BIJLAGE

DEEL 1

CAS-nr.: 7440-43-9		Einecs-nr.: 231-152-8
Einecs-naam:	Cadmium
IUPAC-naam:	Cadmium
Rapporteur:	België
Indeling (1):	Carc. Cat. 2; R45 Muta. Cat. 3; R68 Repr. Cat. 3; R62-63 T; R48/23/25 T+; R26 N; R50-53

De risicobeoordeling is gebaseerd op de huidige praktijken in verband met de levenscyclus van de in de Europese Gemeenschap geproduceerde of ingevoerde stof, zoals die is beschreven in de risicobeoordeling die door de rapporterende lidstaat bij de Commissie is ingediend (2).

De risicobeoordeling heeft op basis van de beschikbare informatie uitgewezen dat de stof in de Europese Unie vooral wordt gebruikt voor de fabricage van nikkel-cadmiumbatterijen, maar daarnaast ook als uitgangsmateriaal voor een hele reeks andere cadmiumverbindingen (hoofdzakelijk pigmenten en stabilisatoren). Zij wordt ook gebruikt in coatings en voor de behandeling van oppervlakken (plating) en als component van legeringen. Cadmium komt ook voor als onzuiverheid in andere stoffen; blootstelling kan optreden tijdens diverse activiteiten waarbij ferro- en non-ferromaterialen worden gebruikt (o.a. giet- en (her)smeltprocessen). Als in de werkomgeving cadmium wordt geproduceerd of gebruikt, kunnen werknemers worden blootgesteld aan metallisch-cadmiumstof en/of cadmiumoxidedampen die ontstaan bij verhitting van het metaal. Het betreft daarbij vooral blootstelling door inademing. Blootstelling van de huid kan optreden bij de hantering van metallisch cadmium in poeder- of stofvorm of bij onderhoudsactiviteiten.

Bij het brede publiek, d.w.z. het deel van de bevolking dat niet werkzaam is in de cadmiumindustrie, vindt opname van cadmium (in alle vormen, dus niet uitsluitend als vrij metaal) hoofdzakelijk plaats door het eten van met cadmium verontreinigde levensmiddelen. Het roken van tabak is een belangrijke extra bron van cadmiumblootstelling door inademing.

De blootstelling van het milieu aan cadmium is becijferd op basis van alle bekende antropogene cadmiumemissies die thans plaatsvinden, d.w.z. cadmium dat wordt geëmitteerd door de producenten en verwerkers van cadmium en cadmiumoxide, en voorts cadmium in diffuse bronnen zoals meststoffen, staalproductie, verbranding van olie en steenkool, verkeer, afvalverbranding, stortplaatsen, enz. De plaatselijke blootstelling is geëvalueerd op basis van de door de producenten en verwerkers van cadmium en cadmiumoxide geëmitteerde hoeveelheden, rekening houdend met de voorspelde regionale milieuconcentratie. De blootstelling op regionale en continentale schaal is geëvalueerd op basis van de totaliteit van de antropogene cadmiumemissies, inclusief diffuse emissies; daarbij is uitgegaan van de concentratie die het resultaat is van 60 jaar diffuse emissie. De reële cadmiumconcentraties in het milieu (omgevingsconcentraties) omvatten ook de natuurlijke achtergrondconcentratie van cadmium (van geologische oorsprong of voortkomend uit natuurlijke processen) en cadmium dat in het verleden door de mens in het milieu is gebracht (historische verontreiniging).

RISICOBEOORDELING

A.   Menselijke gezondheid

Deze stof is niet voldoende getest op mogelijke neurotoxische effecten, vooral op de hersenontwikkeling. Er zijn meer epidemiologische en experimentele gegevens vereist om de aard van de blootstelling, de aard van de effecten en het mechanisme achter de neurotoxiciteit preciezer te omschrijven. Omdat de stof evenwel als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt, gelden ten aanzien daarvan normaliter beperkende maatregelen waarop het beschikbaar komen van extra informatie over het eindpunt ontwikkelingstoxiciteit niet van invloed is.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE WERKNEMER

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over acute toxiciteit als gevolg van blootstelling door inademing bij de productie van cadmium, het gebruik van legeringen en hardsoldeer-, zachtsoldeer- en lasscenario's;

—	bezorgdheid over effecten op de vruchtbaarheid en op de voortplantingsorganen als gevolg van blootstelling door inademing bij de productie van metallisch cadmium, de fabricage en recycling van batterijen, de productie van pigmenten, het gebruik van legeringen en hardsoldeerscenario's;

