10.7.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 198/56

1.1

Het Comité heeft zich immer uitgesproken voor meer gebruik van duurzame energie, waaronder bio-energie. Reeds in zijn advies over de Richtlijn hernieuwbare energiebronnen toonde het zich echter kritisch over het gebruik van agrobrandstoffen in het vervoer en daarom kan het zich vinden in het Commissievoorstel om het aandeel van "conventionele biobrandstoffen" tot 5% te beperken.

1.2

Het is in beginsel een goede zaak dat de Commissie het gebruik van rest-, neven- en afvalproducten voor energieproductie wil stimuleren. Wel moet er dan goed op worden gelet dat er samenhangend beleid wordt gevoerd en geen nieuwe problemen in het leven worden geroepen. Maar juist hier leest het Comité risico's in het Commissievoorstel.

1.3

Biomassa is hernieuwbaar, maar het areaal waarop die worden verbouwd, is beperkt. Daarom moeten indirecte veranderingen in het landgebruik (ILUC), voor zover er sprake is van concurrentie tussen oppervlakten, in de strategische beleidsoverwegingen worden meegenomen. Van die veranderingen en mededingingsverschuivingen is echter uitsluitend sprake wanneer de productie van veevoeder en voedingsmiddelen wordt vervangen door de productie van bio-energie en niet wanneer het slechts om regionale teeltverschuivingen gaat.

1.4

De door de Commissie voorgestane ILUC-benadering maakt deel uit van een vergelijkende analyse van fossiele en biogene energiedragers die eenzijdig op broeikasemissies gericht is. Aangelegenheden als de voorzieningszekerheid of de eindigheid van fossiele grondstoffen passen niet in dit mathematische schema en worden buiten beschouwing gelaten. Daarmee voldoet de ILUC-aanpak niet aan de vereisten van een op duurzaamheid gericht beleid.

1.5

Bij de door de Commissie gekozen ILUC-aanpak valt ook de kanttekening te plaatsen dat die slechts voor vloeibare en dus niet voor gasvormige en vaste energiedragers zou gelden. Het Comité is het daarmee oneens.

1.6

Het voorstel zet verder de Europese eiwitproductie en daarmee ook het op bepaalde gebieden zeer zinvolle direct gebruik van plantaardige oliën voor energiedoeleinden op losse schroeven, omdat die oliën van de Commissie een ILUC-factor krijgen en dus het gebruik ervan beperkt zou moeten worden. Dat is onterecht; plantaardige olie is geen hoofdproduct, maar valt in het kader van de wenselijke verbouwing van eiwitplanten in Europa onder de categorie nevenproducten. Dat betekent dat de teelt van oliehoudende gewassen in Europa, waardoor zowel eiwitvoer als plantaardige olie kan worden geproduceerd (en de invoer van soja kan worden vervangen), in het kader van een duurzame landbouw bevorderd en niet beperkt dient te worden.

1.7

Wat de door de Commissie als "geavanceerd" aangemerkte biobrandstoffen betreft, bestaat het gevaar dat waardevolle potentiële CO2-opslagvormen (zoals hout, stro en gebladerte) nu als basis voor brandstofproductie gaan dienen en dat zou kunnen resulteren in een grotere CO2-uitstoot (zie hoofdstuk 4).

1.8

Verder biedt de voorgestelde herziening van de Richtlijn hernieuwbare energiebronnen geen veelbelovende basis voor een strategie om het gebruik van fossiele brandstoffen echt tot een minimum terug te dringen, de Europese energievoorziening zekerder te maken en tot klimaatbescherming bij te dragen.

1.9

Biobrandstoffen van welke aard dan ook vormen geen duurzame remedie tegen het algemeen overmatig energieverbruik. Alleen al vanwege hun beperkte beschikbaarheid kunnen zij fossiele brandstoffen niet vervangen. Met name wat personenvoertuigen betreft (waarvoor overigens alternatieven voor vloeibare brandstof in de pijplijn lijken te zitten), gaat het dus hooguit om een voorlopige oplossing. Daar komt nog bij dat die met forse ongewenste neveneffecten gepaard kan gaan en dat er ook niet de aandacht van mag worden afgeleid dat ons energieverbruik, onafhankelijk van de bron, hoe dan ook moet worden verminderd.

1.10

Ook het Comité weet dat er op sommige vervoersgebieden en in de land- en bosbouw momenteel geen praktische alternatieven voor vloeibare brandstoffen voorhanden zijn. Zuiver plantaardige olie zou zo'n alternatief kunnen zijn, maar het productievolume is begrensd. Daarom moet het gebruik ervan zeer strategisch gepland worden.

