19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/8

—

is ervan overtuigd dat het consumentenbeleid ertoe zal bijdragen dat de EU de crisis sneller te boven zal komen: bewuste consumenten zijn de voorwaarde voor de productie van veilige, hoogwaardige en concurrerende producten en diensten, en dragen bij aan een duurzaam herstel van de economie;

en roept de Europese Commissie op om

—

lokale en regionale overheden binnen hun bevoegdheden de passende instrumenten ter beschikking te stellen om de consumenten te beschermen;

—

nauw samen te werken met nationale, regionale en lokale overheden. Ook als wordt verwacht dat de acties van de consumentenagenda, gezien hun aard, vooral door communautaire en nationale instanties zullen worden uitgevoerd, spelen lokale overheden toch een belangrijke rol, daar zij de lokale gemeenschappen vertegenwoordigen en in staat zijn doeltreffend bij te dragen aan het opleggen van de maatregelen;

—

niet uit het oog te verliezen dat lokale overheden zelf ook consumenten van producten en diensten zijn en bijgevolg ook een veilig kader nodig hebben en verlangen om hun eigen belangen en die van de lokale gemeenschappen die zij vertegenwoordigen en die vaak ook bijdragen aan hun begroting, veilig te stellen;

—

te erkennen dat consumenten ook via educatie mondig kunnen worden gemaakt en dat lokale en regionale overheden en het maatschappelijk middenveld moeten worden betrokken bij voorlichtingscampagnes voor de consument;

—

met middelen en technische knowhow de toezichthoudende mechanismen te versterken in gebieden die onder permanente geografische of demografische handicaps gebukt gaan.

Rapporteur

Spyros SPYRIDON (EL/EVP), lid van de regioraad van Attica

Referentiedocument

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's: Een Europese consumentenagenda – Vertrouwen en groei stimuleren –

COM(2012) 225 final

1.

is ingenomen met de bijzonder gedetailleerde mededeling van de Europese Commissie over een breed spectrum van kwesties die met consumentenbescherming verband houden.

2.

De consumentenagenda is een samenhangend en geïntegreerd instrument voor de ontwikkeling van acties in het kader van de beleidsmatige bescherming van de consument. De erkenning van de omvang van de uitdaging om de consument meer zeggenschap te geven en de interne markt kracht bij te zetten, is veelbetekenend. Goed geïnformeerde en bewust kiezende consumenten vormen de sleutel voor de tenuitvoerlegging van de Europa 2020-strategie.

3.

Het baart het CvdR zorg dat, hoewel de agenda tamelijk omvangrijk is, medische diensten niet zijn opgenomen, die een belangrijk onderdeel zijn van het consumentenbeleid. Deze diensten worden verleend aan consumenten, consumenten betalen ervoor en de diensten zijn in ruime mate een taak van algemeen belang. Het gezondheidsbeleid dient daarom op de agenda te komen als een voor consumenten relevant beleid.

4.

De Europese Commissie kiest terecht voor de volgende vier grote thematische doelstellingen: 1) verbetering van de consumentenveiligheid, 2) kennisvermeerdering, 3) betere uitvoering, krachtiger handhaving en mogelijkheden tot verhaal, en 4) afstemming van rechten en relevant beleid op economische en maatschappelijke veranderingen. Op die gebieden moet het beleid inzake consumentenbescherming worden toegespitst. Er is meer transparantie en betere en vergelijkbare informatie geboden, zodat consumenten in staat worden gesteld rationelere keuzes te maken.

5.

Bij de uitstippeling van de maatregelen moet het beginsel van de evenredigheid van de te nemen maatregelen in acht worden genomen en moet met name aandachtig worden gekeken naar de kosten-batenverhouding.

6.

Het is van belang dat de doeltreffendheid en correctheid van de te nemen maatregelen worden verzekerd, met name op het gebied van gezondheid en veiligheid. De regelingen moeten ook van de nodige flexibiliteit getuigen zodat zij kunnen worden afgestemd op de regionale specifieke situatie, de behoeften van kwetsbare groepen en de snelle marktontwikkelingen, teneinde de consument te beschermen.

7.