—

bezorgdheid over irritatie van de luchtwegen, toxiciteit voor nieren en beendergestel bij herhaalde blootstelling, genotoxiciteit en carcinogeniteit als gevolg van blootstelling door inademing bij alle industriële toepassingen, aangezien de stof als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE CONSUMENT

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over acute effecten op de luchtwegen als gevolg van blootstelling door inademing bij het gebruik van hardsoldeerbouten (voor doe-het-zelvers) die cadmium bevatten;

—	bezorgdheid over genotoxiciteit en carcinogeniteit, ongeacht de blootstellingsroute, aangezien de stof als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt, als gevolg van het dragen van (ingevoerde) sieraden en/of het gebruik van hardsoldeerbouten (voor doe-het-zelvers) die cadmium bevatten.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE MENS DOOR BLOOTSTELLING VIA HET MILIEU

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over respiratoire toxiciteit als gevolg van blootstelling (hoofdzakelijk door inademing) in de nabijheid van bepaalde puntbronnen;

—	bezorgdheid over toxiciteit voor nieren en beendergestel bij herhaalde blootstelling via het milieu bij volwassenen die roken en/of over geringe ijzerreserves beschikken en/of nabij puntbronnen wonen;

—	bezorgdheid over genotoxiciteit en carcinogeniteit als gevolg van blootstelling via het milieu in alle blootstellingsscenario's, aangezien de stof als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE MENSELIJKE GEZONDHEID (fysisch-chemische eigenschappen)

is dat er momenteel geen behoefte is aan nadere informatie en/of aanvullende tests of andere maatregelen ter beperking van de risico's dan nu al worden toegepast. Deze conclusie is gebaseerd op het feit dat, gezien de tijdens de fabricage en het gebruik uitgeoefende controles, de door de fysisch-chemische eigenschappen van de stof veroorzaakte risico's gering zijn.

B.   Milieu

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

HET AQUATISCHE ECOSYSTEEM (INCLUSIEF SEDIMENTEN)

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid voor het plaatselijke aquatische ecosysteem op vijf locaties met een scenario van cadmiumproductie (metallisch cadmium: één locatie) of cadmiumverwerking (productie van pigmenten: twee locaties; plating; gebruik van legeringen);

—	bezorgdheid voor het plaatselijke aquatische ecosysteem op één recyclinglocatie;

—	bezorgdheid over een stortplaats waarvan de effluenten (met een cadmiumconcentratie van 50 μg/l) rechtstreeks in het oppervlaktewater terechtkomen;

—	bezorgdheid voor wateren in het Verenigd Koninkrijk en het Waalse Gewest (België) op basis van de regionale gemiddelde 90-percentielen van de gemeten cadmiumconcentraties in rivieren en meren;

—	bezorgdheid over de effecten van de emissies van de sector cadmiumplating en cadmiumlegeringen op sedimentbewonende organismen;

—

bezorgdheid over effecten op sedimentbewonende organismen op vier locaties (een voor de productie van metallisch cadmium, twee voor de productie van cadmiumpigmenten en een voor recycling van cadmium) en in vier verwijderingsscenario's (een van verbranding van vast huishoudelijk afval (VHA) en drie van storten van VHA), indien de laagste regionale 10-percentiel van de EU-regio's (Duitse gegevens voor drie stroomgebieden) in de „acid volatile sulphides”-databank wordt gebruikt om te corrigeren voor biologische beschikbaarheid.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

HET TERRESTRISCHE ECOSYSTEEM

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over locaties voor cadmiumplating en voor de productie van cadmiumlegeringen;

—	bezorgdheid voor één regio (VK) op basis van de 90-percentielen van de gemeten cadmiumconcentraties in Europese bodems.

Een conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE LUCHT

kan niet worden getrokken omdat voor:

de lucht geen risicokarakterisering heeft plaatsgevonden.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

MICRO-ORGANISMEN IN AFVALWATERZUIVERINGSINSTALLATIES

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid voor AWZI's, zowel op als buiten de bedrijfsterreinen van platingbedrijven en bedrijven die cadmiumlegeringen gebruiken;

—	bezorgdheid over effecten op de micro-organismen in de AWZI in het geval van een recyclingbedrijf voor nikkel-cadmiumbatterijen dat zijn effluenten naar een AWZI buiten het bedrijf afvoert.

De conclusie van de beoordeling van de risico's inzake

SECUNDAIRE VERGIFTIGING

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid voor één regio (VK) op basis van de 90-percentiel van de gemeten cadmiumconcentraties in Europese bodems.