1.11

Ook de Commissiemededeling over "Schone energie voor het vervoer: een Europese strategie voor alternatieve brandstoffen" (1), die strategisch met het biobrandstofbeleid samenhangt, biedt geen toereikende benaderingen (2).

1.12

Al met al is er sprake van een aanzienlijk gebrek aan samenhang tussen de respectieve beleidsstrategieën, waar dringend is aan gedaan dient te worden. Het Comité roept de Commissie dan ook op om haar hele beleid inzake bio-energie, vooral op vervoersgebied, te herzien. Daarbij dient zij te letten op de beperkte beschikbaarheid van land (en dus van biomassa), de energiebalans en -efficiëntie van de respectieve vormen van bio-energie (en daarmee hun potentieel voor reductie van de broeikasgasuitstoot) en hun rentabiliteit. Daarbij zou ook aandacht moeten uitgaan naar energieverlies bij omzettingsprocessen en moeten alternatieven voor verbrandingsmotoren in het vervoer (zoals elektromobiliteit en waterstoftechnologie) verder ontwikkeld en gestimuleerd worden en dient er een specifieke Europese strategie te komen voor duurzame winning en verwerking van eiwitten en plantaardige oliën.

2.1

Bij Richtlijn 2009/28/EG (de "Richtlijn hernieuwbare energiebronnen") werden bindende doelstellingen voor de verhoging van het gebruik van duurzame energiebronnen vastgelegd: het aandeel van die bronnen zou in 2020 20% van het totaalgebruik moeten bedragen. De lidstaten werd bij de omzetting veel flexibiliteit gelaten in die zin dat zij zelf kunnen beslissen op welke sectoren zij het grootste deel van hun maatregelen toepspitsen (elektriciteit, warmte/koude, vervoer).

2.2

Voor het vervoer geldt echter veel minder flexibiliteit: daar moet het aandeel van de bronnen minstens 10% bedragen. Eerst was het de bedoeling dat die 10% met biobrandstoffen moest worden bereikt (3), maar na kritiek van het EESC en het EP kwam men overeen dat ook andere duurzame energiebronnen in de berekening mochten worden meegenomen (bijv. elektriciteit uit duurzame bronnen voor auto's en treinen, biogas, enz.).

2.3

De nu gepresenteerde wijzigingsvoorstellen vloeien voort uit het in 2010 door de Commissie gepubliceerde "Verslag inzake indirecte veranderingen in landgebruik in verband met biobrandstoffen en vloeibare biomassa" (4), waarin wordt geconcludeerd dat wat moet worden gedaan aan die indirecte veranderingen die het gevolg zijn van de toegenomen behoefte aan biobrandstoffen.

2.4

In beginsel houdt de Commissie vast aan het door het Comité bekritiseerde gebruik van brandstoffen uit plantaardig materiaal in het vervoer, maar nu zou het de bedoeling zijn om het gebruik van "conventionele agrobrandstoffen" te begrenzen en een begin te maken met de overstap op "geavanceerde biobrandstoffen". Bij die laatste categorie zou het risico van indirecte veranderingen in landgebruik niet bestaan. Biobrandstoffen die door de Commissie als "geavanceerd" worden gedefinieerd, omvatten vloeibare brandstoffen die b.v. worden gewonnen uit bijv. biogeen afval/biogene reststoffen of algen. De productie van die brandstoffen moet volgens de Commissie worden gestimuleerd omdat zij momenteel nog niet in grote hoeveelheden commercieel verhandeld kunnen worden. Prikkels in dat verband zouden er kunnen komen door bij de berekening van de in Richtlijn 2009/28/EG vastgelegde 10%-doelstelling voor het vervoer meer gewicht toe te kennen aan de "geavanceerde biobrandstoffen" dan aan de conventionele landbouwbrandstoffen.

2.5

Samengevat richt de Commissie zich op de volgende doelstellingen:

3.1

Het Comité heeft in zijn advies (5) over het toenmalige voorstel voor de Richtlijn hernieuwbare energiebronnen ingestemd met de algemene bedoeling van dat voorstel, maar had wel kritiek op het gebruik van bio-energie in het vervoer.

3.2

Europa heeft behoefte aan permanente ontwikkeling van duurzame energie, maar ook aan consequente energiebesparingen, efficiënter energiegebruik over de hele linie en structurele veranderingen op verscheidene terreinen (bijv. het vervoersbeleid).

