16.7.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 226/54

1.1

Het EESC steunt het Shift2Rail-initiatief, waarmee een belangrijke bijdrage wordt geleverd aan de Europese spoorwegindustrie.

1.2

Het EESC beklemtoont het mogelijke belang van Shift2Rail (S2R) voor de werkgelegenheid, aangezien in de gehele spoorwegsector ongeveer drie miljoen mensen werkzaam zijn.

1.3

Om de doelstellingen van de Unie op lange termijn te verwezenlijken moeten er niet alleen technische veranderingen worden doorgevoerd in de spoorwegindustrie, maar is ook een cultuuromslag noodzakelijk.

1.4

Het totale bedrag dat voor S2R wordt uitgetrokken, is 920 miljoen euro. Dat is minder dan het geraamde noodzakelijke budget van 1,4 miljard euro en daarom moet prioriteit worden gegeven aan onderzoek.

1.5

S2R kan er in belangrijke mate toe bijdragen dat de Europese spoorwegindustrie concurrerend is op de wereldmarkt, waar jaarlijks 146 miljard euro in omgaat.

1.6

De Europese bedrijven verliezen terrein ten opzichte van hun Aziatische concurrenten, die op grote schaal investeren in onderzoek en ontwikkeling. De wereldmarkt brengt steeds meer uitdagingen met zich mee omdat er steeds meer spelers zijn in alle productsegmenten.

1.7

Het signaleringssysteem ERTMS is een voorbeeld van de stelling dat de wil tot samenwerking boven het nationale belang moet gaan.

1.8

De onderzoeksprojecten moeten volgens het EESC vooral zijn gericht op maatregelen die de veiligheid van personen, de economische efficiëntie en de informatieverstrekking aan treinreizigers betreffen.

1.9

De vijf onderzoeksprogramma's (IP) van S2R omvatten de belangrijkste onderzoeksterreinen en kerndoelstellingen.

1.10

Het EESC beveelt aan om vast te leggen wie als eigenaar wordt aangemerkt van de producten die het resultaat zijn van onderzoek. Intellectuele eigendom en octrooi zijn belangrijke onderwerpen die in het voorstel van de Commissie helaas niet aan bod komen.

1.11

De industrialisering van producten die het resultaat zijn van door de Unie gefinancierd onderzoek moet plaatsvinden op Europees grondgebied.

1.12

In tegenstelling tot wat de Commissie in haar voorstel bepleit, moet het Europees Spoorwegbureau de exclusieve verantwoordelijkheid voor de technische specificaties voor interoperabiliteit dragen.

2.1

In het witboek over vervoersbeleid (1) en het vierde spoorwegpakket (2) wordt de basis gelegd voor een eengemaakte spoorwegmarkt (3).

2.2

Een van de hoofddoelstellingen van Horizon 2020 is de Europese industrie te versterken door de ondersteuning van onderzoek en innovatie in belangrijke industriële sectoren.

2.3

In dat licht wordt voorgesteld de Gemeenschappelijke Onderneming Shift2Rail (S2R) op te richten, die als „orgaan van de Unie” zal worden beschouwd (VWEU art. 187, Financieel Reglement art. 209).

2.4

Shift2Rail is noodzakelijk om de huidige, ernstige problemen aan te pakken: door de versnippering van inspanningen wegens uiteenlopende nationale voorschriften en normen is het moeilijk om gemeenschappelijke industriële producten op het spoor te gebruiken en kunnen er geen wederzijdse vergunningen voor spoorvervoerproducten worden afgegeven. Ook de noodgedwongen afname van onderzoeksinspanningen in spoorwegbedrijven, de beperkte publieke en particuliere investeringen en de toename van financiële risico's zijn een probleem.

2.5

De kerndoelstellingen van S2R zijn:

2.5.1

Er zal een validatieproces worden vastgesteld om kwantitatief te toetsen hoe toekomstige resultaten van S2R concreet bijdragen aan deze kerndoelstellingen. Aan de hand van moderne werkwijzen als kwaliteitsbewaking en eisenbeheer kan minimaal worden nagegaan in hoeverre deze doelstellingen al zijn gerealiseerd en daarom zullen deze werkwijzen standaard in S2R worden opgenomen.

2.6

De activiteiten van S2R zullen worden toegespitst op vier spoorvervoerswijzen:

2.7

De financiering komt voor rekening van zowel de Unie, die maximaal 450 miljoen euro bijdraagt, als de overige partners, die minstens 470 miljoen moeten bijdragen.

2.8

S2R zal tot 31 december 2024 blijven bestaan.

3.8.1

Om te innoveren op de spoorwegmarkt moeten de producten worden geïndustrialiseerd; daarom zijn grote/toonaangevende industriële bedrijven nodig, die de met S2R ontwikkelde innovatieve oplossingen op de markt brengen.

3.8.2

Het EESC vindt echter dat kleine en middelgrote bedrijven ook een sleutelrol kunnen spelen bij S2R en wel op drie manieren:

4.1.1

Volgens de richtlijn betreffende de interoperabiliteit van het spoorwegsysteem in de Gemeenschap (5) moet het voorgestelde programma voor onderzoek en ontwikkeling de volgende onderdelen omvatten: rollend materieel (goederen- en reizigerstreinen), infrastructuur, sturing en seinen, en signalering.

4.1.2

In de programma's moet volgens het EESC prioriteit worden gegeven aan maatregelen die de veiligheid van personen verbeteren en het spoorverkeer kostenefficiënter maken. De nieuwe technologieën moeten ook de informatievoorziening voor de spoorweggebruiker verbeteren.

