32002D0610

Beschikking van de Commissie

van 30 januari 2002

betreffende de steunmaatregel die Frankrijk voornemens is te treffen voor het opzetten van nieuwe lijnen voor zeevervoer over korte afstand

(kennisgeving geschied onder nummer C(2002) 372)

(Slechts de tekst in de Franse taal is authentiek)

(Voor de EER relevante tekst)

(2002/610/EG)

DE COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en met name op artikel 88, lid 2, eerste alinea,

Gelet op de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte, en met name op artikel 62, lid 1, onder a),

Na de belanghebbenden overeenkomstig de genoemde artikelen te hebben aangemaand hun opmerkingen te maken en gezien deze opmerkingen,

Overwegende hetgeen volgt:

I. PROCEDURE

(1) Bij schrijven van 13 oktober 2000 hebben de Franse autoriteiten de Commissie in kennis gesteld van een plan voor een steunregeling die het opzetten van nieuwe lijnen voor zeevervoer over korte afstand moet vergemakkelijken.

(2) Bij schrijven van 22 december 2000 heeft de Commissie Frankrijk kennis gegeven van haar besluit tot inleiding van de procedure van artikel 88, lid 2, van het Verdrag ten aanzien van de operationele steun ter dekking van de exploitatiekosten van de nieuwe lijnen. In diezelfde brief heeft de Commissie Frankrijk in kennis gesteld van haar besluit geen bezwaar te maken tegen de financiering van haalbaarheidsstudies.

(3) Het besluit tot inleiding van de procedure is in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen(1) bekendgemaakt. De Commissie heeft de belanghebbenden uitgenodigd hun opmerkingen over de betrokken steunmaatregel kenbaar te maken.

(4) De Commissie heeft van de belanghebbenden opmerkingen terzake ontvangen. Zij heeft deze voor een reactie doorgezonden aan Frankrijk, dat bij brief van 3 augustus 2001 heeft gereageerd.

II. UITVOERIGE BESCHRIJVING VAN DE STEUNMAATREGEL

(5) De maatregelen ten aanzien waarvan de Commissie heeft besloten de onderzoekprocedure in te leiden, zijn bedoeld om de financiële moeilijkheden te verhelpen die samenhangen met het opzetten van nieuwe lijnen voor zeevervoer over korte afstand.

(6) Voor de steun, die een looptijd van ten hoogste drie jaar heeft, geldt een maximum in procent van de subsidiabele uitgaven (maximum 30 %) en in absolute waarde (1 miljoen euro het eerste jaar, tweederde van het toegekende bedrag het tweede jaar en eenderde van dit bedrag het derde jaar).

(7) De steun mag alleen ten goede komen aan projecten waarbij verschillende spelers uit de vervoersketen alsook verladers betrokken zijn. De betrokken projecten moeten gericht zijn op de totstandbrenging van een nieuwe lijn die a) Franse havens onderling verbindt of b) een Franse haven en een haven in een andere lidstaat verbindt.

(8) Als subsidiabele kosten gelden de in aanmerking komende uitgaven krachtens Verordening (EG) nr. 2196/98 van de Raad van 1 oktober 1998 betreffende de toekenning van communautaire financiële bijstand voor maatregelen ten behoeve van het gecombineerd vervoer(2), namelijk:

a) de kosten voor het huren, leasen of afschrijven van de vervoerseenheden (vrachtwagens, aanhangwagens, opleggers met of zonder trekker, wissellaadbakken of containers van 20 voet en meer);

b) de kosten voor het huren, leasen of afschrijven van het rollend materieel (met inbegrip van locomotieven) alsmede schepen voor de binnenvaart en de zeevaart, behoudens, voor wat betreft de schepen voor de binnenvaart, naleving van de specifieke voorschriften inzake structurele sanering;

c) investeringsuitgaven en kosten voor het huren, leasen of afschrijven van materieel voor de overslag tussen spoorwegen, waterwegen, zeeverbindingen en het wegennet;

d) de kosten voor het gebruik van de infrastructuur van het vervoer per spoor, over de binnenwateren en het zeevervoer, met uitzondering van havenrechten en overslagkosten;

e) uitgaven in verband met de commerciële exploitatie van technieken, technologieën of materieel dat vooraf is uitgetest en gevalideerd, met name vervoersinformatietechnologie;

f) de kosten in verband met de maatregelen voor de opleiding van het personeel en de verspreiding van de resultaten van het project, alsmede de kosten voor voorlichting en mededelingen over de nieuwe vervoersdiensten.

