16.7.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 226/17

1.1.1

Onderlinge maatschappijen maken deel uit van het Europese sociaaleconomische model, net als coöperaties, stichtingen en verenigingen. De verscheidenheid aan ondernemingsvormen, met inbegrip van ondernemingen van de sociale economie — ongeacht de juridische definitie volgens de nationale wetgeving — is een essentieel onderdeel van de interne markt van de Europese Unie en draagt bij tot de bevordering van, investeringen in en de ontwikkeling van een veelzijdig ondernemerschap in Europa.

1.1.2

Onderlinge maatschappijen hebben recht op een Europees statuut zodat zij kunnen beantwoorden aan de behoefte van werknemers, ondernemingen en burgers om zich in te dekken tegen alle risico's, met name op het gebied van sociale en gezondheidsbescherming.

1.1.3

Onderlinge maatschappijen willen niet dat het onderlinge karakter verloren gaat („demutualisering”), en het EESC wil de grote verscheidenheid aan ondernemingsvormen, met inbegrip van bedrijven van de sociale economie, beter in de verf zetten om het Europese economisch en sociaal erfgoed in stand te houden. Hoe nuttig een informatiecampagne ook is, zij kan niet in de plaats komen van het broodnodige juridische kader.

1.1.4

Er bestaat in Europa een grote verscheidenheid aan onderlinge maatschappijen (er zijn circa 40 verschillende soorten geteld), maar ondanks hun verscheidenheid is 95 % op dezelfde bestuursbeginselen gebaseerd.

1.2.1

In de lijn van de toezeggingen die zijn gedaan tijdens het evenement in Straatsburg over sociaal ondernemerschap, dringt het EESC er bij de Commissie op aan om snel een wetgevingsvoorstel te presenteren voor een ontwerpverordening over het statuut van de Europese onderlinge maatschappij.

1.2.2

Het EESC hoopt dat het model van de onderlinge maatschappij wordt erkend en dat hiervoor op Europees niveau een samenhangende wettelijke regeling wordt vastgesteld, overeenkomstig het economisch gewicht en de maatschappelijke rol van dit model.

1.2.3

Het statuut zou betrekking moeten hebben op het bestuur en niet op de activiteiten, teneinde de diversiteit van de onderlinge maatschappijen te behouden.

1.2.4

Het statuut moet niet een harmonisatie van de nationale wetgevingen beogen, en moet facultatief blijven.

1.2.5

Er dient een nauwkeurig tijdschema te worden bekendgemaakt voor de indiening en goedkeuring van het ontwerpstatuut van de Europese onderlinge maatschappij.

2.1

Doel van dit advies is zo snel mogelijk een voorstel van de Commissie voor een verordening over het „statuut van de Europese onderlinge maatschappij” te krijgen.

2.2

Het Europees maatschappelijk middenveld en de belanghebbende partijen hebben het gevoel dat zolang er hiervoor geen geschikte juridische grondslag is, de activiteiten van Europese onderlinge maatschappijen in feite worden ontmoedigd. Dit zou ernstige gevolgen hebben op sociaal gebied, in een tijd waarin de overheidsinterventies toch al afbrokkelen, maar ook op gezondheidsgebied (minder rechtvaardige toegang tot gezondheidszorg voor Europese burgers) en op het gebied van de werkgelegenheid (verlies aan arbeidskansen, met inbegrip van gespecialiseerde arbeid), maar ook voor de versterking van de Europese sociale samenhang en het Europese integratieproces.

2.3.1

Het ontwerpstatuut van de Europese onderlinge maatschappij heeft een zeer lange ontstaansgeschiedenis en gaat terug tot 1993 en de Europese richtlijnen over verzekeringen. In dat kader hebben de onderlinge maatschappijen gevraagd dat hun oorspronkelijke bestuursvorm van personenvennootschap wordt erkend in een Europees statuut.