Bij de tenuitvoerlegging van de maatregelen moet naast de bovengenoemde sectorale maatregelen in het kader van de bestaande bevoegdheden ook worden voorzien in een horizontale benadering zodat rekening wordt gehouden met de rechten van consumenten in alle Europese beleidslijnen.

8.

Het CvdR wijst erop dat de doelstelling van territoriale samenhang, die met het Verdrag van Lissabon is geïntroduceerd, onvoldoende in het licht wordt gesteld. In het bijzonder is het zaak aandacht te schenken aan de noodzakelijke bescherming van met name kwetsbare groepen consumenten, die moeilijk toegang tot de markten krijgen, slechts beperkte keuzemogelijkheden hebben of moeilijkheden ondervinden bij de uitoefening van hun rechten. Dit is het geval in zeer afgelegen, dun bevolkte en berg- of eilandgebieden waar er onvoldoende marktwerking is.

9.

In dit verband zij gewezen op het toenemende belang van internet voor deze categorie consumenten. Aldus krijgen zij immers toegang tot de markten, worden zij geïnformeerd, kunnen zij producten en diensten vergelijken en in geval van geschillen hun rechten doen gelden.

10.

Het is van belang met middelen en technische knowhow de toezichthoudende mechanismen te versterken in gebieden die onder permanente geografische of demografische handicaps gebukt gaan.

11.

De Europese Commissie en de nationale wetgevende instanties moeten erop toezien dat de getroffen maatregelen afgestemd zijn op de mogelijkheden van de producenten in probleemgebieden. De kosten en de aanpassingstijd voor deze categorieën kunnen immers erg verschillen van die in andere Europese regio's.

12.

Er zij op gewezen dat de Digitale Agenda in het kader van de Europa 2020-strategie absoluut ten uitvoer moet worden gelegd daar internet voor alle categorieën consumenten bijzonder belangrijk is. Europese, nationale en regionale overheden moeten met het oog daarop actief samenwerken om aldus de levenskwaliteit van de Europese burgers te verbeteren.

13.

Opgemerkt zij dat het internet een grote invloed heeft op de jongere generaties die, zoals blijkt, meer gebruik maken van nieuwe technologieën maar ook kwetsbaarder zijn dan volwassenen.

14.

Kwetsbare bevolkingsgroepen als ouderen, kansarmen en personen met bijzondere behoeften gebruiken het internet minder. Met name gebieden met geografische handicaps hebben meer te kampen met het probleem van vergrijzing dan andere gebieden. Deze bevolkingsgroepen beschikken algemeen over minder mogelijkheden om de kansen aan te grijpen die worden geboden door de interne markt en om hun rechten te doen gelden. In samenwerking met lokale en regionale overheden moeten inspanningen worden geleverd om via gerichte acties het welzijn van ook deze categorie burgers te bevorderen.

15.

Gelet op de moeilijkheden waarmee regio's en gemeenten geconfronteerd worden – met name op het platteland, berggebieden en eilanden, alsook de perifere en ultraperifere gebieden – voor een verbeterde toegang tot internet, steunt het CvdR de recente voorstellen van de Commissie voor wetswijzigingen betreffende staatssteun. Het voorstel van de Commissie vermeldt onder andere dat vrijstelling van de verplichting tot kennisgeving van steun inzake toegang tot snel internet verenigbaar is met de interne markt.

16.

De Commissie wordt opgeroepen om samen met de lidstaten initiatieven te ontplooien ter verbetering van de elektronische vaardigheden van consumenten en daarbij te verzekeren dat alle groepen burgers toegang hebben tot de eengemaakte digitale markt en ten volle de voordelen ervan genieten.

17.

De snelle ontwikkeling van de elektronische handel is van doorslaggevend belang voor de consument daar ze hem meer keuzemogelijkheden biedt. Dit geldt vooral voor burgers die in moeilijk toegankelijke, afgelegen of perifere gebieden leven, maar ook voor hen die onder verminderde mobiliteit te lijden hebben en anders geen toegang zouden hebben tot zo'n ruim keuzeaanbod.

18.