De onder a), b), c) en e) bedoelde kosten komen alleen in aanmerking mits de begunstigden van de steunsector zich ertoe verbinden het desbetreffende materieel op de betrokken verbinding te blijven inzetten.

Redenen voor het inleiden van de procedure

(9) In haar besluit tot inleiding van de procedure heeft de Commissie uiting gegeven aan haar twijfels of de opzet van de operationele steun garandeert dat deze zowel noodzakelijk is als in verhouding staat tot het nagestreefde doel. De twijfels van de Commissie betreffen met name de volgende punten:

a) de voorgenomen steunmaatregelen moeten het aandeel van het wegvervoer helpen terugdringen ten behoeve van de integratie van het zeevervoer over korte afstand in de intermodale keten van het deur-tot-deurvervoer. Zij mogen echter niet leiden tot verschuivingen van het verkeer tussen naburige havens of tussen vervoersmodaliteiten die eveneens een positieve rol spelen in het kader van een duurzaam mobiliteitsbeleid, zoals het spoor of de binnenvaart;

b) om te zorgen voor financiële transparantie van de steunregeling, de controle daarop te vergemakkelijken en het risico van kruissubsidiëring te vermijden, had de Commissie in haar besluit tot inleiding van de procedure benadrukt dat de ontvanger van de steun moest beschikken over een gescheiden boekhouding om de op de financiering van de geselecteerde projecten betrekking hebbende geldstromen duidelijk te kunnen onderscheiden;

c) ook had de Commissie erop gewezen dat de selectiecriteria voor de projecten die de Franse autoriteiten voornemens waren te financieren onvoldoende gedetailleerd waren. De Commissie is wat dit betreft van mening dat deze criteria moeten waarborgen dat alleen projecten die op langere termijn levensvatbaar zijn en een reële bijdrage kunnen leveren tot de ontwikkeling van de sector van het zeevervoer over korte afstand, voor de operationele steun in aanmerking worden genomen. Ook moeten zij waarborgen dat niet naar nationaliteit wordt gediscrimineerd tussen exploitanten van de vervoersketen en verladers;

d) de Commissie had ook te kennen gegeven dat, aangezien de steun er alleen op was gericht de start van op termijn commercieel levensvatbare zeevervoerdiensten over korte afstand te vergemakkelijken, zij van mening was dat dergelijke steun in principe niet kon worden gecombineerd met financiële compensaties voor op diezelfde lijnen opgelegde openbare dienstverplichtingen.

III. OPMERKINGEN VAN DE BELANGHEBBENDEN

(10) Naar aanleiding van de publicatie van het besluit tot inleiding van de procedure hebben verschillende belanghebbende partijen (zeevervoerders en havenautoriteiten) hun opmerkingen aan de Commissie doen toekomen. Over het algemeen delen zij de twijfels van de Commissie en wijzen zij op de noodzaak te voorkomen dat door het opzetten van nieuwe lijnen voor zeevervoer over korte afstand, in plaats van een afname van het wegvervoer en een daarmee samenhangende toename van het aandeel van het zeevervoer, een verlegging van het verkeer optreedt van de bestaande zeevaartlijnen, die vanuit andere havens door andere exploitanten worden onderhouden, naar de nieuwe met steun geëxploiteerde lijnen. Sommige belanghebbende partijen hechten er belang aan dat de steunintensiteit wordt beperkt tot een redelijk niveau, met name wanneer de nationale steun wordt gecumuleerd met communautaire steunmaatregelen in het kader van de proefprojecten ter bevordering van het gecombineerd vervoer (PACT). Ook is gewezen op het belang om op nationaal niveau een duidelijke en transparante procedure vast te stellen voor de selectie van de voor steun in aanmerking komende projecten, met name om te waarborgen dat rekening wordt gehouden met de effecten van die steun op de betrokken markt.

IV. COMMENTAAR VAN FRANKRIJK

(11) De Franse autoriteiten hebben met nadruk verklaard dat zij de steunregeling op transparante en niet-discriminerende wijze willen implementeren en er daarbij op zullen toezien dat geen steun wordt verleend aan projecten die kunnen leiden tot vervalsing van de concurrentie met andere bestaande vervoersmodaliteiten die een alternatief vormen voor het wegvervoer. Zij zijn er daarentegen wel tegen gekant het opzetten van een nieuwe lijn afhankelijk te maken van de voorafgaande goedkeuring van de betrokken overheidsinstanties en de reeds in die markt opererende exploitanten. Wat de steunintensiteit betreft, hebben de Franse autoriteiten ermee ingestemd dat bij cumulatie van de operationele steun met andere communautaire steunregelingen, een intensiteit van 30 % van de subsidiabele uitgaven geldt voor de totale gecumuleerde nationale en communautaire steun.

