12.12.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 357/1

1.

Op 18 februari 2002 heeft Frankrijk de Commissie in kennis gesteld van haar voornemen om herstructureringssteun te verlenen aan de Société Nationale Maritime Corse-Méditerranée (hierna „de SNCM” genoemd). Op 3 juli 2002 is deze kennisgeving aangevuld (3). Dit herstructureringsplan volgde op de aanmelding door de Franse autoriteiten op 20 december 2001 van een kasvoorschot van 22,5 miljoen EUR dat door de Compagnie Générale Maritime et Financière (hierna „de CGMF” genoemd) (4) aan de SNCM was verleend als reddingssteun. Bij besluit van 17 juli 2002 (5) (hierna „het besluit van 2002” genoemd) heeft de Commissie de reddingssteun ten gunste van de SNCM in het kader van de in artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag bedoelde staatssteunprocedure goedgekeurd. De aangemelde herstructureringssteun bestond in een herkapitalisatie van de SNCM door de CGMF voor een bedrag van 76 miljoen EUR.

2.

Bij brief van 19 augustus 2002 heeft de Commissie de Franse autoriteiten in kennis gesteld van haar besluit om de formele onderzoeksprocedure (6) van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag en artikel 6 van Verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad (7) in te leiden.

3.

Op 8 oktober 2002 (8) hebben de Franse autoriteiten hun opmerkingen over het besluit van 19 augustus 2002 (9) aan de Commissie kenbaar gemaakt.

4.

Op verzoek van de Franse autoriteiten zijn op 24 oktober 2002, 3 december 2002 en 25 februari 2003 werkvergaderingen met de diensten van de Commissie gehouden.

5.

In het kader van de inleiding van de procedure heeft de Commissie opmerkingen van twee ondernemingen ontvangen, namelijk Corsica Ferries France (hierna „de CFF” genoemd), op 8 januari 2003 (10), en STIM d’Orbigny groep Stef-TFE (hierna „de STIM” genoemd), op 7 januari 2003, alsook van een aantal Franse lokale overheden, op 18 december 2002 en op 9 en 10 januari 2003. Zij heeft deze opmerkingen voor een reactie aan Frankrijk doorgezonden bij brieven van respectievelijk 13 en 16 januari en 5 en 21 februari 2003.

6.

Op 13 februari 2003 (11) en 27 mei 2003 (12) hebben de Franse autoriteiten hun commentaar op de opmerkingen van de CFF en de STIM aan de Commissie kenbaar gemaakt.

7.

Op 16 januari 2003 hebben de diensten van de Commissie de Franse autoriteiten een verzoek om nadere inlichtingen toegezonden, waarop deze bij schrijven van 21 februari 2003 hebben geantwoord.

8.

Bij schrijven van 10 februari 2003 (13) hebben de Franse autoriteiten argumenten aangevoerd om aan te tonen dat de voorgenomen steun in alle opzichten voldeed aan de communautaire richtsnoeren voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden (14) (hierna „de richtsnoeren van 1999” genoemd).

9.

Op 25 februari 2003 (15) hebben de Franse autoriteiten op verzoek van de Commissie een kopie van de aandeelhoudersovereenkomst tussen de SNCM en de STIM overgelegd.

10.

Bij Beschikking 2004/166/EG (16) (hierna „de beschikking van 2003” genoemd) heeft de Commissie, onder bepaalde voorwaarden, haar goedkeuring gehecht aan de toekenning van herstructureringssteun ten gunste van de SNCM in twee tranches van respectievelijk 66 miljoen EUR en maximaal 10 miljoen EUR, afhankelijk van de netto-opbrengsten uit de verkoop van activa na de vaststelling van de beschikking van 2003. De betaling van de eerste tranche is goedgekeurd bij de beschikking van 2003.

11.

Op 13 oktober 2003 heeft de CFF bij het Gerecht van eerste aanleg van de EG (hierna „het Gerecht” genoemd) een verzoek tot nietigverklaring van de beschikking van 2003 ingediend (zaak T-349/03).

12.

Bij Beschikking 2005/36/EG (hierna „de beschikking van 2004” genoemd) (17) heeft de Commissie besloten dat de op 23 juni 2004 door Frankrijk gevraagde wijzigingen, namelijk de omwisseling van het schip Aliso met het schip Asco in de lijst van schepen die de SNCM op grond van de beschikking van 2003 mocht gebruiken, en de verkoop van het schip Aliso in plaats van het schip Asco, niet afdoen aan de verenigbaarheid van de bij de beschikking van 2003 goedgekeurde herstructureringssteun met de interne markt.

13.

Bij beschikking van 16 maart 2005 (hierna „de beschikking van 2005” genoemd) (18) heeft de Commissie de betaling van een tweede tranche aan herstructureringssteun goedgekeurd voor een bedrag van 3,3 miljoen EUR, waarmee het totaalbedrag aan goedgekeurde herstructureringssteun uitkwam op 69,3 EUR.

14.

Op 15 juni 2005 heeft het Gerecht in zaak T-349/03 (19) de beschikking van 2003 nietig verklaard vanwege een beoordelingsfout met betrekking tot het minimumkarakter van de steun.

15.

Op 25 oktober 2005 (20) hebben de Franse autoriteiten de Commissie inlichtingen verstrekt over de financiële situatie van de maatschappij sinds de kennisgeving van het voornemen om herstructureringssteun te verlenen van 18 februari 2002.

16.

Op 17 november 2005 (21) hebben de Franse autoriteiten gegevens verstrekt over de actualisering van het herstructureringsplan van 2002 en het herstel van het eigen vermogen van de SNCM (22).

17.

Op 15 maart 2006 hebben de Franse autoriteiten een marktverslag, het businessplan (inkomstendeel) en de voorlopige resultaatrekening aan de Commissie overgelegd (23). Op 28 maart 2006 en 7 april 2006 zijn nog meer documenten aan de diensten van de Commissie toegezonden (24). Bij dit laatste schrijven hebben de Franse autoriteiten de Commissie overigens verzocht om een deel van de herstructureringssteun van 2002 (53,48 miljoen EUR), aangezien het om een „compensatie voor een openbare dienst” zou gaan, niet aan te merken als een maatregel in het kader van een herstructureringsplan, en op grond van het Altmark-arrest (25) vast te stellen dat deze maatregel geen steun vormt, of de maatregel op grond van artikel 86, lid 2, van het EG-Verdrag als een autonome maatregel aan te merken die losstaat van het herstructureringsplan.

18.

Op 21 april 2006 heeft de Commissie een aanmelding van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 4 van Verordening (EG) nr. 139/2004 van de Raad (26) ontvangen, waarin is meegedeeld dat de ondernemingen Veolia Transport (hierna „de VT” genoemd) (27) en Butler Capital Partners (hierna „de BCP” genoemd) gezamenlijk de zeggenschap zouden verkrijgen over de SNCM (28). Bij besluit van 29 mei 2006 heeft de Commissie besloten zich niet tegen de aangemelde operatie te verzetten en deze verenigbaar te verklaren met de interne markt (29).

19.

Op 21 juni 2006 (30) hebben de Franse autoriteiten de Commissie in kennis gesteld van het besluit van het ministerie van Economische zaken, Financiën en Industrie van 26 mei 2006 tot goedkeuring van financiële transacties van de Société nationale des chemins de fer français (hierna „de SNCF” genoemd) en van decreet nr. 2006-606 van 26 mei 2006 betreffende de privatisering van de SNCM.

20.

Op 7 juni 2006 zijn aan de Commissie gegevens verstrekt over de delegatie van de openbare dienst en de steunmaatregelen van sociale aard voor de lijnverbinding met Corsica (31).

21.

Bij brief van 13 september 2006 heeft de Commissie de Franse autoriteiten in kennis gesteld van haar besluit om de formele onderzoeksprocedure van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag en van artikel 6 van Verordening (EG) nr. 659/1999 in te leiden ten aanzien van de nieuwe maatregelen ten gunste van de SNCM en het in 2002 aangemelde herstructureringsplan (32) (hierna „het besluit van 2006” genoemd).

22.

Op 16 november 2006 heeft Frankrijk de Commissie zijn opmerkingen over het besluit van 2006 doen toekomen (33).

23.

Aangezien een aantal belanghebbenden had verzocht de termijn voor het indienen van hun opmerkingen met een maand te verlengen (34), heeft de Commissie besloten deze termijnverlening aan alle belanghebbenden toe te staan (35).

24.

De Commissie heeft van de CFF (36) en de STIM (37) opmerkingen ontvangen die bij schrijven van 20 februari 2007 aan de Franse autoriteiten zijn doorgezonden. Daarnaast heeft een derde belanghebbende opmerkingen doen toekomen, die eveneens zijn doorgezonden aan de Franse autoriteiten, maar op 28 mei 2008 weer zijn ingetrokken.

25.

Op 30 april 2007 hebben de Franse autoriteiten hun reactie op de opmerkingen van de derde belanghebbenden kenbaar gemaakt (38).

26.

Op 20 december 2007 heeft de CFF bij de Commissie een klacht tegen de SNCM ingediend, die een aanvulling vormt op de op 15 juni 2007 en 30 november 2007 toegezonden gegevens. Deze klacht heeft betrekking op artikel 3 van de nieuwe overeenkomst betreffende de delegatie van openbare dienst voor de periode 2007-2013, die in juni 2007 is gesloten tussen de territoriale autoriteiten van Corsica en de groep Compagnie Méridionale de Navigation-SNCM. Volgens de CFF zouden door de uitvoering van deze bepaling nieuwe financiële middelen voor de SNCM vrijkomen voor een bedrag van 10 miljoen EUR voor het jaar 2007. Voorts stelt de CFF dat de aan de SNCM betaalde compensatie voor openbaredienstverplichtingen staatssteun vormt, die bovendien onrechtmatig is omdat deze niet was aangemeld bij de Commissie.

27.

De Commissie heeft de belanghebbenden in kennis gesteld van haar besluit om de termijn voor de indiening van opmerkingen te verlengen tot 14 maart 2008.

28.

Op 26 maart 2008 heeft de Commissie de opmerkingen van de belanghebbenden doen toekomen aan de Franse autoriteiten, die hierop hebben gereageerd op 28 maart 2008, 10 april 2008 en 28 april 2008.

29.

Bij besluit van 8 juli 2008 heeft de Commissie geoordeeld dat de nieuwe maatregelen van 2006 geen staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag vormden en dat de in 2002 aangemelde maatregelen verenigbaar waren met de gemeenschappelijke markt.

30.

Op 11 september 2012 is dit besluit ten dele nietig verklaard door het Gerecht (39), dat heeft geoordeeld dat de conclusies van de Commissie over de in 2006 ten uitvoer gelegde maatregelen duidelijke beoordelingsfouten bevatten. Met betrekking tot de herstructureringsmaatregelen van 2002 heeft het Gerecht geoordeeld dat deze opnieuw moesten worden beoordeeld, aangezien het nietig verklaarde besluit gebaseerd was op de stelling dat de maatregelen van 2006 vrij waren van staatssteun.

31.

Alleen de verenigbaarverklaring van de steun ten bedrage van 53,48 miljoen EUR uit hoofde van de compensatie voor de openbaredienstverplichtingen van de SNCM voor de periode 1991-2001 ontsnapt aan de nietigverklaring. Dit punt zal dan ook niet worden behandeld in het onderhavige besluit.

32.

De Commissie moet bijgevolg een nieuw definitief besluit vaststellen. Gegevens van na de datum van vaststelling van het nietig verklaarde besluit kunnen buiten beschouwing worden gelaten. Na de nietigverklaring moet de Commissie namelijk enerzijds beoordelen of bepaalde van de betrokken maatregelen overeenkomen met het gedrag van een particuliere investeerder in een markteconomie, en anderzijds, voor zover de onderzochte maatregelen staatssteun vormen, of aan de verenigbaarheidsvoorwaarden van de relevante richtsnoeren is voldaan. Voor elk van deze beoordelingen mag de Commissie overeenkomstig de jurisprudentie van het Gerecht (40) slechts rekening houden met gegevens waarover zij ten tijde van de vaststelling van het nietig verklaarde besluit, d.w.z. 8 juli 2008, beschikte (41).

33.

Op 13 november 2012 is een bijeenkomst gehouden tussen de Commissie, de Franse autoriteiten en vertegenwoordigers van de SNCM.

34.

Bij schrijven van 6 december 2012 en van 5 februari 2013 hebben de Franse autoriteiten tot twee maal toe verzocht om een besluit tot heropening van de procedure: door de criteria van de voorzichtige investeerder in een markteconomie te preciseren zou het Gerecht namelijk een vernieuwende uitspraak hebben gedaan waardoor de contradictoire procedure zou moet worden heropend. Bij schrijven van 15 januari 2013 en van 13 februari 2013 heeft de Commissie deze verzoeken afgewezen. Zij benadrukte daarbij dat de procedure mocht worden hervat op het precieze punt waarop de onrechtmatigheid is ontstaan, en wees erop dat het besluit tot inleiding van de procedure van 2006 haar inziens geen enkele onrechtmatigheid vertoonde. Zij heeft de Franse autoriteiten evenwel laten weten dat deze haar aanvullende gegevens voor discussie of analyse kunnen doen toekomen, evenals documenten die zij relevant achten.

35.

Op 16 mei 2013 hebben de Franse autoriteiten de Commissie een informatieve nota doen toekomen.

36.

Bij schrijven van 19 juni 2013 heeft ook de SNCM verzocht om een besluit tot heropening van de formele onderzoeksprocedure om vergelijkbare redenen als de Franse autoriteiten. De Commissie heeft dit verzoek afgewezen bij schrijven van 10 juli 2013. Zij heeft evenwel ook de SNCM laten weten dat zij haar aanvullende gegevens voor discussie of analyse kan doen toekomen, evenals documenten die zij relevant acht.

37.

Op 27 augustus 2013 heeft de SNCM een informatieve nota en een nieuw verslag over de overdracht van de SNCM doen toekomen.

38.

De begunstigde van de steunmaatregelen waarop het onderhavige besluit betrekking heeft, is de SNCM, die een aantal dochtermaatschappijen in de zeevervoersector heeft en die passagiers, auto’s en vrachtwagens vervoert op de verbindingen tussen het Franse vasteland en Corsica, Italië (Sardinië) en de Maghreb (Algerije en Tunesië).

39.

De SNCM is een naamloze vennootschap die in 1969 is ontstaan uit een fusie tussen de Compagnie générale transatlantique en de Compagnie de navigation mixte, allebei opgericht in 1850. Nadat de Société nationale des chemins de fer (SNCF) een deelneming in haar kapitaal had verworven, is zij in 1976 omgedoopt van Compagnie générale transméditerranéenne tot Société nationale maritime Corse-Méditerranée. De maatschappij was door de Franse regering namelijk uitgekozen om uitvoering te geven aan het beginsel van territoriale continuïteit met Corsica, en met name de tarieven voor scheepvaartvervoer af te stemmen op die van de SNCF voor het spoorvervoer, op basis van een overeenkomst die op 31 maart 1976 voor 25 jaar was gesloten. De Compagnie générale transatlantique was door de Franse regering bij een eerdere overeenkomst van 23 december 1948 reeds belast met de vaart op Corsica.

40.

Op het tijdstip van de kennisgeving van de herkapitalisatie in 2002 was de SNCM voor 20 % in handen van de SNCF en voor 80 % van de CGMF. Na de openstelling van het kapitaal van de SNCM op 30 mei 2006 (zie punt 18 van het onderhavige besluit) hebben de BCP en de VT respectievelijk 38 % en 28 % van het kapitaal van de SNCM in handen, terwijl de CGMF nog een aandeel van 25 % heeft (9 % van het kapitaal is voor de werknemers gereserveerd).

41.

De belangrijkste dochterondernemingen van de SNCM in 2008 zijn de Compagnie Méridionale de Navigation (hierna „de CMN” genoemd) (42), de Compagnie Générale de Tourisme et d’Hôtellerie (hierna „de CGTH” genoemd) (43), Aliso Voyage (44), Sud-Cargos (45), la Société Aubagnaise de Restauration et d’Approvisionnement (hierna „de SARA” genoemd) (46), Ferrytour (47) en Les Comptoirs du Sud (48).

42.

Na de verkoop van de hogesnelheidsschepen Aliso in september 2004 en Asco (49) in mei 2005 bestond de vloot van de SNCM uit tien schepen (vijf autoferry’s (50), vier schepen voor gemengd passagiers- en goederenvervoer (51) en een hogesnelheidsschip dat voornamelijk verbindingen vanuit Nice verzorgt (52). Zeven daarvan zijn eigendom van de SNCM (53).

43.

Volledigheidshalve zij eraan herinnerd dat de geregelde lijnvaartdiensten tussen de havens van het Franse vasteland en Corsica sinds 1948 worden verzorgd in het kader van een openbare dienst, waarvoor de SNCM en de CMN tussen 1976 en 2001 de concessiehouders waren krachtens een kaderovereenkomst die aanvankelijk voor 25 jaar was gesloten. Overeenkomstig de geldende communautaire voorschriften (54) en nadat een Europese aanbesteding (55) was uitgeschreven door de territoriale autoriteiten van Corsica (56), hebben de SNCM en de CMN gezamenlijk het contract voor de delegatie van de openbare dienst (hierna „de DOD” genoemd) voor de verbinding met Corsica vanaf Marseille binnengehaald in ruil voor financiële compensaties in de periode 2002-2006.

44.

Toen de DOD eind 2006 afliep, is de bovengenoemde openbare dienst voor het zeevervoer na een Europese aanbesteding (57) met ingang van 1 mei 2007 en tot en met 31 december 2013 toegewezen aan de groep SNCM-CMN voor een subsidiebedrag van ongeveer 100 miljoen euro per jaar.

45.

Tegelijkertijd zijn aan alle exploitanten die verbindingen met het eiland vanaf Toulon en Nice verzorgen, verplichtingen ten aanzien van de frequentie van de diensten opgelegd. Op deze lijnverbindingen kwamen inwoners van Corsica evenals andere categorieën passagiers in de periode 2002-2013 in aanmerking voor sociale maatregelen uit hoofde van de besluiten van de Commissie van 2 juli 2002 (58) en 24 april 2007 (59).

46.

De SNCM opereert op twee verschillende markten: die voor passagiersvervoer en die voor vrachtvervoer. De maatschappij verzorgt verbindingen met Corsica en de Maghreb vanaf het Franse vasteland en, in mindere mate, ook verbindingen met Italië en Spanje.