4.2.1.1

Voorgesteld wordt een nieuwe generatie lichtere treinen te ontwikkelen die efficiënter omgaan met energie, minder schade veroorzaken aan de sporen en milieuvriendelijker zijn. Daartoe worden nieuwe technologieën toegepast in tractiesystemen, regel- en besturingssystemen (TCMS), onderstellen uit lichtere materialen, rollend materieel, remsystemen en deuren.

4.2.1.2

De kerndoelstellingen van IP1 zijn:

4.2.2.1

In de loop der tijd heeft elk land zijn eigen oplossing gevonden voor de seingeving op de belangrijkste spoorlijnen. Op de markt voor seininrichtingen bestaan verschillende oplossingen om aan de behoeften in stedelijke gebieden te voldoen (communications-based train control — CBTC-systemen). In het kader van S2R zal worden nagegaan in hoeverre deze oplossingen beter op elkaar kunnen worden afgestemd, kunnen worden gestandaardiseerd en/of worden opgenomen in ERTMS.

4.2.2.2

De kerndoelstellingen van IP2 zijn:

4.2.3.1

Er zijn vier onderzoeksgebieden:

4.2.4.1

Er zijn geen plannen om een gemeenschappelijk platform op te zetten, maar er wordt wel een kader geschapen voor interoperabiliteit waarbij iedereen desgewenst, via een open interface, zijn vorderingen kan „delen” zodat men niet afhankelijk is van een „global distribution system”. Zo wordt het traject het product. De huidige inspanningen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling moeten in dit project worden meegenomen.

4.2.5.1

Belangrijkste doel van IP5: alle technologische vooruitgang en noodzakelijke processen in kaart brengen die nodig zijn om een van de hoofddoelstellingen van het witboek te helpen realiseren, nl. ervoor zorgen dat 30 % van het vervoer over de weg tegen 2030 via het spoor of de binnenvaart gaat, en 50 % tegen 2050. Het EESC raadt aan om — ter wille van de acceptatie van met name het goederenvervoer per spoor — onderzoek naar geluidsoverlast op te nemen in IP5.

4.3.1

Het EESC constateert dat het doel van S2R niet alleen het maken van prototypes is, maar vooral het vervaardigen van gebruiksklare producten voor het spoorvervoer. De nieuwe technologieën en innovaties die in het kader van het S2R-innovatieprogramma zijn ontwikkeld, worden gedemonstreerd in reële of gesimuleerde omstandigheden met behulp van demonstratiemodellen van geïntegreerde technologie (ITD — Integrated Technology Demonstrators). De systeemdemonstraties van S2R zijn bedoeld om deze technologieën te demonstreren en verder te ontwikkelen, totdat zij klaar zijn om te worden gebruikt in een nieuwe generatie spoorwegsystemen.

4.3.2

Het staat nog niet vast waar de demonstratiemodellen van geïntegreerde technologie zullen worden geïnstalleerd; dat wordt pas tegen het eind van S2R bekend. Dat is bovendien de taak van de toekomstige leden van de gemeenschappelijke onderneming (stichtende leden en geassocieerde leden) en de Europese Commissie. Hoe de systeemdemonstraties zich feitelijk of virtueel zullen ontwikkelen hangt vooral af van de definitie en de resultaten van de demonstratiemodellen.

4.4.1

In het licht van alle verschillende partijen en financieringsbronnen, en gezien de grote sommen die de EU zelf fourneert, doet de Commissie er goed aan om duidelijkheid te scheppen over het gebruik en de eigendom van de uiteindelijke, via Shift2Rail verkregen, producten van het onderzoek. Intellectuele eigendom en octrooirecht staan hierbij centraal. De verordening zou een artikel moeten bevatten waarin de reikwijdte hiervan en de werkwijze in voorkomend geval worden beschreven. Het ontbreken van een dergelijke bepaling, en de risico's die daarmee zijn verbonden, zijn door het EESC al aan de orde gesteld in de adviezen over de gemeenschappelijke ondernemingen Innovatieve Geneesmiddelen, Clean Sky, ENIAC en Brandstofcellen. Bij dit gezamenlijke technologie-initiatief ligt deze onduidelijkheid zo mogelijk nog gevoeliger, omdat elkaar beconcurrerende ondernemingen belangstelling zullen hebben voor de onderzoeksresultaten (cf. paragraaf 3.10 van dit advies).

4.4.2

Er moet in ieder geval op worden gelet dat uitvindingen die met publieke middelen zijn gefinancierd, ook het publieke belang dienen. Met het oog hierop zou met name moeten worden nagedacht over manieren om rendement te halen uit EU-financiering en zou ervoor moeten worden gezorgd dat de industrialisering van de onderzoeksresultaten van de gemeenschappelijke onderneming op het grondgebied van de Europese Unie plaatsvindt.

4.5.1

In de statuten van de Gemeenschappelijke Onderneming Shift2Rail (bijlage 1, par. 2, onder h) is sprake van „het bundelen van gebruikerseisen en definiëren van interoperabiliteitsnormen zodat richting kan worden gegeven aan investeringen in onderzoek en innovatie van operationele en commercieel interessante oplossingen”. Dit wordt bevestigd in de toelichting bij het voorstel voor een verordening (zie par. 3.3 van de toelichting).

4.5.2

Dit is niet aan te bevelen omdat:

4.5.3

Bijgevolg kan de bevoegdheid tot vaststelling van de technische specificaties voor interoperabiliteit alleen bij het Europees Spoorwegbureau liggen.