V. BEOORDELING VAN DE STEUNMAATREGEL

(12) De betrokken maatregelen betreffen steun in de zin van artikel 87, lid 1, van het Verdrag. Deze worden namelijk met staatsmiddelen bekostigd en komen ten goede aan individuele bedrijven in de vorm van een kostenverlaging. Aangezien deze bedrijven actief zijn als exploitanten op de markt voor het zeevervoer over korte afstand, en dit een economische activiteit met een internationaal karakter is die blootstaat aan concurrentie van de overige communautaire exploitanten, kan er in dit geval van uit worden gegaan dat het handelsverkeer tussen de lidstaten daardoor ongunstig wordt beïnvloed.

(13) In de leden 2 en 3 van artikel 87 is voorzien in een aantal afwijkingen van het in lid 1 van dat artikel opgenomen verbod. De Commissie is van mening dat geen enkele van de in lid 2 bedoelde afwijkingen van toepassing is op de betrokken steunmaatregelen. Aangezien deze als doel hebben de ontwikkeling van het zeevervoer over korte afstand te ontwikkelen, meent de Commissie dat het aan de criteria voor de in lid 3, onder c), bedoelde afwijking is dat de verenigbaarheid van die maatregelen moet worden getoetst.

(14) In de zeevaartsector is in de communautaire richtsnoeren betreffende overheidssteun voor het zeevervoer(3) gepreciseerd welke steunregelingen mogen worden ingesteld om het communautaire maritieme belang te behartigen. Met name wordt in punt 2.2 vermeld dat naast de doelstellingen met betrekking tot het veiligstellen van de EG-werkgelegenheid, het behoud van de maritieme knowhow in de Gemeenschap en een betere veiligheid, ook met andere doelstellingen van het gemeenschappelijk vervoerbeleid, zoals de totstandbrenging van een communautair kader voor duurzame mobiliteit en, als onderdeel daarvan, de bevordering van de kustvaart en de ontwikkeling van het volledige potentieel ervan, rekening kan worden gehouden.

(15) In haar mededeling(4) over de ontwikkeling van de korte vaart wijst de Commissie met nadruk op de rol die deze vervoerstak kan spelen bij het bevorderen van een duurzame en veilige mobiliteit, het versterken van de samenhang binnen de Unie en het verbeteren van de doelmatigheid van het vervoer binnen een intermodale benadering. Ook erkent zij dat het bevorderen van het zeevervoer over korte afstand op alle niveaus, zowel communautair als nationaal of regionaal, ter hand moet worden genomen.

(16) De Commissie heeft steun verleend aan een groot aantal projecten met betrekking tot het zeevervoer over korte afstand, binnen het vierde kaderprogramma voor onderzoek en ontwikkeling of het PACT, dan wel krachtens de financiële en technische begeleidende maatregelen (Meda) of in het kader van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Een belangrijk obstakel voor de ontwikkeling van deze vervoersmodaliteit is echter de omvang van de kosten voor het opstarten van nieuwe projecten.

(17) De voorgenomen steunmaatregelen passen binnen deze context. Zij hebben als doel om via een nationaal programma een aanvulling te bieden op de communautaire maatregelen in het kader van het PACT, door bijkomende projecten te financieren waarvan sommige niet in aanmerking zouden komen voor communautaire steun omdat daarbij uitsluitend nationale exploitanten betrokken zijn.

(18) Om gebruik te kunnen maken van de afwijking van artikel 87, lid 3, onder c), moeten deze maatregelen echter nauwkeurig afgestemd zijn op het beoogde doel en mogen de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. De Commissie constateert voorts dat deze maatregelen functioneringssteun betreffen die in principe onverenigbaar is met het Verdrag(5). Slechts bij uitzondering kan dergelijke steun worden toegestaan overeenkomstig de communautaire kaderregeling inzake staatssteun ten behoeve van het milieu(6), de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen(7), en de communautaire richtsnoeren voor staatssteun in de landbouwsector(8).