2.3.2

Een eerste ontwerpverordening is ingetrokken in 2006: hoewel de Commissie in 2003 een mededeling over vennootschapsrecht had uitgebracht waarin zij toezegde nieuwe Europese rechtsvormen te creëren, met name voor onderlinge maatschappijen, een toezegging die zij heeft herhaald in het actieplan van 2006 over de modernisering van het vennootschapsrecht en de corporate governance, heeft zij het ontwerpstatuut van de Europese onderlinge maatschappij in 2006 van haar agenda gehaald.

2.3.3

In 2007 hebben de Europese verenigingen van onderlinge maatschappijen het initiatief genomen om dit project nieuw leven in te blazen.

2.3.4

In maart 2010 heeft het Europees Parlement zich in een schriftelijke verklaring uitgesproken vóór het statuut van de Europese onderlinge maatschappij, en in juli 2011 heeft het een verslag opgesteld over de rol van Europese onderlinge maatschappijen, waarin de noodzaak van een statuut werd beklemtoond.

2.3.5

In maart 2013 heeft het Europees Parlement met algemene stemmen een initiatiefverslag van de heer Berlinguer goedgekeurd over de haalbaarheid van een statuut van de Europese onderlinge maatschappij.

2.3.6

In diezelfde periode besloot de Commissie om, in het kader van de Single Market Act, een studie te financieren over de situatie en de moeilijkheden van onderlinge maatschappijen op de interne markt (bekend als de Panteia-studie). Deze belangrijke studie, die op 12 oktober 2012 werd gepubliceerd, gaf voor het eerst een uitvoerig beeld van de juridische en sociaaleconomische context van onderlinge maatschappijen in de lidstaten van de Europese Unie (1).

2.3.7

Aansluitend hierop heeft de Commissie een openbare raadpleging georganiseerd over de conclusies van deze studie (waarvan de resultaten in oktober 2013 zijn gepubliceerd) (2). Deze raadpleging was zo'n groot succes (meer dan 300 antwoorden, waarvan tweederde positief) dat de Commissie vervolgens een impactstudie op touw heeft gezet over de haalbaarheid van het statuut van de Europese onderlinge maatschappij.

2.4

Het EESC heeft in zijn advies uit oktober 2009 over „Diversiteit van ondernemingsvormen” (3) het volgende onderstreept: „Pluralisme en diversiteit van ondernemingsvormen worden in het Verdrag en ook in de praktijk erkend en zijn het resultaat van verschillende juridische statussen die zijn goedgekeurd of nog worden overwogen”. Het Comité rekende de onderlinge maatschappijen tot de ondernemingen van de sociale economie.

2.5

In de bijlage bij de verklaring die werd uitgesproken tijdens het door de Commissie en het EESC georganiseerde evenement over sociaal ondernemerschap (16 en 17 januari 2014, Straatsburg), staat het volgende te lezen: Veel stakeholders zijn van mening dat de beleidsmaatregelen ter bevordering van sociaal ondernemerschap betrekking moeten hebben op alle ondernemingen van de sociale economie (coöperaties, onderlinge maatschappijen, verenigingen, stichtingen, enz.). De EU zou een Europees statuut voor onderlinge maatschappijen moeten voorstellen dat hen in staat stelt grensoverschrijdende activiteiten te ontplooien, fusies aan te gaan en de uitdagingen van de Solvabiliteit II-richtlijn aan te pakken, evenals een Europees statuut voor verenigingen. Tijdens dit evenement heeft Eurocommissaris Tajani, verantwoordelijk voor ondernemingen, aangekondigd dat de Commissie binnenkort een wetgevingsinitiatief op dit gebied zal presenteren.

3.1

Als we naar de rechtsvorm kijken, zien we een grote verscheidenheid aan onderlinge maatschappijen in de EU-lidstaten. Deze verschillende soorten onderlinge maatschappijen en de rol die zij spelen hangen af van de cultuur en traditie in ieder land. Historisch gezien waren het onderlinge maatschappijen die in Europa de eerste vormen van sociale zekerheid hebben geïntroduceerd. Momenteel hebben onderlinge maatschappijen binnen de EU als voornaamste functie om het algemeen belang van hun leden te verdedigen, en hen te beschermen tegen risico's door het aanbieden van verzekeringen, sociale diensten, gezondheidszorg en persoonlijke begeleiding.