47.

De markt voor passagiersvervoersdiensten naar Corsica is sterk seizoensgebonden. In het hoogseizoen kan de frequentie namelijk wel tien maal zo hoog zijn als in de rustigste maand, waardoor de exploitanten over een vloot moeten beschikken die deze pieken kan opvangen. De helft van de omzet wordt in juli en augustus gerealiseerd. Bovendien is er zelfs in drukke perioden afhankelijk van de richting van het traject sprake van een onevenwichtige situatie: in juli bijvoorbeeld gebeurt het vertrek vanaf het vasteland met volle schepen, terwijl ze bijna leeg terugkeren. Hierdoor is de gemiddelde bezettingsgraad van de schepen op jaarbasis relatief laag.

48.

De SNCM is de gevestigde exploitant voor de verbinding tussen Corsica en het Franse vasteland. Grofweg tweederde van de activiteiten van de SNCM wordt gerealiseerd tussen Marseille en Corsica in het kader van een delegatie van de openbare dienst. Het overige deel van haar activiteiten bestaat uit verbindingen tussen andere vertrekpunten of bestemmingen (Nice-Corsica, Toulon-Corsica, internationale verbindingen naar Sardinië of de Maghreb).

49.

De SNCM heeft voor haar belangrijkste activiteit lange tijd een monopoliepositie gehad. Vanaf 1996 kreeg zij echter te maken met een sterk toenemende concurrentie. Zo is de CFF nu de belangrijkste speler op de zeeverbindingen tussen het vasteland en Corsica, en blijft haar marktaandeel groeien. Hoewel de CFF pas sinds 1996 op deze markt aanwezig is, heeft zij haar passagiersvervoer tussen 2000 en 2005 zien toenemen met 44 % per jaar en zet deze groei verder door. In 2008 maakte bijna […] (60) % van de passagiers de oversteek van het vasteland naar Corsica met een schip van de CFF, terwijl nog slechts […] (60) % van de passagiers voor een schip van de SNCM koos en de CMN de overige passagiers ([…] (60) %) voor haar rekening nam.

50.

De door de CFF sinds 2000 op deze markt verworven positie komt ook tot uiting in het aantal tussen Corsica en het Franse vasteland vervoerde passagiers per seizoen. Uit de onderstaande grafiek blijkt dat het marktaandeel van de CFF van 45 % in 2000 is toegenomen tot 70 % in 2007, en dat van de SNCM gedaald van 53 % tot 26 % in diezelfde periode, met een verschil van meer dan een miljoen vervoerde reizigers.

Grafiek

Aantal vervoerde passagiers per seizoen (mei-september) tussen het Franse vasteland en Corsica — seizoenen 2000 tot en met 2007

51.

Andere, kleinere concurrenten van de SNCM op de verbindingen met Corsica zijn de Compagnie Méridionale de Navigation, Moby Lines, Happy Lines en TRIS.

52.

Sinds 2006 zijn het aanbod van de SNCM en haar marktaandeel voor de verbindingen met Corsica teruggelopen, met een daling van 8 % van het aanbod aan plaatsen (-20 % voor verbindingen vanuit Nice en -3 % voor verbindingen vanuit Marseille).

53.

Uit de verdere daling van het marktaandeel blijkt evenwel dat het vertrouwen van de passagiers, dat sterk was aangetast door de stakingen en de onrust als gevolg van de sociale conflicten in 2004 en 2005, met name naar aanleiding van de privatisering van de onderneming, slechts heel langzaam herstelt.

54.

De markt voor het zeevervoer van passagiers tussen het vasteland en Corsica is sinds 1993 jaar met gemiddeld 4 % gegroeid. Naar verwachting zal deze groei zich doorzetten en wordt voor 2008 een toename van […] (60) % verwacht, gevolgd door een gematigde groei in de daaropvolgende jaren. Toch lijken nieuwe spelers niet geïnteresseerd te zijn in deze markt. Op de door het Office des Transports de Corse uitgeschreven aanbesteding voor het contract voor de delegatie van de openbare dienst betreffende de verbinding met bepaalde havens van Corsica voor de periode 2007-2013 zijn alleen inschrijvingen van de CFF en de SNCM-CMN ontvangen, hoewel ook gedeeltelijk op een bepaalde lijn kon worden ingeschreven.

55.

De CFF heeft als belangrijkste concurrent van de SNCM haar aanbod aan plaatsen sterk uitgebreid van 500 000 tot 4,5 miljoen tussen 1999 en 2007 (met een verhoging van 30 % tussen 2006 en 2007), wat een toename van haar vervoer (van 1,3 miljoen in 2005 tot 1,6 miljoen in 2007) en van haar marktaandeel mogelijk maakte. Door dit beleid is de bezettingsgraad bij de CFF structureel lager dan bij de SNCM, met een verschil van ongeveer 10 procentpunten in 2007. In 2007 bedroeg de gemiddelde bezettingsgraad van de SNCM 48 %, wat normaal is gezien de sterke seizoensgebondenheid van de markt (zie hierboven).

56.

Wat het vrachtvervoer met Corsica betreft, had de SNCM in 2005 ongeveer 45 % van de markt Marseille-Toulon naar Corsica in handen.

57.

Wat het vervoer van stukgoederen (vervoer zonder begeleiding) betreft, hebben de SNCM en de CMN de facto vrijwel een monopolie. In het kader van de DOD-overeenkomst verzorgen deze twee ondernemingen frequente scheepvaartdiensten vanaf Marseille naar alle havens van Corsica.

58.

Voor begeleide trailers, die op ferry’s worden geladen en in totaal 24 % uitmaken van het vervoer van stukgoederen gemeten in strekkende meters, bestaat concurrentie tussen alle ondernemingen die passagiers vervoeren. De SNCM en de CMN hebben ook het leeuwendeel van dit begeleid vervoer in handen. Het aandeel van de andere exploitanten, met name de CFF, bedraagt 10 %, d.i. 2 % van de totale markt.

59.

Voor begeleide trailers (61), die op ferry’s worden geladen (ongeveer 24 % van het stukgoederenvervoer in 2003), hebben de SNCM en de CMN ook het grootste deel van de desbetreffende markt in handen. Sinds 2002 heeft de CFF echter een aanbod ontwikkeld en beheert zij ongeveer 15 % van de markt.

60.

Tunesië en Algerije vormen met ongeveer 5 miljoen passagiers een belangrijke markt die wordt gedomineerd door het luchtvervoer. Ongeveer 15 % van de vervoersstromen bestaat uit zeevervoer. Algerije vertegenwoordigt met ongeveer 560 000 passagiers een belangrijke markt voor het zeevervoer, terwijl Tunesië met ongeveer 250 000 passagiers een minder belangrijke plaats inneemt.

61.

De markt voor het zeevervoer van Frankrijk naar de Maghreb is de afgelopen jaren gestaag gegroeid met ongeveer 13 % tussen 2001 en 2005. Rekening houdend met de groeiprognoses voor het toerisme in dit gebied werd (in de voor het onderzoek van de feiten pertinente periode) voor het zeevervoer tegen 2010 een jaarlijks groeipercentage van ongeveer 4 % verwacht.

62.

In Algerije is de SNCM de tweede marktspeler, na de Entreprise Nationale de Transport Maritime de Voyageurs (hierna „de ENTMV” genoemd), een Algerijns staatsbedrijf. Het marktaandeel van de SNCM is toegenomen van 24 % in 2001 tot 35 % in 2005.

63.

De SNCM neemt op de markt voor vervoer naar Tunesië de tweede plaats in, na de Compagnie tunisienne de navigation (hierna „de CTN” genoemd). Hoewel het marktaandeel van de SNCM sinds 2001 ten gunste van de CTN is gedaald van 44 % tot 39 % in 2004, werd in 2005 toch weer een verbetering genoteerd (40 %).

64.

Naar aanleiding van het besluit van de Commissie van 17 juli 2002 tot goedkeuring van de reddingssteun aan de SNCM (62) hebben de Franse autoriteiten de Commissie op 18 februari 2002 in kennis gesteld van hun voornemen herstructureringssteun te verlenen aan de SNCM. Deze maatregel bestond in een herkapitalisatie van de SNCM via haar moedermaatschappij, de CGMF, voor een bedrag van 76 miljoen EUR, waarvan 46 miljoen EUR uit herstructureringslasten bestond (63). Met deze kapitaalverhoging werd beoogd het eigen vermogen van de SNCM van 30 miljoen EUR op 106 miljoen EUR te brengen.

65.

Overeenkomstig de richtsnoeren van 1999 hebben de Franse autoriteiten een herstructureringsplan (64) voor de SNCM aan de Commissie voorgelegd, dat vijf punten omvatte:

66.

Naar aanleiding van de door de Commissie in haar besluit van 19 augustus 2002 geformuleerde opmerkingen hebben de Franse autoriteiten in hun brief van 31 januari 2003 de in het herstructureringsplan aangebrachte verbeteringen op de volgende punten aangegeven:

67.

Wat dit laatste punt betreft, preciseren de Franse autoriteiten aan dat de SNCM deze verbintenis zonder voorbehoud aangaat, omdat zij van mening is dat een tarievenoorlog niet in overeenstemming is met haar strategische positie, haar eigen belang (aangezien een tarievenoorlog tot een inkomstendaling zou leiden), haar gangbare praktijken en haar savoir-faire.

68.

In hun herstructureringsplan hebben de Franse autoriteiten een gedetailleerd financieel model voor de periode 2002-2007 aan de Commissie voorgelegd, op basis van neutrale scenario’s voor een reeks variabelen (66). Bij de financiële prognoses wordt onder andere uitgegaan van een terugkeer naar positieve bedrijfsresultaten vanaf 2003.

Tabel 1

Financieel model voor de periode 2002-2007

69.

Dankzij de kapitaalinbreng van 76 miljoen EUR en het vanaf 2003 verwachte herstel van de rentabiliteit van de onderneming zouden de eigen middelen volgens de Franse autoriteiten van ongeveer 30 miljoen EUR eind 2001 op korte termijn (tegen 2003) moeten toenemen tot 120 miljoen EUR en aan het einde van de door het plan bestreken periode (2006-2007) tot 160-170 miljoen EUR. Hierdoor zou de financiële schuld moeten kunnen dalen van 145 miljoen EUR in 2002 tot 40 à 50 miljoen EUR in de periode 2003-2005. Voor de laatste jaren van het plan verwachtte de maatschappij een toename van de schuldenlast in verband met de vernieuwing van een of twee schepen in haar bezit.

70.

De Franse autoriteiten hebben eveneens een gevoeligheidsanalyse overgelegd met betrekking tot de verwachte resultaten ten opzichte van de werkhypothesen voor het verkeer op de verschillende verbindingen. Op basis daarvan laten de verschillende simulaties zien dat de SNCM in de onderzochte scenario’s opnieuw rendabel had moeten worden.

71.

Aanvankelijk hadden de Franse autoriteiten twee alternatieve methoden voorgesteld, die zij echter hebben verworpen omdat ze te duur waren.

72.

De door de Franse autoriteiten gekozen methode voor de vaststelling van het herkapitalisatiebedrag bestaat erin de financieringsbehoefte te berekenen op basis van de gemiddelde verhouding tussen de eigen middelen en de financiële schulden, zoals die in 2000 bij vijf Europese scheepvaartmaatschappijen is vastgesteld. Ondanks de verschillen die de balansen van deze ondernemingen vertonen, komt het door de Franse autoriteiten in aanmerking genomen gemiddelde uit op 79 %. De Franse autoriteiten stellen dat de financiële prognoses voor de periode 2002-2007 een gemiddelde verhouding tussen het eigen vermogen en de financiële schulden van 77 % geven, met een bedrag aan eigen vermogen dat in 2007 zou oplopen tot 169 miljoen EUR. Een dergelijk bedrag aan eigen middelen zou moeten worden verkregen door een herkapitalisatie van 76 miljoen EUR, alsmede door het welslagen van de in het herstructureringsplan genoemde maatregelen.

73.

De herkapitalisatie en het herstructureringsplan van 2002 hebben niet tot de verwachte resultaten geleid, en vanaf 2004 is de economische en financiële situatie van de SNCM sterk verslechterd. Zowel interne factoren (sociale conflicten, niet of te laat gehaalde productiviteitsdoelstellingen, verlies van marktaandeel) als factoren waarop de SNCM geen invloed had (het feit dat Corsica minder aantrekkelijk is geworden als bestemming, de verwerving van marktaandelen door CFF, aan de staat toe te schrijven beheersfouten (67)), alsook de stijging van de brandstofprijzen hebben bijgedragen aan deze verslechtering.

74.

Zo bedroeg het bedrijfsresultaat van de SNCM – 32,6 miljoen EUR in 2004 en – 25,8 miljoen EUR in 2005. Het nettoresultaat bedroeg – 29,7 miljoen EUR in 2004 en – 28,8 miljoen EUR in 2005.

75.

Gezien de verslechterde economische en financiële situatie van de SNCM hebben de Franse autoriteiten meer activa verkocht dan aanvankelijk in het herstructureringsplan van 2002 was voorzien en dan bij de beschikking van 2003 werd verlangd, en zijn zij op zoek gegaan naar particuliere partners.

Tabel 2

Lijst van door de SNCM overgedragen activa sinds 2002

76.

De procedure voor de selectie van particuliere partners liep van 26 januari 2005 tot eind september 2005.

77.

Op 26 januari en 17 februari 2005 heeft de Franse regering aangekondigd op zoek te gaan naar een particuliere partner om toe te treden tot het kapitaal van de SNCM teneinde haar financiële structuur te versterken en haar te ondersteunen in de voor haar ontwikkeling noodzakelijke veranderingen.

78.

Nadat een onafhankelijk persoon was benoemd om op dit proces toe te zien, heeft het Agence des Participations de l’Etat (hierna „het APE” genoemd) aan een adviserende bank (HSBC) opdracht gegeven om overnamekandidaten te benaderen.

79.

In dit verband zijn 72 industriële en financiële investeerders benaderd, met het doel de financiële voorwaarden vast te stellen van een bod om het industrieel plan van de maatschappij te ondersteunen en de werkgelegenheid en de goede uitvoering van de openbare dienst te handhaven. 23 onder hen hebben blijk gegeven van belangstelling, er zijn 15 vertrouwelijkheidsovereenkomsten ondertekend en 15 informatieve nota’s verstuurd. Bij de eerste ronde op 5 april 2005 hebben zes ondernemingen een bod gedaan en bij de tweede ronde op 17 juni 2005 zijn drie biedingen (Connex — thans Veolia Transdev (VT), Caravelle en BCP) en een blijk van belangstelling voor een minderheidsdeelneming (Comanav) ontvangen. Bij de derde ronde op 28 juli 2005 zijn drie biedingen ontvangen.

80.

Op 14 september 2005 is elke onderneming uitgenodigd om vóór 15 september 2005 haar eindbod in te dienen. Op die datum hebben de overheidsdiensten, nadat Connex zich had teruggetrokken, van de groepen BCP en Caravelle een eindbod ontvangen voor een kapitaalinbreng en de overname van het gehele kapitaal.

81.

Op 27 september 2005 heeft Frankrijk in een persbericht verklaard dat, op basis van een uitgebreid onderzoek van de twee biedingen, het door de groep BCP gedane bod werd aanvaard omdat deze groep niet alleen financieel gezien de meest acceptabele partij was, maar ook het best in staat was de belangen van de maatschappij te behartigen, de openbare dienst te garanderen en de werkgelegenheid te handhaven. In haar eerste bod stelde de BCP een negatieve prijs van 113 miljoen EUR voor, de laagste raming van de negatieve prijs.

82.

In dit eerste bod van de overnamekandidaten werd uitdrukkelijk voorzien in de mogelijkheid om hun eerste bod aan te passen nadat audits hadden plaatsgevonden. De Franse autoriteiten hebben aangegeven dat de initiële negatieve prijs naar aanleiding van de resultaten van de audits van 16 december 2005 naar boven toe is bijgesteld op grond van objectieve elementen die van invloed waren op de economische en regelgevende context waarbinnen de SNCM opereerde na het bod van 15 september 2005. De negatieve prijs werd bijgesteld op 200 miljoen EUR.

83.

Na onderhandelingen tussen de Franse autoriteiten en de toekomstige overnemers, met name de BCP als vennoot van de groep Connex, later Veolia Transdev, dochteronderneming van Veolia, kon dit bedrag op 142,5 miljoen EUR worden gebracht, vermeerderd met de betaling van een deel van de ziekteverzekeringskosten voor gepensioneerden van de SNCM (15,5 miljoen EUR).

84.

Na een open, transparante en niet-discriminerende selectieprocedure is op 13 oktober 2005 in een zeer moeilijke maatschappelijke en financiële context uiteindelijk een akkoord bereikt tussen de staat, de BCP en de VT. De VT is de industriële exploitant van de SNCM (deelneming van 28 %), terwijl de BCP de referentieaandeelhouder is met een deelneming van 38 %. De staat heeft er zich met name ten aanzien van de werknemers toe verbonden 25 % van de aandelen in de maatschappij te behouden (69). De BCP en de VT hebben een businessplan voor de SNCM opgesteld, dat op 7 april 2006 aan de Europese Commissie is voorgelegd.

85.

Het convenant, waarbij 75 % van het kapitaal van de SNCM aan de particuliere overnemers is overgedragen, is door de partijen (BCP, VT en de CGMF) op 16 mei 2006 ondertekend.

86.

In sectie II van het convenant is bepaald dat de CGMF zich ertoe verbindt een kapitaalverhoging van de SNCM voor een totaalbedrag van 142,5 miljoen EUR goed te keuren, erop in te schrijven en vol te storten.

87.

In aanvulling op de kapitaalverhoging verbindt de CGMF zich ertoe een bedrag van 38,5 miljoen EUR ter beschikking van de SNCM te stellen in de vorm van een voorschot in rekening-courant. Dit voorschot, dat door de SNCM bij een sekwester (de bank CIC) zal worden geplaatst, is bestemd voor de financiering van het deel van de kosten van de zogenoemde vrijwillige vergoedingen, dat in geval van personeelsinkrimping door de overnemers bovenop de op grond van de wettelijke en contractuele bepalingen verschuldigde bedragen komt. De compensaties bovenop de op grond van de wettelijke en contractuele bepalingen ontvangen vergoedingen worden individueel en nominatief uitbetaald aan werknemers die de onderneming hebben verlaten en wier arbeidsovereenkomst is beëindigd.