STRATEGIE TER BEPERKING VAN DE RISICO'S

Voor DE WERKNEMER

De wetgeving ter bescherming van de werknemers die momenteel op communautair niveau van kracht is, met name Richtlijn 2004/37/EG van de Raad (3) (de „richtlijn carcinogene en mutagene agentia”), wordt in het algemeen als een afdoende kader beschouwd om de aan de stoffen verbonden risico's te beperken voor zover dit nodig is, en deze wetgeving is van toepassing.

Binnen dit kader wordt aanbevolen:

—	overeenkomstig Richtlijn 98/24/EG (4) of Richtlijn 2004/37/EG, naargelang passend is, op communautair niveau grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling aan cadmium alsook een biologische grenswaarde voor cadmium vast te stellen.

Voor DE CONSUMENT

—

overwogen moet worden om op communautair niveau via Richtlijn 76/769/EEG van de Raad (5) (richtlijn op de markt brengen en gebruik) beperkingen op te leggen aan het op de markt brengen en het gebruik van hardsoldeerbouten en cadmiumhoudende sieraden die bestemd zijn om in contact te komen met de huid.

Voor DE MENS DOOR BLOOTSTELLING VIA HET MILIEU

—	overwogen moet worden op de grenswaarden voor cadmium in levensmiddelen te herzien die zijn vastgesteld bij Verordening (EG) nr. 1881/2006 tot vaststelling van de maximumgehalten aan bepaalde verontreinigingen in levensmiddelen (6);

—	een grenswaarde vast te stellen voor cadmium in tabaksbladeren en -melanges krachtens Richtlijn 2001/37/EG van de Raad (7) (richtlijn tabaksproducten);

—	op communautair niveau maximumconcentraties voor cadmium in meststoffen vast te stellen, rekening houdend met de uiteenlopende omstandigheden in de verschillende regio's van de Gemeenschap.

DEEL 2

CAS-nr.: 1306-19-0		Einecs-nr.: 215-146-2
Molecuulformule:	CdO
Einecs-naam:	Cadmiumoxide
IUPAC-naam:	Cadmiumoxide
Rapporteur:	België
Indeling (8):	Carc. Cat. 2; R45 Muta. Cat. 3; R68 Repr. Cat. 3; R62-63 T; R48/23/25 T+; R26 T+; R26 N; R50-53

De risicobeoordeling is gebaseerd op de huidige praktijken in verband met de levenscyclus van de in de Europese Gemeenschap geproduceerde of ingevoerde stof, zoals beschreven in de risicobeoordeling die door de rapporterende lidstaat bij de Commissie is ingediend.

De risicobeoordeling heeft op basis van de beschikbare informatie uitgewezen dat de stof in de Europese Unie vooral wordt gebruikt voor de fabricage van nikkel-cadmiumbatterijen, maar daarnaast ook als uitgangsmateriaal voor een hele reeks andere cadmiumverbindingen, hoofdzakelijk pigmenten en stabilisatoren. Cadmiumoxide komt ook voor als onzuiverheid in andere stoffen; blootstelling kan optreden tijdens diverse activiteiten waarbij ferro- en non-ferromaterialen worden gebruikt (o.a. giet- en (her)smeltprocessen). Als in de werkomgeving cadmiumoxide wordt geproduceerd of gebruikt, kunnen werknemers worden blootgesteld, vooral door het inademen van stof of dampen. Blootstelling van de huid kan optreden bij de hantering van cadmiumoxide in poeder- of stofvorm of bij onderhoudsactiviteiten. Bij het brede publiek, d.w.z. het deel van de bevolking dat niet werkzaam is in de cadmiumindustrie, vindt opname van cadmium (in alle vormen, dus niet uitsluitend als cadmiumoxide) hoofdzakelijk plaats door het eten van met cadmium verontreinigde levensmiddelen. Het roken van tabak is een belangrijke extra bron van blootstelling aan cadmium (hoofdzakelijk cadmiumoxide) door inademing.

De blootstelling van het milieu aan cadmium is becijferd op basis van alle bekende antropogene cadmiumemissies die thans plaatsvinden, d.w.z. cadmium dat wordt geëmitteerd door de producenten en verwerkers van cadmium en cadmiumoxide, en voorts cadmium in diffuse bronnen zoals meststoffen, staalproductie, verbranding van olie en steenkool, verkeer, afvalverbranding, stortplaatsen, enz. De plaatselijke blootstelling is geëvalueerd op basis van de door de producenten en verwerkers van cadmium en cadmiumoxide geëmitteerde hoeveelheden, rekening houdend met de voorspelde regionale milieuconcentratie. De blootstelling op regionale en continentale schaal is geëvalueerd op basis van de totaliteit van de antropogene cadmiumemissies, inclusief diffuse emissies; daarbij is uitgegaan van de concentratie die het resultaat is van 60 jaar diffuse emissie. De reële cadmiumconcentraties in het milieu (omgevingsconcentraties) omvatten ook de natuurlijke achtergrondconcentratie van cadmium (van geologische oorsprong of voortkomend uit natuurlijke processen) en cadmium dat in het verleden door de mens in het milieu is gebracht (historische verontreiniging).

