27.1.2010 |
MT |
Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea |
L 23/6 |
REGOLAMENT TAL-KUMMISSJONI (UE) Nru 73/2010
tas-26 ta’ Jannar 2010
li jistipula r-rekwiżiti dwar il-kwalità tad-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika għall-Ajru Uniku Ewropew
(Test b’relevanza għaż-ŻEE)
IL-KUMMISSJONI EWROPEA,
Wara li kkunsidrat it- Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea,
Wara li kkunsidrat ir-Regolament (KE) Nru 552/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-10 ta’ Marzu 2004 dwar l-interoperabilità tax-Xibka Ewropea ta’ Amministrazzjoni ta’ Traffiku tal-Ajru (Ir-Regolament ta’ interoperabilità) (1) u b’mod partikolari l-Artikolu 3(5) tiegħu,
Wara li kkunsidrat ir-Regolament (KE) Nru 549/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-10 ta’ Marzu 2004 li jippreskrivi l-qafas għall-ħolqien tal-Ajru Uniku Ewropew (ir-Regolament qafas) (2), u b’mod partikolari l-Artikolu 8(1) tiegħu,
Billi:
(1) |
Id-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika ta’ kwalità xierqa huma meħtieġa biex tiġi żgurata s-sigurtà u biex jingħata appoġġ lil kunċetti ta’ operat ġodda fix- Xibka Ewropea ta’ Amministrazzjoni ta’ Traffiku tal-Ajru (minn hawn ‘il quddiem imsejħa “EATMN”). |
(2) |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali tal-Avjazzjoni Ċivili (minn hawn ‘il quddiem imsejħa “ICAO”) speċifikat rekwiżiti ta’ kwalità għad-dejta ajrunawtika u għall-informazzjoni ajrunawtika rigward l-eżattezza, ir-riżoluzzjoni u l-integrità li għandhom jintlaħqu u jinżammu mill-EATMN waqt l-ipproċessar ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika. |
(3) |
Dawk ir-rekwiżiti tal-ICAO huma meqjusa bħala li jipprovdu bażi suffiċjenti għar-rekwiżiti attwali ta’ kwalità tad-dejta iżda jeżistu nuqqasijiet magħrufa li għandhom jiġu indirizzati, b’mod partikolari biex jiġu appoġġjati applikazzjonijiet fil-ġejjieni. |
(4) |
L-Anness 15 tal-Konvenzjoni dwar l-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali (minn hawn ‘il quddiem imsejħa “l-Konvenzjoni ta’ Chicago”) għandu jipprovdi l-bażi ewlenija għar-rekwiżiti ta’ kwalità tad-dejta. Referenzi għad-dispożizzjonijiet tal-Anness 15 tal- l-Konvenzjoni ta’ Chicago m’għandhomx jimplikaw referenza għall-Anness 4 tal- l-Konvenzjoni ta’ Chicago jew għal Annessi oħra tal- l-Konvenzjoni ta’ Chicago b’mod awtomatiku. |
(5) |
Analiżi tas-sitwazzjoni attwali wriet li r-rekwiżiti ta’ kwalità relatati mad-dejta ajrunawtika u mal-informazzjoni ajrunawtika, b’mod partikolari r-rekwiżiti ta’ eżattezza u integrità, mhux dejjem qed jintlaħqu fl-EATMN. |
(6) |
Fil-katina tad-dejta ajrunawtika, għadu jsir ammont sinifikanti ta’ attività manwali bbażata fuq il-karti, u dan iwassal għal opportunitajiet sinifikanti għall-ħolqien ta’ żbalji u d-degradazzjoni tal-kwalità tad-dejta. Għaldaqstant għandhom jiġu adottati miżuri biex tittejjeb is-sitwazzjoni. |
(7) |
Il-Eurocontrol ġiet inkarigata skont l-Artikolu 8(1) tar-Regolament (KE) Nru 549/2004 biex tiżviluppa rekwiżiti li jissupplimentaw u jsaħħu l-Anness 15 tal- l-Konvenzjoni ta’ Chicago bl-iskop li tinkiseb informazzjoni ajrunawtika ta’ kwalità sodisfaċenti. Dan ir-Regolament huwa bbażat fuq ir-rapport tal-mandat tas-16 ta’ Ottubru 2007 li rriżulta. |
(8) |
B’konformità mar-rekwiżiti tar-Regolament (KE) Nru 552/2004, informazzjoni ajrunawtika għandha tiġi pprovduta progressivament f’forma elettronika, skont format ta’ dejta komuni standardizzat u li jkun sar qbil ġenerali dwaru. Dawk ir-rekwiżiti eventwalment għandhom ikunu applikabbli għad-dejta ajrunawtika u għall-informazzjoni ajrunawtika kollha fl-ambitu ta’ dan ir-Regolament. |
(9) |
Dan ir-Regolament m’għandux ikopri operazzjonijiet u taħriġ militari skont kif imsemmi fl-Artikolu 1(2) tar-Regolament (KE) Nru 549/2004. |
(10) |
Organizzazzjonijiet militari li jipprovdu informazzjoni ajrunawtika għal użu f’operazzjonijiet ġenerali tat-traffiku tal-ajru huma parti essenzjali tal-proċess tad-dejta ajrunawtika u l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-kwalità ta’ dejta bħal din tkun suffiċjenti biex taqdi l-użu maħsub tagħha. |
(11) |
Il-għoti f’waqtu u l-pubblikazzjoni ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika ġdida jew emendata skont l-emendi u r-rekwiżiti għaċ-ċikli ta’ aġġornament tal-ICAO u tal-Istati Membri huwa meqjus bħala essenzjali biex jgħin il-ksib tal-kwalità tad-dejta. |
(12) |
L-Istati Membri għandhom jeżerċitaw ġestjoni u kontroll effettiv tal-informazzjoni ajrunawtika u tal-attivitajiet relatati mal-ħolqien ta’ informazzjoni ajrunawtika biex jiżguraw li d-dejta tiġi pprovduta fi kwalità tajba biżżejjed biex taqdi l-użu maħsub tagħha. |
(13) |
Jeħtieġ li l-kostitwenti u l-proċeduri użati mill-oriġinaturi tad-dejta jkunu interoperabbli mas-sistemi, il-kostitwenti u l-proċeduri użati mill-fornituri tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika sabiex jiġi żgurat operat sigur, kontinwu u effiċjenti tal-EATMN. |
(14) |
Bil-għan li jinżammu jew jiġu msaħħa l-livelli eżistenti ta’ sigurtà tal-operazzjonijiet, l-Istati Membri għandhom ikunu obbligati jiżguraw li l-partijiet konċernati jwettqu evalwazzjoni tas-sigurtà li tinkludi identifikazzjoni tal-periklu, evalwazzjoni tar-riskju u proċessi ta’ mitigazzjoni. Implimentazzjoni armonizzata ta’ dawn il-proċessi mas-sistemi koperti minn dan ir-Regolament teħtieġ l-identifikazzjoni ta’ rekwiżiti speċifiċi ta’ sigurtà għar-rekwiżiti kollha relatati mal-prestazzjoni u l-interoperabilità. |
(15) |
Skont l-Artikolu 3(3)(d) tar-Regolament (KE) Nru 552/2004, regoli ta’ implimentazzjoni għall-interoperabilità għandhom jiddeskrivu l-proċeduri speċifiċi ta’ valutazzjoni tal-konformità li għandhom jintużaw biex jiġu valutati l-konformità jew l-adegwatezza għall-użu ta’ kostitwenti u l-verifika ta’ sistemi. |
(16) |
Dan ir-Regolament jolqot firxa wiesgħa ta’ partijiet. Għalhekk għandu jikkunsidra l-kapaċitajiet individwali u l-livelli tal-involviment tal-partijiet fil-katina tad-dejta, biex jiġi żgurat li d-dispożizzjonijiet jiġu applikati progressivament biex tinkiseb il-kwalità tad-dejta meħtieġa. |
(17) |
L-miżuri mfassla f’dan ir-Regolament huma konformi mal-opinjoni tal-Kumitat dwar l-Ajru Uniku, |
ADOTTAT DAN IR-REGOLAMENT:
KAPITOLU I
DISPOŻIZZJONIJIET ĠENERALI
Artikolu 1
Suġġett
Dan ir-Regolament jistipula r-rekwiżiti dwar il-kwalità tad-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika f’termini ta’ eżattezza, riżoluzzjoni u integrità.