88.

Dit mechanisme is vastgesteld bij artikel II.2 van het convenant van 16 mei 2006, waarin is bepaald dat deze rekening is bestemd voor de financiering van het deel van de kosten dat verband houdt met eventuele vrijwillige afvloeiingen of opzeggingen van de arbeidsovereenkomst […] die een aanvulling vormen op de bedragen van welke aard ook die door de werkgever op grond van wettelijke en contractuele bepalingen moeten worden betaald. De sekwester heeft tot taak de geldelijke middelen vrij te maken naarmate de betrokken werknemers die niet binnen de SNCM-groep zijn herplaatst, de onderneming daadwerkelijk verlaten, en het saldo van het onder hem geplaatste bedrag aan het einde van zijn taak als sekwester vrij te maken. Deze rekening valt onder een aan het convenant gehechte bewaargevingsovereenkomst. Met het oog op de bewaargeving verstrekt de SNCM de voorzitter van de CGMF de namenlijst van de personen wier arbeidsovereenkomst is opgezegd en voor wie een bewaargeving wordt aangevraagd, evenals een maandelijks overzicht van de netto-uitgaven (de gedetailleerde afrekening van alle aan de betrokken werknemers betaalde vergoedingen en kosten). Tegelijkertijd stelt de SNCM de sekwester in kennis van de daadwerkelijke maandelijkse extra kosten, per werknemer, die overeenkomen met de aanvulling bovenop de bedragen van welke aard ook die door de werkgever op grond van de wettelijke en contractuele bepalingen moeten worden betaald. Het totaalbedrag van de vrijwillige aanvullende maatregelen van de staat mag in geen geval meer bedragen dan 38,5 miljoen EUR, en ingeval deze aanvullende sociale maatregelen deze drempel niet binnen drie jaar na de uitvoering van de overdracht bereiken, wordt het overschot aan de staat terugbetaald.

89.

Overeenkomstig sectie III van het convenant draagt de CGMF haar aandelen, die goed zijn voor 75 % van de aandelen die bestaan uit het maatschappelijk kapitaal van de onderneming en de sekwesterrekening die is bestemd voor de financiering van het deel van het sociaal plan dat verder gaat dan de wettelijke en contractuele verplichtingen, na deze transacties over aan de particuliere overnemers,

90.

Sectie III van het convenant voorziet eveneens in een aanvullende kapitaalverhoging van 8,75 miljoen EUR door de BCP/VT, die de SNCM afhankelijk van haar liquiditeitsbehoeften ter beschikking wordt gesteld. In paragraaf III.2.7 van het convenant is bepaald dat de waarde van de aandelen van de CGMF te allen tijde gelijk is aan de oorspronkelijke nominale waarde vermeerderd met […] (60) % van de volgestorte nominale waarde vermenigvuldigd met D/365, waarbij D het aantal dagen is dat is verstreken sinds de datum van de overdracht, na aftrek van alle ontvangen bedragen (bijvoorbeeld dividenden). Deze bepalingen gelden niet in geval van gerechtelijke sanering of liquidatie van de onderneming.

91.

Het convenant (sectie III.5) bevat een ontbindingsclausule die de overnemers in de onderstaande gevallen, voor zover deze tot gevolg zouden hebben dat de geloofwaardigheid van hun businessplan en het herstel van de levensvatbaarheid van de onderneming in gevaar worden gebracht, tegelijkertijd kunnen inroepen:

92.

In sectie VII van het convenant is bepaald dat de CGMF een deel van de sociale verplichtingen van de SNCM uit hoofde van de ziekteverzekeringskosten voor haar gepensioneerden van naar schatting 15,5 miljoen EUR voor haar rekening neemt, vanaf de dag van de eigendomsoverdracht van de onderneming.

93.

Sectie IV van het convenant bevat de bestuursregels voor de onderneming. Er komt een nieuwe bestuursvorm van de SNCM, die zal worden omgevormd tot een naamloze vennootschap met een raad van bestuur en een raad van toezicht. Deze laatste zal eerst uit 10, en later uit 14 leden bestaan. Het voorzitterschap zal tijdelijk aan een vertegenwoordiger van de staat worden toegewezen. Indien het openbaredienstcontract aan de SNCM wordt gegund, zal de voorzitter van de raad van toezicht worden vervangen door een vertegenwoordiger van de BCP. De raad van bestuur zal op zijn beurt belast zijn met het operationele beheer van de SNCM.

94.

Op 26 mei 2006 heeft de Franse regering de verkoop van de SNCM en de bovengenoemde maatregelen bevestigd.

95.

In het licht van het voorafgaande zijn in het convenant drie soorten staatsmaatregelen opgenomen die een onderzoek in het kader van de staatssteunregels van de Unie rechtvaardigen:

96.

Het onderhavige definitieve besluit heeft betrekking op de door Frankrijk ten gunste van de SNCM sinds 18 februari 2002 ten uitvoer gelegde maatregelen, met name:

97.

Het onderhavige besluit heeft geen betrekking op de compensatie van openbaredienstverplichtingen van de SNCM voor de periode 1991-2001, waarvan de verenigbaarheid is bevestigd bij het arrest van het Gerecht van 11 september 2012 (71).

98.

Het heeft evenmin betrekking op het onderzoek van de financiële compensaties die door de SNCM zijn of zullen worden ontvangen uit hoofde van de openbaredienstverplichtingen voor de periode 2007-2013, die onder een afzonderlijke procedure vallen (72).

99.

Voorts zij opgemerkt dat tegen het arrest van 11 november 2012 beroep is ingesteld door respectievelijk de SNCM en Frankrijk in de gevoegde zaken C-533/12 P en C-536/12 P. Het onderhavige besluit is evenwel genomen ter uitvoering van het bestreden arrest, aangezien het besluit van 8 juli 2008 in dit arrest nietig is verklaard. Als het onderzoek van het beroep ertoe zou leiden dat het arrest van 11 november 2012 gedeeltelijk of volledig nietig wordt verklaard en bepaalde bij dit arrest nietig verklaarde delen van het dispositief van het besluit van 8 juli 2008 opnieuw worden ingevoerd, zou het onderhavige besluit door deze arresten in hoger beroep komen te vervallen, voor zover het betrekking heeft op opnieuw ingevoerde maatregelen.

100.

In haar besluit tot inleiding van de onderzoeksprocedure van 19 augustus 2002 erkent de Commissie de SNCM weliswaar als onderneming in moeilijkheden, maar uit zij twijfels over de verenigbaarheid van de aangemelde maatregel met de criteria van punt 3.2.2 van de toen geldende richtsnoeren van 1999.

101.

De Commissie had twijfels ten aanzien van het herstructureringsplan omdat een analyse van de oorzaak van de door de onderneming geleden verliezen ontbrak. Met name had de Commissie vragen bij het verband tussen de verliezen en de openbaredienstverplichtingen, het effect van het beleid van de SNCM inzake de aankoop van schepen op haar resultaatrekeningen en de geplande maatregelen ter verhoging van de productiviteit van de onderneming.

102.

De Commissie wees voorts op bepaalde lacunes in het herstructureringsplan, met name het ontbreken van concrete maatregelen ter vermindering van de kosten van het intermediaire verbruik en het ontbreken van informatie over het toekomstige tariefbeleid van de SNCM.

103.

Voorts plaatste de Commissie vraagtekens bij de juistheid van de door de Franse autoriteiten toegepaste berekeningsmethode voor de vaststelling van het bedrag van de herkapitalisatie, en bij bepaalde hypothesen die zijn gebruikt voor de vaststelling van de financiële simulaties.

104.

Bij besluit van 13 september 2006 heeft de Commissie besloten de formele onderzoeksprocedure van 2002 uit te breiden tot de maatregelen in het kader van de privatisering van de SNCM.

105.

In de veronderstelling dat dit bedrag als verenigbare staatssteun in de zin van artikel 86, lid 2, EG, zou worden aangemerkt, was de Commissie van oordeel dat het moest worden beoordeeld in het licht van de communautaire richtsnoeren voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden (hierna „de richtsnoeren van 2004” genoemd) (73). Aangezien het bedrag aan herstructureringssteun duidelijk lager zou liggen dan het in 2002 aangemelde en in 2003 goedgekeurde bedrag, betwijfelde de Commissie of alle in de beschikking van 2003 aan de SNCM opgelegde compenserende maatregelen moesten worden gehandhaafd.

106.

De Commissie betwijfelde ook of de bij de beschikking van 2003 opgelegde voorwaarden, d.w.z. het „priceleadership”-beginsel en het aantal verbindingen met Corsica, werden nageleefd.

107.

Met betrekking tot de negatieve overdrachtsprijs van de SNCM betwijfelde de Commissie of de herkapitalisatie door de staat vóór de verkoop van de SNCM in overeenstemming is met het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie. De Commissie had met name twijfels bij de geldigheid van de berekening van de liquidatiekosten die de staat als aandeelhouder zou moeten betalen in geval van liquidatie van de SNCM.

108.

De Commissie betwijfelde of de financiële maatregelen konden worden gerechtvaardigd op grond van de richtsnoeren van 2004.

109.

Met betrekking tot de tweede herkapitalisatie van 8,75 miljoen EUR plaatste zij vraagtekens bij de naleving van het beginsel van gelijktijdigheid van de particuliere en de publieke investering en van het beginsel van gelijkheid van de inschrijvingsvoorwaarden in de zin van de bestaande rechtspraak.

110.

Tot slot vroeg de Commissie zich af of de aanvullende sociale maatregelen voor een bedrag van 38,5 miljoen EUR aan persoonsgebonden steun de onderneming geen indirect voordeel konden opleveren. Zij wees er ook op dat dit mogelijk in tegenspraak is met het feit dat de overname van de kosten van de aanvullende ontslagvergoedingen deel uitmaakt van de door een voorzichtige investeerder gedragen risico’s.

111.

Het in 2002 aangemelde herstructureringsplan bestond in een kapitaalinbreng van 76 miljoen EUR, waarvan 53,48 miljoen in een compensatie voor de openbare dienst bestond. Rekening houdend met de door de SNCM verrichte overdrachten van activa (74) bedraagt het daadwerkelijk uitbetaalde steunbedrag 69 292 400 EUR. Aangezien 53,48 miljoen EUR daarvan verenigbare steun vormt, bedraagt het uit hoofde van de kennisgeving van 2002 als herstructureringssteun te beschouwen steunbedrag volgens de autoriteiten uiteindelijk nog 15,81 miljoen EUR.

112.

In de eerste plaats wijst Frankrijk erop dat de ernst van de sociale conflicten van 2004/2005 en de verslechtering van de economische en financiële situatie van de SNCM de staat als aandeelhouder ertoe hebben gebracht in januari 2005 een procedure in te leiden voor de selectie van particuliere investeerders en noodmaatregelen ten uitvoer te leggen (met name de verkoop van de Asco en de deelneming in Sud-Cargos (75)).

113.

Op grond van de destijds geldende de EU-jurisprudentie op dit gebied verzoeken de Franse autoriteiten de Commissie te oordelen dat de negatieve overdrachtsprijs van de SNCM van 158 miljoen EUR geen enkele maatregel inhoudt die als steun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag moet worden beschouwd, aangezien de Franse overheid zich heeft gedragen als een particuliere investeerder in een markteconomie.

114.

Allereerst wijst Frankrijk erop dat de uiteindelijke prijs van 158 miljoen EUR, die lager ligt dan de negatieve prijs die de overnemers in eerste instantie na de audit van de SNCM verlangden, het resultaat is van onderhandelingen over de overdracht van de zeggenschap in het kader van een open, transparante en niet-discriminerende aanbestedingsprocedure, en bijgevolg wel degelijk een marktprijs is.

115.

Volgens de Frankrijk is de overdrachtsprijs een marktprijs omdat de selectie van een particuliere partner voor de SNCM heeft plaatsgevonden in het kader van een open, transparante en niet-discriminerende aanbestedingsprocedure, waarbij uiteindelijk het beste bod is aanvaard.

116.

Volgens de Franse autoriteiten vond de overdracht tegen een negatieve prijs van 158 miljoen EUR onder de gunstigste voorwaarden voor de overheid plaats, overeenkomstig de EU-jurisprudentie en de besluitvormingspraktijk van de Commissie, en bevat zij derhalve geen steunelement. Volgens Frankrijk bedraagt deze negatieve prijs namelijk minder dan de liquidatiekosten die de overheid had moeten dragen in het geval van een liquidatie van de onderneming.

117.

Deze conclusie vloeit voort uit zowel de toepassing van de benadering in de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (hierna „het Gröditzer-arrest” (76) genoemd) als uit de toepassing van de op de analyse van de daadwerkelijke liquidatiekosten van de SNCM gebaseerde benadering (hierna „de ABX-beschikking” (77) genoemd).

118.

Met betrekking tot de eerste, op het Gröditzer-arrest gebaseerde methode stelt Frankrijk dat dit arrest een bevestiging vormt van de beoordeling van de Commissie in haar beschikking van 8 juli 1999, volgens welke „alleen de […] liquidatiewaarde van de activa […] als liquidatiekosten kan worden aangemerkt” (78).

119.

In de rapporten van de CGMF (79) en Oddo-Hastings (80) wordt de liquidatiewaarde van de activa per 30 september 2005 op ten minste 190,3 miljoen EUR geschat (81).

120.

Aangezien de staat als aandeelhouder van een onderneming slechts aansprakelijk is voor de schulden van die onderneming tot het bedrag van de liquidatiewaarde van haar activa (Hytasa-arrest) (82), ligt de liquidatiewaarde van de activa van de maatschappij, die op minimaal 190,3 miljoen EUR is geschat, volgens Frankrijk bijgevolg duidelijk hoger dan de negatieve overdrachtsprijs van 158 miljoen EUR.

121.

Met betrekking tot de tweede methode geeft Frankrijk aan dat deze voortvloeit uit de beschikking van de Commissie betreffende de door België ten uitvoer gelegde staatssteun ten gunste van ABX Logistics, waarin de Commissie de negatieve overdrachtsprijs die, zoals in het onderhavige geval, de kenmerken van een marktprijs vertoont, heeft onderzocht aan de hand van een vergelijking met de door een onafhankelijke derde vastgestelde kosten die de staat als aandeelhouder daadwerkelijk zou hebben gedragen in geval van een minnelijke of gerechtelijke vereffening. Volgens Frankrijk erkent de Commissie in deze beschikking met name dat een rechtsvordering tot aanzuivering van de schulden zijdens de schuldeisers dan wel de liquidatie zelf inderdaad bepaalde kosten tot gevolg kunnen hebben voor de andere takken van de groep waartoe de geliquideerde dochteronderneming behoort.

122.

Op basis van het CGMF- en het Oddo-rapport zijn de Franse autoriteiten van mening dat de daadwerkelijke kosten die de Franse republiek als aandeelhouder had moeten dragen, per 30 september 2005 in totaal 312,1 tot 361 miljoen EUR zouden hebben bedragen, uitgesplitst als volgt:

123.

Bij deze methode is met name rekening gehouden met het risico dat jegens de Franse staat een vordering tot aanzuivering van de schulden van de onderneming zou zijn ingediend, wanneer een rechtbank de Franse staat als feitelijk bestuurder van de SNCM had aangemerkt. Volgens de Franse autoriteiten kan het risico van een vordering tot aanzuivering van de schulden, met name gelet op een eerder arrest van het Franse Hof van Cassatie (83), niet worden uitgesloten. Zo hebben de Franse autoriteiten in verschillende brieven aan de Commissie aangegeven dat de hypothese dat de staat door een nationale rechter zou worden veroordeeld tot aanzuivering van de schulden van de door hem bestuurde onderneming, meer dan aannemelijk was en dat hier zeker rekening mee moest worden gehouden bij de berekening van de daadwerkelijke kosten van een eventuele liquidatie van de SNCM.

124.

Per 30 september 2005 zou de restwaarde van de activa van de SNCM d.w.z. 190,3 miljoen EUR), na betaling van de preferente schulden, 36,5 miljoen EUR bedragen. De andere kostenelementen die in het kader van de vordering tot aanzuivering van de schulden jegens de staat in aanmerking zouden zijn genomen, omvatten met name de kosten van de opzegging van de belangrijkste exploitatiecontracten en van de leaseovereenkomsten voor de schepen, en de aflossing van de niet-preferente schulden, wat tot een schuldenlast van 134,4 miljoen EUR zou hebben geleid. Volgens de Franse autoriteiten zou de staat zijn veroordeeld tot betaling van 85 tot 100 % van dit bedrag.

125.

Bovendien stellen de Franse autoriteiten dat, gezien de afhankelijkheidsrelatie tussen de SNCM en de overheid en gelet op een ander Frans arrest (84), de liquidatie van de onderneming de rechter ertoe had kunnen brengen de staat te veroordelen tot betaling van een schadevergoeding aan de werknemers. Op grond van deze jurisprudentie is het volgens de Franse autoriteiten meer dan waarschijnlijk dat een rechter het bedrag van de aanvullende vergoedingen zou hebben vastgesteld op basis van de vergoedingen die zouden zijn uitgekeerd in het kader van een vóór de liquidatie ingediend sociaal plan.

126.

Volgens deze benadering blijkt uit de analyse van de daadwerkelijke kosten die de staat als aandeelhouder ten laste zouden zijn gelegd, dat de kosten voor de staat in verband met de verkoop van de SNCM tegen een negatieve prijs van 158 miljoen EUR, minder bedragen dan de daadwerkelijke kosten die de staat had moeten dragen in geval van een gerechtelijke liquidatie van de onderneming.

127.

Tot slot zijn de Franse autoriteiten van oordeel dat dit bedrag niet als staatssteun kan worden aangemerkt.

128.

Frankrijk is van mening dat het zich via deze deelneming heeft gedragen als een voorzichtige investeerder, omdat het een minderheidsaandeel betrof en Frankrijk samen met de BCP en de VT participeerde, en omdat deze deelneming een vast rendement van […] (60) % per jaar opleverde, waardoor het aan de uitvoering van het businessplan verbonden risico voor de staat wegviel. Frankrijk voert aan dat dit voor een particuliere investeerder een zeer bevredigend rendementspercentage is (85). Frankrijk preciseert evenwel dat in geval van een gerechtelijke sanering of liquidatie van de SNCM, of van uitoefening van de ontbindingsclausule door de overnemers, geen vergoeding verschuldigd zou zijn.