3.3

Het Comité toonde zich gekant tegen de specifieke behandeling voor het vervoer en de concentratie in die sector op agrobrandstoffen, en dat onder meer met de motivatie dat "de strategische bepaling om diesel en benzine gedeeltelijk door agrobrandstoffen te vervangen, één van de duurste en minst doeltreffende klimaatmaatregelen is en momenteel een zeer verkeerde besteding van financiële middelen zou inhouden. Het vindt het onbegrijpelijk waarom juist aan de duurste maatregelen de meeste politieke steun moet worden verleend, vooral omdat er naast economische ook enorm veel ecologische en sociale vragen over de uitvoering van de maatregelen helemaal nog niet zijn beantwoord (...) Het EESC wijst de aparte 10 %-doelstelling voor agrobrandstoffen dan ook van de hand." (6) Het EESC blijft bij dit standpunt.

3.4

De Commissie mag niet alleen oog hebben voor het om politieke redenen ingegeven 10%-streefcijfer. Waar het om gaat is dat er aan een samenhangend beleid wordt gewerkt dat erop is gericht om op lange termijn zo mogelijk het gehele huidige gebruik van fossiele brandstoffen te kunnen vervangen.

3.5

Gegeven de huidige verkeersdichtheid kan dat slechts voor een zeer gering deel middels agrobrandstoffen geschieden. De FAO heeft berekend dat de aanmaak van agrobrandstof maar liefst 2/3 van het momenteel wereldwijd beschikbare landbouwareaal zou vergen om de nu bestaande mondiale energiebehoefte in het vervoer met die brandstof te dekken.

3.6

De daaruit voortvloeiende indirecte veranderingen in het landgebruik behoeven geen nadere illustratie.

3.7

Biobrandstoffen van welke aard dan ook vormen dus geen duurzame remedie tegen het algemeen overmatig energieverbruik. Alleen al vanwege hun beperkte beschikbaarheid kunnen zij fossiele brandstoffen slechts in kleine mate vervangen. Met name wat personenvoertuigen betreft (waarvoor overigens alternatieven voor vloeibare brandstof in de pijplijn lijken te zitten), gaat het dus hooguit om een voorlopige oplossing. Daar komt nog bij dat die met forse ongewenste neveneffecten gepaard kan gaan en er ook niet de aandacht van mag afleiden dat ons energieverbruik, onafhankelijk van de bron, hoe dan ook moet worden verminderd.

3.8

Die kritisch afstandelijke houding van het Comité jegens het Commissievoorstel van 2008 werd onder andere ingegeven door de problematiek van indirecte veranderingen in het landgebruik. Daarom kan het Comité zich vinden in het huidige streven van de Commissie om het gebruik van conventionele agrobrandstoffen te beperken.

De ILUC-benadering is begrijpelijk maar kent aanzienlijke zwakke punten

3.9

De redenering van de Commissie aangaande ILUC valt te begrijpen: wordt landbouwland, waarop voordien grondstoffen voor voedingsmiddelen of diervoeder werden verbouwd, herbestemd voor nieuwe producten als bijv. agrobrandstof of plantaardig materiaal, dan moeten die grondstoffen elders worden verbouwd en dat kan negatieve milieu- en sociale effecten met zich brengen.

3.10

Daarom is het logisch dat indirecte veranderingen in landgebruik in de strategische beleidsoverwegingen worden meegenomen.

3.11

In een door de Commissie aanbestede studie is berekend dat alleen al wanneer het aandeel van agrobrandstof in de mix van ver onder de 5% tot 10% zou stijgen in de EU, het ILUC-effect op 1,4 miljoen hectare zou neerkomen.

3.12

Het Comité wil Commissie, EP en Raad erop wijzen dat de indirecte veranderingen zich niet alleen in verband met het gebruik van vloeibare brandstoffen doen gelden, maar ook bij het gebruik van biomassa (reststoffen daargelaten).

3.13

Dat betekent dat ten aanzien van gasvormige en vaste brandstoffen dezelfde benadering moet worden gevolgd als bij vloeibare brandstof. In Duitsland werd bijv. in 2011 naast de 1,2 miljoen hectare akkerland waarop teelten voor conventionele agrobrandstof werden verbouwd, ongeveer 1 miljoen hectare gebruikt voor teelten (vooral maïs) voor de productie van biogas. Wordt brandstof uit gewassen gewonnen, dan is er een ILUC-factor van toepassing, maar worden diezelfde gewassen voor elektriciteitsopwekking gebruikt, dan niet. Dat is onlogisch en inconsequent.