Artikolu 2
Kamp ta’ Applikazzjoni
1. Dan ir-Regolament għandu japplika għal sistemi tal-European air traffic management network (“EATMN”), għall-kostitwenti u għall-proċeduri relatati magħhom involuti fil-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, l-immaniġġjar, l-ipproċessar, it-trasferiment u d-distribuzzjoni ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika.
Għandu japplika għad-dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika:
(a) |
il-pakkett integrat ta’ informazzjoni ajrunawtika stabbilit fl-Artikolu 3(7) magħmul disponibbli mill-Istati Membri, bl-eċċezzjoni ta’ ċirkolarijiet ta’ informazzjoni ajrunawtika; |
(b) |
dejta elettronika dwar l-ostakli, jew elementi relatati magħha, fejn magħmula disponibbli mill-Istati Membri; |
(c) |
dejta elettronika dwar it-terren, jew elementi relatati magħha, fejn magħmula disponibbli mill-Istati Membri; |
(d) |
dejta għall-immappjar tal-ajrudromi, fejn maħruġa mill-Istati Membri. |
2. Dan ir-Regolament għandu japplika għall-partijiet li ġejjin:
(a) |
fornituri ta’ servizzi ta’ navigazzjoni tal-ajru; |
(b) |
operaturi ta’ ajrudromi u heliports, li għalihom ġew ippubblikati proċeduri ta’ regoli ta’ titjir bl-istrumenti (“IFR”) jew proċeduri ta’ regoli ta’ titjir Speċjali-viżwali (“VFR”) f’pubblikazzjonijiet nazzjonali ta’ informazzjoni ajrunawtika; |
(c) |
entitajiet pubbliċi jew privati li jipprovdu, għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament:
|
3. Dan ir-Regolament għandu japplika sal-mument fejn id-dejta ajrunawtika u/jew l-informazzjoni ajrunawtika ssir disponibbli mill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni lill-utent maħsub li jmiss.
Fil-każ ta’ distribuzzjoni permezz ta’ mezzi fiżiċi, dan ir-Regolament għandu japplika sal-mument meta id-dejta ajrunawtika u/jew l-informazzjoni ajrunawtika tkun ingħatat lill-organizzazzjoni responsabbli għall-forniment tas-servizz fiżiku ta’ distribuzzjoni;
Fil-każ ta’ distribuzzjoni awtomatika permezz tal-użu ta’ konnessjoni elettronika diretta bejn il-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika u l-entità li tkun qed tirċievi d-dejta ajrunawtika u/jew l-informazzjoni ajrunawtika, għandu japplika dan ir-Regolament:
(a) |
sal-mument meta l-utent maħsub li jmiss jaċċessa u jieħu dejta ajrunawtika u/jew informazzjoni ajrunawtika maħżuna mill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika; jew |
(b) |
sal-mument meta tiġi trasferita d-dejta ajrunawtika u/jew l-informazzjoni ajrunawtika, mill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika, fis-sistema tal-utent maħsub li jmiss. |
Artikolu 3
Definizzjonijiet
Għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, għandhom japplikaw id-definizzjonijiet fl-Artikolu 2 tar-Regolament (KE) Nru 549/2004. Għandhom japplikaw ukoll id-definizzjonijiet li ġejjin:
(1) |
“dejta ajrunawtika” tfisser rappreżentazzjoni ta’ fatti, kunċetti jew struzzjonijiet ajrunawtiċi f’għamla formalizzata adattata għall-komunikazzjoni, l-interpretazzjoni jew l-ipproċessar; |
(2) |
“informazzjoni ajrunawtika” tfisser informazzjoni li tirriżulta mill-assemblaġġ, l-analiżi u l-ifformattjar tad-dejta ajrunawtika; |
(3) |
“kwalità tad-dejta” tfisser grad jew livell ta’ kunfidenza li l-informazzjoni pprovduta tissodisfa r-rekwiżiti tal-utent tal-informazzjoni f’dak li jirrigwarda eżattezza, riżoluzzjoni u integrità; |
(4) |
“eżattezza” tfisser grad ta’ konformità bejn il-valur li ġie stmat jew imkejjel u l-valur proprju; |
(5) |
“riżoluzzjoni” tfisser numru ta’ unitajiet jew numri li għalihom jintuża jew jiġi espress valur imkejjel jew ikkalkulat; |
(6) |
“integrità” tfisser grad ta’ assigurazzjoni dwar il-fatt li oġġett ta’ dejta u l-valur tiegħu ma jkunx intilef jew ma jkunx ġie mibdul minn meta tkun inkisbet id-dejta jew minn meta tkun saret l-emenda awtorizzata; |
(7) |
“pakkett ta” informazzjoni ajrunawtika integrat’ (minn hawn ‘il quddiem imsejħa “IAIP”) tfisser pakkett li jikkonsisti mill-elementi li ġejjin:
|
(8) |
“dejta dwar l-ostakli” tfisser dejta dwar l-oġġetti fissi u mobbli kollha (kemm jekk temporanji jew permanenti), jew partijiet minnhom, li jinsabu f’żona maħsuba għall-moviment ta’ ajruplani fuq l-art jew li jestendu lil hinn minn superfiċje definita maħsuba biex tipproteġi l-ajruplani waqt li qed itiru; |
(9) |
“dejta dwar it-terren” tfisser dejta dwar is-superfiċje tad-dinja li turi karatteristiċi naturali bħal muntanji, għoljiet, promontorji, widien, ilmijiet, silġ permanenti u borra, u li ma tinkludix ostakli; |
(10) |
“dejta għall-immappjar tal-ajrudromi” tfisser informazzjoni li tirrappreżenta karatteristiċi standardizzati ta’ ajrudromi f’żona definita, u li tinkludi dejta ġeospazjali u metadejta; |
(11) |
“dejta ta” stħarriġ’ tfisser dejta ġeospazjali maħduma permezz ta’ kejl jew stħarriġ; |
(12) |
“disinn ta” proċeduri’ tfisser il-kombinazzjoni ta’ informazzjoni ajrunawtika ma’ struzzjonijiet speċifiċi għat-titjir biex jiġu definiti proċeduri għall-wasla u/jew it-tluq li jiżguraw standards adegwati ta’ sigurtà tat-titjir; |
(13) |
“fornitur ta” servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika’ tfisser l-organizzazzjoni responsabbli għall-forniment ta’ servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika, ċertifikat skont ir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 2096/2005 (3); |
(14) |
“Utent maħsub li jmiss” tfisser l-entità li tirċievi l-informazzjoni ajrunawtika mill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika; |
(15) |
“konnessjoni elettronika diretta” tfisser konnessjoni diġitali bejn sistemi informatiċi li permezz tagħha d-dejta tista’ tiġi trasferita bejniethom mingħajr interazzjoni manwali; |
(16) |
“oġġett ta” dejta’ tfisser attribut wieħed ta’ sett ta’ dejta komplet, li jingħata valur li jiddefinixxi l-istat attwali tiegħu; |
(17) |
“NOTAM” tfisser avviż imqassam permezz tat-telekomunikazzjoni li jkun fih informazzjoni dwar l-istabbiliment, il-kondizzjoni ta’ jew tibdil fi kwalunkwe faċilità, servizz, proċedura jew periklu ajrunawtiku, li l-għarfien dwaru fiż-żmien opportun huwa essenzjali għall-persunal relatat mal-operazzjonijiet ta’ titjir; |
(18) |
“NOTAM diġitali” tfisser sett tad-dejta li fih l-informazzjoni inkluża f’NOTAM f’format strutturat li jista’ jiġi interpretat b’mod sħiħ permezz ta’ sistema informatika awtomatika mingħajr l-interpretazzjoni tal-bniedem; |
(19) |
“oriġinatur tad-dejta” tfisser entità responsabbli għall-ħolqien tad-dejta; |
(20) |
“ħolqien ta” dejta’ tfisser il-ħolqien ta’ oġġett ta’ dejta ġdid flimkien mal-valur assoċjat miegħu, il-modifikazzjoni tal-valur ta’ oġġett ta’ dejta eżistenti jew it-tħassir ta’ oġġett tad-dejta eżistenti; |
(21) |
“perjodu ta” validità’ tfisser il-perjodu bejn id-data u l-ħin li fihom l-informazzjoni ajrunawtika hija ppubblikata u d-data u l-ħin li fihom l-informazzjoni ma tibqax effettiva; |
(22) |
“validazzjoni tad-dejta” tfisser il-proċess li permezz tiegħu jiġi żgurat li d-dejta tissodisfa r-rekwiżiti għall-applikazzjoni speċifikata jew għall-użu maħsub tagħha; |
(23) |
“verifika tad-dejta” tfisser l-evalwazzjoni tal-produzzjoni ta’ proċess ta’ dejta ajrunawtika biex jiġu żgurati l-korrettezza u l-konsistenza fir-rigward tal-inputs u l-istandards, ir-regoli u l-konvenzjonijiet applikabbli tad-dejta użati fl-istess proċess; |
(24) |
“dejta kritika” tfisser dejta b’livell ta’ integrità kif definita f’Kapitolu 3, Taqsima 3.2 punt 3.2.8(a) tal-Anness 15 tal- l-Konvenzjoni ta’ Chicago msemmija fl-Anness III punt (1); |
(25) |
“dejta essenzjali” tfisser dejta b’livell ta’ integrità skont kif stabbilit f’ Kapitolu 3, Taqsima 3.2 punt 3.2.8 (b) tal-Anness 15 tal- l-Konvenzjoni ta’ Chicago msemmija fl-Anness III punt (1). |
KAPITOLU II
REKWIŻITI TA’ INTEROPERABILITÀ U PRESTAZZJONI
Artikolu 4
Sett ta’ dejta
Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jipprovdu dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika b’mod konformi mal-ispeċifikazzjonijiet tas-sett tad-dejta imniżżla fl-Anness I.