129.

Met verwijzing naar de besluitvormingspraktijk van de Commissie, met name in het SFP-dossier (Société Française de Production (86)), is Frankrijk van oordeel dat deze financiering als persoonsgebonden steun moeten worden beschouwd die niet ten goede komt aan de onderneming. Het gebruik van overheidsmiddelen voor de tenuitvoerlegging van aanvullende sociale maatregelen ten behoeve van ontslagen personeelsleden, zonder dat de werkgever door deze maatregelen wordt ontheven van zijn normale lasten, zou bijgevolg onder het sociaal beleid van de lidstaten vallen en geen staatssteun vormen.

130.

De Franse autoriteiten herinneren eraan dat alle bij de beschikking van 2003 opgelegde voorwaarden in de periode 2003-2006 zijn uitgevoerd en nagekomen. Anderzijds zijn deze maatregelen volgens de Franse autoriteiten niet langer nodig om concurrentieverstoring te voorkomen, en zou de handhaving ervan in strijd zijn met het evenredigheidsbeginsel, aangezien het bedrag van de herstructureringssteun inmiddels is verlaagd tot 15,81 miljoen EUR. Zij vinden met name dat de voorwaarden die nog toepassing zouden kunnen vinden, met name die welke betrekking hebben op het verbod om de vloot van de SNCM te moderniseren, de naleving van het „priceleadership”-beginsel op tariefgebied en de instandhouding van een bepaalde frequentie, moeten worden opgeheven.

131.

Mocht de Commissie de nieuwe maatregelen echter geheel of gedeeltelijk als staatssteun aanmerken, dan wil Frankrijk de Commissie erop wijzen dat de nieuwe maatregelen zorgen voor het herstel van de levensvatbaarheid van de SNCM en zo de concurrentie op de desbetreffende markt in stand kunnen houden, met name op de markt voor de verbindingen met Corsica. Dit element is volgens Frankrijk één van de beginselen van de richtsnoeren voor reddingssteun aan ondernemingen in moeilijkheden, zoals opgemerkt door de Commissie in het onderhavige dossier (in overweging 283 van de nietig verklaarde beschikking) en door het Gerecht in zijn arrest van 15 juni 2005 (punt 117). Het Gerecht heeft er met name op gewezen dat de Commissie er bij de uitoefening van haar ruime beoordelingsvrijheid van mocht uitgaan dat de aanwezigheid van een onderneming noodzakelijk was om een versterking van de oligopolistische structuur van de betrokken markten te voorkomen.

132.

Met betrekking tot de vaststelling van de eventuele aan de SNCM op te leggen compenserende maatregelen stelt Frankrijk voor dat de Commissie rekening houdt met de marktstructuur. Zo zou een inkrimping van de capaciteit van de SNCM kunnen leiden tot een versterking van de inmiddels dominante positie van de CFF op de markt voor verbindingen met Corsica (87).

133.

Volgens de Franse autoriteiten voldoet het bijgewerkte herstructureringsplan aan de door de Commissie in de richtsnoeren van 1999 en 2004 genoemde verenigbaarheidscriteria. Zij stellen voorts dat alle in het kader van de privatisering van de SNCM vastgestelde maatregelen vanaf eind 2009 het herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn van de SNCM mogelijk maken, en dat zij beperkt blijven tot het voor dit herstel van de levensvatbaarheid noodzakelijke minimum.

134.

De CFF betwist dat de SNCM een onderneming in moeilijkheden is in de zin van de richtsnoeren (88) en zet vraagtekens bij het vermogen van de SNCM om de niet-gesubsidieerde lijnen rendabel te exploiteren. De CFF constateert voorts dat, anders dan aangegeven in het herstructureringsplan (89), Livorno nog steeds wordt bediend.

135.

Met betrekking tot de kostenvermindering betreurt de CFF geen toegang te hebben tot bepaalde delen van het herstructureringsplan waarop haar vertegenwoordigers kritiek hebben geuit (90).

136.

Volgens de CFF is de berekening van de Franse autoriteiten die resulteert in een bedrag van 76 miljoen EUR zuiver fictief (91), terwijl de door hen vastgestelde verhouding tussen het eigen vermogen en de financiële schulden van 79 % haar aan de hoge kant lijkt (92). Met betrekking tot de deelnemingen van de SNCM merkt de CFF op dat bepaalde dochterondernemingen niet van belang zijn voor de activiteiten van de scheepvaartonderneming (93).

137.

Samenvattend stelt de CFF dat de voorgenomen steunmaatregel erop gericht is de verordening inzake cabotage te omzeilen en de uitgeschreven aanbesteding voor de verbinding met Corsica vanuit Marseille uit te hollen. De CFF benadrukt dat de voorgenomen steunmaatregel er niet mag toe leiden dat de SNCM een agressiever commercieel aanbod kan doen. Zij stelt voor om pas in 2007 herstructureringssteun toe te kennen en alleen als de SNCM de volgende aanbesteding in 2006 niet in de wacht sleept, volgens de CFF het enige scenario waarin de publieke scheepvaartonderneming echt in moeilijkheden zou komen.

138.

De STIM, de referentieaandeelhouder van de CMN, voert aan dat de deelnemingen van de SNCM in de CMN moeten worden geanalyseerd als zuiver financiële activa. Volgens de STIM zijn de CMN en de SNCM onafhankelijk en concurreren zij om andere lijnverbindingen dan die vanaf Marseille, ook al zijn zij allebei medecontractant in het kader van het contract voor de delegatie van de openbare dienst.

139.

In de brief staat dat de STIM zich ertoe zou verbinden de deelnemingen van de SNCM in de CMN, waarvan de waarde op 15 tot 17 miljoen EUR wordt geschat, geheel of gedeeltelijk (maar bij voorkeur geheel) terug te kopen mocht de Commissie zich op het standpunt stellen, onder de voorwaarden die zij in haar definitieve besluit kan opleggen, dat een dergelijke overdracht noodzakelijk is om tot een evenwichtig herstructureringsplan te komen.

140.

De burgemeester van Marseille, de voorzitter van de conseil général des Bouches-du-Rhône en de voorzitter van de conseil régional Provence-Alpes-Côte d’Azur wijzen op de belangrijke rol van de SNCM in de regionale economie.

141.

Volgens de voorzitter van de conseil régional Provence-Alpes-Côte d’Azur is voldaan aan de voorwaarden die ervoor moeten zorgen dat het herstructureringsplan van de SNCM de levensvatbaarheid van de onderneming waarborgt.

142.

De voorzitter van de uitvoerende raad van het parlement van Corsica heeft een besluit van dit parlement van 18 december 2002 voorgelegd waarin het een gunstig advies uitbrengt over de geplande herkapitalisatie van de SNCM.

143.

Het OTC geeft aan dat de sluiting van de SNCM onmiddellijk een aanzienlijke verslechtering van de dienstverlening tot gevolg zou hebben, aangezien zij momenteel de enige onderneming is die voldoet aan de vereisten van het contract voor het passagiersvervoer. Het OTC wijst voorts op het belang van de SNCM voor de Corsicaanse economie.

144.

De CFF wijst op de hoogte van de bedragen, die niet in verhouding staan tot de omzet van de SNCM, en op het feit dat deze bedragen aan de SNCM zijn uitbetaald voordat de Commissie zich heeft uitgesproken over de vraag of zij al dan niet als steun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag moeten worden aangemerkt.

145.

De CFF wijst de Commissie erop dat de steun van de Franse staat aan de SNCM van strategisch belang is voor de ontwikkeling van de CFF. Dankzij deze niet-goedgekeurde maatregelen zou de SNCM volgens de CFF een uiterst agressief tariefbeleid kunnen voeren op de verbindingen waarop CFF reeds 10 jaar lang gepositioneerd is en waar zij, voor het eerst sinds zij op die markt actief is, marktaandeel zou verliezen.

146.

Met betrekking tot de aanbestedingsprocedure voor de overdracht van de maatschappij is de CFF van mening dat deze niet geheel transparant was, voor zover de geselecteerde onderneming, namelijk de BCP, niet langer operationele zeggenschap heeft over de SNCM nu deze door de groep VT is overgenomen. Aangezien de financiële voorwaarden veel gunstiger zijn geworden voor de kopers, vraagt de CFF zich bovendien af of het beginsel van gelijke behandeling van investeerders, dat de hele transactie ten grondslag had moeten liggen, wel in acht is genomen.

147.

Met betrekking tot de negatieve overdrachtsprijs van 158 miljoen EUR betwijfelt de CFF of het criterium van de voorzichtige investeerder in een markteconomie in het onderhavige geval van toepassing is. Enerzijds vraagt de CFF zich af of kan worden gesteld dat de betrokken transactie door de staat parallel met een significante en gelijktijdige interventie van de betrokken particuliere maatschappijen in vergelijkbare omstandigheden is uitgevoerd, terwijl de staat de maatschappij vóór de gezamenlijke herkapitalisatie van de aandeelhouders en het nieuwe herstructureringsplan heeft geherkapitaliseerd. Anderzijds meent de CFF dat een voorzichtig investeerder gezien de ernstige financiële positie van de SNCM vroeger zou hebben gehandeld om zijn investering niet aan waarde te laten verliezen. (94).

148.

Volgens de CFF is de verwijzing naar de zaak-ABX Logistics niet relevant. Niet alleen kunnen de omstandigheden in die zaak niet worden toegepast op het onderhavige geval, maar bovendien heeft de steunbegunstigde in die zaak een significante bijdrage geleverd, wat duidelijk niet het geval is bij de SNCM. Bovendien is in het besluit van de Commissie van 2006 volgens de CFF geen rekening gehouden met de kosten van eventuele gerechtelijke stappen in het kader van een liquidatie van de betrokken onderneming. De CFF is dan ook van oordeel dat de nationale jurisprudentie waarnaar Frankrijk verwijst om de eventuele kosten van de liquidatie van de SNCM te rechtvaardigen, niet van toepassing is op het onderhavige geval. Volgens de CFF verwijst het Hof van Cassatie in de zaak Mines et produits chimiques de Salsignes namelijk geenszins naar de directe aansprakelijkheid van de staat als aandeelhouder in geval van liquidatie van een onderneming waarvan de staat aandeelhouder is, maar veeleer naar de mogelijkheid om jegens een overheidsinstelling met een industrieel en commercieel karakter een vordering tot betaling van de sociale schulden in te stellen, waarbij de bestuurders van die overheidsinstelling zich niet kunnen onttrekken aan hun verplichtingen door overheidsinterventie in te roepen.

149.

Met betrekking tot de toepasselijkheid van de jurisprudentie van het Hof van Beroep van Rouen in de zaak-Aspocomp op het onderhavige geval wijst de CFF erop dat de zaak waarop dit arrest betrekking heeft, namelijk de veroordeling van een moedermaatschappij tot betaling van sociale vergoedingen aan de werknemers van een dochtermaatschappij wegens niet-nakoming van een door eerstgenoemde goedgekeurd akkoord, niet kan worden vergeleken met het SNCM-dossier. Er is dus geen concreet risico dat de CGMF of de staat wordt veroordeeld tot betaling van ontslagvergoedingen in geval van een gerechtelijke liquidatie. De CFF plaatst voorts vraagtekens bij de schatting van de overige sociale lasten omdat zij lijken te verschillen naar gelang van de ingeschakelde deskundige.

150.

Volgens de CFF kan uit de toepassing van het Gröditzer-arrest en het Hytasa-arrest van het Hof van Justitie op het onderhavige geval alleen maar worden geconcludeerd dat de staat zich niet als een particuliere investeerder in een markteconomie heeft gedragen, voor zover, overeenkomstig genoemde jurisprudentie, de kapitaalinbreng van de staat was gekoppeld aan de verkoop van 75 % van zijn deelneming in de SNCM, waardoor de winstvooruitzichten evenredig afnamen.

151.

Ten slotte is de CFF van mening dat bij een vergelijking tussen de liquidatiekosten en de kosten van een herkapitalisatie rekening moet worden gehouden met de waarde van de activa, die in beide gevallen aan de koper worden overgedragen. Volgens de CFF schommelt de waarde van de aan de overnemers overgedragen activa tussen 640 en 755 miljoen EUR (95), rekening houdend met de handelswaarde van de vloot van de SNCM, die door de CFF in augustus 2006 op een bedrag tussen 644 en 664 miljoen EUR is geschat.

152.

Met betrekking tot de vraag of de maatregelen na de herkapitalisatie van 2002 als herstructureringssteun moeten worden aangemerkt, is de CFF van oordeel dat de SNCM in de periode vóór de eerste herkapitalisatie van 142,5 miljoen EUR weliswaar voldeed aan de criteria van de richtsnoeren van 2004 om als onderneming in moeilijkheden te worden aangemerkt, maar dat dit voor de periode vóór de tweede kapitaalvermeerdering van 8,75 miljoen EUR zeer betwistbaar is, aangezien het eigen vermogen van de onderneming weer op peil was gebracht.

153.

Met betrekking tot de levensvatbaarheid van de onderneming wijst de CFF erop dat de SNCM slechts voor een deel is overdragen en dat de verkoop niet onherroepelijk is, gezien de ontbindingsclausules die met de overnemers zijn overeengekomen. Het is dan ook zeer de vraag of de overnemers bereid en in staat zijn de SNCM er weer bovenop te helpen, en het uitzicht op levensvatbaarheid van de onderneming op lange termijn komt hierdoor zeer in het gedrang. Bovendien geeft de CFF aan dat de Franse autoriteiten in tegenstelling tot het vereiste in de richtsnoeren van 2004 niet hebben overwogen de activiteiten die ook na de herstructurering verlieslatend zouden blijven, te staken (96). Voorts staat de CFF sceptisch tegenover het kostenverminderingsplan, terwijl de vloot van de SNCM zou zijn uitgebreid (97), en tegenover de personeelsinkrimping, met name in het licht van de mislukking van het sociaal plan van 2002.

154.

De CFF betwijfelt of de nieuwe steun tot het minimum beperkt is gebleven, omdat niet duidelijk is waarop de sociale kosten betrekking hebben en uit de notulen van de vergadering van de SNCM van 28 april 2006 blijkt dat een deel van die steun zou zijn aangewend om de exploitatieverliezen van de maatschappij in 2006 en 2007 te dekken. De CFF is tevens van mening dat de overnemers van de SNCM geen wezenlijke bijdrage leveren aan de herstructurering van de onderneming.

155.

Om buitensporige concurrentieverstoringen te voorkomen, moeten de in 2003 aan de SNCM opgelegde compenserende maatregelen volgens de CFF worden verlengd en gepreciseerd, en moeten nieuwe compenserende maatregelen met betrekking tot de vermindering van de aanwezigheid van de SNCM op de markt worden toegevoegd (98). Bovendien meent de CFF dat een deel van de in de beschikking van 2003 aan de SNCM opgelegde maatregelen niet is nagekomen. De SNCM zou nieuwe schepen hebben aangekocht, wat in strijd is met artikel 2 van de beschikking van de Commissie van 2003. Voorts zou de SNCM haar deelneming in de CCM niet hebben overgedragen, wat in strijd is met artikel 3 van de beschikking van de Commissie. Tot slot zou de SNCM, in strijd met artikel 4 van genoemde beschikking, sinds 2003 een agressief tariefbeleid voeren, met prijzen die lager liggen dan die van de CFF (biljetten die tot 30 % goedkoper zijn voor identieke of vergelijkbare diensten).

156.

Met betrekking tot de aard van de tweede herkapitalisatie van 8,75 miljoen EUR stelt CFF dat de publieke en de particuliere investering niet alleen gelijktijdig moeten plaatsvinden, maar dat de particuliere deelneming significant moet zijn en onder vergelijkbare voorwaarden moet plaatsvinden, zodat de overheidsinterventie wordt gevalideerd. In het onderhavige geval zou aan geen van beide voorwaarden zijn voldaan. Enerzijds zou de deelneming van de overnemers, die strikt gekoppeld is aan de eerste kapitaalverhoging van 142,5 miljoen EUR, niet significant zijn. Anderzijds zou de interventie van de overnemers hebben plaatsgevonden onder voorwaarden die niet vergelijkbaar zijn met die van de overheid, met name vanwege de ontbindingsclausules en de uit de minderheidsdeelneming van de CGMF verwachte rentabiliteit.

157.

Met betrekking tot de sociale maatregelen voor een bedrag van 38,5 miljoen EUR betwist de CFF dat dit bedrag als persoonsgebonden steun moet worden aangemerkt. Hoewel dit bedrag rechtstreeks aan de werknemers van de SNCM ten goede komt, wijst de CFF erop dat deze maatregel indirecte positieve gevolgen voor de SNCM kan hebben, met name door een verbetering van het sociale klimaat.

158.

Met betrekking tot de negatieve overdrachtsprijs van 158 miljoen EUR is de STIM van oordeel dat deze niet kan worden beschouwd als een marktprijs die het resultaat is van een open en niet-discriminerende aanbestedingsprocedure, omdat de herkapitalisatie heeft plaatsgevonden onder andere voorwaarden dan die welke normaliter voor een particuliere investeerder gelden. Volgens de STIM kan met de herziene nettoboekwaarde van de activa in het slechtste geval namelijk een liquidatie zonder kosten voor de staat plaatsvinden, en wellicht zelfs met een liquidatieoverschot, is de overdrachtsprijs veel te laag ten opzichte van de waarde van de onderneming (door de STIM op 350 miljoen EUR geschat) en staat de steun niet in verhouding tot de behoeften van de onderneming.

159.

De STIM wijst de Commissie er tevens op dat de bij de privatisering opgestelde ontbindingsclausule buitenproportioneel is.

160.

De STIM betwist ten slotte de rechtvaardiging van de verkoop tegen een negatieve prijs op basis van de hypothese van een sociaal moeilijke liquidatie van de onderneming, een hypothese die weinig realistisch lijkt.

161.

Met betrekking tot de tweede herkapitalisatie van 8,75 miljoen EUR is de STIM van oordeel dat bij deze kapitaalinbreng het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie niet is gerespecteerd, omdat onvoldoende garanties over het rendement op investeringen zijn gegeven. De STIM betwist het argument dat deze inbreng geen staatssteun zou zijn omdat de particuliere en de publieke investering gelijktijdig hebben plaatsgevonden. Voor zover er effectief sprake is van een dergelijke gelijktijdigheid, vormt dit slechts een indicatie en betekent niet automatisch dat de interventies geen staatssteun zijn (99). De STIM stelt tot slot dat deze inbreng voor de overnemers een garantie zijdens de Franse regering vormt dat het contract voor de uitbesteding van de openbare dienst voor de verbinding met Corsica wel degelijk aan de SNCM zou worden toegewezen.