Een bijzonder belangrijk thema, dat verder gaat dan de consumentenagenda, is de veiligheid van het internet. Het is zaak alle passende maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat dit waardevolle instrument wordt gebruikt ten dienste van de Europese burgers, ongeacht of zij consumenten zijn dan wel als ondernemers actief zijn, en dat criminele of ongewenste praktijken worden vermeden, zoals bv. misbruik van persoonsgegevens of schending van eigendomsrechten.

19.

Het is verheugend dat de Commissie voornemens is om met wetgevingsvoorstellen te komen betreffende onlinegeschillenbeslechting (ODR) en alternatieve geschillenbeslechting (ADR), als belangrijk instrument voor territoriale samenhang. Het CvdR is het eens met de Commissie dat de rechtshandhaving voor de consument via buitengerechtelijke beslechting van geschillen gemakkelijker moet worden maar vindt niettemin dat het toepassingsgebied van de richtlijnen in het kader van de bevoegdheden van de EU tot kwesties met een grensoverschrijdend karakter moet worden beperkt.

20.

Het is zaak dat lokale en regionale overheden binnen hun bevoegdheden kunnen beschikken over de passende instrumenten om de consumenten te beschermen. Aangezien thans het meerjarig financieel kader voor de periode 2014-2020 wordt besproken, grijpt het CvdR deze gelegenheid aan en stelt het in dit verband voor een beroep te doen op de middelen van de structuurfondsen alsook op de vooruitzichten van de nationale hervormingsprogramma's voor de tenuitvoerlegging van de consumentenagenda.

21.

Wat met name de structuurfondsen betreft, stelt het voor maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de financiering van ondernemingen wordt gekoppeld aan criteria die gebaseerd zijn op de verplichtingen en algemene houding die ondernemingen moeten hebben t.o.v. consumenten (bv. duurzame productie) in plaats van op gegevens die vooral de economische levensvatbaarheid betreffen.

22.

Daarbij is het zaak dat Europese, nationale, regionale en lokale overheden nauw samenwerken bij de tenuitvoerlegging van de maatregelen. Ook als wordt verwacht dat de acties van de consumentenagenda, gezien hun aard, vooral door communautaire en nationale instanties zullen worden uitgevoerd, spelen lokale overheden toch een belangrijke rol, daar zij de lokale gemeenschappen vertegenwoordigen en in staat zijn doeltreffend bij te dragen aan het opleggen van de maatregelen.

23.

Er mag niet uit het oog worden verloren dat regionale en lokale overheden zelf ook consumenten van producten en diensten zijn en bijgevolg ook een veilig kader nodig hebben en verlangen om hun eigen belangen en die van de lokale gemeenschappen die zij vertegenwoordigen en die vaak ook bijdragen aan hun begroting, veilig te stellen.

24.

Het streven naar een doeltreffende toepassing van de agenda tijdens de huidige economische crisis mag niet als een luxe worden opgevat. Integendeel: het CvdR is ervan overtuigd dat het consumentenbeleid ertoe zal bijdragen dat de EU de crisis sneller te boven zal komen: bewuste consumenten zijn de voorwaarde voor de productie van veilige, hoogwaardige en concurrerende producten en diensten, en dragen bij aan een duurzaam herstel van de economie.

25.

De huidige financiële crisis zal de consumptiegewoonten van de burgers grondig wijzigen daar enerzijds de sociale ongelijkheden zullen toenemen en anderzijds het beschikbare inkomen bij de consument zal verminderen. Als gevolg daarvan zal de consument zijn toevlucht nemen tot nieuwe consumptiewijzen waarbij hij meer controle zal willen over zijn transacties, over meer en begrijpelijke informatie zal willen beschikken, alsook de mogelijkheid zal willen hebben om te vergelijken, op zijn oorspronkelijke beslissing terug te komen en zijn rechten te laten gelden in geval van geschillen. De Commissie moet rekening houden met de nieuwe omstandigheden en de agenda aangrijpen om ervoor te zorgen dat optimale voorwaarden worden geschapen om het welzijn van de burgers te bevorderen, zoals overigens ook in het Verdrag van Lissabon wordt voorgeschreven.

26.

Om de consument in staat te stellen de verhouding prijs-kwaliteit van een product correct in te schatten moet er meer informatie worden verstrekt en moet de traceerbaarheid van de producten verzekerd worden.