Artikolu 5
Skambju ta’ dejta
1. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li d-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika msemmija fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(1) jiġu trasferiti bejniethom permezz ta’ konnessjoni elettronika diretta.
2. Fornituri ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandhom jiżguraw li d-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika kollha msemmija fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(1) jiġu trasferiti bejniethom skont ir-rekwiżiti tal-format tal-iskambju tad-dejta fl-Anness II.
3. Stati Membri jistgħu jeskludu n-NOTAM diġitali mill-format tal-iskambju tad-dejta msemmi fil-paragrafu 2.
4. Fornituri tas-servizzi ta’ informazzjoni ajrunawtika għandhom jiżguraw li d-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika kollha fl-AIPs, l-emendi tal-AIP u s-supplimenti tal-AIP fornuti minn Stat Membru jkunu disponibbli għall-utent maħsub li jmiss, bħala minimu:
(a) |
b’konformità mar-rekwiżiti tal-pubblikazzjoni identifikati fl-istandards tal-ICAO imsemmija fil-punti 4 u 8 tal-Anness III; |
(b) |
b’mod li jippermetti li l-kontenut u l-format tad-dokumenti jkun jista’ jinqara direttament fuq skrin tal-kompjuter; u |
(c) |
b’konformità mar-rekwiżiti tal-format tal-iskambju tad-dejta stipulati fl-Anness II. |
Artikolu 6
Kwalità tad-dejta
1. L-Istati Membri għandhom jiżguraw li fornituri ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru josservaw ir-rekwiżiti tal-kwalità tad-dejta stipulati fl-Anness IV, Parti A.
2. Meta jipprovdu informazzjoni ajrunawtika u/jew informazzjoni ajrunawtika, il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom josservaw ir-rekwiżiti ta’ evidenza stipulati fl-Anness IV, Parti B.
3. Meta jagħmlu skambju ta’ dejta ajrunawtika u/jew ta’ informazzjoni ajrunawtika bejniethom, il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2), għandhom jistabbilixxu arranġamenti formali skont ir-rekwiżiti speċifikati fl-Anness IV, Parti C.
4. Meta jaġixxu bħala oriġinaturi tad-dejta, il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2), għandhom josservaw ir-rekwiżiti dwar il-ħolqien ta’ dejta mniżżla fl-Anness IV, Parti D.
5. Fornituri ta’ servizzi ta’ informazzjoni ajrunawtika għandhom jiżguraw li dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika provduta mill-oriġinaturi tad-dejta mhux imsemmija fl-Artikolu 2(2) tkun magħmula disponibbli għall-utent maħsub li jmiss fi kwalità tajba biżżejjed biex tintuża għall-użu maħsub tagħha.
6. Meta jaġixxu bħala l-entità responsabbli għat-talba uffiċjali għal attività ta’ ħolqien ta’ dejta, il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li:
(a) |
id-dejta kollha tinħoloq, tiġi modifikata jew titħassar skont l-istruzzjonijiet tagħhom; |
(b) |
mingħajr preġudizzju għall-Anness IV, Parti C, l-istruzzjonijiet tagħhom għall-ħolqien ta’ dejta jinkludu, bħala minimu:
|
7. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jikkonformaw mar-rekwiżiti tal-proċess tad-dejta stipulati fl-Anness IV, Parti E.
8. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li mekkaniżmi għar-rappurtaġġ ta’ żbalji u kummenti u dawk ta’ rettifika huma stabbiliti u mħaddma skont il-ħtiġiet stipulati fl-Anness IV, Parti F.
Artikolu 7
Konsistenza, puntwalità u prestazzjoni tal-persunal
1. Fejn dejta ajrunawtika jew informazzjoni ajrunawtika tiġi duplikata f’AIP ta’ aktar minn Stat Membru, il-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika responsabbli għal dawk l-AIPs għandu jistabbilixxi mekkaniżmi li jiżguraw konsistenza bejn l-informazzjoni duplikata.
2. Fornituri ta’ servizzi ta’ informazzjoni ajrunawtika għandhom jiżguraw li oġġetti ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika ppubblikati fl-AIPs tal-Istati Membri tagħhom huma annotati biex jindikaw lil dawk li ma jissodisfawx ir-rekwiżiti tal-kwalità tad-dejta stipulati f’dan ir-Regolament.
3. Fornituri ta’ servizzi ta’ informazzjoni ajrunawtika għandhom jiżguraw li l-aktar ċikli attwali ta’ aġġornament applikabbli għall-emendi AIP u s-supplimenti AIP isiru disponibbli għall-pubbliku.
4. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li l-persunal tagħom responsabbli għal kompiti relatati mal-forniment ta’ dejta ajrunawtika jew ta’ informazzjoni ajrunawtika jiġi mgħarraf dwar u japplika:
(a) |
ir-rekwiżiti għal emendi tal-AIP, supplimenti tal-AIP u tan-NOTAM stabbiliti fl-istandards tal-ICAO imsemmija fil-punti 5, 6 u 7 tal-Anness III; |
(b) |
iċ-ċikli ta’ aġġornament applikabbli għall-ħruġ ta’ Emendi u Supplimenti tal-AIP imsemmija fil-punt (a) ta’ dan il-paragrafu għall-oqsma li għalihom qed jipprovdu dejta ajrunawtika jew informazzjoni ajrunawtika. |
5. Mingħajr preġudizzju għar-Regolament (KE) Nru 2096/2005, il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li l-persunal tagħhom responsabbli għal kompiti relatati mal-forniment ta’ dejta ajrunawtika jew ta’ informazzjoni ajrunawtika huwa mħarreġ b’mod adegwat, u li dan ikun kompetenti u awtorizzat għall-impjieg li għandu jiżvolġi.
Artikolu 8
Rekwiżiti tal-għodod u tas-softwer
Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li l-għodod u softwer li jintuża biex jiġu appoġġjati l-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, l-ipproċessar u t-trasferiment ta’ dejta ajrunawtika u/jew ta’ informazzjoni ajrunawtika huma konformi mar-rekwiżiti stipulati fl-Anness V.
Artikolu 9
Protezzjoni tad-dejta
1. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika huma protetti skont ir-rekwiżiti stipulati fl-Anness VI.
2. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li tinżamm it-traċċabilità dwar kull oġġett ta’ dejta matul il-perjodu tal-validità tiegħu u għal mill-inqas 5 snin wara t-tmiem ta’ dak il-perjodu jew sa 5 snin wara t-tmiem tal-perjodu ta’ validità għal kull oġġett ta’ dejta ikkalkulat jew derivat minnu, liema minnhom ji[i l-aħħar.
KAPITOLU III
REKWIŻITI GĦALL-ĠESTJONI TAL-KWALITÀ, TAS-SIGURTÀ U TAS-SIKUREZZA
Artikolu 10
Management requirements
1. Mingħajr preġudizzju għar-Regolament (KE) Nru 2096/2005, il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jimplimentaw u jżommu sistema ta’ ġestjoni tal-kwalità li tkopri l-attivitajiet tagħhom relatati mal-għoti ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika, b’konformità mar-rekwiżiti speċifikati fl-Anness VII, Parti A.
2. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li s-sistema ta’ ġestjoni tal-kwalità msemmija fil-paragrafu 1 ta; dan l-Artikolu tiddefinixxi proċeduri biex jintlaħqu l-għanijiet tal-ġestjoni tas-sigurtà speċifikati fl-Anness VII, Parti B u l-għanijiet ta’ ġestjoni tas-sigurtà li jinsabu fl-Anness VII, Parti C.
3. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jiżguraw li kwalunkwe bidla fis-sistemi eżistenti msemmija fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) jew l-introduzzjoni ta’ sistemi ġodda tkun ippreċeduta minn evalwazzjoni ta’ sigurtà, inklużi l-identifikazzjoni tal-periklu, l-evalwazzjoni tar-riskju u l-mitigazzjoni, imwettqa mill-partijiet ikkonċernati.
4. Matul dik l-evalwazzjoni tas-sigurtà, ir-rekwiżiti msemmija fl-Artikolu 7(3), Anness I, Anness II u punti 1 u 2 tal-Parti A, tal-Anness IV għandhom jiġu meqjusa bħala rekwiżiti tas-sigurtà u għandhom jiġu kkunsidrati, bħala minimu.
KAPITOLU IV
EVALWAZZJONI TAL-KONFORMITÀ U REKWIŻITI ADDIZZJONALI
Artikolu 11
Konformità jew adegwatezza għall-użu tal-kostitwenti
Qabel ma jinħarġu dikjarazzjonijiet tal-KE ta’ konformità jew ta’ adegwatezza għall-użu kif imsemmi fl-Artikolu 5 tar-Regolament (KE) Nru 552/2004, manifatturi jew kostitwenti tas-sistemi msemmjia fl-fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1), jew ir-rappreżentanti awtorizzati tagħhom stabbiliti fl-Unjoni, għandhom jivvalutaw il-konformità jew l-adegwatezza għall-użu ta’ dawn il-kostitwenti b’konformità mar-rekwiżiti stipulati fl-Anness VIII.
Artikolu 12
Verifika ta’ sistemi
1. Fornituri ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru li jistgħu juru jew urew li jissodisfaw il-kundizzjonijiet stipulati fl-Anness IX għandhom iwettqu verifika tas-sistemi msemmija fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) b’konformità mar-rekwiżiti stipulati fl-Anness X, Parti A.
2. Fornituri ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru li ma jistgħux juru li jissodisfaw il-kundizzjonijiet stipulati fl-Anness IX għandhom iqabbdu korp notifikat biex iwettaq il-verifika tas-sistemi msemmija fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1). Dik il-verifika għandha titwettaq b’konformità mar-rekwiżiti stipulati fl-Anness X, Parti B.
Artikolu 13
Rekwiżiti addizzjonali
Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) (b) u (c) għandhom:
(a) |
jiżguraw ikkontrollar ta’ sikurezza tal-persunal responsabbli għal kompiti ta’ ħolqien, produzzjoni, ħażna, immaniġġjar, proċessar, trasferiment u distribuzzjoni ta’ dejta ajrunawtika jew ta’ informazzjoni ajrunawtika, kif xieraq; |
(b) |
jiżguraw li l-persunal tagħhom responsabbli għal kompiti relatati mal-forniment ta’ dejta ajrunawtika jew ta’ informazzjoni ajrunawtika ikun debitament mgħarraf dwar ir-rekwiżiti stabbiliti f’dan ir-Regolament; |
(c) |
jiżviluppaw u jżommu manwali tal-operazzjonijiet bl-istruzzjonijiet u l-informazzjoni meħtieġa biex jippermettu li l-persunal tagħhom responsabbli għall-iżvolġiment tal-kompiti relatati mal-forniment ta’ dejta ajrunawtika jew ta’ informazzjoni ajrunawtika ikun jista’ japplika dan ir-Regolament; |
(d) |
jiżguraw li l-manwali msemmija fil-punt (c) ikunu aċċessibbli u li dawn jinżammu aġġornati kif ukoll li l-aġġornament u d-distribuzzjoni tagħhom ikunu suġġetti għal ġestjoni adegwata ta’ kwalità u ta’ konfigurazzjoni ta’ dokumentazzjoni; |
(e) |
jiżguraw li l-metodi tax-xogħol u l-proċeduri tal-operat tagħhom ikunu konformi ma’ dan ir-Regolament. |
KAPITOLU V
DISPOŻIZZJONIJIET FINALI
Artikolu 14
Dispożizzjonijiet tranżitorji
1. L-Istati Membri li, qabel id-dħul fis-seħħ ta’ dan ir-Regolament, ikunu għarrfu lill-ICAO b’differenza rilevanti skont l-Artikolu 38 tal-Konvenzjoni ta’ Chicago Internazzjonali, jistgħu jżommu d-dispożizzjonijiet nazzjonali tagħhom dwar is-suġġetti definiti fl-Anness XI sat-30 ta’ Ġunju 2014.
2. Dejta ajrunawtika u informazzjoni ajurunawtika ppublikata qabel l-1 Lulju ta’ 2013 u mhux emendata għandha tiġi in regola ma’ dan ir-Regolament sa mhux aktar tard mit-30 ta’ Ġunju 2017.
Artikolu 15
Dħul fis-seħħ u applikazzjoni
1. Dan ir-Regolament għandu jidħol fis-seħħ fl-għoxrin jum wara dak tal-pubblikazzjoni tiegħu f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea.
Dan għandu japplika sa mill-1 ta’ Lulju 2013.
2. B’deroga mit-tieni subparagrafu tal-paragrafu 1 l-Artikolu 4, l-Artikolu 5(1), l-Artikolu 5(2), l-Artikolu 5(3) u l-Artikolu 5(4)(c) għandhom japplikaw sa mill-1 ta’ Lulju 2014.
Dan ir-Regolament għandu jorbot fl-intier tiegħu u japplika direttament fl-Istati Membri kollha.
Magħmul fi Brussel, is-26 ta’ Jannar 2010.
Għall-Kummissjoni
José Manuel BARROSO
Il-President
(1) ĠU L 96, 31.3.2004, p. 26.
(3) ĠU L 335, 21.12.2005, p. 13.