162.

Met betrekking tot het bedrag van 38,5 miljoen EUR aan persoonsgebonden steun meent de STIM dat dit bedrag in feite bedoeld is de SNCM de middelen te verschaffen om te voldoen aan bepaalde essentiële aspecten van het aan de Commissie voorgelegde herstructureringsplan die niet ten uitvoer zijn gelegd, met name de personeelsinkrimping.

163.

Volgens de STIM is de door de SNCM ontvangen steun niet tot het minimum beperkt gebleven. De bijdrage van de SNCM en de overnemers aan het herstructureringsplan is niet toereikend ten aanzien van de door de richtsnoeren van 2004 opgelegde voorwaarden, en er is niet aangetoond dat de situatie van de SNCM zo uitzonderlijk was dat een lagere eigen inbreng gerechtvaardigd was. Bovendien wijst de STIM erop dat de in 2006 verleende steun buitenproportioneel was, aangezien hij de SNCM in staat heeft gesteld reserves op te bouwen om toekomstige verliezen te dekken. Ten slotte is het feit dat de SNCM niet van plan was activa over te dragen die niet onontbeerlijk waren voor het voortbestaan van de onderneming, in strijd met de in de richtsnoeren van 2004 gestelde eisen.

164.

De STIM is van oordeel dat de betrokken bedragen zijn uitbetaald in strijd met het in de richtlijnen van 2004 vastgestelde beginsel dat reddingssteun slechts eenmaal mag worden toegekend. De verslechtering van de financiële situatie van de onderneming en de sociale conflicten mogen niet worden beschouwd als uitzonderlijke, onvoorziene omstandigheden die niet kunnen worden toegerekend aan de begunstigde onderneming.

165.

De STIM eist bijgevolg aanvullende compensaties ter hoogte van de helft van de ingebrachte steun, d.w.z. 98,25 miljoen EUR, via de verkoop van een extra schip, alsmede van de directe en indirecte deelnemingen van de SNCM in de CMN. De STIM stelt in dit verband dat deze deelnemingen niet strategisch zijn in de zin van de richtlijnen van 2004, omdat ze noch „voor het voortbestaan van de onderneming onontbeerlijk zijn”, noch het karakter van een onvervreemdbaar goed dragen.

166.

De STIM voert voorts aan dat de beweerde synergieën tussen de SNCM en de CMN niet bestaan, aangezien de SNCM geen daadwerkelijke rol heeft in het beheer en de ontwikkeling van de CMN. De STIM benadrukt ten slotte dat de aandeelhoudersovereenkomst tussen beide ondernemingen op 15 maart 2006 door de CMN is opgezegd, zoals vastgesteld door het Hof van Beroep van Parijs.

167.

De SNCM heeft de Commissie een dossier overgelegd met een stand van zaken op economisch en concurrentiegebied, vergezeld van een juridisch advies met een inschatting van het risico dat de overheid in het geval van een liquidatieprocedure door de rechter voor de periode vóór de privatisering als feitelijk beheerder van de maatschappij zou worden aangemerkt.

168.

Het door de SNCM geraadpleegde kantoor Baker & McKenzie komt tot de conclusie dat de staat, op basis van de sociale documenten van de maatschappij, aangevuld met de briefwisseling en de interventies en notulen van de controleorganen, […] (60) besluiten (100) […] (60) organen (101), […] (60) sociale organen (102). Voorts wordt in het rapport benadrukt dat […] (60) SNCM (103). Tot slot wordt aangegeven dat […] (60) SNCM.

169.

Op basis daarvan is het volgens de deskundige van de SNCM zeer waarschijnlijk dat de handelsrechtbank van Marseille de Franse staat als feitelijk beheerder zou hebben aangemerkt.

170.

Bovendien zou uit de feiten, met name uit rapporten van de Rekenkamer, blijken dat beheersfouten die aan de staat als feitelijk bestuurder van de SNCM zijn toe te rekenen, hebben bijgedragen tot de ontoereikende activa van de SNCM. In het rapport worden onder andere de volgende beheersfouten uitgelicht: de commerciële keuze […] (60). De schade door de beheersfouten van de staat, zou […] (60) bedragen.

171.

In dat verband zou er volgens de deskundige van de SNCM dan ook geen twijfel over bestaan dat de staat in het kader van een rechtsvordering tot aanzuivering van de schulden zou worden veroordeeld de schulden geheel of gedeeltelijk te dragen, gezien de zeer nauwe betrokkenheid van de staat bij het beheer van de SNCM, zijn duidelijke beheersfouten en de omvang van zijn financieringsbronnen.

172.

Op basis van de relevante jurisprudentie komt de deskundige van de SNCM tot de conclusie dat de staat in het geval van een liquidatie van de SNCM zeker zou zijn veroordeeld tot overname van alle sociale schulden van de SNCM. Dit zou ertoe hebben geleid dat naar schatting 85 tot 100 % van het vastgestelde tekort aan activa ten laste van de staat als aandeelhouder zou zijn gekomen (d.w.z. 316,6 tot 385,7 miljoen EUR). Door te besluiten de SNCM te privatiseren en het eigen vermogen vooraf aan te vullen met een bedrag van 158 miljoen EUR, zou de Franse staat zich bijgevolg als een voorzichtig investeerder hebben gedragen.

173.

De Franse autoriteiten hebben verklaard dat bepaalde door de CFF overgelegde gegevens betreffende het aanbod van de SNCM onjuist zijn.

174.

De staat is van oordeel dat de opzet van het herstructureringsplan, anders dan door de CFF wordt gesteld, een spoedig herstel van de SNCM mogelijk maakt en de voorwaarden schept voor haar levensvatbaarheid op middellange en lange termijn. De Franse autoriteiten wijzen erop dat een aanzienlijk deel van het programma ter vermindering van de kosten reeds ten uitvoer is gelegd. De nautische middelen zijn verminderd en het programma voor het afstoten van activa verloopt overeenkomstig het industrieel plan. De verbindingen zijn gereorganiseerd en het actieplan ter vermindering van het intermediaire verbruik werpt zijn eerste vruchten af en het werkgelegenheidsgedeelte van het industrieel plan wordt geleidelijk ten uitvoer gelegd. Bovendien heeft de SNCM in 2001 een bedrag van 21,3 miljoen EUR uitgetrokken voor de financiering van herstructureringsmaatregelen, en met name van het plan voor het behoud van arbeidsplaatsen.

175.

Met betrekking tot de vaststelling van het bedrag van de steun bevestigen de Franse autoriteiten dat een verhouding van 0,79 tussen eigen vermogen en totale schulden, behoudens bijzondere situaties, typisch is voor de vermogensbalans van de meeste scheepvaartondernemingen. De verhouding van 0,497 die de CFF voor de CMN in 2001 opgeeft, is volgens de Franse autoriteiten onjuist omdat geen rekening is gehouden met de liquide middelen op de actiefzijde van de balans. Na correctie bedraagt de verhouding voor de CMN 0,557. Volgens de Franse autoriteiten blijft dit niveau hoe dan ook te laag voor de CMN, zoals ook blijkt uit de moeilijke liquiditeitspositie van de CMN in 2002. De CMN moest namelijk tot 8 miljoen EUR lenen bij de STIM om een liquiditeitstekort te financieren dat niet door haar banken werd gedekt.

176.

De Franse autoriteiten stellen dat de deelneming van de SNCM in het kapitaal van de CMN niet kan worden beschouwd als een zuiver financieel actief, zoals de STIM lijkt te suggereren. Frankrijk verdedigt de stellingname dat de deelnemingen van de SNCM in de CMN een uiterst strategisch karakter hebben. De overdracht ervan zou volgens Frankijk namelijk niet alleen tegen de industriële logica indruisen, maar zou ook strategisch gezien een grote vergissing zijn.

177.

Hoewel de Franse autoriteiten het over het geheel genomen eens zijn met de inhoud van de brief van de voorzitter van de regio Provence-Alpes-Côte d’Azur, willen zij er evenwel op wijzen dat, in tegenstelling tot wat in punt 2 van die brief (104) wordt gesteld, het aanbod voor de verbinding tussen het Franse vasteland en Corsica de vraag niet overtreft, en dat het tariefbeleid van de SNCM in overeenstemming is met de verbintenissen die zij is aangegaan om geen tarievenoorlog te ontketenen en geen „price leader” te zijn.

178.

In het algemeen merken de Franse autoriteiten op dat de opmerkingen van de STIM en de CFF grotendeels overeenkomen met die welke zij reeds in 2003 aan de Commissie hadden voorgelegd. In het bijzonder wijzen zij erop dat de opmerkingen van de CFF zijn voorgelegd aan het Gerecht van Eerste Aanleg in het kader van het verzoek tot nietigverklaring van de beschikking van de Commissie van 9 juli 2003, en voor het merendeel zowel door de Commissie als door het Gerecht van de hand zijn gewezen.

179.

Met betrekking tot de algemene opmerking over de vervroegde tenuitvoerlegging van de als steun aan te merken maatregelen door Frankrijk stellen de Franse autoriteiten dat dit wordt gerechtvaardigd door het bijzondere karakter van de procedure, namelijk de nietigverklaring in 2005 van de beschikking van 9 juli 2003 tot goedkeuring van de steun, en dat de Franse autoriteiten hun verplichtingen uit hoofde van het EG-Verdrag niet moedwillig naast zich neer hebben gelegd. Frankrijk voegt hieraan toe dat het krachtens het beginsel van loyale samenwerking tussen de lidstaten en de Commissie laatstgenoemde steeds op de hoogte heeft gehouden van de ontwikkelingen in dit dossier en de verschillende maatregelen die sinds januari 2005 zijn genomen.

180.

Aangezien geen van deze maatregelen steun vormen, zijn de Franse autoriteiten van oordeel dat artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag in fine niet van toepassing is, en dat de tenuitvoerlegging ervan derhalve niet dient te worden opgeschort.

181.

Met betrekking tot de overdrachtsprocedure wijst Frankrijk erop dat deze van meet af aan voorzag in klassieke selectiecriteria die voornamelijk waren gebaseerd op de voor de valorisatie van de aandelen van de SNCM voorgestelde prijs, en slechts in tweede instantie op andere parameters (industrieel plan, sociaal plan, etc.), waaronder het bedrag dat de kandidaten in het kader van een herkapitalisatie bereid waren in de maatschappij te investeren. Frankrijk bestrijdt het door derden aangevoerde argument dat de aanbestedingsprocedure niet transparant was en wijst erop dat de staat in het onderhavige geval zelfs verder is gegaan dan haar toch al strenge en dwingende wettelijke en bestuursrechtelijke verplichtingen inzake de overdracht van staatsdeelnemingen. Frankrijk herinnert eraan dat de ontwikkelingen na het bod van de BCP om 100 % van de aandelen van de SNCM over te nemen, in een zeer moeilijke financiële en maatschappelijke context plaatsvonden en dat de commerciële en financiële voorwaarden van de transactie (afgezien van de verdeling van het kapitaal) niet zijn veranderd doordat de VT zich aansloot bij het bod van de BCP.

182.

Met betrekking tot de negatieve prijs van 158 miljoen EUR wijzen de Franse autoriteiten erop dat de onderneming, gelet op de financiële situatie van de SNCM per 30 september 2005, tegen een marktprijs is verkocht en dat de verkoop economisch gezien voordeliger was dan een liquidatie van de onderneming. De Franse autoriteiten preciseren in dit verband dat de toepassing van het criterium van de particuliere investeerder in het geval van een overdracht van een onderneming die dicht bij het faillissement staat, niet moet worden gezien als het nastreven van „rentabiliteit van de overheidsinterventie”, maar wel als het voorkomen van nog grotere verliezen die de aandeelhouder zou hebben geleden in geval van een duurdere liquidatie.

183.

Met betrekking tot de betaalde prijs betwist Frankrijk het argument dat de SNCM zou zijn verkocht tegen een prijs die niet overeenkomt met de reële waarde van de onderneming. Frankrijk betwist met name de door de STIM op ongeveer 350 miljoen EUR geschatte waarde van de onderneming waarbij alleen de balansposten in aanmerking zijn genomen die de waardering verbeteren aan de hand van het boekhoudkundig eigen vermogen (afwijkende afschrijvingen, meerwaarde van de schepen, enz..), en niet met de passiva, die de waardering verlagen. Deze zuiver boekhoudkundige berekeningsmethode is volgens Frankrijk niet in overeenstemming met de economische realiteit van een scheepvaartonderneming zoals de SNCM, met waardevolle activa op de balans, maar tevens met een beperkte rentabiliteit en aanzienlijke passiva buiten de balanstelling.

184.

De Franse autoriteiten verwerpen eveneens het argument van de CFF dat zij de handelswaarde van de SNCM-vloot, die de CFF tussen 406,5 en 426,5 miljoen EUR becijferde, zouden hebben onderschat. Volgens hen komen de in de berekening van de CFF in aanmerking genomen schepen niet overeen met die welke de SNCM per 30 september 2005 in eigendom had. Doordat geen verlagingen zijn toegepast op de handelswaarde van de schepen, is volgens hen geen rekening gehouden met de context waarin een eventuele gerechtelijke vereffening van deze activa zou hebben plaatsgevonden, en tot slot is deze handelswaarde berekend voor augustus 2006 en niet voor de datum van de potentiële liquidatie van de SNCM die als referentie zou moeten dienen, d.w.z. 30 september 2005. Frankrijk merkt voorts op dat, mocht de door de CFF voorgestelde berekening worden aangehouden, de negatieve prijs driemaal zo laag zou zijn als de liquidatiewaarde van de activa zoals vereist in het Gröditzer-arrest, wat dus gunstiger zou zijn dan de door de Franse autoriteiten aan de Commissie voorgelegde hypothesen.

185.

Met betrekking tot het argument van de CFF dat het Gröditzer-arrest niet van toepassing zou zijn omdat de kapitaalinbreng van de staat in de SNCM gekoppeld was aan de verkoop van 75 % van zijn deelneming, waardoor zijn winstvooruitzichten evenredig afnamen, wijzen de Franse autoriteiten erop dat de negatieve overdrachtsprijs van 158 miljoen EUR wel degelijk overeenkomst met de overdracht van het gehele kapitaal van de SNCM, gevolgd door een nieuwe investering door de staat ter hoogte van 25 % met een rendement van […] (60) % per jaar. Frankrijk is dan ook van mening dat het rendement op investeringen gegarandeerd blijft door zijn deelneming van 25 % in de aandelen van de onderneming, aangezien voor deze deelneming een zeer hoog rendement wordt gegarandeerd.

186.

Frankrijk betwist eveneens het argument van de CFF dat de benadering in de ABX-beschikking niet van toepassing zou zijn op het onderhavige geval, omdat deze met name gebaseerd is op de analyse van de daadwerkelijke liquidatiekosten van de SNCM en het risico dat de staat aansprakelijk had kunnen worden gesteld voor de schulden van de onderneming in het kader van een vordering tot aanzuivering van de schulden, zoals voorzien in de Franse collectieve procedures en zoals bevestigd door de nationale jurisprudentie (arrest van het Hof van Beroep van Rouen van 22 maart 2005). Hoewel de Franse autoriteiten van mening zijn dat zij als beheerder van de SNCM in dit verband niet onrechtmatig hebben gehandeld, benadrukken zij dat het risico dat de staat door een nationale rechter zou worden veroordeeld tot aanzuivering van de schulden van de SNCM, zeer groot was gelet op de soepele kwalificatiecriteria voor een beheersfout in de zin van artikel L. 651-2 van het Franse wetboek van koophandel en krachtens de bovengenoemde jurisprudentie die op het onderhavige geval kan worden toegepast.

187.

Met betrekking tot de herkapitalisatie van 8,75 miljoen EUR merkt Frankrijk op dat deze kapitaalinbreng, anders dan wordt gesteld door de CFF en de STIM, gelet op de gelijktijdigheid van de investering, de gelijke inschrijvingsvoorwaarden en het bovengemiddelde rendement dat door de staat via de CGMF is verkregen, geen staatssteun vormt.

188.

De Franse autoriteiten preciseren met name dat het beginsel van gelijkheid van de investeerders niet wordt ondermijnd door de ontbindingsclausules, aangezien deze zijn vastgesteld in het kader van de overdracht van de SNCM voor 100 % en niet in het kader van de daarop volgende herkapitalisatie van 35 miljoen EUR.

189.

Voorts wijst Frankrijk erop dat zijn investering aanmerkelijk lager is dan die van de overnemers, aangezien alleen het bedrag van 8,75 miljoen EUR moet worden vergeleken met de investering van de overnemers (26,25 miljoen EUR). De eerste herkapitalisatie van 142,5 miljoen EUR dient namelijk uitsluitend in het kader van een vergelijking met de liquidatieprijs te worden onderzocht.

190.

Tot slot betwist Frankrijk het argument van de STIM dat deze inbreng de particuliere overnemers zou garanderen dat de DOD voor de verbinding met Corsica wel degelijk aan de SNCM wordt toegewezen. De Franse autoriteiten voeren aan dat deze kapitaalverhoging weloverwogen is en losstaat van de prestaties van de onderneming, en dat de toewijzing van de DOD aan de SNCM het verwachte rendement van deze investering niet zal kunnen verbeteren.

191.

Met betrekking tot de 38,5 miljoen EUR aan sociale maatregelen herhaalt Frankrijk zijn argument dat deze maatregelen persoonsgebonden steun vormen en dat het feit dat de staat deze voor zijn rekening neemt, niet betekent dat zij de onderneming een indirect voordeel opleveren, aangezien zij bovenop de wettelijke en contractuele verplichtingen ten laste van de SNCM komen. Bovendien wijst Frankrijk erop dat deze maatregelen niet voorzien in het vertrek van werknemers die, bij ontstentenis van deze maatregelen, ten laste van de SNCM zouden blijven.

192.

In tegenstelling tot wat de CFF beweert, preciseren de Franse autoriteiten dat het bedrag van 38,5 miljoen EUR geen betrekking heeft op de tenuitvoerlegging van de in het sociaal plan van 2003 opgenomen maatregelen voor personeelsinkrimping, omdat deze — zij het met enige vertraging — reeds zijn uitgevoerd. Het nieuwe sociaal plan vormt dus een aanvulling op de eerste sociale maatregelen van 2003.