3.2

Er zijn in totaal circa 40 soorten onderlinge (of „mutualistische”) organisaties binnen de EU. 95 % van de onderlinge maatschappijen hebben 5 bestuursbeginselen gemeen:

3.3

Het marktaandeel van onderlinge maatschappijen in Europa bedraagt gemiddeld 15,8 % (12,8 % in levensverzekeringen, 20,5 % in schadeverzekeringen). Bovendien wordt geschat dat onderlinge maatschappijen gezondheids- en sociale diensten verlenen aan bijna 230 miljoen Europese burgers, waarvan er ongeveer 100 miljoen zijn gedekt uit hoofde van een verplichte ziektekostenverzekering. Zij bieden werk aan circa 3 50  000 mensen in Europa. Het wordt algemeen erkend dat de economie baat heeft bij de uiteenlopende structuren van onderlinge maatschappijen, omdat deze diversiteit het reactievermogen ten aanzien van veranderingen op de markt verbetert. Dankzij hun langetermijnvisie zijn onderlinge maatschappijen in tijden van crisis bovendien in het voordeel ten opzichte van de kapitaalvennootschappen.

4.1

In de Europese Unie hebben alleen naamloze vennootschappen en coöperaties een Europees statuut. Voor stichtingen wordt hieraan gewerkt, terwijl er voor onderlinge maatschappijen — een vorm van sociale ondernemingen — nog niets is geregeld (4).

4.2

Het Europese integratieproces heeft een grotere mobiliteit van werknemers, ondernemingen en burgers tot gevolg. Zij moeten op het hele grondgebied van de Unie kunnen worden verzekerd tegen gezondheids-, sociale en andere risico's, zonder onderbreking van rechten, voordelen en bescherming.

4.3

De Commissie en de Raad werken momenteel aan de financiële en verzekeringsdiensten (Bazel III, Solvabiliteit II) en aan de detachering en mobiliteit van werknemers; de nieuwe richtlijn inzake grensoverschrijdende zorg is sinds 1 januari 2014 van kracht in de lidstaten. De onderlinge maatschappijen van de lidstaten hebben juridisch echter niet de mogelijkheid om deel te nemen aan het Europese integratieproces en de ontwikkeling van de interne markt, tenzij zij zich omvormen en de status van Europese vennootschap of naamloze vennootschap aannemen. Onderlinge maatschappijen willen dit voorkomen, en het EESC wil de grote verscheidenheid aan ondernemingsvormen, met inbegrip van bedrijven van de sociale economie, beter in de verf zetten om het Europese economisch en sociaal erfgoed in stand te houden.

4.4

Het prudentiële kader voor verzekeraars, „Solvabiliteit II”, is nog een bijkomend argument voor het statuut van de Europese onderlinge maatschappij: dankzij een dergelijk statuut zouden onderlinge maatschappijen kunnen profiteren van de diversifiëring en zouden zij kunnen overgaan tot herverzekeringsactiviteiten en het beheer van activa, teneinde hun kosten terug te dringen, wat dan weer ten goede komt aan hun leden.

4.5

Onderlinge maatschappijen hebben geen toegang tot de kapitaalmarkten; zij hebben dan ook behoefte aan gemeenschappelijke samenwerkingsinstrumenten, ook op Europees niveau, om te voorkomen dat zij op deze zeer competitieve markt ten onder gaan.

4.6

Onderlinge maatschappijen die Europees actief zijn worden niet alleen gedreven door de concurrentie of door de zoektocht naar nieuwe markten, maar vooral door de wil om de dienstverlening aan hun leden te verbeteren.

4.7

Onderlinge maatschappijen in het algemeen hebben behoefte aan een officiële erkenning door de EU, wat hen een juridische grondslag en de legitimiteit zal geven om te kunnen deelnemen aan het Europese integratieproces.