3.14

Volgens het Comité verdient het alle aanbeveling om energiebronnen als biomassa, waarvoor separate oppervlakten worden gebruikt, uitsluitend voor het vervoer te benutten wanneer er geen praktische alternatieven voorhanden zijn. Weliswaar kan biomassa worden hergebruikt, maar omdat er land voor nodig is, is het niet onbeperkt beschikbaar.

3.15

Vaak bestaan er echter alternatieven of kunnen die worden ontwikkeld in het kader van bijv. elektromobiliteit, ten behoeve waarvan middels wind- en zonne-energie veel ruimte kan worden bespaard. Elektriciteitsopwekking van 10 Gwu/jaar vereist bijv. 400 ha maïs, maar slechts 8 ha daken met zonnepanelen of 0,3 ha voor windmolens. Anders geformuleerd: waar aan bijv. elektromobiliteit valt te denken en dit ook economisch verantwoord en realiseerbaar is, moet deze zo snel mogelijk verder worden ontwikkeld en in gebruik worden genomen om concurrentie tussen oppervlakten zo veel mogelijk te vermijden resp. tot een minimum te beperken.

3.16

Het Commissievoorstel bevat geen sluitend totaalconcept, noch waar het gaat om bio-energie, noch aangaande oplossingen voor de door haar steeds weer te berde gebrachte problemen in dit verband, te weten:

Klimaatbescherming en voorzieningszekerheid worden met de nieuwe aanpak nauwelijks verbeterd

3.17

De Commissie is zich ervan bewust dat de geavanceerde biobrandstoffen (op basis van reststoffen of algen geproduceerd) veel duurder zullen zijn dan de conventionele agrobrandstoffen (geproduceerd op basis van verbouwde voedingsmiddelen). Zij gaat ervan uit dat de eerste categorie nodig is om de 10%-doelstelling te verwezenlijken en daarom komt zij met een "rekentruc" om dat streefpercentage te halen. Iedere liter geavanceerde brandstof die op basis van de grondstoffen van bijlage IX A wordt geproduceerd (dus op basis van bijv. algen, stro, dierlijke mest, zuiveringsslib, notendoppen of schors, zaagsel en houtkrullen/spaanders of gebladerte) krijgt factor 4, d.w.z. dat die liter gelijkstaat aan 4 liter conventionele agrobrandstof. Factor 2 wordt toegekend wanneer wordt geproduceerd op basis van bijv. afgewerkte bak- en braadolie, dierlijke vetten of non-food cellulosemateriaal (bijlage IX B).

3.18

Op die manier kan met een aandeel van slechts 2,5% voor "geavanceerde brandstoffen" (factor 4) de 10%-doelstelling als verwezenlijkt beschouwd worden. Gaat men ervan uit dat deze "geavanceerde brandstoffen" 60% minder CO2 uitstoten dan fossiele brandstoffen, dan zou de uitstoot in het vervoer dus met ongeveer 1,5% gereduceerd worden. Het vervoer op zijn beurt is goed voor rond 25% van de totale EU-uitstoot. Dat alles komt er dus op neer dat de totale emissiereductie in de Unie "maar liefst"minder dan een half procent zou bedragen!

3.19

Laten we wel wezen: het doet er eigenlijk niet toe of die 10%-reductie met 2,5% "moderne" biobrandstoffen wordt gerealiseerd dan wel met een mengsel van maximaal 5% conventionele en bijv. 1,25% "geavanceerde" biobrandstoffen; dit kan toch moeilijk worden bestempeld als een substantiële bijdrage tot verhoging van de voorzieningszekerheid of verbetering van de klimaatbescherming.

3.20

Op de lange termijn is het noodzakelijk dat het aandeel van duurzame energie op vervoersgebied veel meer dan de nu nagestreefde 10% gaat bedragen. De Commissie zelf plant dat de broeikasgasuitstoot in die sector tegen 2050 met zo'n 67% zal worden teruggebracht. Onderhavig voorstel biedt echter geen uitzicht op een succesvolle strategie daartoe.

Het Commissievoorstel staat haaks op een Europese eiwitstrategie

3.21

De ILUC-aanpak kan uitsluitend worden gehanteerd ten aanzien van nieuwe vormen van landgebruik en dus niet wanneer het om regionale verschuivingen in verband met bestaande vormen gaat. En juist op dat punt bevat het Commissievoorstel een cruciale denkfout.