ANNESS I
SPEĊIFIKAZZJONIJIET TAS-SETTIJIET TAD-DEJTA MSEMMIJA FL-ARTIKOLU 4
PARTI A
IAIP, dejta għall-immappjar tal-ajrudromi u dejta elettronika dwar l-ostakli
1. |
Id-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika msemmija fil-paragrafi (a), (b) u (d) tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandhom jiġu pprovduti skont speċifikazzjoni komuni tas-sett tad-dejta li għandha:
|
2. |
Rigward l-istandards ISO, iċ-ċertifikat rilevanti maħruġ minn organizzazzjoni akkreditata kif xieraq, għandu jitqies bħala mezz suffiċjenti ta’ konformità. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jaċċettaw li d-dokumentazzjoni relatata maċ-ċertifikazzjoni tiġi żvelata lill-awtorità superviżorja nazzjonali fuq talba ta’ din tal-aħħar. |
PARTI B
Settijiet ta’ dejta tat-terren elettroniċi
Id-dejta elettronika tat-terren imsemmija fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(1)(c) għandha:
(a) |
tiġi provduta diġitalment skont l-istandards tal-ICAO imsemmija fil-punti (9) u (12) tal-Anness III; |
(b) |
tinkludi l-oġġetti ta’ metadejta elenkati fl-Anness I, Parti C. |
PARTI C
Metadejta
Il-metadejta għall-ispeċifikazzjonijiet tas-sett tad-dejta stabbiliti fil-Parti A u l-Parti B għandha tinkludi l-oġġetti li ġejjin, bħala minimu:
(a) |
l-oriġinatur tad-dejta; |
(b) |
l-emendi li saru lid-dejta; |
(c) |
il-persuni jew l-organizzazzjonijiet li kellhom interazzjoni mad-dejta u meta din seħħet; |
(d) |
dettalji rigward kwalunkwe validazzjoni u verifika tad-dejta li tkun twettqet; |
(e) |
id-data u l-ħin ta’ meta d-dejta saret effettiva; |
(f) |
għal dejta ġeospazjali:
|
(g) |
għal dejta numerika:
|
(h) |
dettalji dwar funzjonijiet li ġew applikati jekk id-dejta tkun ġiet suġġetta għal konverżjoni/trasformazzjoni; |
(i) |
dettalji tal-limitazzjonijiet fuq l-użu tad-dejta. |
ANNESS II
REKWIŻITI TAL-FORMAT TAL-ISKAMBJU TAD-DEJTA AJRUNAWTIKA MSEMMIJA FL-ARTIKOLU 5
PARTI A
L-IAIP, dejta għall-immappjar tal-ajrudromi u dejta elettronika dwar l-ostakli
1. |
Id-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika msemmija fl-Artikolu 2(1) (a), (b) u (d) għandha tkun f’format konformi ma’ speċifikazzjoni komuni, li għandha:
|
2. |
Rigward l-istandards ISO, iċ-ċertifikat rilevanti maħruġ minn organizzazzjoni akkreditata kif xieraq, għandu jitqies bħala mezz suffiċjenti ta’ konformità. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jaċċettaw li d-dokumentazzjoni relatata maċ-ċertifikazzjoni tiġi żvelata lill-awtorità ta’ sorveljanza nazzjonali fuq talba ta’ din tal-aħħar. |
PARTI B
Dejta elettronika dwar it-terren
1. |
Id-dejta elettronika dwar it-terren imsemmija fil-punt (c) Artikolu 2(1) għandha tiġi provduta f’format komuni konformi mal-istandards ISO msemmija fil-punti 14 sa 18 tal-Anness III. |
2. |
Rigward l-istandards ISO, iċ-ċertifikat rilevanti maħruġ minn organizzazzjoni akkreditata kif xieraq, għandu jitqies bħala mezz suffiċjenti ta’ konformità. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jaċċettaw li d-dokumentazzjoni relatata maċ-ċertifikazzjoni tiġi żvelata lill-awtorità superviżorja nazzjonali fuq talba ta’ din tal-aħħar. |
ANNESS III
DISPOŻIZZJONIJIET IMSEMMIJA FL-ARTIKOLI U FL-ANNESSI
1. |
Kapitolu 3, Taqsima 3.2 (Sistema ta’ kwalità) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
2. |
Kapitolu 3, Taqsima 3.7.1 (Sistema ta’ Referenza Orizzontali) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago - Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
3. |
Kapitolu 3, Taqsima 3.7.2 (Sistema ta’ Referenza Vertikali) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
4. |
Kapitolu 4 (Pubblikazzjonijiet dwar l-Informazzjoni Ajrunawtika (AIP)) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
5. |
Kapitolu 4, Taqsima 4.3 (Speċifikazzjonijiet għal Emendi tal-AIP) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
6. |
Kapitolu 4, Taqsima 4.4 (Speċifikazzjonijiet għas-Supplimenti tal-AIP) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
7. |
Kapitolu 5 (NOTAM) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
8. |
Kapitolu 6, Taqsima 6.2 (Għoti ta’ informazzjoni fil-forma ta’ kopja stampata) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
9. |
Kapitolu 10, Taqsima 10.2 (Rekwiżiti numeriċi għad-dejta dwar kopertura, terren u ostakli) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
10. |
Appendiċi 1 (Kontenut tal-Pubblikazzjoni ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (AIP)) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
11. |
Appendiċi 7 (Rekwiżiti tal-kwalità tad-dejta Ajrunawtika) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
12. |
Appendiċi 8 (Rekwiżiti tad-dejta dwar terren u ostakli) tal-Anness 15 għall-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika (it-Tnax-il Edizzjoni - Lulju 2004, li tinkorpora l-Emenda Nru 34). |
13. |
Verżjoni ta’ Speċifikazzjoni 2.1.1 tal-Object Management Group Unified Modelling Language (UML). |
14. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 19107:2003 - Informazzjoni Ġeografika - skema Spazjali (l-Ewwel Edizzjoni - 8.5.2003). |
15. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 19115:2003 - Informazzjoni Ġeografika - Metadejta (l-Ewwel Edizzjoni - 8.5.2003 [Corrigendum Cor 1:2006 5.7.2006]). |
16. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 19139:2007 - Informazzjoni Ġeografika – Metadejta – implimentazzjoni tal-iskema XML (Edizzjoni 1 - 17.4.2007). |
17. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 19118:2005 - Informazzjoni Ġeografika - Kodifikar (l-Ewwel Edizzjoni - 17.3.2006 ISO/CD 19118 it-Tieni Edizzjoni – 9.7.2007 [Fl-istadju ta’ kumitat]). |
18. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 19136:2007 - Informazzjoni Ġeografika - Geography Markup Language (GML) (l-Ewwel Edizzjoni - 23.8.2007). |
19. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO/IEC 19757-3:2006 - Teknoloġija informatika - Document Schema Definition Languages (DSDL) - Parti 3: Validazzjoni bbażata fuq regoli - Schematron (L-Ewwel Edizzjoni - 24.5.2006). |
20. |
Dok ICAO 9674-AN/946 – Sistema Ġeodetika Dinjija – Manwal tal-1984 (It-Tieni Edizzjoni - 2002). |
21. |
Kapitolu 7, Taqsima 7.3.2 (Algoritmu tal-kontroll ċikliku ta’ ridondanza (CRC)) tal-ICAO Dok ICAO 9674-AN/946 – Sistema Ġeodetika Dinjija – 1984 (WGS-84) Manwal (it-Tieni Edizzjoni - 2002). |
22. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO/IEC 17799:2005 - Teknoloġija informatika - Tekniki ta’ sikurezza - Kodiċi ta’ prattika għall-ġestjoni tas-sigurtà tal-informazzjoni (it-Tieni Edizzjoni - 10.6.2005). |
23. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 28000:2007: - Speċifikazzjoni għal sistemi ta’ ġestjoni tas-sigurtà għall-katina tal-forniment (l-Ewwel Edizzjoni - 21.9.2007 taħt reviżjoni, li għandha tiġi sostitwita bit-Tieni Edizzjoni sal-31.1.2008 [Fl-istadju ta’ inkjesta]). |