RISICOBEOORDELING

A.   Menselijke gezondheid

Deze stof is niet voldoende getest op mogelijke neurotoxische effecten, vooral op de hersenontwikkeling. Er zijn meer epidemiologische en experimentele gegevens vereist om de aard van de blootstelling, de aard van de effecten en het mechanisme achter de neurotoxiciteit preciezer te omschrijven. Omdat de stof evenwel als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt, gelden ten aanzien daarvan normaliter beperkende maatregelen waarop het beschikbaar komen van extra informatie over het eindpunt ontwikkelingstoxiciteit niet van invloed is.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE WERKNEMER

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over acute toxiciteit als gevolg van blootstelling door inademing bij de productie van cadmiumoxide;

—	bezorgdheid over effecten op de vruchtbaarheid en op de voortplantingsorganen als gevolg van blootstelling door inademing bij de productie van cadmiumoxide, de fabricage en recycling van batterijen en de productie van pigmenten;

—

bezorgdheid over irritatie van de luchtwegen, toxiciteit voor nieren en beendergestel bij herhaalde blootstelling, genotoxiciteit en carcinogeniteit als gevolg van blootstelling door inademing bij alle industriële toepassingen, aangezien de stof als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE CONSUMENT

is dat er momenteel geen behoefte is aan nadere informatie en/of aanvullende tests of andere maatregelen ter beperking van de risico's dan nu al worden toegepast. Deze conclusie is op de volgende gronden bereikt:

—	in de scenario's die in de risicobeoordeling zijn onderzocht, wordt cadmiumoxide alleen gebruikt voor de vervaardiging van nikkel-cadmiumbatterijen en in dat geval is de blootstelling van de consument hetzij onbestaand, hetzij verwaarloosbaar.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE MENS DOOR BLOOTSTELLING VIA HET MILIEU

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over respiratoire toxiciteit als gevolg van blootstelling (hoofdzakelijk door inademing) in de nabijheid van bepaalde puntbronnen;

—	bezorgdheid over toxiciteit voor nieren en beendergestel bij herhaalde blootstelling via het milieu bij volwassenen die roken en/of over geringe ijzerreserves beschikken en/of nabij puntbronnen wonen;

—	bezorgdheid over genotoxiciteit en carcinogeniteit als gevolg van blootstelling via het milieu in alle scenario's, aangezien de stof als een carcinogeen zonder drempelwaarde is aangemerkt.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE MENSELIJKE GEZONDHEID (fysisch-chemische eigenschappen)

is dat er momenteel geen behoefte is aan nadere informatie en/of aanvullende tests of andere maatregelen ter beperking van de risico's dan nu al worden toegepast.

Deze conclusie is op de volgende gronden bereikt:

—	gezien de tijdens de fabricage en het gebruik uitgeoefende controles zijn de risico's die door de fysisch-chemische eigenschappen van de stof worden veroorzaakt, gering.

B.   Milieu

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

HET AQUATISCHE ECOSYSTEEM (INCLUSIEF SEDIMENTEN)

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid voor het plaatselijke aquatische ecosysteem op vijf locaties met een scenario van cadmiumproductie (metallisch cadmium: één locatie) of cadmiumverwerking (productie van pigmenten: twee locaties; plating; gebruik van legeringen);

—	bezorgdheid voor het plaatselijke aquatische ecosysteem op één recyclinglocatie;

—	bezorgdheid over een stortplaats waarvan de effluenten (met een cadmiumconcentratie van 50 μg/l) rechtstreeks in het oppervlaktewater terechtkomen;

—	bezorgdheid voor wateren in het Verenigd Koninkrijk en het Waalse Gewest (België) op basis van de regionale gemiddelde 90-percentielen van de gemeten cadmiumconcentraties in rivieren en meren;

—	bezorgdheid over de effecten van de emissies van de sector cadmiumplating en cadmiumlegeringen op sedimentbewonende organismen;

