πιστεύεται ότι η εφαρμογή της προτεινόμενης οδηγίας θα αποφέρει θετικά οικονομικά αποτελέσματα λόγω του υψηλότερου επιπέδου διαφάνειας, ασφάλειας δικαίου και επιχειρηματικής προβλεψιμότητας όσον αφορά τη διάδοση διαστημικών δεδομένων. Η επίδρασή της αναμένεται να είναι επίσης ευεργετική για την ίδρυση και ανάπτυξη επιχειρήσεων και την άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, την πώληση γεωσκοπικών δεδομένων και την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα. Εκτός από την άμεση ανάπτυξη της απασχόλησης στις επιχειρήσεις μεταπώλησης δεδομένων/υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας και στις επιχειρήσεις που παρέχουν δεδομένα, είναι πιθανή μια πρόσθετη ανάπτυξη της απασχόλησης σε άλλα επίπεδα της αλυσίδας αξίας (δηλαδή στις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν HRSD, τους κατασκευαστές και τους φορείς εκμετάλλευσης δορυφόρων), ως αποτέλεσμα της καθιέρωσης υπηρεσιών υψηλότερης ποιότητας και ανταγωνιστικότερων τιμών. Επίσης, αναμένεται επιπλέον έμμεση ανάπτυξη της απασχόλησης, δεδομένου ότι η δημιουργία μίας νέας θέσης εργασίας στον διαστημικό κλάδο οδηγεί έως και σε πέντε νέες θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς.

2.6

Η πρόταση οδηγίας περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο τις εξής διατάξεις:

2.7