24. |
Eurocae ED-99 A, Rekwiżiti tal-Utent għall-Informazzjoni għall-Immappjar tal-Ajrudromi (Ottubru 2005). |
25. |
L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Istandardizzazzjoni, ISO 19110:2005 - Informazzjoni Ġeografika - Metodoloġija għall-ikkatalogar tal-karatteristiċi (l-Ewwel Edizzjoni). |
ANNESS IV
REKWIŻITI TA’ KWALITÀ TAD-DEJTA MSEMMIJA FL-ARTIKOLI 6 U 7
PARTI A
Rekwiżiti ta’ kwalità tad-dejta
1. |
Rekwiżiti ta’ kwalità għal kull oġġett ta’ dejta li jaqa’ fl-ambitu tad-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika msemmija fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 2(1)għandhom ikunu kif definiti mill-istandards tal-ICAO imsemmija fl-Anness III punt (11) u mill-istandards tal-ICAO rilevanti l-oħra mingħajr preġudizzju għall-punt 2 ta’ dan l-Anness. |
2. |
Rekwiżiti ta’ kwalità għal kull oġġett ta’ dejta li jaqa’ fl-ambitu tad-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika msemmija fl-Artikolu 2(1) għandhom jiġu stabbiliti fuq bażi ta’ evalwazzjoni tas-sigurtà tal-użi maħsuba tal-oġġett tad-dejta fejn:
|
3. |
Ir-rekwiżiti ta’ kwalità għall-oġġetti tad-dejta msemmija fil-punt 2 għandhom jiġu żviluppati skont proċess standardizzat li jiddeskrivi l-metodoloġija għad-derivazzjoni u l-validazzjoni ta’ dawn ir-rekwiżiti qabel il-pubblikazzjoni, b’konsiderazzjoni dovuta tal-impatt potenzjali fuq id-dispożizzjonijiet rilevanti tal-ICAO. |
4. |
Meta oġġett tad-dejta jkollu aktar minn użu maħsub wieħed, ir-rekwiżiti tal-kwalità tad-dejta l-aktar stretti biss, li jirriżultaw mill-valutazzjoni tas-sikurezza msemmija fil-punt 2, għandhom jiġu applikati għaliha. |
5. |
Rekwiżiti ta’ kwalità tad-dejta għandhom jiġu definiti biex ikopri dawn li ġejjin għal kull oġġett ta’ dejta fl-ambitu ta’ dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika msemmija fl-Artikolu 2(1):
|
6. |
L-oġġetti kollha tad-dejta meħtieġa biex jappoġġjaw kull sett ta’ dejta ta’ applikazzjoni u/jew sub-sett validu tas-sett ta’ dejta għandhom jiġu definiti. |
PARTI B
Rekwiżiti ta’ evidenza
Argumenti u evidenza għandhom jinħolqu biex jintwera li:
(a) |
ir-rekwiżiti ta’ preċiżjoni u riżoluzzjoni li kkonformaw magħhom fl-oriġini tad-dejta u jinżammu sal-pubblikazzjoni għall-utent maħsub li jmiss, inkluż, kull meta r-riżoluzzjoni ta’ oġġett ta’ dejta jiġi mnaqqas jew mibdul, jew id-dejta tiġi tradotta f’sistema ta’ koordinati jew f’unità ta’ kejl differenti; |
(b) |
l-oriġini u l-istorja tal-bidla ta’ kull oġġett ta’ dejta hija rreġistrata u disponibbli għall-verifika; |
(c) |
id-dejta ajrunawtika jew l-informazzjoni ajrunawtika hija kompleta jew li oġġetti li setgħu kienu neqsin ġew iddikjarati; |
(d) |
il-proċessi għall-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, l-immaniġġjar, l-ipproċessar, it-trasferiment jew id-distribuzzjoni tad-dejta użati għal kull oġġett tad-dejta huma definiti u adegwati għal-livell assenjat ta’ integrità tal-oġġett ta’ dejta; |
(e) |
il-proċessi ta’ validazzjoni u ta’ verifika tad-dejta huma adegwati għal-livell assenjat ta’ integrità tal-oġġett ta’ dejta; |
(f) |
il-proċessi tad-dejta manwali jew semi-awtomatizzati huma mwettqa minn persunal imħarreġ u kwalifikat, bi rwoli u responsabbiltajiet definiti b’mod ċar li jiġu rreġistrati fis-sistema ta’ kwalità tal-organizzazzjoni; |
(g) |
l-għodda kollha u/jew is-softwer użat biex jiġu appoġġjati jew implimentati l-proċessi huma validati bħala adattati għall-iskop tagħhom skont l-Anness V; |
(h) |
qiegħed jopera proċess effettiv ta’ rappurtar, kejl u azzjoni korrettiva fir-rigward ta’ żbalji, skont il-Parti F. |
PARTI C
Arranġamenti Formali
L-arranġamenti formali għandhom jinkludu dan il-kontenut minimu:
(a) |
l-ambitu tad-dejta ajrunawtika jew informazzjoni ajrunawtika li għandha tiġi pprovduta; |
(b) |
ir-rekwiżiti tal-eżattezza, tar-riżoluzzjoni u tal-integrità għal kull oġġett tad-dejta fornut; |
(c) |
il-metodi meħtieġa biex jiġi muri li d-dejta pprovduta hija konformi mal-ħtiġiet speċifikati; |
(d) |
in-natura tal-azzjoni li għandha tittieħed fil-każ ta’ sejba ta’ żball fid-dejta jew inkonsistenza fi kwalunkwe dejta pprovduta; |
(e) |
il-kriterji minimi għan-notifikazzjoni ta’ tibdil fid-dejta li ġejjin:
|
(f) |
il-parti responsabbli għad-dokumentazzjoni tal-bidliet fid-dejta; |
(g) |
il-mezzi biex jiġu riżolti kwalunkwe ambigwitajiet potenzjali kkawżati fejn jintużaw formati differenti għall-iskambju ta’ dejta ajrunawtika jew ta’ informazzjoni ajrunawtika; |
(h) |
kwalunkwe limitazzjoni fuq l-użu tad-dejta; |
(i) |
rekwiżiti għall-produzzjoni ta’ rapporti ta’ kwalità mill-fornituri tad-dejta biex tiġi faċilitata l-verifika tal-kwalità tad-dejta mill-utenti tad-dejta; |
(j) |
rekwiżiti tal-metadejta; |
(k) |
rekwiżiti ta’ kontinġenza rigward il-kontinwità tal-forniment ta’ dejta. |
PARTI D
Ħolqien tad-dejta
1. |
L-istħarriġ ta’ għajnuniet ta’ navigazzjoni bir-radju u l-ħolqien ta’ dejta kkalkulata jew miksuba li l-koordinati tagħha huma ppubblikati fl-AIP għandhom jitwettqu skont standards xierqa u mill-inqas skont id-dispożizzjonijiet rilevanti tal-ICAO imsemmija fil- punt 20 tal-Anness III. |
2. |
Id-dejta kollha mistħarrġa għandha tiġi referenzjata lil WGS-84 kif speċifikat fid-dispożizzjonijiet tal-ICAO imsemmija fil- punt 2 tal-Anness III2. |
3. |
Mudell geoid, suffiċjenti biex jiġu ssodisfati d-dispożizzjonijiet tal-ICAO imsemmija fl-Anness III punt (3) u r-rekwiżiti ta’ kwalità tad-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika speċifikati fl-Anness IV, għandu jintuża sabiex id-dejta vertikali kollha (mistħarrġa, ikkalkulata jew derivata) tkun tista’ tiġi espressa b’mod relattiv għall-livell medju tal-baħar permezz tal-Mudell Gravitazzjonali tad-Dinja 1996. “Geoid” tfisser il-wiċċ ekwipotenzjali fil-kamp gravitazzjonali tad-Dinja, li tikkoinċidi mal-livell mhux disturbat medju tal-baħar estiż b’mod kontinwu minn fuq il-kontinenti. |
4. |
Dejta mistħarrġa, ikkalkulata u derivata għandha tiġi miżmuma għat-tul tal-ħajja ta’ kull oġġett ta’ dejta. |
5. |
Dejta ta’ stħarriġ kategorizzata bħala dejta kritika jew essenzjali għandha tiġi soġġetta għal stħarriġ inizjali sħiħ, u wara għandha tiġi mmonitorjata għal tibdiliet fuq bażi annwali, bħala minimu. Fejn jinsabu bidliet, għandu jitwettaq stħarriġ mill-ġdid tad-dejta rilevanti. |
6. |
Għandhom jintużaw it-tekniki tal-ġbir u tal-ħażna tad-dejta elettronika tal-istħarriġ li ġejjin:
|
7. |
Id-dejta ta’ stħarriġ kollha kategorizzata bħala dejta kritika għandha tkun soġġetta għal kejl addizzjonali suffiċjenti biex jiġu identifikati żbalji fl-istħarriġ li ma jistgħux jiġu identifikati permezz ta’ kejl wieħed. |
8. |
Dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika għandha tiġi validata u verifikata qabel ma din tintuża biex tinkiseb jew biex tiġi kkalkulata dejta oħra. |
PARTI E
Rekwiżiti tal-proċess tad-Dejta
1. |
Fejn proċessi jew partijiet ta’ proċessi li jintużaw fil-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, l-immaniġġjar, l-ipproċessar, it-trasferiment u d-distribuzzjoni ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika huma suġġetti għall-awtomazzjoni, dawn għandhom ikunu:
|
2. |
Fejn id-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika tiddaħħal manwalment, din għandha tkun suġġetta għal verifika indipendenti biex jiġu identifikati żbalji li setgħu ġew introdotti. |
PARTI F
Rekwiżiti għar-rappurtaġġ u r-rettifika ta’ żbalji
Il-mekkaniżmi ta’ rappurtaġġ, kejl u azzjoni korrettiva għall-iżbalji għandhom jiżguraw li:
(a) |
problemi identifikati matul il-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, l-immaniġġjar, l-ipproċessar, it-trasferiment u d-distribuzzjoni ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika, jew dawk identifikati minn utenti wara li jiġu ppubblikati, jiġu rreġistrati u rrapportati lill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika; |
(b) |
il-problemi kollha rrappurtati dwar id-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika jiġu analizzati mill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika u li jiġu ddeterminati l-azzjonijiet korrettivi meħtieġa; |
(c) |
l-iżbalji, l-inkonsistenzi u l-anomaliji kollha misjuba f’dejta ajrunawtika u f’informazzjoni ajrunawtika kritika u essenzjali jiġu solvuti b’mod urġenti; |
(d) |
l-utenti tad-dejta effettwati jiġu avżati dwar l-iżbalji mill-fornitur tas-servizz ta’ informazzjoni ajrunawtika permezz tal-aktar mezz effettiv, b’konsiderazzjoni tal-livell ta’ integrità tad-dejta ajrunawtika u tal-informazzjoni ajrunawtika u permezz tal-kriterji ta’ notifika miftiehma fl-arranġamenti formali skont l-Anness IV, Parti C punt (d); |
(e) |
jiġu faċilitati u mħeġġa fehmiet mill-utenti tad-dejta u minn fornituri oħra ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika; |
(f) |
ir-rati ta’ żbalji għal dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika jiġu rreġistrati kull darba li d-dejta ajrunawtika u l-informazzjoni ajrunawtika tiġi trasferita bejn il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2); |
(g) |
ir-rati ta’ żbalji għal dawk l-iżbalji misjuba qabel it-trasferiment u dawk rappurtati wara t-trasferiment jistgħu jiġu identifikati separatament. |
ANNESS V
REKWIŻITI TAL-GĦODOD U TAS-SOFTWER IMSEMMIJA FL-ARTIKOLU 8
1. |
Għodod użati għall-appoġġ jew għall-awtomatizzazzjoni tal-proċessi tad-dejta ajrunawtika u tal-proċessi ta’ informazzjoni ajrunawtika għandhom jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-punti 2 u 3, fejn l-għodda:
|
2. |
Għall-għodda msemmija fil-punt 1, ir-rekwiżiti tal-prestazzjoni, tal-funzjonalità u tal-livell ta’ integrità għandhom jiġu definiti sabiex jiġi żgurat li l-għodda twettaq il-funzjoni tagħha fil-proċess tad-dejta mingħajr ma taffettwa ħażin il-kwalità tad-dejta ajrunawtika jew tal-informazzjoni ajrunawtika. |
3. |
L-għodda msemmija fil-punt 1 għandha tiġu validata u vverifikata mar-rekwiżiti msemmija fil-punt 2. |
4. |
L-għodda msemmija fil-punt 1, li huma implimentati bis-sħiħ jew parzjalment f’softwer, għandhom jissodisfaw ir-rekwiżiti addizzjonali li ġejjin:
|
5. |
Il-validazzjoni ta’ softwer tfisser il-proċess li permezz tiegħu jiġi żgurat li s-softwer jissodisfa r-rekwiżiti għall-applikazzjoni speċifikata jew l-użu maħsub tad-dejta ajrunawtika jew tal-informazzjoni ajrunawtika. |
6. |
Il-verifika ta’ softwer tfisser l-evalwazzjoni tal-ħruġ ta’ proċess ta’ żvilupp ta’ softwer għal dejta ajrunawtika u/jew informazzjoni ajrunawtika biex jiġu żgurati l-korrettezza u l-konsistenza fir-rigward tal-inputs u tal-istandards, ir-regoli u l-konvenzjonijiet tas-softwer applikabbli użati f’dak il-proċess. |
ANNESS VI
REKWIŻITI TA’ PROTEZZJONI TAD-DEJTA MSEMMIJA FL-ARTIKOLU 9
1. |
Id-dejta kollha trasferita f’format elettroniku għandha tkun protetta kontra telf jew alterazzjoni ta’ dejta permezz tal-applikazzjoni tal-algoritmu CRC32Q kif imsemmi fil-punt 21 tal-Anness III). Il-valur tal-kontroll ċikliku ta’ ridondanza (minn hawn ‘il quddiem imsejjaħ CRC) għandu jiġi applikat qabel il-verifika finali tad-dejta u qabel ma ssir il-ħażna jew it-trasferiment. |
2. |
Fejn id-daqs fiżiku ta’ dejta jaqbeż dak li jista’ jiġi protett fil-livell ta’ integrità meħtieġ minn CRC wieħed, għandhom jintużaw valuri CRC multipli. |
3. |
Dejta ajrunawtika u informazzjoni ajrunawtika għandha tingħata livell xieraq ta’ protezzjoni ta’ sigurtà matul il-ħażna u meta tiġi skambjata bejn il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2), sabiex jiġi żgurat li d-dejta ma tistax tinbidel aċċidentalment jew tiġi soġġetta għal aċċess mhux awtorizzat u/jew tibdil fi kwalunkwe stadju. |
4. |
Il-ħażna u t-trasferiment ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika għandha tkun protetta permezz ta’ proċess ta’ awtentikazzjoni xieraq b’tali mod li r-riċevituri jkunu jistgħu jikkonfermaw li d-dejta jew l-informazzjoni tkun ġiet trażmessa minn sors awtorizzat. |
ANNESS VII
REKWIŻITI GĦALL-ĠESTJONI TAL-KWALITÀ, TAS-SIGURTÀ U TAS-SIKUREZZA MSEMMIJA FL-ARTIKOLU 10
PARTI A
Sistema ta’ Ġestjoni tal-Kwalità
1. |
Sistema ta’ ġestjoni tal-kwalità li tappoġġja l-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, il-ġestjoni, l-ipproċessar, it-trasferiment u d-distribuzzjoni ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika għandha:
|
2. |
Ċertifikat EN ISO 9001, maħruġ minn organizzazzjoni akkreditata kif xieraq, għandu jitqies bħala mezz suffiċjenti ta’ konformità mar-rekwiżiti tal-punt 1. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jaċċettaw l-iżvelar tad-dokumentazzjoni relatata maċ-ċertifikazzjoni lill-awtorità nazzjonali ta’ sorveljanza fuq talba ta’ din tal-aħħar. |
PARTI B
Għanijiet tal-Ġestjoni tas-Sigurtà
1. |
L-għanijiet tal-ġestjoni tas-sigurtà għandhom ikunu:
|
2. |
Il-kisba tal-għanijiet tal-ġestjoni tas-sigurtà għandhom jingħataw l-ogħla prijorità fuq pressjonijiet kummerċjali, operattivi, ambjentali jew soċjali. |
PARTI C
Għanijiet tal-Ġestjoni tas-Sigurtà
1. |
L-għanijiet tal-ġestjoni tas-sigurtà għandhom ikunu:
|
2. |
Rigward l-istandards ISO, iċ-ċertifikat rilevanti maħruġ minn organizzazzjoni akkreditata kif xieraq, għandu jitqies bħala mezz suffiċjenti ta’ konformità. Il-partijiet imsemmija fl-Artikolu 2(2) għandhom jaċċettaw li d-dokumentazzjoni relatata maċ-ċertifikazzjoni tiġi żvelata lill-awtorità tas-superviżjoni sorveljanza nazzjonali fuq talba ta’ din tal-aħħar. |
ANNESS VIII
Rekwiżiti għall-valutazzjoni tal-konformità jew l-adegwatezza għall-użu ta’ kostitwenti msemmija fl-Artikolu 11