3.22

In haar ILUC-berekeningen is het namelijk zo dat bij de productie van plantaardige oliën zog. eiwit- en oliekoek ontstaat. Zij "waardeert" die nevenproducten echter alleen vanuit het oogpunt van klimaatbescherming omdat zij enkel de verbrandingswaarde ervan in de berekening van de broeikasvergelijkingen meeneemt.

3.23

Niemand in Europa komt echter op het idee om oliekoek te verbranden. Wel is het zo dat de teelt van oliehoudende gewassen in Europa zeer nuttig is. Zo werd de laatste decennia de verbouwing van koolzaad voor diervoederdoeleinden gestimuleerd en ontwikkeld om de extreem slechte eiwitvoorziening in Europa te verbeteren. Het Comité heeft vaak op de noodzaak daarvan gewezen omdat maar liefst 75% van de eiwitten voor diervoeder ingevoerd moet worden. Middels Europese teelt van eiwitculturen kan de import van eiwitplanten als soja worden gereduceerd. Op die manier zouden tevens de kwalijke sociale en milieu-effecten van de industriële sojateelt elders in de wereld kunnen worden tegengegaan.

3.24

Oliehoudende gewassen worden dus niet in de eerste plaats met het oog op het verkrijgen van plantaardige oliën verbouwd. Ongeveer twee derden van de oogst levert namelijk eiwitkoek op en maar een derde uitgeperste olie. Daarmee is olie, evenals het stro dat ontstaat (7), een neven- resp. afvalproduct.

3.25

Enerzijds wil de Commissie de aanmaak van neven- en afvalproducten stimuleren, maar anderzijds worden de Europese eiwitproductie en daarmee het zeer zinvolle directe gebruik van plantaardige oliën door haar voorstel op losse schroeven gezet. Dat is bepaald geen coherent beleid.

ILUC is slechts een criterium, bij bio-energie gaat het om meer dan arealen en CO2-emissies

3.26

De Commissie brengt met haar voorstel de discussie over bio-energie terug tot een cijfermatige vergelijking tussen de broeikasgasprestaties van fossiele en duurzame energiedragers. Haar uitgangspunt is dat biogene brandstoffen uitsluitend in het kader van de Richtlijn hernieuwbare energiebronnen meetellen wanneer zij vergeleken met fossiele brandstoffen de uitstoot van broeikasgassen met een bepaalde mate kunnen terugdringen.

3.27

Daarmee schiet zij tekort, omdat zij op die manier andere belangrijke kwesties buiten beschouwing laat. Daarbij valt te denken aan de voorzieningszekerheid (inclusief de ontwikkeling van regionale netwerken), de eindigheid van fossiele brand- en grondstoffen, sociale aspecten zoals het wegdrukken van kleine landbouwers en inheemse groepen in overzeese teeltgebieden of prijsontwikkelingen op de levensmiddelenmarkten. In tegenstelling tot ILUC kunnen deze niet in een mathematisch model van "CO2-equivalenten" worden ondergebracht.

3.28

Voorts wordt er bij de vergelijking van de gegevens m.b.t. de broeikasgasemissie te weinig onderscheid gemaakt tussen enerzijds aardolie als eindige fossiele grondstof voor benzine, diesel en kerosine, en anderzijds bijv. hernieuwbare plantaardige olie, die steeds weer als afvalproduct in de Europese eiwitstrategie kan worden geproduceerd. Wil men dat de cijfers bruikbaar zijn, dan zal men zonder meer rekening met dit onderscheid moeten houden. Dat betekent dat aan aardoliederivaten, ieder afhankelijk van hun concrete effecten, sowieso een forse malus moet worden toegekend. Bovendien moeten nieuwe ontginningsmethoden met schadelijkere gevolgen (al dan niet voor het klimaat) meegenomen worden in de berekening van de klimaatprestaties van fossiele energiedragers (bijv. teerzand- of schalie-olie). Hier moet de Commissie verbeteringen aanbrengen.

3.29

Verder moet worden beseft dat biobrandstoffen een zeer heterogeen gezelschap vormen. De CO2-emissies van die brandstoffen wortelen in a) de wijze waarop de desbetreffende gewassen worden geteeld en b) het proces om die brandstof aan te maken (inclusief het vervoer van grondstof en eindproduct).