193.

In het licht van het voorafgaande is Frankrijk van oordeel dat de te beoordelen steun 15,81 miljoen EUR bedraagt.

194.

In tegenstelling tot de CFF zijn de Franse autoriteiten, gelet op punt 11 van de richtsnoeren van 2004, van oordeel dat de SNCM, ondanks de eerste herkapitalisatie, die voor een herstel van haar eigen vermogen zorgde, nog steeds als onderneming in moeilijkheden moest worden beschouwd, aangezien deze herkapitalisatie bedoeld was om de activiteiten van de onderneming te handhaven.

195.

De Franse autoriteiten verwerpen de beweringen van de CFF dat zij de onderneming geen nieuwe financiële injecties hadden mogen geven omdat de SNCM gebruik had kunnen maken van een bankkrediet. Zij preciseren in dit verband dat de banken op 24 augustus 2005 hadden geweigerd de SNCM nieuwe kredietfaciliteiten ter beschikking te stellen en dat de enige mogelijke alternatieven bijgevolg privatisering of liquidatie van de onderneming waren.

196.

Frankrijk betwist de argumenten van de CFF en de STIM betreffende het mislukken van het herstructureringsplan van 2002 dat, zij het met enige vertraging, ten uitvoer is gelegd en het mogelijk maakte de doelstellingen in 2005 te halen. De verslechtering van de economische en financiële situatie van de SNCM als gevolg van factoren waarop de onderneming geen invloed had, maakte een verlenging van het in 2002 aangemelde plan en de invoering van nieuwe maatregelen noodzakelijk.

197.

Volgens de Franse autoriteiten zijn de herstelvooruitzichten van de SNCM gunstig en zullen de door de nieuwe aandeelhouders geplande maatregelen, met name de tenuitvoerlegging van het sociaal plan, de reorganisatie van de verbindingen en de vernieuwing van bepaalde schepen, zorgen voor het herstel van de levensvatbaarheid van de onderneming. Zij merken in dit verband op dat gelet op de inkomsten uit de DOD (ongeveer [50-70] (60) % van de omzet van de SNCM) en rekening houdend met de omvang van de vaste kosten en de moeilijkheden om de zes schepen op de verbinding Marseille-Corsica elders in te zetten, de DOD een essentieel onderdeel van de ondernemingsstrategie en de levensvatbaarheid van de SNCM vormt.

198.

Met betrekking tot de beperking van de steun tot het minimum menen de Franse autoriteiten de voor de herstructurering noodzakelijke kosten tot een strikt minimum te hebben beperkt. Zij herinneren er in dit verband aan, zoals de Commissie in haar beschikking van 2003 erkent, dat de onderneming met de verkoop van activa voor een bedrag van 30,2 miljoen EUR een toereikende bijdrage uit eigen middelen heeft geleverd aan het herstructureringsplan. Het totaal aan eigen bijdragen van de onderneming, Rekening houdend met andere door de SNCM gerealiseerde verkopen voor een bedrag van 12,2 miljoen EUR, zouden de eigen bijdragen van de onderneming zelfs 42,38 miljoen EUR bedragen. Volgens de Franse autoriteiten is dit aanzienlijk meer dan het voor de goedkeuring van herstructureringssteun noodzakelijke bedrag aan eigen bijdragen. Deze steun zou uiteindelijk nog 15,81 miljoen EUR bedragen, aangezien de andere maatregelen geen staatssteun vormen.

199.

In tegenstelling tot wat de STIM en de CFF beweerden, hebben de Franse autoriteiten naar eigen zeggen voldaan aan alle voorwaarden van de beschikking van 2003, waaraan zij tot eind 2006 waren gebonden, zoals met name de handhaving van de vloot op 11 schepen en de toepassing van lagere tarieven dan die van de concurrenten.

200.

Voorts zijn zij van mening dat het niveau van de aan de SNCM op te leggen compenserende maatregelen in het kader van het nieuwe definitieve besluit moet worden aangepast omdat de herstructureringssteun nog maar 15,81 miljoen EUR in plaats van 69,3 miljoen EUR zou bedragen.

201.

In dit verband betwisten zij de opmerkingen van de STIM over de mogelijkheid dat de Commissie de SNCM als compenserende maatregel oplegt haar deelneming in de CMN van de hand te doen. Frankrijk betwist het argument van de STIM dat de in de richtsnoeren van 1999 vervatte definitie van strategische activa in de richtsnoeren van 2004 ter discussie zou zijn gesteld.

202.

Met betrekking tot de door de CFF genoemde maatregelen ter beperking van de aanwezigheid van de SNCM op de markt, preciseren de Franse autoriteiten dat — zoals de Commissie overigens ook in haar beschikking van 2003 (punt 87) opmerkt — op de desbetreffende markten (Frankrijk, Corsica en de Maghreb) geen sprake is van overcapaciteit en dat een reorganisatie van de verbindingen met Corsica in het kader van de DOD en erbuiten de levensvatbaarheid van de onderneming in gevaar zou brengen.

203.

Met betrekking tot het argument van de CFF dat de tenuitvoerlegging van de bovengenoemde maatregelen ten gunste van de SNCM het gevaar inhoudt dat de belangrijkste concurrent van de SNCM, namelijk de CFF, van de markt Frankrijk — Corsica zou verdwijnen, voeren de Franse autoriteiten aan dat, gelet op de huidige structuur van deze markt, waarop de CFF het grootste marktaandeel heeft, het voortbestaan van de concurrentie afhangt van de goedkeuring van het herstructureringsplan van de SNCM en van haar aanwezigheid op de betrokken markt.

204.

In artikel 107, lid 1, VWEU is het volgende bepaald: „Behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt”.

205.

Om een nationale maatregel als staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU aan te merken moeten de volgende cumulatieve voorwaarden vervuld zijn: 1) de betrokken maatregel levert een selectief economisch voordeel op; 2) dit voordeel wordt met staatsmiddelen bekostigd; 3) dit voordeel vervalst de mededinging of dreigt deze te vervalsen, en 4) de maatregel beïnvloedt het handelsverkeer tussen de lidstaten (105).

206.

De Commissie stelt vast dat de SNCM via de CGMF, die voor 100 % in handen is van de Franse staat, staatsmiddelen heeft ontvangen voor een totaalbedrag van 274,54 miljoen EUR (106).

207.

Aangezien de SNCM actief is in de sector van het zeevervoer, die openstaat voor concurrentie binnen Europa, kan het economisch voordeel dat zij mogelijkerwijs heeft genoten, de mededinging vervalsen en het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloeden.

208.

Dat Verordening (EEG) nr. 3577/92 tijdelijk (tot 1 januari 1999) niet van toepassing was op de cabotagemarkt voor de eilanden in de Middellandse Zee, sluit a priori niet uit dat subsidies voor cabotagediensten op de verbindingen met de eilanden in de Middellandse Zee in het kader van de DOD, het handelsverkeer tussen de lidstaten konden beïnvloeden en de mededinging konden vervalsen.

209.

Ook al hadden subsidies voor cabotagediensten op de verbindingen mogelijk geen ongunstige invloed op het handelsverkeer en veroorzaakten zij vóór 1 januari 1999 mogelijk geen concurrentieverstoringen, is de situatie sindsdien hoe dan ook veranderd, aangezien de cabotageactiviteiten overeenkomstig Verordening (EEG) nr. 3577/92 voortaan openstaan voor alle marktdeelnemers van de Europese Unie. Bovendien zij erop gewezen dat de SNCM niet alleen cabotagevervoer verzorgt, maar ook actief is op de markt voor internationaal zeevervoer, die is geliberaliseerd bij Verordening (EEG) nr. 4055/86 (107).

210.

De Commissie is dan ook van mening dat de laatste drie in overweging 205 van het onderhavige besluit genoemde criteria van artikel 107, lid 1, VWEU in het onderhavige geval zijn vervuld. Bijgevolg moet zij overeenkomstig het arrest van het Gerecht van 11 september 2012 voor elke maatregel achtereenvolgens nagaan of er sprake is van een selectief economisch voordeel.

211.

Overeenkomstig de rechtspraak van het Gerecht (108) moet de Commissie, na de nietigverklaring van een van haar besluiten, haar nieuwe analyse baseren op uitsluitend de informatie waarover zij beschikte op het ogenblik waarop het nietig verklaarde besluit is genomen, in casu 8 juli 2008.

212.

Gebeurtenissen van na 8 juli 2008 mogen dus niet in aanmerking worden genomen. Bij de analyse mag geen rekening worden gehouden met veranderingen of ontwikkelingen op de markt of in de situatie van de begunstigde van de steun. De periode van uitvoering van het herstructureringsplan na juli 2008 wordt evenmin in aanmerking genomen (109).

213.

Voorts is de Commissie niet verplicht tot een nieuwe instructie van de zaak over te gaan of een nieuw deskundigenadvies in te winnen (110). De nietigverklaring van een handeling die een uit meerdere fasen bestaande administratieve procedure afsluit, leidt niet noodzakelijkerwijs tot nietigverklaring van de gehele procedure. Wanneer het onderzoek door de Commissie, zoals in het onderhavige geval, ondanks het feit dat de instructiehandelingen volstonden voor een grondig onderzoek van de verenigbaarheid van de steun, onvolledig blijkt te zijn, hetgeen tot onrechtmatigheid van het besluit leidt, mag de procedure ter vervanging van dir besluit worden hervat op dat punt, met een nieuw onderzoek van de instructiehandelingen (111).

214.

Aangezien de Commissie bovendien haar nieuwe analyse moet baseren op uitsluitend de informatie waarover zij in juli 2008 beschikte en de Franse autoriteiten en de SNCM reeds een standpunt hebben ingenomen, hoeven zij niet opnieuw te worden gehoord (112). Tot slot is het recht van de belanghebbenden om opmerkingen te maken verzekerd door de bekendmaking van het besluit tot inleiding van de procedure in het Publicatieblad (113) en schrijft geen enkele bepaling van Verordening (EG) nr. 659/1999 voor dat deze mogelijkheid hun opnieuw moet worden geboden wanneer het initiële herstructureringsplan in de loop van het onderzoek wijzigingen ondergaat (114).

215.

Het onderhavige besluit is bijgevolg voor het grootste deel uitsluitend gebaseerd op gegevens die op 8 juli 2008 beschikbaar waren. Mocht rekening worden gehouden met de nota van de Franse autoriteiten van 16 mei 2013 voor de feiten van vóór 8 juli 2008 en met de door de SNCM op 27 augustus 2013 overgelegde gegevens, dan zal de Commissie evenwel aantonen dat dit niet zou afdoen aan haar conclusies.

216.

In het onderhavige geval moet de Commissie onderzoeken of de kapitaalinbreng van de staat van 158 miljoen EUR voorafgaand aan de overdracht van de SNCM aan particuliere overnemers, d.w.z. het bedrag dat uiteindelijk overeenkwam met de „negatieve verkoopprijs” van de onderneming, geen staatssteunelementen bevat.

217.

Een open, transparante en niet-discriminerende aanbestedingsprocedure waarbij de staat de onderneming overdraagt na een voorafgaande herkapitalisatie (voor een hoger bedrag dan de verkoopprijs), sluit niet noodzakelijkerwijs uit dat er sprake is van steun die zowel de geprivatiseerde onderneming als de koper ervan een voordeel kan opleveren (115).

218.

Om na te gaan of een kapitaalinbreng van de staat een onderneming een economisch voordeel heeft opgeleverd, past de Commissie in beginsel het criterium van de „particuliere investeerder in een markteconomie” toe (hierna „het criterium van de particuliere investeerder” genoemd), voor zover de begunstigde niet verplicht is tot terugbetaling van andere staatssteun, en deze inbreng kan worden getoetst aan dit criterium. Het criterium van de particuliere investeerder vloeit voort uit het in artikel 345 VWEU neergelegde beginsel van gelijke behandeling van de publieke en de particuliere sector. Volgens dit beginsel kan kapitaal dat door de staat direct of indirect aan een onderneming ter beschikking wordt gesteld, onder voorwaarden die overeenkomen met de normale marktvoorwaarden, niet als staatssteun worden aangemerkt (116).

219.

De Commissie kan daartoe onder andere nagaan of de verstrekker van de middelen zich heeft gedragen als een particuliere investeerder die een algemeen of sectorieel structuurbeleid voert en zich laat leiden door rentabiliteitsvooruitzichten op de lange termijn voor het geïnvesteerde kapitaal. De geldigheid van deze benadering is door de rechterlijke instanties van de Europese Unie in verschillende zaken erkend (117).

220.

Volgens vaste rechtspraak moet een kapitaalinbreng van een publiek investeerder die ook op lange termijn ieder uitzicht op rentabiliteit ontbeert, als staatssteun worden aangemerkt (118).

221.

De rechterlijke instanties van de Europese Unie hebben eveneens vastgesteld dat een particuliere investeerder die een algemeen of sectorieel structuurbeleid wil voeren, waarbij de rentabiliteit op lange termijn bepalend is, zich niet na jaren van aanhoudende verliezen kan veroorloven om een kapitaalinbreng te doen die economisch gezien niet alleen duurder blijkt te zijn dan liquidatie van de activa, maar bovendien is gekoppeld aan de verkoop van de onderneming, waardoor elk vooruitzicht op winst, ook op termijn, verdwijnt (119).

222.

In zijn Gröditzer-arrest heeft het Hof meer specifiek geoordeeld dat, om vast te stellen of de privatisering van een onderneming tegen een negatieve verkoopprijs staatssteunelementen bevat „moet worden beoordeeld of een particulier investeerder die qua omvang vergelijkbaar is met de organen die de publieke sector beheren, in vergelijkbare omstandigheden ertoe zou kunnen worden gebracht, in het kader van de verkoop van die onderneming een even grote hoeveelheid kapitaal in te brengen, dan wel voor de liquidatie van die onderneming zou hebben gekozen” (120).

223.

In het licht van het voorafgaande moet door de Commissie, om vast te stellen of de betrokken maatregel steun vormt, „worden nagegaan of de door de staat gekozen oplossing, in absolute termen en ten opzichte van alle andere oplossingen met inbegrip van niet-optreden, de minst dure is. Indien dit het geval is, betekent dit dat de staat als een particuliere investeerder heeft gehandeld (121)”.

224.

Met andere woorden moet de Commissie nagaan of de optie om een zo belangrijke kapitaalinbreng te doen, daadwerkelijk minder duur is dan een liquidatie.

225.

De Franse autoriteiten zijn van mening dat grote concerns bij de kwantificering van de kosten van een liquidatie voor de aandeelhouder de gevolgen van sluitingen van vestigingen of liquidaties van dochterondernemingen in deze tijd niet buiten beschouwing kunnen laten. Daarom wordt doorgaans een sociaal plan uitgevoerd dat kan voorzien in maatregelen voor de omscholing van personeel, hulp bij het zoeken van een andere baan, ontslagvergoedingen en zelfs interventies in de lokale economische structuur, die verder gaan dan de wettelijke en contractuele verplichtingen.

226.

De Franse autoriteiten zijn op basis van het sociaal plan van 2005, dat zelf was geënt op het sociaal plan van 2002, uitgegaan van een marge van [90 000-100 000] (60) tot [120 000-130 000] (60) EUR per werknemer, d.w.z. een totaalbedrag tussen [200-210] (60) en [250-260] (60) miljoen EUR. Zij preciseren dat bij de ondergrens van bovengenoemde marge rekening is gehouden met het feit dat de kosten van het referentieplan zijn opgevoerd vanwege het grote aandeel werknemers dat de pensioengerechtigde leeftijd bijna heeft bereikt en onder bijzonder gunstige voorwaarden vertrekt. Voorts is ook rekening gehouden met het feit dat de context van de liquidatie van de onderneming en het ontslag van alle werknemers niet te vergelijken valt met een aanpassing van het personeelsbestand die een voortzetting van de activiteiten mogelijk maakt, zoals in het sociaal plan het geval is.

227.

Tot slot zijn de Franse autoriteiten van mening dat, zelfs wanneer het door het Gerecht in zijn arrest van 15 september 2012 vastgestelde analysekader wordt toegepast, de overdracht van de zeggenschap over de SNCM tegen een negatieve prijs van 158 miljoen EUR geen staatssteunelementen bevatte. Volgens hen beschikt de Commissie over alle noodzakelijke elementen om te reageren op de kritiek van het Gerecht.

228.

De Commissie kan zich niet aansluiten bij deze analyse.

229.

Overeenkomstig het arrest van het Gerecht (122) kan de betaling van aanvullende ontslagvergoedingen in beginsel naargelang van de omstandigheden van het concrete geval een legitieme en nuttige praktijk zijn om een serene sociale dialoog te bevorderen en de reputatie van een vennootschap of van een concern hoog te houden. Op grond van het beginsel van gelijke behandeling tussen de particuliere en de openbare sector staat de mogelijkheid om in geval van liquidatie van een overheidsonderneming aanvullende ontslagvergoedingen te betalen ook open voor de lidstaten, ook al mogen hun verplichtingen a priori niet verder gaan dan wat volgens de wet en de overeenkomsten het strikte minimum is. Het Gerecht preciseert evenwel het volgende: „[…] Het ten laste nemen van deze extra kosten op grond van rechtmatige overwegingen mag echter niet een uitsluitend sociaal of zelfs politiek doel dienen, omdat het daardoor buiten het kader van de toets van de particuliere investeerder zou vallen […]. Zonder enige economische rationaliteit, zij het op lange termijn, moet het ten laste nemen van kosten die verder gaan dan wat volgens de wet en de overeenkomsten strikt is verplicht, dus als staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, EG worden beschouwd.” (123).

230.

Met betrekking tot het door de Franse autoriteiten aangevoerde argument van de reputatie van de overheid is het Gerecht van oordeel dat „[…] de bescherming van de reputatie van een lidstaat als algemene investeerder in een markeconomie, behoudens in geval van bijzondere omstandigheden en van een bijzonder overtuigende motivering, geen voldoende bewijs van de economische rationaliteit op lange termijn van het ten laste nemen van extra kosten zoals aanvullende ontslagvergoedingen [kan] vormen” (124). In het onderhavige geval is echter geen sprake van dergelijke bijzondere omstandigheden.

231.