1. |
L-attivitajiet ta’ verifika għandhom juru l-konformità tal-kostitwenti mar-rekwiżiti ta’ interoperabilità, ta’ prestazzjoni u ta’ sigurtà ta’ dan ir-Regolament, jew l-adegwatezza tagħhom għall-użu waqt li dawn il-kostitwenti jkunu qed joperaw fl-ambjent tal-ittestjar. |
2. |
Il-manifattur, jew ir-rappreżentant awtorizzat tiegħu stabbilit fl-Unjoni, għandu jamministra l-attivitajiet tal-valutazzjoni tal-konformità u għandu b’mod partikolari:
|
3. |
Il-manifattur, jew ir-rappreżentant awtorizzat tiegħu stabbilit fl-Unjoni, għandu jiżgura li l-kostitwenti involuti fil-ħolqien, il-produzzjoni, il-ħażna, l-immaniġġjar, l-ipproċessar, it-trasferiment u d-distribuzzjoni ta’ dejta ajrunawtika u ta’ informazzjoni ajrunawtika integrata fl-ambjent tal-ittestjar jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-interoperabilità, tal-prestazzjoni, tal-kwalità u tas-sigurtà ta’ dan ir-Regolament. |
4. |
Meta tiġi ssodisfata t-tlestija tal-verifika tal-konformità jew tal-adegwatezza għall-użu, il-manifattur, jew ir-rappreżentant awtorizzat tiegħu stabbilit fl-Unjoni, għandu taħt ir-responsabbiltà tiegħu, ifassal id-dikjarazzjoni tal-KE ta’ konformità jew ta’ adegwatezza għall-użu, li tispeċifika b’mod partikolari r-rekwiżiti ta’ dan ir-Regolament li ġew issodisfati mill-kostitwent u l-kundizzjonijiet tal-użu assoċjati magħha skont il-punt 3 tal-Anness III tar-Regolament (KE) Nru 552/2004. |
ANNESS IX
KUNDIZZJONIJIET IMSEMMIJA FL-ARTIKOLU 12
1. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandu jkollu metodi ta’ rappurtaġġ fl-organizzazzjoni li jiżguraw u juru imparzjalità u indipendenza ta’ ġudizzju fir-rigward tal-attivitajiet ta’ verifika. |
2. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandu jiżgura li l-persunal involut fil-proċessi ta’ verifika iwettaq il-verifiki bl-akbar integrità professjonali possibbli u bl-akbar kompetenza teknika possibbli, u li dan ikun ħieles minn kull pressjoni u inċentiv, b’mod partikolari ta’ tip finanzjarju, li jista’ jaffettwa l-ġudizzju tagħhom jew ir-riżultati tal-kontrolli tagħhom, b’mod partikolari minn persuni jew gruppi ta’ persuni effettwati mir-riżultati tal-kontrolli. |
3. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandu jiżgura li l-persunal involut fil-proċessi ta’ verifika, ikollu aċċess għat-tagħmir li jippermettilu li jwettaq il-kontrolli meħtieġa kif suppost. |
4. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandu jiżgura li l-persunal involut fil-proċessi ta’ verifika, jkollu taħriġ tekniku u vokazzjonali tajjeb, għarfien sodisfaċenti tar-rekwiżiti tal-verifiki li għandhom iwettqu, esperjenza adegwata ta’ dawn l-operazzjonijiet, u l-kapaċità meħtieġa biex jitħejjew id-dikjarazzjonijiet, ir-rekords u r-rapporti li juru li l-verifiki jkunu twettqu. |
5. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandu jiżgura li l-persunal involut fil-proċessi ta’ verifika, huwa kapaċi jwettaq il-kontrolli tiegħu b’imparzjalità. Ir-rimunerazzjoni tagħhom m’għandhiex tiddependi fuq in-numru ta’ kontrolli mwettqa, jew fuq ir-riżultati ta’ dawn il-kontrolli. |
ANNESS X
PARTI A
Rekwiżiti għall-verifika tas-sistemi msemmija fl-Artikolu 12(1)
1. |
Il-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandha turi l-konformità ta’ dawn is-sistemi mar-rekwiżiti tal-interoperabilità, il-prestazzjoni u s-sikurezza ta’ dan ir-Regolament f’ambjent ta’ evalwazzjoni li jirrifletti l-kuntest operattiv ta’ dawn is-sistemi. |
2. |
Il-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandha titmexxa skont prattiki ta’ ttestjar xierqa u rikonoxxuti. |
3. |
L-għodod ta’ ttestjar użati għall-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandu jkollhom funzjonalitajiet xierqa. |
4. |
Il-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandha tipproduċi l-elementi tal-fajl tekniku meħtieġ mill-punt 3 tal-Anness IV tar-Regolament (KE) Nru 552/2004 inkluż l-elementi li ġejjin:
|
5. |
Il-fornitur tas-servizzi ta’ navigazzjoni ajrunawtika għandu jiġġestixxi l-attivitajiet ta’ verifika u għandu b’mod partikolari:
|
6. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ informazzjoni ajrunawtika għandu jiżgura li s-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) taħt ir-responsabbiltà tiegħu jissodisfaw ir-rekwiżiti ta’ interoperabilità, ta’ prestazzjoni u ta’ sigurtà ta’ dan ir-Regolament. |
7. |
Mat-tlestija kif meħtieġ tal-verifika ta’ konformità, fornituri ta’ servizzi ta’ navigazzjoni tal-ajru għandhom ifasslu d-dikjarazzjoni tal-KE ta’ verifika tas-sistema u jippreżentawha lill-awtorità superviżorja nazzjonali flimkien mal-fajl tekniku, kif stipulat bl-Artikolu 6 tar-Regolament (KE) Nru 552/2004. |
PARTI B
Rekwiżiti għall-verfika tas-sistemi msemmija fl-Artikolu 12(2)
1. |
Il-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandha turi l-konformità ta’ dawn is-sistemi mar-rekwiżiti tal-interoperabilità, il-prestazzjoni u s-sikurezza ta’ dan ir-Regolament f’ambjent ta’ valutazzjoni li jirrifletti l-kuntest operattiv ta’ dawn is-sistemi. |
2. |
Il-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandha ssir skont prattiki ta’ ttestjar xierqa u rikonoxxuti. |
3. |
L-għodod ta’ ttestjar użati għall-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandu jkollhom funzjonalitajiet xierqa. |
4. |
Il-verifika tas-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) għandha tipproduċi l-elementi tal-fajl tekniku meħtieġ mill-punt 3 tal-Anness IV tar-Regolament (KE) Nru 552/2004 inklużi l-elementi li ġejjin:
|
5. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru għandu jistabbilixxi l-ambjent ta’ valutazzjoni operattiv u tekniku xieraq li jirrifletti l-ambjent operattiv u għandu jqabbad korp notifikat biex iwettaq attivitajiet ta’ verifika f’ismu. |
6. |
Il-korp notifikat għandu jiġġestixxi l-attivitajiet ta’ verifika u għandu b’mod partikolari:
|
7. |
Il-korp notifikat għandu jiżgura li s-sistemi identifikati fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 2(1) imħaddma f’ambjent operattiv ta’ valutazzjoni jissodisfaw ir-rekwiżiti ta’ interoperabilità, ta’ prestazzjoni u ta’ sigurtà ta’ dan ir-Regolament. |
8. |
Meta jitlestew kif suppost il-kompiti ta’ verifika, il-korp notifikat għandu jfassal ċertifikat ta’ konformità fir-rigward tal-kompiti mwettqa. |
9. |
Il-fornitur ta’ servizzi ta’ navigazzjoni bl-ajru imbagħad għandu jfassal id-dikjarazzjoni tal-KE ta’ verifika tas-sistema u jippreżentaha lill-awtorità nazzjonali ta’ sorveljanza flimkien mal-fajl tekniku, kif mitlub mill-Artikolu 6 tar-Regolament (KE) Nru 552/2004. |
ANNESS XI
DIFFERENZI TAL-ICAO IMSEMMIJA FL-ARTIKOLU 14
Kapitolu 3, Taqsima 3.2.10 (kontroll ċikliku ta’ ridondanza) tal-Anness 15 tal-Konvenzjoni ta’ Chicago – Servizzi ta’ Informazzjoni Ajrunawtika.