(19) Ook al constateert de Commissie in dit geval dat het doel van de voorgenomen maatregelen spoort met haar beleid ter bevordering van het zeevervoer over korte afstand, toch moet zij zich ervan vergewissen dat de implementatie daarvan niet leidt tot concurrentievervalsing die strijdig is met het gemeenschappelijk belang.

(20) Gezien de redenen die hebben geleid tot de inleiding van de procedure en gezien de opmerkingen van de belanghebbende partijen, komt de Commissie tot de volgende constateringen.

(21) De Franse autoriteiten hebben toegezegd alleen steun te verlenen voor projecten waarvan is aangetoond - met name door een voorafgaande haalbaardheidsstudie - dat deze daadwerkelijk bijdragen tot een vermindering van het aandeel van het wegvervoer zonder dat daardoor een verlegging van het verkeer plaatsvindt die schadelijk is voor andere, milieuvriendelijke vervoersmodaliteiten, zoals het spoor of de binnenvaart. Daartoe zullen de geselecteerde projecten prioritair betrekking hebben op gecombineerd vervoer. Voorts hebben de Franse autoriteiten gepreciseerd dat het begrip nieuwe lijnen voor zeevervoer over korte afstand inhoudt dat deze in alle gevallen een ander begin- en eindpunt hebben dan bestaande lijnen op de betrokken markt. De Commissie is van oordeel dat door deze toezeggingen, in combinatie met de invoering van een transparante procedure voor de selectie van de projecten (zie overweging 23), kan worden voorkomen dat het met de voorgenomen steunregeling beoogde doel leidt tot verleggingen van het verkeer die schadelijk zijn voor het gemeenschappelijk belang.

(22) Om in aanmerking te kunnen komen voor de steunmaatregelen zullen de deelnemers aan een geplande lijn een afzonderlijke rechtspersoon moeten oprichten, waardoor in de praktijk wordt gegarandeerd dat een gescheiden boekhouding wordt gevoerd die losstaat van die van de afzonderlijke deelnemers aan het project. De Commissie is van mening dat een dergelijke afzonderlijke rechtspersoon die speciaal wordt opgericht om gebruik te maken van de betrokken maatregelen, de nodige garanties biedt voor financiële transparantie van de steunregeling. Volgens de door de Franse autoriteiten verstrekte informatie, zou voor eventuele andere economische activiteiten die door die rechtspersoon worden uitgeoefend eveneens een gescheiden boekhouding moeten worden gevoerd.

(23) De Franse autoriteiten hebben gepreciseerd dat de steun voor het opzetten van nieuwe lijnen voor zeevervoer over korte afstand niet zal kunnen worden gecumuleerd met de toekenning van compensaties voor openbare dienstverplichtingen op dezelfde lijn. De steun zal echter wel kunnen worden gecumuleerd met communautaire steunmaatregelen, met name in het kader van het PACT-programma of van het toekomstige Marco Polo-programma dat daarvoor in de plaats moet komen. De Franse autoriteiten hebben echter aangegeven dat in dat geval de steunintensiteit van 30 % van de subsidiabele uitgaven zal gelden voor de totale gecumuleerde nationale en communautaire steun. De Commissie is van mening dat toepassing van de maximale steunintensiteit ten belope van 30 % van de subsidiabele uitgaven in geval van cumulatie van nationale en communautaire steun het effect van de steun op de concurrentie in de sector zal helpen beperken.

(24) In het kader van de onderzoeksprocedure hebben de Franse autoriteiten de selectiecriteria voor projecten gepreciseerd. Zij hebben meegedeeld dat voor projecten een indieningsdossier moet worden samengesteld dat de in artikel 6, lid 2, van Verordening (EG) nr. 2196/98 bedoelde relevante elementen bevat, met name:

- identificatie van het project, de indieners en de begunstigde,

- het bedrag van de gevraagde steun,

- de doelstellingen van en redenen voor het project, de potentiële cliënten, prijzen en prestaties van de dienst, verwachte inkomsten en rentabiliteit,

- een gedetailleerde opgave van de kosten voor elke uitgavenpost,

- noodzaak van de steun en informatie omtrent de andere financieringsbronnen,

- het verwachte effect qua directe of indirecte werkgelegenheid,

- de voordelen uit het oogpunt van milieubescherming en veiligheid in vergelijking met de huidige situatie.