De Commissie stelt vast dat de Franse autoriteiten na de inleiding van de procedure hebben nagelaten de economische activiteiten van de Franse overheid, met name op geografisch en sectoraal niveau, te omschrijven in het licht waarvan de kosteneffectiviteit op lange termijn van de betrokken maatregelen moet worden beoordeeld, ook al hebben zij in hun schrijven van 16 mei 2013 uiteindelijk aangegeven dat het gedrag van de overheid moest worden vergeleken met dat van een gediversifieerde holding die zijn winsten wil maximaliseren en zijn reputatie als mondiale onderneming wil beschermen, met name op het vlak van personeelsbeheer.

232.

Met betrekking tot de reputatie van de CGMF merkt de Commissie op dat deze onderneming in de sector van het zeevervoer geen andere activa dan de SNCM had. Dit argument is dan ook niet relevant.

233.

Met betrekking tot de reputatie van de staat als aandeelhouder wezen de Franse autoriteiten op het gevaar voor sociale conflicten in de door de overheid gecontroleerde ondernemingen, niet alleen in ondernemingen in de geografische nabijheid van de SNCM, maar in alle sectoren, en met name in de vervoerssector. De Commissie merkt op dat de Franse autoriteiten niet hebben aangetoond dat dit besmettingsrisico reëel was, noch dat met de betaling van deze aanvullende vergoedingen nieuwe stakingen hadden kunnen worden vermeden. Tot slot is de Commissie van oordeel dat de uitsluitend sociale rechtvaardiging van de betaling van deze aanvullende vergoedingen door de staat ontoereikend is om de aanwezigheid van staatssteun uit te sluiten.

234.

Voorts meent de Commissie dat de door de Franse autoriteiten aangevoerde elementen niet voldoende objectief en verifieerbaar waren om aan te tonen dat de betaling van aanvullende ontslagvergoedingen in vergelijkbare omstandigheden een vaste praktijk bij de particuliere ondernemers in deze sector zou zijn. De Commissie merkt op dat een loutere verwijzing naar een beperkt aantal sociale plannen niet toereikend is om het bestaan van een vaste praktijk in met deze zaak vergelijkbare gevallen aan te tonen, dat de door de Franse autoriteiten genoemde sociale plannen betrekking hebben op herstructureringsplannen en niet op liquidatieplannen en dat een groot aantal daarvan betrekking heeft op sectoren die a priori niets gemeen hebben met vervoersinfrastructuur, zoals de cosmeticasector (Yves Saint-Laurent Haute couture), de agrovoedingssector (Danone) of de elektronicasector (Hewlett Packard). Bovendien bevat de door de Franse autoriteiten in de nota van 16 mei 2013 verstrekte lijst van sociale plannen zes plannen van na de privatisering van de SNCM, waarmee dus geen rekening kan worden gehouden om de betaling van de aanvullende ontslagvergoedingen te rechtvaardigen.

235.

In de nota van 27 augustus 2013 heeft de SNCM een nieuwe lijst met vijf sociale plannen verstrekt. Volgens de Commissie kan aan de hand van deze lijst niet worden vastgesteld dat de betaling van aanvullende ontslagvergoedingen in vergelijkbare omstandigheden een vaste praktijk zou zijn bij de particuliere ondernemers in deze sector. De Commissie merkt namelijk in de eerste plaats op dat slechts twee van de vijf genoemde plannen, waaronder dat waarop het onderhavige besluit betrekking heeft, de SNCM betreffen. Deze twee plannen kunnen dus om twee redenen niet als objectieve vergelijkingsbasis dienen: enerzijds mag de SNCM zich niet beroepen op haar eigen vroegere praktijken op dit gebied om het vaste karakter van deze praktijk genoegzaam te rechtvaardigen, en anderzijds heeft het sociaal plan van 2002 betrekking op een periode waarin de SNCM nog een overheidsonderneming was, terwijl het Gerecht als vergelijkingscriterium particuliere ondernemingen in dezelfde sector hanteert. De Commissie merkt in dit verband op dat het sociaal plan voor de haven van Marseille niet in aanmerking kan worden genomen omdat de haven in 2004 een overheidsinstelling was en geen particuliere onderneming. Met betrekking tot de laatste twee genoemde sociale plannen, dat van Air Lib en Eurostar, merkt de Commissie op dat het herstructureringsplannen betreft en geen liquidatieplannen. Ten overvloede wijst de Commissie erop dat de gemiddelde aanvullende vergoeding in deze twee plannen meer dan 50 % onder het door de SNCM vastgestelde gemiddelde van de aanvullende vergoedingen ligt.

236.

Tot slot merkt de Commissie op dat de Franse autoriteiten niet hebben aangetoond dat het gedrag van de Franse overheid was ingegeven door een redelijke waarschijnlijkheid dat zij uit de betaling van de aanvullende vergoedingen, zelfs op lange termijn, indirect materieel voordeel zou halen doordat een verdere verslechtering van het sociale klimaat in de onderneming wordt tegengegaan, aangezien de onderneming in het geval van een liquidatie juist moet verdwijnen. Ook de hypothese dat de werknemers van andere overheidsondernemingen een groter voordeel zouden genieten, is onvoldoende onderbouwd. Dit geldt des te meer omdat zelfs vanuit het standpunt van een algemene investeerder zoals aangevoerd door de Franse autoriteiten, de toekenning van zeer hoge ontslagvergoedingen aan de werknemers van een onderneming de eventuele herstructurering van andere ondernemingen in handen van dezelfde investeerder kan bemoeilijken. Bovendien hebben de Franse autoriteiten het significante karakter van de eventuele sociale kosten, waarop zij zich beroepen om de betaling van de aanvullende ontslagvergoeding te rechtvaardigen, niet gekwantificeerd.

237.

De Franse autoriteiten voerden ook aan dat een liquidatieprocedure voor de staat als aandeelhouder langer en potentieel risicovoller was geweest dan de overdracht van de SNCM tegen een negatieve prijs. De Commissie merkt op dat de Franse autoriteiten geen enkel bewijs van dit risico hebben geleverd en niet hebben uitgelegd waarom een particuliere aandeelhouder de duur van de liquidatieprocedure in aanmerking zou hebben genomen. De door de Franse autoriteiten genoemde zaak Frucona Kosice (125) is in het onderhavige geval niet relevant omdat zij betrekking heeft op het criterium van de particuliere schuldeiser. De duur van een liquidatieprocedure is relevant om na te gaan of de staat, in de positie van een schuldeiser van Frucona Kosice, de terugbetaling van zijn vorderingen heeft gemaximaliseerd door een gedeeltelijke, maar onmiddellijke terugbetaling te aanvaarden, dan wel of hij het resultaat van de liquidatie van de onderneming had moeten afwachten. In het onderhavige geval is de situatie anders omdat de staat in de positie van aandeelhouder van de SNCM verkeert en niet in die van particuliere schuldeiser. Aangezien de activa in het geval van een liquidatie van de SNCM duidelijk ontoereikend zouden zijn om de passiva te dekken, zou de staat niet in de mogelijkheid verkeren zijn inbreng terug te krijgen. Bijgevolg is de duur van een liquidatieprocedure in het onderhavige geval niet relevant.

238.

De Franse autoriteiten hebben dus niet aangetoond dat de overname van de kosten van deze aanvullende vergoedingen door de staat als particuliere aandeelhouder in het scenario van een liquidatie gerechtvaardigd was.

239.

In dit stadium van de analyse moet de Commissie de liquidatiewaarde van de SNCM exclusief aanvullende ontslagvergoedingen bepalen.

240.

Volgens de methode van de geherwaardeerde netto-activa is sprake van ontoereikende activa wanneer de economische waarde van de reële activa (die over het algemeen hoger is dan de nettoboekwaarde) de economische waarde van de reële schulden niet dekt.

241.

Om het tekort in het onderhavige geval vast te stellen, is de Commissie met de hulp van haar deskundige (126) nagegaan, zoals hieronder uiteengezet, of de waarde van de activa van de SNCM op 30 september 2005 ontoereikend was om de preferente schuldeisers en de niet-preferente schuldeisers te betalen.

242.

De Commissie is van mening dat de waardering van de netto-activa een gangbare methode is om ondernemingen in de sector van het zeevervoer te taxeren. Bovendien is deze methode volgens haar bijzonder goed afgestemd op de situatie van de SNCM, aangezien voor de referentieaandeelhouder het enige alternatief voor de verkoop erin bestond de onderneming te liquideren.

243.

De andere waarderingsmethoden, met name de DFCF-methode (Discounted Free Cash Flow), zijn volgens de Commissie niet relevant in het onderhavige geval, aangezien zij uitgaan van een voortzetting van de onderneming, wat niet het geval zou zijn in de hypothese van een liquidatie van de SNCM.

244.

De Commissie houdt 30 september 2005 aan als referentiedatum voor de beoordeling van de SNCM, aangezien op deze datum daadwerkelijk een keuze is gemaakt tussen de aanvaarding van het overnamebod en de liquidatie van de onderneming, terwijl tot de selectie van de BCP op 27 september 2005 was besloten.

245.

De Commissie merkt in het bijzonder op dat de aandeelhouder van de SNCM samen met het kantoor Ernst & Young de liquidatiekosten van de onderneming per 30 september 2005 heeft gekwantificeerd (in vorengenoemd CGMF-rapport), waarna Oddo Corporate Finance en het kantoor Paul Hastings een contra-expertise hebben ingediend. De Commissie herinnert eraan dat de activa van de SNCM in het eerder genoemde Oddo-rapport op 190,3 miljoen EUR waren gewaardeerd.

246.

Nadat de brutohandelswaarde van de schepen van de SNCM per 30 september 2005 door de gespecialiseerde makelaar BRS op 224 miljoen EUR was geschat, is de vloot in eigendom van de SNCM (127) in het Oddo-rapport, na waardevermindering (128), courtagecommissie (129) en juridische onzekerheden (130), op 150,7 miljoen EUR gewaardeerd.

Tabel 3

Scenario’s voor de waardering van de activa van de SNCM per 30 september 2005

247.

De Commissie constateert aan de hand van de bovenstaande tabel dat de scheepsvloot het belangrijkste element bij de waardering van de activa van de onderneming is. Na, waar mogelijk, een vergelijkende analyse te hebben uitgevoerd, heeft de deskundige van de Commissie in dit verband geoordeeld dat de waardevermindering op de brutohandelswaarde van de schepen en de juridische onzekerheden coherent waren. Op basis daarvan heeft hij geconcludeerd dat er geen argumenten waren om de door de Franse getaxeerde waarde van de vloot te verwerpen.

248.

De waardevermindering is volgens de Commissie qua hoogte in overeenstemming met de waardeverminderingen die zijn genoteerd bij de verkoop van schepen in geval van gerechtelijke vereffening. De deskundige van de Commissie noemt het voorbeeld van de Régie des Transports Maritimes, een Belgische overheidsonderneming die de lijnverbinding Oostende-Ramsgate exploiteerde en in 1997 twee autoveerboten verkocht met waardeverminderingen van naar schatting 35 en 45 %. Meer recentelijk heeft de onderneming Festival Cruises een gemiddelde waardevermindering van 20 % toegepast bij de verkoop van drie cruiseschepen. De in vergelijkbare gevallen genoteerde waardeverminderingen zijn dus van dezelfde grootteorde als de in het onderhavige geval door de Franse autoriteiten toegepaste waardeverminderingen.

249.

Met betrekking tot de juridische onzekerheden is de Commissie van oordeel dat, aangezien op de betrokken markt geen vergelijkbare transactie heeft plaatsgevonden, de ter rechtvaardiging daarvan aangevoerde argumenten relevant zijn gezien de beperkte omvang van de markt voor schepen die zijn gebouwd voor een vrij specifiek gebruik.

250.

De Commissie merkt voorts op dat haar onafhankelijke deskundige de waardering van de financiële vaste activa naar boven toe heeft bijgesteld, met name die van de deelneming van de SNCM in de CMN (van 21,8 miljoen EUR naar 28 miljoen EUR). Rekening houdend met het overnamebod voor deze deelneming van de Stef-TFE ten bedrage van 35,2 miljoen EUR, dat in het kader van het onderhavige onderzoek aan de Commissie is overgelegd, is de Commissie van oordeel dat de waardering van de deelneming van de SNCM in de CMN op 28 miljoen EUR redelijk is in de context van een liquidatie.

251.

Met betrekking tot de waardering van de overige activaposten heeft de deskundige van de Commissie geen specifiek bezwaar geuit. De post „nettokasstroom” heeft hij evenwel niet in aanmerking genomen omdat die negatief was. De Commissie is van mening dat deze post inderdaad onder de passiva van de SNCM moet worden opgenomen.

252.

Rekening houdend met de uitgevoerde aanpassingen worden de activa van de SNCM per 30 september 2005 door de Commissie op 211,4 miljoen EUR gewaardeerd.

253.

De Commissie stelt vast dat de Franse autoriteiten het bedrag aan preferente schuldvorderingen op 153,8 miljoen EUR hebben gekwantificeerd, en het bedrag aan niet-preferente schuldvorderingen op 170,9 miljoen EUR (exclusief aanvullende ontslagvergoedingen).

254.

Met betrekking tot met name de sociale passiva ramen de Franse autoriteiten de kosten van het conventioneel sociaal plan op [70-80] (60) miljoen EUR. Deze kosten zijn op individuele basis vastgesteld, rekening houdend met het soort arbeidsovereenkomst (voor bepaalde of voor onbepaalde tijd), de geldende cao’s en statuten (boordpersoneel, walpersoneel en stafpersoneel), alsmede anciënniteit, rang en beloning van elke werknemer. Dit bedrag omvat de ontslagvergoedingen ([20-30] (60) miljoen EUR), de vergoedingen voor vakantiegeld bij uitdiensttreding ([0-10] (60) miljoen EUR), de conventionele ontslagvergoedingen ([30-40] (60) miljoen EUR) en de Delalande-bijdrage ([0-10] miljoen EUR) (134).

255.

De kosten van het sociaal plan buiten de collectieve arbeidsovereenkomst om zijn door de Franse autoriteiten op [30-40]* miljoen EUR geraamd. Dit plan omvat de kosten van alle flankerende maatregelen in het kader van de wettelijke en regelgevende verplichtingen van de SNCM op het gebied van ontslag (135), en alle indirecte kosten van het conventioneel sociaal plan (136).

256.

De kosten voor de ontbinding van de belangrijkste exploitatiecontracten hebben hoofdzakelijk betrekking op het inroepen van de bankgarantie voor een bedrag van 7,4 miljoen EUR, gesteld voor de goede uitvoering van de openbaredienstverplichtingen van de SNCM, plus de in de desbetreffende overeenkomst vastgestelde boete van 2 % van de referentiecompensatie van 63 miljoen EUR voor 2005, d.w.z. ongeveer 1,2 miljoen EUR, in geval van wanbetaling door de delegatiehouder.

257.

Met betrekking tot het netto-passief dat verband houdt met de verkoop van de geleasede schepen (137), benadrukken de Franse autoriteiten dat de nettoverkoopopbrengst per 30 september 2005 door de gespecialiseerde makelaar BRS op basis van bepaalde hypothesen (138) na waardevermindering, courtagecommissie en financieringskosten op 144,8 miljoen EUR was geschat. Aangezien de belastingbesparing en de bankschulden 193,5 miljoen EUR bedragen, bedraagt het saldo van de bankschulden met betrekking tot de geleasede schepen 48,7 miljoen EUR.

Tabel 4

Scenario’s voor de waardering van de passiva van de SNCM per 30 september 2005

258.

De Commissie stelt vast dat de sociale passiva de belangrijkste post van het passief van de SNCM vormen. Met betrekking tot de kosten van het conventioneel sociaal plan heeft de deskundige van de Commissie de formules voor de berekening van alle onderdelen van het plan gecontroleerd aan de hand van steekproeven en heeft hij daarbij geen afwijkingen of fouten geconstateerd. Rekening houdend met deze controle kan het door de Franse autoriteiten opgegeven bedrag van [70-80] (60) miljoen EUR uit hoofde van het conventioneel sociaal plan volgens de Commissie als redelijk worden beschouwd.

259.

Met betrekking tot de tussentijdse exploitatieverliezen beschouwt de Commissie de schatting als voorzichtig in het licht van de desbetreffende wetgeving, met name artikel L.622-10 van het Franse wetboek van koophandel en artikel 119-2 van decreet nr. 85-1388 van 27 december 1985, op grond waarvan de bevoegde handelsrechtbank de SNCM kan verplichten de bedrijfsvoering in verband met haar openbaredienstverplichtingen gedurende een periode van twee maanden, die op verzoek van het openbaar ministerie kan worden verlengd, voort te zetten.

260.

Met betrekking tot de niet-preferente schulden heeft de deskundige van de Commissie geen specifiek bezwaar geuit. Het bedrag van 69,7 miljoen EUR heeft hij evenwel gecorrigeerd met een uit de herziening van de actiefpost „nettoliquiditeitspositie” voortvloeiend bedrag van 14,5 miljoen EUR. De Commissie is van oordeel dat de herziening van deze post in overeenstemming is met de aanpassingen in de waardering van de activa van de SNCM.

261.

Met betrekking tot de kosten van het sociaal plan buiten de collectieve arbeidsovereenkomst om (exclusief aanvullende ontslagvergoedingen) is de deskundige van de Commissie van mening dat de schatting van de kosten voor juridische geschillen moet worden teruggebracht tot [0-5] (60) miljoen EUR in plaats van het door de Franse autoriteiten opgegeven bedrag van [0-10] (60) miljoen EUR. Hoewel de Commissie zeker is dat de vakbondsorganisaties zullen eisen dat de arbeidscontracten voor bepaalde tijd worden omgezet in arbeidscontracten voor onbepaalde tijd (143), is zij van mening dat in deze becijfering alleen werknemers met tijdelijke contracten in aanmerking mogen worden genomen, voor wie dit risico vrijwel zeker is (dat zijn er 150). Uitgaande van een brutomaandsalaris van [2 000-2 500] (60) EUR met een vergoeding van negen maanden salaris voor de eerste [100-120] (60) arbeidscontracten voor bepaalde tijd, en zes maanden voor de [50-70] (60) volgende, resulteert dit in een bedrag van [0-10] (60) miljoen EUR.

262.