3.30

Biobrandstoffen van schone herkomst, d.w.z. met behoud van natuur en hulpbronnen geproduceerd (bijv. ecologische landbouw), moeten dus worden onderscheiden van brandstof die voortkomt uit gewassen die met gebruik van veel landbouwchemicaliën worden geteeld (wat de broeikasgasprestaties aantast). Ook moet lokaal geproduceerde brandstof worden onderscheiden van brandstof die in centrale, grote technische installaties wordt aangemaakt, en zo zijn er nog meer onderscheiden te maken. Dit alles ontbreekt in de Commissievoorstellen.

3.31

Het is verbazingwekkend dat de Commissie in haar voorgestelde berekeningswijzen een gunstigere factor toekent aan "geavanceerde" brandstoffen, die veel energie en vervoer vergen, dan aan bijv. de door de natuur nagenoeg tegen een "nultarief" geleverde basisproducten als zuiver plantaardige olie (zie par. 4). Dat is onaanvaardbaar voor het Comité.

4.2.1

Glycerine wordt nu door de Commissie in de categorie "geavanceerd" ondergebracht en zulks in tegenstelling tot "conventionele" biodiesel, waarvan zij het gebruik wil beperken. Het is echter wel zo dat de Europese biodieselproducenten de laatste jaren de grootste glycerineleveranciers in Europa zijn geworden: 80% van de glycerineproductie in Europa komt voort uit de aanmaak van biodiesel. (8) Het Comité vraagt zich af waar in de toekomst de "grondstof glycerine", die meer zou moeten gaan worden gebruikt, vandaan moet worden gehaald als men de aanmaak van biodiesel wil beperken. Dit valt niet met elkaar te rijmen.

4.2.2

Verder heeft de Commissie zelf duidelijk gesteld dat het uit het oogpunt van klimaatbeleid en energie beter zou zijn om zuiver plantaardige olie direct te gebruiken en niet te transformeren tot biodiesel (zie bijlage V, deel A bij Richtlijn 2009/28/EG). In klimaatbeleidsmatig opzicht is dit zinvol, maar wel zou er dan geen glycerine meer worden geproduceerd. Het huidige Commissievoorstel resulteert overigens toch al in een zware en fatale "concurrentieverstoring" bij de ranking op basis van broeikasgasemissie. Het industriële restproduct glycerine, dat bij een energie-intensief productieproces vrijkomt (de transesterificatie van plantaardige olie tot biodiesel), krijgt een fictief gunstigere broeikasgasprestatie dan het basisproduct plantaardige olie, omdat de afvalwaarde van glycerine met vier wordt vermenigvuldigd. Zo wordt er cijfermatig een besparingsvoordeel gecreëerd dat in werkelijkheid niet bestaat (zie ook par. 4.4.3).

4.3.1

Technisch gezien is het ongetwijfeld mogelijk om, zoals de Commissie bijv. bij hout voorstelt, de weg van "Biomass to liquid" te bewandelen. Het desbetreffende "Fischer-Tropsch-proces" is al sedert decennia bekend. In dat proces worden de ligninemoleculen van het hout totaal vernietigd en wordt het achtergebleven CO meestal met toegevoerd H2 tot CH-moleculen omgevormd.

4.3.2

Dat proces kan niet (!) worden toegepast op resthout of schors en vergt hout van de beste kwaliteit (dat ook voor meubelen of als fineerhout wordt gebruikt). Want juist de in resthout en schors aanwezige externe moleculen verstoren het Fischer-Tropsch-proces.

4.3.3

Verder kost het proces enorm veel energie. Met één ton van het beste stamhout (60% gewicht qua organische substantie) kan 135 kilo diesel worden aangemaakt. Meer dan 85% van het energiegehalte van het hout vliegt bij het proces "de lucht in", hetgeen betekent dat slechts ongeveer 15% in "geavanceerde biobrandstof" resulteert. Anders geformuleerd: in het proces worden meer dan 850 van de 1 000 bomen verbrand om uit de resterende, minder dan, 150 bomen brandstof te halen. Met de daaropvolgende verbranding van de biomass to liquid-brandstof in automotoren komt dan de gehele door fotosynthese gebonden hoeveelheid CO2 van alle 1 000 bomen vrij.

4.3.4

Dit is uit energieoogpunt zeer inefficiënt en ver verwijderd van hetgeen waarop de Commissie steeds heeft aangedrongen. Overeenkomstig de doelstellingen op het gebied van energie-efficiëntie zal de nadruk moeten liggen op processen waarmee een acceptabel energierendement kan worden bereikt.