—

bezorgdheid over effecten op sedimentbewonende organismen op vier locaties (een voor de productie van metallisch cadmium, twee voor de productie van cadmiumpigmenten en een voor recycling van cadmium) en in vier verwijderingsscenario's (een van verbranding van VHA en drie van storten van VHA), indien de laagste regionale 10-percentiel van de EU-regio's (Duitse gegevens voor drie stroomgebieden) in de „acid volatile sulphides”-databank wordt gebruikt om te corrigeren voor biologische beschikbaarheid.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

HET TERRESTRISCHE ECOSYSTEEM

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid over locaties voor cadmiumplating en voor de productie van cadmiumlegeringen;

—	bezorgdheid voor één regio (VK) op basis van de 90-percentielen van de gemeten cadmiumconcentraties in Europese bodems.

Een conclusie van de beoordeling van de risico's voor

DE LUCHT

kan niet worden getrokken omdat voor de lucht geen risicokarakterisering heeft plaatsgevonden.

De conclusie van de beoordeling van de risico's voor

MICRO-ORGANISMEN IN AFVALWATERZUIVERINGSINSTALLATIES

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid voor AWZI's, zowel op als buiten de bedrijfsterreinen van platingbedrijven en bedrijven die cadmiumlegeringen gebruiken;

—	bezorgdheid over effecten op de micro-organismen in de AWZI in het geval van een recyclingbedrijf voor nikkel-cadmiumbatterijen dat zijn effluenten naar een AWZI buiten het bedrijf afvoert.

De conclusie van de beoordeling van de risico's inzake

SECUNDAIRE VERGIFTIGING

is dat specifieke maatregelen moeten worden getroffen om de risico's te beperken. Deze conclusie is gebaseerd op:

—	bezorgdheid voor één regio (VK) op basis van de 90-percentiel van de gemeten cadmiumconcentraties in Europese bodems.

STRATEGIE TER BEPERKING VAN DE RISICO'S

Voor DE WERKNEMER:

De wetgeving ter bescherming van de werknemers die momenteel op communautair niveau van kracht is, met name Richtlijn 2004/37/EG (3) (de „richtlijn carcinogene en mutagene agentia”), wordt in het algemeen als een afdoende kader beschouwd om de aan de stoffen verbonden risico's te beperken voor zover dit nodig is, en deze wetgeving is van toepassing.

Binnen dit kader wordt aanbevolen:

—	overeenkomstig Richtlijn 98/24/EG (4) of Richtlijn 2004/37/EG, naargelang passend is, op communautair niveau grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling aan cadmiumoxide alsook een biologische grenswaarde voor cadmiumoxide vast te stellen.

Voor DE MENS DOOR BLOOTSTELLING VIA HET MILIEU:

—	overwogen moet worden op de grenswaarden voor cadmiumoxide in levensmiddelen te herzien die zijn vastgesteld bij Verordening (EG) nr. 1881/2006 tot vaststelling van de maximumgehalten aan bepaalde verontreinigingen in levensmiddelen (6);

—	een grenswaarde vast te stellen voor cadmium in tabaksbladeren en -melanges krachtens Richtlijn 2001/37/EG (7) (richtlijn tabaksproducten);

—	op communautair niveau maximumconcentraties voor cadmiumoxide in meststoffen vast te stellen, rekening houdend met de uiteenlopende omstandigheden in de verschillende regio's van de Gemeenschap.

---

(1)  De indeling van deze stof is vastgesteld bij Richtlijn 2004/73/EG van de Commissie van 29 april 2004 tot negenentwintigste aanpassing aan de vooruitgang van de techniek van Richtlijn 67/548/EEG van de Raad betreffende de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen (PB L 152 van 30.4.2004, blz. 1, gerectificeerde versie in PB L 216 van 16.6.2004, blz. 3).

(2)  Het volledige risicobeoordelingsverslag is te vinden op de website van het Europees Bureau voor chemische stoffen:

http://ecb.jrc.it/existing-substances/

(3)  PB L 158 van 30.4.2004.

(4)  PB L 131 van 5.5.1998, blz. 11.

(5)  PB L 262 van 27.9.1976, blz. 201.

(6)  PB L 394 van 20.12.2006, blz. 5.

(7)  PB L 194 van 18.7.2001.

(8)  De indeling van deze stof is vastgesteld bij Richtlijn 2004/73/EG van de Commissie van 29 april 2004 tot negenentwintigste aanpassing aan de vooruitgang van de techniek van Richtlijn 67/548/EEG van de Raad betreffende de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen (PB L 152 van 30.4.2004, blz. 1, gerectificeerde versie in PB L 216 van 16.6.2004, blz. 3).