(25) De Franse autoriteiten hebben eveneens te kennen gegeven dat de steunaanvraagdossiers een haalbaarheidsstudie zullen omvatten die vergezeld moet gaan van een business plan waaruit de levensvatbaarheid van een betrokken project blijkt. Dit dossier zal voor advies worden voorgelegd aan een onder het ministerie van Vervoer ressorterende selectiecommissie waarin naast vertegenwoordigers van de minister een vertegenwoordiger van het bureau voor intermodale acties en voor het gecombineerd vervoer (dit bureau vertegenwoordigt Frankrijk in het kader van het PACT-programma) alsook een vertegenwoordiger van het ministerie van Financiën zitting zullen hebben. Deze Commissie kan zich laten adviseren door gekwalificeerde deskundigen.

(26) Wat betreft het waarborgen van transparantie en gelijke behandeling van exploitanten in het kader van de procedure voor de selectie van de projecten, hebben de Franse autoriteiten zich ertoe verbonden de volgende procedures in acht te nemen:

a) een verzoek om reacties van belangstellenden zal periodiek worden gepubliceerd (bv. aan het begin van elk kalenderjaar) in de vorm van een mededeling in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen, waarin de voorschriften van de steunregeling, de te volgen procedure en de selectiecriteria voor kandidaten gedetailleerd worden beschreven;

b) voor projecten die betrekking hebben op een verbinding tussen een Franse haven en een haven in een andere lidstaat, zal in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen een intentieverklaring worden gepubliceerd waarin het doel van het project en het maximumbedrag van de voorgenomen steun zullen worden vermeld. In deze mededeling zullen de belanghebbende partijen worden verzocht zich binnen 15 werkdagen te melden. In geval van een gemotiveerd bezwaar door een van deze partijen moet de voorgenomen steun voor voorafgaande goedkeuring bij de Commissie worden aangemeld.

(27) De Commissie is van mening dat de in overweging 24 bedoelde procedure voor de selectie van projecten, die de Franse autoriteiten hebben toegezegd te zullen invoeren, en de verplichte voorafgaande toestemming van de Commissie in geval van bezwaar door een belanghebbende partij bij het opzetten van een nieuwe internationale lijn, samen de nodige garanties bieden voor transparantie en het ontbreken van discriminatie naar nationaliteit tussen exploitanten binnen de vervoersketen.

(28) De Commissie merkt eveneens op dat de betrokken steunmaatregelen een maximale looptijd van drie jaar hebben en gekenmerkt worden door een degressieve intensiteit. Deze looptijd komt overeen met de maximumduur van de communautaire financieringen in het kader van het PACT-programma. De Commissie is van oordeel dat de beperkte looptijd van de steun, in combinatie met de degressieve steunintensiteit en het dubbele maximum, namelijk in absolute waarde en in procent van de subsidiabele uitgaven, het mogelijk maakt het effect van de betrokken maatregelen op de concurrentie in de sector te beperken.

VI. CONCLUSIES

(29) Rekening houdend met het voorgaande constateert de Commissie dat de twijfels over de verenigbaarheid van de door Frankrijk overwogen operationele steun voor het opzetten van nieuwe lijnen voor het zeevervoer over korte afstand zijn weggenomen,

HEEFT DE VOLGENDE BESCHIKKING GEGEVEN:

Artikel 1

De door Frankrijk overwogen staatssteun ter bevordering van het opzetten van nieuwe lijnen voor het zeevervoer over korte afstand is verenigbaar met de gemeenschappelijke markt krachtens artikel 87, lid 3, onder c), van het Verdrag.

De tenuitvoerlegging van deze steun wordt bijgevolg toegestaan.

Artikel 2

Deze beschikking is gericht tot de Franse Republiek.

Gedaan te Brussel, 30 januari 2002.

Voor de Commissie

Loyola De Palacio

Vice-voorzitter

(1) PB C 37 van 3.2.2001, blz. 16.

(2) PB L 277 van 14.10.1998, blz. 1.

(3) PB C 205 van 5.7.1997, blz. 5.

(4) COM(1999) 317 def.

(5) Zie met name de besluiten tot inleiding van de procedure van artikel 93, lid 2, van het Verdrag in de zaken C 2/97 (PB C 93 van 22.3.1997) en C 21/98 (PB C 227 van 28.8.1999).

(6) PB C 72 van 10.3.1994, blz. 3.

(7) PB C 74 van 10.3.1998, blz. 9.

(8) PB C 28 van 1.2.2000, blz. 2.