4.3.5

Toch wordt dit proces in het EU-beleid als vergaand CO2-neutraal aangemerkt omdat men hout als energiebron wil benutten. Maar anderzijds wil de Unie CO2-opslagplaatsen aanleggen. Wat is daarvoor geschikter dan CO2 tot hout "om te vormen" en het als zodanig lang op te slaan, d.w.z. het niet onmiddellijk weet te verbranden voor bijv. de aanmaak van "geavanceerde biobrandstoffen"?

4.3.6

Het Comité benadrukt dat hout dat afkomstig is van duurzame bosbouw uiteraard ook voor energiedoeleinden kan en moet worden gebruikt om bijv. fossiele brandstoffen als olie en steenkool te vervangen. Het heeft er echter al op gewezen (9) dat men zich dient te houden aan de aanbevelingen van het gemeenschappelijk onderzoekscentrum en als eerste die maatregelen moet nemen die vanuit het oogpunt van klimaatbeschermingsbeleid het meest efficiënt zijn en economisch gezien het meeste zin hebben. Tot die maatregelen behoort in de eerste plaats het gebruik van hout voor verwarming (bijv. stadsverwarming, het liefst in combinatie met warmte/krachtkoppelingsinstallaties), en niet voor de energie-intensieve chemische conversie van hout in vloeibare brandstoffen voor het vervoer. (10)

4.4.1

Het is in milieuopzicht en qua klimaatbeleid meer dan problematisch dat de Commissie stro simpelweg als een "reststof" kwalificeert (in de zin van nutteloos afval). Stro was immers eeuwenlang de centrale materie in de agrarische economische kringloop. Onder één hectare gezonde akkergrond bevinden zich ongeveer 10 ton levende organismen die voeding nodig hebben. Verder moet men beseffen dat humus juist een eeuwenoude omzetting van stro, loof, verwelkt gras, enz. door bodemorganismen is. Humus staat voor bodemkwaliteit, vruchtbaarheid en CO2-opslag.

4.4.2

Het Comité begrijpt niet wat de Commissie wil: opslagplaatsen voor CO2 (verder)ontwikkelen of potentiële opslagmethoden cruciale bronnen ontzeggen door stro als een hoofdbron voor brandstofproductie te gebruiken?

4.4.3

De EU stimuleert dit laatste door stro te kwalificeren als "afval" waaruit – op energie-intensieve wijze – "geavanceerde" brandstof wordt geproduceerd waarvan de bijdrage aan de klimaatdoelstellingen voor het vervoer met vier wordt vermenigvuldigd. Het verlies aan CO2-opslagmogelijkheden dat daartegenover staat, wordt echter niet in de berekeningen meegenomen!

4.4.4

Verder wordt over het hoofd gezien dat niet alleen de bodemstructuur en de micro-organismen problemen krijgen wanneer stro aan het bodemsysteem wordt onttrokken. Ook de op die manier onttrokken voedingstoffen moeten worden vervangen door minerale mest, en de productie daarvan kost geld en veel energie.

4.4.5

Voor de boeren is het een lucratieve zaak wanneer stro door het gevoerde beleid een economisch goed wordt dat zij kunnen verkopen. Voor humusvorming, koolstofopslag in de grond en de energiebesparing die met het gebruik van stro op landbouwbedrijven is verbonden, krijgen zij echter niets. Hier worden duidelijk verkeerde markteconomische prikkels gecreëerd.

4.4.6

Het Comité herinnert aan zijn advies over het "Voorstel inzake boekhoudregels en actieplannen met betrekking tot broeikasgasemissies en -verwijderingen als gevolg van activiteiten met betrekking tot landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw" (11). Daarin merkte het op dat de actieplannen voor bijv. de relevante CO2-opslagplaatsen in de landbouw "beslist gepaard (dienen) te gaan met andere beleidsmaatregelen resp. te worden gecombineerd met bestaande actieplannen, opdat voor de grondeigenaars en beheerders de randvoorwaarden worden geschapen waarbinnen zij op een economisch verantwoorde wijze, zonder dat ze hiervoor in hun eentje de kosten hoeven te dragen, de nodige effectieve maatregelen op het gebied van LULUCF kunnen nemen". Het is betreurenswaardig dat, nog geen twee maanden nadat het Comité dit beginsel heeft geformuleerd, de Commissie nu voorstelt om van stro een "gevanceerde" brandstof te maken en daarmee weer de tegenovergestelde kant wil uitgaan.