27.

Het gevaar neemt toe dat consumenten keuzes gaan maken die zijn ingegeven door de kostprijs van de goederen, ten koste van de kwaliteit. Wat met name de handel aan de Europese grenzen betreft, dreigen er meer gevallen van sluikhandel voor te komen.

28.

Het CvdR is ingenomen met het voorstel van de Commissie om een studie te verrichten naar de gevolgen van de overmatige schuldenlast van huishoudens. Deze studie mag zich niet beperken tot wijzen om het probleem te lijf te gaan – een probleem dat wegens de financiële crisis niet te overziene afmetingen heeft aangenomen – maar moet ook de oorzaken ervan onderzoeken en maatregelen voorstellen als bv. het verzekeren van „verantwoorde leningen” en andere specifieke acties om de gevolgen van de schuldenlast te verzachten.

29.

Het is zaak een regeling te treffen wat betreft de veiligheid van medische producten en diensten, waarover recentelijk veel te doen is geweest.

30.

Het CvdR stelt met bezorgdheid vast dat uit de mededeling blijkt dat slechts 2% van de ondervraagden correct op de vragenlijst m.b.t. hun rechten heeft geantwoord. Dit is een bijzonder laag percentage en het CvdR roept de Commissie en de lidstaten dan ook op hun inspanningen op te voeren om meer bekendheid te geven aan de rechten van consumenten. Het voorstel om voorlichtingscampagnes op Europees niveau op te zetten, is een stap in de goede richting. Lokale en regionale overheden kunnen een bijdrage leveren in samenwerking met de consumentenorganisaties.

31.

De Commissie stelt ook terecht dat de handhavingsorganen méér moeten doen met minder middelen. Hiervoor is nauwgezette planning en consequent onderzoek van de doeltreffendheid van de maatregelen nodig, zodat het beste resultaat wordt behaald.

32.

Ook via educatie kunnen consumenten mondig worden gemaakt, en in dat verband zij gewezen op het belang van de deelname van lokale en regionale overheden en het maatschappelijk middenveld aan voorlichtingscampagnes voor de consument. Er moet ruimte worden gelaten om de voorlichtingscampagnes aan te passen aan de specifieke regionale kernmerken. Er moet in de onderwijsprogramma's van scholen en universiteiten meer aandacht worden geschonken aan de voorbereiding van de jongere generaties, zodat ze zich tot bewuste consumenten kunnen ontwikkelen. Bovendien moet de rol die het volwassenenonderwijs speelt niet uit het oog worden verloren.

33.

Het CvdR onderschrijft het voorstel om de problemen aan de bron aan te pakken, via maatregelen die de ondernemingen ertoe aanzetten zich aan te passen. Bij deze benadering moet evenwel ook rekening worden gehouden met de specificiteit van de producenten in elk land en elke regio, maar ook elders in de wereld waar er leveranciers zijn. De stimuli moeten opwegen tegen de kosten van de afstemming op de nieuwe regelingen die eraan komen, en er moet rekening worden gehouden met de aanpassingscapaciteit van de ondernemingen.

34.

Bij de tenuitvoerlegging van het consumentenbeleid moet de Europese Commissie de rechtsorde van de lidstaten en het subsidiariteitsbeginsel in acht nemen. Tegelijkertijd moeten de lidstaten ervoor zorgen dat er, bij de omzetting van de communautaire wetgeving in het nationale recht, naast de maatregelen die daarvoor noodzakelijk zijn, geen extra eisen worden opgelegd. Dit belet niet dat de lidstaten in specifieke gevallen een hoger niveau van consumentenbescherming kunnen nastreven.

35.

Om de consumenten zo veel mogelijk van de verbeteringen in de wetgeving te laten profiteren, moeten zij ook op de hoogte worden gebracht van de wijzigingen. Er zij dan ook gewezen op de mogelijkheid van de regionale en lokale overheden om deel te nemen aan acties die de consumenten informeren over hun rechten en de wijzigingen die in hun belang in de wetgeving zullen worden aangebracht.

36.