4.8

Indien er een statuut voor de Europese onderlinge maatschappij komt zou dit een erkenning betekenen voor hun bestaan, hun sociaaleconomisch belang en hun specifieke rol voor het risicobeheer van personen, met name op het gebied van sociale bescherming en gezondheid.

4.9

Kortom, het EESC hoopt dat het model van de onderlinge maatschappij wordt erkend en dat hiervoor op Europees niveau een samenhangende wettelijke regeling wordt vastgesteld, overeenkomstig het economisch gewicht en de maatschappelijke rol van dit model. Dit zou bovendien helpen om onnodige administratieve lasten te voorkomen, schaalvoordelen te realiseren en het model van onderlinge maatschappijen in alle lidstaten van de Unie te ontwikkelen (dus ook in de vier lidstaten waar zij nog niet bestaan). Hierbij dient te worden uitgegaan van het nieuwe statuut, de vrijheid van vestiging en de vrijheid van dienstverlening.

5.1

Er bestaat in Europa een grote verscheidenheid aan onderlinge maatschappijen (er zijn circa 40 verschillende soorten geteld), maar ondanks hun verscheidenheid is 95 % op dezelfde bestuursbeginselen gebaseerd. Volgens het EESC zou het statuut dan ook betrekking moeten hebben op het bestuur en niet op de activiteiten.

5.2

Daar het statuut betrekking heeft op onderlinge maatschappijen als groep kan de diversiteit van de Europese onderlinge maatschappijen behouden blijven: de verschillende structuren kunnen hun eigen identiteit behouden, hoewel schaalvoordelen kunnen worden gerealiseerd dankzij gemeenschappelijke aankopen, gemeenschappelijke producten, enz. Om de nationale verscheidenheid aan rechtsvormen te behouden, die kenmerkend is voor onderlinge maatschappijen in Europa, beveelt het EESC aan om als kenmerkend element een zo groot mogelijke statutaire en organisatorische vrijheid van de leden te garanderen.

5.3

Het statuut zal facultatief zijn, zodat het geen invloed heeft op de nationale wetgeving.

5.4

Belangrijk is dat onderlinge maatschappijen zich kunnen groeperen en dat grensoverschrijdende activiteiten worden gepromoot, om de Europese dimensie van onderlinge maatschappijen te ontwikkelen.

5.5

De ontwerpverordening moet het mogelijk maken:

5.6

De Europese onderlinge maatschappij blijft, net als de nationale onderlinge maatschappijen, onderworpen aan de algemene regelgeving van de lidstaten: regels betreffende de betrokkenheid van werknemers bij het besluitvormingsproces, arbeidsrecht, sociale wetgeving, fiscaal recht, mededingingsrecht, industrieel of intellectueel eigendom, insolventieprocedures en staking van betalingen. Bijzondere nationale voorschriften betreffende de werkzaamheden van onderlinge maatschappijen en de controle door de toezichthoudende autoriteiten zouden onbeperkt van toepassing moeten zijn op Europese onderlinge maatschappijen. Voor bovenstaande terreinen en andere niet door deze verordening bestreken terreinen zijn het recht van de lidstaten en het Gemeenschapsrecht dus van toepassing.

5.7

De regels voor de betrokkenheid van werknemers in de Europese onderlinge maatschappij worden vastgesteld in de richtlijnen betreffende de rechten van werknemers, die een onlosmakelijke aanvulling op deze verordening vormen en gelijktijdig daarmee moeten worden toegepast.

5.8

In het statuut van de Europese onderlinge maatschappij zou de mogelijkheid moeten worden voorzien dat de algemene vergadering bestaat uit leden of afgevaardigden van leden. Wat het stemrecht betreft zou naast het beginsel „één persoon = één stem” ook moeten worden voorzien in een gewogen stemming.

—

het statuut van de Europese stichting, PB C 351 van 15.11.2012, blz. 57;

—

coöperatieve vennootschappen, PB C 234 van 22.9.2005, blz. 1;

—

het statuut van de Europese vennootschap, PB C 129 van 27.04.1998, blz. 1.