4.5.1

Het is vanuit milieuoogpunt onaanvaardbaar om gebladerte zonder enig onderscheid te kwalificeren als "afval" c.q. als grondstof voor de productie van "geavanceerde" brandstoffen. Gebladerte speelt namelijk een centrale rol, bijv. in de ecologische kringloop van het bos en de productiviteit daarvan. Toen in de Middeleeuwen een aantal Europese bossen van hun gebladerte werd ontdaan, heeft dit bijv. tot blijvende aantasting van die bossen geleid. Gegeven de onderhavige Commissievoorstellen is het denkbaar dat bosloof voor geprivilegieerde brandstofproductie zal worden benut. Hieraan kon een paar decennia geleden met moeite een einde worden gemaakt om de bossen weer gezond te maken. Slechts economische redenen zouden momenteel kunnen worden ingebracht tegen de verwezenlijking van de Commissievoorstellen.

5.1

Het Comité roept de Commissie ertoe op om haar hele beleid inzake bio-energie, vooral wat biobrandstoffen betreft, te herzien. Daarbij dient zij te letten op de beperkte beschikbaarheid van land (en dus van biomassa), de energiebalans en -efficiëntie van de respectieve vormen van bio-energie (en daarmee hun potentieel voor reductie van de broeikasgasuitstoot) en hun rentabiliteit. Daarbij wordt zij ook verzocht om aandacht te schenken aan de belangrijke constateringen van het gemeenschappelijk onderzoekscentrum en de hoofdconclusies van het Duitse federale milieuagentschap (12), die door het Comité in de marge van de klimaatconferentie van Durban werden gepresenteerd.

5.2

Er moet veel meer oog komen voor de hoeveelheid energie die het conversieproces vergt, iets dat vaak onderschat wordt. Op veel gebieden van ons dagelijkse leven zijn ingrepen in de moleculaire structuur van basisproducten noodzakelijk (voor bijv. geneesmiddelen), maar dat geldt niet zonder meer voor energie. Daar dient het om de maximale energie-efficiëntie te gaan; de bedoeling is immers energie te produceren. Er moeten altijd vraagtekens gezet worden bij energieproducten die een chemisch omzettingsproces vergen, indien er alternatieven voor bestaan.

5.3

In plaats van hout met behulp van veel energie te converteren en in automotoren te verbranden, zou het gebruikt moeten worden als CO2-opslagmiddel of direct moeten worden verbrand als alternatief voor fossiele brandstoffen ten behoeve van verwarming.

5.4

De Commissie moet naar het voorbeeld van de Europese eiwitstrategie een strategie ontvouwen waarin de nodige bevoorrading op energie-efficiënte wijze wordt gekoppeld aan bijv. natuurlijke processen in land- en bosbouw. Dat betekent dat de teelt van oliehoudende gewassen in Europa, waardoor zowel eiwitvoer als plantaardige olie kan worden geproduceerd (en de invoer van soja kan worden vervangen), in het kader van een duurzame landbouw bevorderd en niet beperkt dient te worden.

5.5

Verder moet de Commissie haar strategie erop richten om het beperkt mogelijke gebruik van biobrandstoffen ingang te doen vinden op gebieden waar (anders dan bij personenvoertuigen) nog geen veelbelovende alternatieven voor fossiele brandstoffen in zicht zijn. Het Comité denkt daarbij bijv. aan de lucht- en scheepvaart, maar ook aan land- en bosbouw zelf (dus: off road).

5.6

Ook dient zij het door haarzelf geformuleerde beginsel serieus nemen: bio-energie mag alleen worden gebruikt wanneer op de goedkoopste wijze de grootste energie- en klimaateffecten kunnen worden gerealiseerd. Dat is zeker het geval met het gebruiken van warmte, maar niet met vloeibare brandstoffen.

5.7

Het Comité heeft zich al vaak geuit over duurzame energie in de landbouw en de aandacht erop gevestigd dat zuiver plantaardige oliën daar een interessant alternatief vormen. Zo neemt bijv. Oostenrijk zich de resultaten van een door de Commissie in het kader van het 7e Kaderprogramma gesteund project voor het gebruik van schone, niet chemisch gewijzigde plantaardige olie ter harte en zal de landbouw daar die olie steeds meer gaan gebruiken. Het is jammer dat de Commissie daarover zwijgt en zelf geen initiatieven in die richting ontplooit.

5.8

Ten slotte wil het Comité voortaan nog intensiever deelnemen aan de maatschappelijke discussie over landgebruik, bodemverdroging en oppervlakteconcurrentie.