Het CvdR is ingenomen met de verwijzing in de consumentenagenda naar gezamenlijke acties en spoort de Commissie aan om hiervoor een specifiek kader uit te werken. De Commissie zou zich in haar voorstellen voor rechtsinstrumenten voor collectieve acties tot algemene regelgeving moeten beperken die desnoods aan de lidstaten minimumnormen oplegt, maar niet meer dan dat: verder zou het aan de lidstaten moeten worden overgelaten om tot in bijzonderheden te bepalen hoe, met inachtneming van de heersende juridische traditie, wordt vormgegeven aan rechtsinstrumenten voor collectieve acties. Mocht de EU aanspraak maken op een regelgevende bevoegdheid voor bijkomende rechtsinstrumenten voor collectieve acties, dan moeten die rechtsinstrumenten wel worden afgestemd op het rechtsstelsel van de lidstaten en de systemen die de lidstaten hanteren om recht te handhaven.

37.

Het CvdR is ervan overtuigd dat een sterke vertegenwoordiging van de consumenten in de besluitvormingsorganen nodig is om een geïntegreerde consumentenstrategie te bevorderen. In dit verband zij gewezen op de rol van consumentenorganisaties die een totaalbeeld hebben van de kwesties die de consument in zijn dagelijkse leven bezighouden, en die bijgevolg mee naar oplossingen kunnen helpen zoeken waar dit gevraagd wordt. Tegelijkertijd vormen deze organisaties een kanaal voor communicatie tussen burgers en overheid en maken zij het mogelijk dat de informatie van boven naar onder doorstroomt. Het CvdR erkent dat er speelruimte is om de betrekkingen tussen lokale en regionale overheden en de consumentenorganisaties, op zowel primair als secundair niveau, te verbeteren, en roept de lidstaten tevens op om, naargelang van de behoeften, deze organisaties kracht bij te zetten, door eventueel hiervoor in een werkingskader te voorzien.

38.

Het is evident dat burgers vertrouwen moeten kunnen hebben in de handhavingsautoriteiten. Dit kan worden verzekerd door een correcte tenuitvoerlegging van de regelingen alsook door de burgers de mogelijkheid te geven zich tot deze autoriteiten te wenden in geval van geschillen.

39.

Ondernemingen over de hele productieketen moeten van hun kant ervan worden overtuigd dat het beter is de verplichtingen op basis van de wetgeving na te komen dan dit niet te doen. Er moet worden beklemtoond dat de voorlichting over kwesties van consumentenwetgeving niet beperkt mag worden tot consumenten maar ook tot ondernemingen moet worden uitgebreid.

40.

Wat de rol van bemiddelaars betreft, onderschrijft het CvdR de opmerking dat deze steeds groter wordt, met name bij internetdiensten. Het is dan ook van het hoogste belang dat transparantie en betrouwbaarheid gewaarborgd zijn, alsook dat recht geschiedt en sancties worden uitgevaardigd in het geval van insolvente bemiddelaars. Een en ander veronderstelt dat er controle- en toezichtstructuren in het leven worden geroepen in zowel de lidstaten als op EU-niveau.

41.

Het CvdR stelt tevens voor, wat met name het voornemen van de Commissie betreft om met bemiddelaars en handelaars samen te werken ter verbetering van het kader dat de handelsbetrekkingen regelt, bindende voorschriften goed te keuren inzake commerciële garanties, om aldus een belangrijke lacune in de bescherming van de consument aan te vullen.

42.

De Commissie moet verzekeren dat de lidstaten de wetgeving ter verdieping van de interne markt tijdig omzetten en vooral dat ze ze onverkort toepassen.

43.

Het CvdR betreurt dat de geplande begroting voor acties in het kader van de consumentenagenda beperkt is en jaarlijks slechts ca. 0,05 euro per Europese burger bedraagt. Het vestigt de aandacht van de Europese Commissie er dan ook op dat zij bijzonder voorzichtig moet zijn bij de uitstippeling en tenuitvoerlegging van deze maatregelen, zodat toch een optimaal resultaat kan worden behaald.

44.

Het CvdR zal blijven toezien op de snelle en doeltreffende tenuitvoerlegging van de Europese consumentenagenda ten dienste van een betere levenskwaliteit van de Europese burgers.