Met betrekking tot het netto-passief dat verband houdt met de verkoop van de geleasede schepen meent de Commissie dat de aan die berekening ten grondslag liggende hypothesen gerechtvaardigd zijn, met name omdat de ESV’s zich strikt aan de contracten houden, waardoor substitutie van de SNCM door derden wordt beperkt en belastingvoordelen afhankelijk worden gesteld van de exploitatie van de schepen onder Franse vlag. Voorts is het eveneens gerechtvaardigd dat de juridische onzekerheden niet gelden voor geleasede schepen omdat deze door de crediteurbanken van de ESV’s worden verkocht. In dat verband acht de Commissie het gerechtvaardigd dat de financieringskosten tussen 30 september 2005 en de datum van de daadwerkelijke verkoop van de schepen in aanmerking worden genomen.

263.

Gelet op het bovenstaande bedragen de preferente schulden van de SNCM per 30 september 2005 volgens de Commissie 153,8 miljoen EUR en de niet-preferente schulden van de SNCM 181,1 miljoen EUR.

264.

In het licht van het voorafgaande is de Commissie van oordeel dat de waarde van de activa van de SNCM (d.w.z. 211,4 miljoen EUR) op 30 september 2005 niet toereikend was voor de betaling van de preferente schuldeisers (153,8 miljoen EUR) en de niet-preferente schuldeisers (181,1 miljoen EUR), d.w.z. in totaal 334,9 miljoen EUR. Het tekort aan activa bedraagt derhalve ongeveer 123,5 miljoen EUR.

265.

De Commissie heeft eveneens het door de Franse autoriteiten aangevoerde argument onderzocht dat de staat als meerderheidsaandeelhouder kan worden veroordeeld tot aanzuivering van de schulden in geval van liquidatie van de onderneming. Eén van de belanghebbenden, de CFF, betwist dat de door de Franse autoriteiten aangehaalde nationale jurisprudentie van toepassing is op het onderhavige geval. Met betrekking tot de jurisprudentie van het Hof van Beroep van Rouen in de zaak Aspocomp Group Oyj stelt de CFF namelijk dat de rechter de Finse moederonderneming heeft veroordeeld tot betaling van vergoedingen aan de werknemers van haar geliquideerde Franse dochteronderneming, omdat deze vergoedingen waren vastgesteld in het kader van een sociaal plan op basis van een door de moederonderneming goedgekeurde ondernemingsovereenkomst en uiteindelijk niet waren uitbetaald.

266.

Volgens de Franse autoriteiten bedragen de daadwerkelijke kosten die de staat als aandeelhouder, via de CGMF, had moeten dragen, per 30 september 2005 in totaal tussen 312,1 en 361 miljoen EUR. Bij deze schatting is volgens hen met name rekening gehouden met het risico dat de staat zou worden veroordeeld tot aanzuivering van de schulden indien een rechtbank de staat als feitelijk bestuurder van de SNCM aanmerkt, alsook met het risico dat de staat wordt veroordeeld tot betaling van aanvullende ontslagvergoedingen aan het ontslagen personeel. De Franse autoriteiten zijn van mening dat deze risico’s in aanmerking moeten worden genomen bij de berekening van de daadwerkelijke kosten van een eventuele liquidatie van de SNCM.

267.

Derhalve moet worden nagegaan hoeveel de totale daadwerkelijke kosten zouden hebben bedragen die Frankrijk als aandeelhouder in geval van een gerechtelijke liquidatie van de SNCM waarschijnlijk had moeten dragen, teneinde te kunnen vaststellen of een voorzichtige particuliere investeerder, gelet op het risico dat hij zou worden veroordeeld tot betaling van deze kosten en gelet op de omvang daarvan, liever onmiddellijk zijn dochteronderneming tegen een negatieve prijs van 158 miljoen EUR had verkocht dan dit risico te lopen.

268.

In het Franse recht kan de curator van een onderneming in gerechtelijke liquidatie een aansprakelijkheidsvordering instellen tegen de voormalige bestuurders van de onderneming, een zogenaamde „action en comblement de passif” (vordering tot aanzuivering van de schulden), in geval van ontbinding van een reddingsplan of van gerechtelijke sanering, en in geval van gerechtelijke liquidatie (144).

269.

De instelling van een vordering tot aanzuivering van de schulden tegen de voormalige bestuurders van de geliquideerde onderneming is ingegeven door de noodzaak om het vermogen van de onderneming te herstellen, wat een van de taken van de curator is.

270.

De Franse autoriteiten hebben in verschillende brieven aan de Commissie aangevoerd dat de hypothese dat de staat door een nationale rechter zou worden veroordeeld tot aanzuivering van de schulden van de door hem bestuurde onderneming meer dan plausibel was, en dat bij de berekening van de daadwerkelijke kosten van een eventuele liquidatie van de SNCM met deze hypothese rekening moest worden gehouden.

271.

Bij schrijven van 28 februari 2008 heeft de SNCM het rapport van Baker & McKenzie overgelegd waarin de juridische gevolgen van een tegen de Franse staat ingestelde vordering tot aanzuivering van de schulden worden geëvalueerd. De conclusie van dit rapport luidt dat een handelsrechtbank die over deze zaak uitspraak moet doen, de staat zeer waarschijnlijk aansprakelijk zou hebben gesteld en zou hebben veroordeeld tot betaling van alle sociale schulden van de SNCM.

272.

In de relevante wetgeving is bepaald dat de sociale schulden van de geliquideerde onderneming ten laste van de voormalige juridische of feitelijke bestuurders kunnen worden gebracht, mits vier cumulatieve voorwaarden zijn vervuld.

273.

Het rapport van Baker &Mc Kenzie, dat door de SNCM aan de Commissie is toegezonden, bevat een analyse waarin wordt geconcludeerd dat […] (60). In essentie wil de deskundige in dit rapport overeenkomstig de desbetreffende jurisprudentie (145) aantonen dat de staat herhaaldelijk […] (60) heeft begaan. Met name zou de staat volgens datzelfde rapport […] (60) besluiten hebben genomen. Bovendien zou blijken dat de bestuursorganen de onderneming […] (60). Tot slot zou de staat […] (60).

274.

De Commissie constateert dat de Franse autoriteiten in hun schrijven van 28 maart 2008 geen voorbehoud hebben gemaakt […] (60). In hun schrijven van 20 november 2006 geven de Franse autoriteiten zelf aan dat de rechter de onderneming […] (60).

275.

De Commissie is evenwel van mening dat deze verklaring van de Franse autoriteiten van 20 november 2006 in het kader van een staatssteunprocedure op zich niet kan volstaan om rechtens vast te stellen of een rechter de nationale autoriteiten als feitelijke bestuurders van de begunstigde onderneming van de onderhavige maatregelen zou hebben aangemerkt, en nog minder om de waarschijnlijkheidsgraad van dat risico vast te stellen.

276.

Met name met betrekking tot de betwiste besluiten staat geenszins vast dat de uiteindelijke besluitvorming door de staat aanzienlijk afwijkt van de door de staat gevolgde praktijk bij het beheer van zijn deelnemingen. Zelfs in het rapport van Baker &Mc Kenzie wordt gewezen op het bestaan van een terugkerende controverse over de wenselijke mate van staatsinterventie in het beheer van zijn deelnemingen en wordt de, over het algemeen, zeer belangrijke rol van […] (60) vermeld.

277.

De door de staat en de SNCM naar voren gebrachte elementen van nationale rechtspraak zijn echter niet rechtstreeks van toepassing op dit soort situatie. De belangrijkste aangehaalde gevallen hebben betrekking op lokale overheden en het arrest BRGM van 6 februari 2001 betreft een industriële en commerciële overheidsinstelling.

278.

Hoe dan ook staat geenszins vast dat de staat, handelend in het kader van zijn overheidsbevoegdheid, als feitelijk bestuurder zou worden beschouwd.

279.

De Commissie merkt op dat in het rapport van de deskundige van de SNCM, op basis van een niet-uitputtende lijst van feiten, een aantal elementen wordt vermeld waaruit zou blijken dat de staat […] (60) beheersfouten heeft begaan.

280.

Met name op het vlak van investeringen in verband met […] (60) de SNCM zou de staat fouten hebben begaan. Voorts zou de staat talrijke beheersfouten op het gebied van capaciteit […] (60) SNCM hebben begaan.

281.

In hun schrijven van 30 april 2007 schatten de Franse autoriteiten het risico dat de staat aansprakelijk zou worden gesteld, zeer hoog in, rekening houdend met de kwalificatiecriteria voor beheersfouten in de zin van artikel L. 651-2 van het Franse wetboek van koophandel.

282.

Ook hier is de Commissie van mening dat deze verklaring van 30 april 2007 in het kader van een staatssteunprocedure op zich niet kan volstaan om rechtens vast te stellen op basis van een rechterlijke beslissing dat de nationale autoriteiten de beweerde fouten hebben begaan, en nog minder om de waarschijnlijkheidsgraad van dat risico vast te stellen. Dit geldt des te meer omdat de Franse autoriteiten het bestaan van beheersfouten op zich betwisten, terwijl deze een noodzakelijke voorwaarde zijn om een vordering tot aanzuivering van schulden in te stellen.

283.

Meer fundamenteel zij opgemerkt dat zowel de SNCM als de Franse autoriteiten in grote mate teruggrijpen op zeer oude bestuursbesluiten. Zo ligt het accent in het rapport Baker &Mc Kenzie op […] (60) tot 2000. Zonder aarzeling wordt hierin verwezen naar verslagen van de Rekenkamer over de boekjaren 1993-1999. De belangrijkste beweerde beheersfouten zouden zich midden jaren negentig hebben voorgedaan. De schuldeisers van de SNCM waren echter op de hoogte van deze beheerswijze op het ogenblik waarop zij haar een krediet verleenden. Zij accepteerden dus op zijn minst impliciet het aan dit soort beheer verbonden risico. Niets wijst erop dat de aansprakelijkheid van de staat in een dergelijke situatie kan worden ingeroepen voor de aanzuivering van schulden.

284.

Bovendien kunnen deze beweerde beheersfouten worden verklaard door beleidskeuzes van de overheid en zijn er geen indicaties dat deze politieke keuzes als beheersfouten in de zin van de jurisprudentie over de aanzuivering van schulden kunnen worden aangemerkt.

285.

De in het rapport Baker &Mc Kenzie aangevoerde stelling dat de situatie van de SNCM is toe te schrijven aan externe, door de staat begane communicatiefouten met betrekking tot haar situatie, is ten slotte weinig geloofwaardig. Uit dit rapport kan namelijk alleen worden opgemaakt dat de staat een situatie heeft ingeroepen die reeds bekend was. Het gedrag van de staat heeft dus niets gemeen met een beheersfout.

286.

De Commissie stelt vast dat in het rapport van Oddo-Hastings sprake is van een tekort aan activa van 134,4 miljoen EUR per 30 september 2005, berekend als het verschil tussen enerzijds de waarde van de activa van de SNCM (190,3 miljoen EUR) en anderzijds de waarde van de passiva van de onderneming (preferente schulden en niet-preferente schulden, respectievelijk op 153,80 miljoen EUR en 170,9 miljoen EUR geschat).

287.

De Commissie had het tekort aan activa van de SNCM per 30 september 2005 op 123,5 miljoen EUR geschat (zie overweging 264).

288.

Volgens de Franse autoriteiten kan de bestuurder van een rechtspersoon op grond van artikel L. 624-3 van het Franse wetboek van koophandel aansprakelijk worden gesteld, zelfs indien de door hem begane beheersfout slechts één van de oorzaken van het tekort aan activa is, en kan hij worden veroordeeld worden tot betaling van alle of een deel van de sociale schulden, zelfs wanneer slechts een deel daarvan door zijn fout is veroorzaakt. (146) Volgens de Franse autoriteiten zou de Franse staat worden veroordeeld tot betaling van 85 tot 100 % van het vastgestelde tekort aan activa, d.w.z. een bedrag tussen 114,3 miljoen EUR en 134,4 miljoen EUR.

289.

Deze analyse berust niet op een solide basis. Aangezien de beweerde beheersfouten berusten op besluiten die midden jaren negentig zijn genomen en die onmiddellijk extra kosten voor de SNCM hebben veroorzaakt, kan hierin moeilijk de oorzaak van een tekort aan activa in 2005 worden gezien, vooral omdat zich tussen beide data veel gebeurtenissen hebben voorgedaan.

290.

Bovendien lijkt er inderdaad geen automatisch verband te zijn tussen het bedrag van de uit hoofde van de aanzuivering van schulden toegekende schadeloosstelling en het bedrag van de toename van de schuldenlast als gevolg van de beheersfout van de bestuurder (in de veronderstelling dat die is vastgesteld). Dit betekent ook dat de rechter het door de bestuurder te betalen bedrag op een veel lager niveau kan vaststellen dan het vastgestelde tekort aan activa (147).

291.

In tegenstelling tot wat de Franse autoriteiten (en de SNCM) lijken aan te nemen, wijst niets erop dat de betrokken besluiten door de rechter die uitspraak doet over de aanzuivering van de schulden, zo ernstig zouden worden geacht dat zij zouden rechtvaardigen dat de staat aansprakelijk wordt gesteld voor een aanzienlijk deel van de vastgestelde schuldenlast. Volgens de onderzochte beweringen zou het namelijk protectionistisch getinte besluiten betreffen die in een politiek kader (en bovendien voor het merendeel tien jaar eerder) zijn genomen, of recentere besluiten die zijn genomen om de werknemers de verplichting tot verhoging van de productiviteit te besparen of het sociaal klimaat te verbeteren.

292.

Gelet op de jurisprudentie op dit gebied (148) zou een rechter de Franse staat volgens de Franse autoriteiten zeker hebben veroordeeld tot betaling van de aanvullende ontslagvergoedingen ([200-210] (60) tot [250-260] (60) miljoen EUR), bovenop het bedrag van de schuldenlast. Volgens de Franse autoriteiten zouden de daadwerkelijke kosten die de staat als aandeelhouder had moeten dragen, in totaal 212,1 tot 361 miljoen EUR bedragen.

293.

De Franse autoriteiten preciseren dat Franse rechtbanken in recente uitspraken de juridische of feitelijke bestuurder hebben veroordeeld tot betaling van aanvullende ontslagvergoedingen, bovenop de schuldenlast, berekend op basis van een sociaal plan dat de onderneming vóór haar liquidatie had opgesteld.

294.

Met name wijzen zij erop dat in de zaak Aspocomp de Franse onderneming Aspocomp SAS, een 99 %-dochteronderneming van de Finse onderneming Aspocomp Group Oyj, op 18 januari 2002 een ondernemingsovereenkomst had getekend waarin de vergoedingsregeling in het kader van een sociaal plan voor 210 van de in totaal 550 werknemers was geregeld. Bij deze overeenkomst waren met name het bedrag aan compensaties en aanvullende vergoedingen, evenals de steun bij vrijwillig vertrek vastgesteld. Naar aanleiding van een verandering in de strategie van de groep heeft de moederonderneming Aspocomp Group Oyj op 21 februari 2002 echter besloten haar dochteronderneming Aspocomp SAS niet langer te financieren, waardoor deze laatste het faillissement moest aanvragen. Dit besluit heeft de dochteronderneming de facto belet haar verplichtingen uit hoofde van de ondernemingsovereenkomst na te komen, en heeft tot het ontslag van alle andere werknemers geleid.

295.

Tegen die achtergrond heeft het Hof van Beroep van Rouen de uitspraak van de Conseil des Prud’hommes van Evreux bevestigd en de onderneming Aspocomp Group Oyj, die haar dochteronderneming voor 99 % controleerde, veroordeeld tot de volgende betalingen: i) alle compensaties en aanvullende vergoedingen die in de ondernemingsovereenkomst waren vastgelegd, alsmede een schadevergoeding wegens ontslag zonder wezenlijke en ernstige reden, aan de werknemers waarop de ondernemingsovereenkomst betrekking had, en ii) vergelijkbare vergoedingen aan de in het kader van het faillissement van Aspocomp ontslagen werknemers, omdat de moedermaatschappij zich, doordat zij de aangegane verplichtingen niet is nagekomen, schuldig heeft gemaakt aan deloyaal gedrag en laakbare lichtzinnigheid.

296.

Hoewel de Franse autoriteiten zich ook hebben beroepen op een arrest van 19 april 2005 van de handelskamer van het Hof van Cassatie (149) om hun theorie te onderbouwen, ziet de Commissie in dit arrest geen doorslaggevende elementen die in het kader van de onderhavige controverse relevant zouden zijn. Het Hof van Cassatie merkt namelijk alleen op dat een hof van beroep de schuldvermenging tussen een moederonderneming en dat van haar dochteronderneming rechtens niet genoegzaam heeft omschreven. Hoe dan ook kunnen de feiten met betrekking tot de zaak Aspocomp, zoals de Commissie vaststelt, niet worden vergeleken met die in de onderhavige zaak. In de onderhavige zaak heeft de CGMF zich namelijk niet onttrokken aan haar verplichtingen om aanvullende ontslagvergoedingen te betalen.

297.

Opgemerkt zij dat zowel de SNCM als de Franse autoriteiten belang lijken te hechten aan het feit dat een sociaal plan […] (60). Het valt zeer te betwijfelen of […] (60) kan worden beschouwd als een beheersfout op grond waarvan de staat aansprakelijk kan worden gesteld ten aanzien van de werknemers […] (60). Zelfs in de onwaarschijnlijke veronderstelling dat […] (60) de staat aansprakelijk zou zijn ten aanzien van de werknemers en hun het recht op een door de staat betaalde vergoeding had toegekend (150), zou de toekenning van een dergelijk recht op zich een voordeel voor de SNCM, en dus staatssteun, inhouden om dezelfde redenen als die welke hieronder worden uiteengezet met betrekking tot de persoonsgebonden steunmaatregelen ten bedrage van 38,5 miljoen EUR. Deze maatregel zou namelijk het sociaal klimaat in de onderneming enigszins kunnen verbeteren.

298.

Het is rechtens niet genoegzaam vastgesteld dat de Franse autoriteiten, met een voldoende mate van waarschijnlijkheid, door een nationale rechter zouden zijn veroordeeld tot schadeloosstelling uit hoofde van de vordering tot aanzuivering van de schulden, en nog minder dat een dergelijke veroordeling meer zou hebben bedragen dan de negatieve prijs waartegen de SNCM is „verkocht”.

299.

Voorts dient rekening te worden gehouden met het feit dat de interventie van de staat, als deze in dit geval al een slecht bestuurder was geweest, erop gericht was nationale industrieën en diensten, inclusief de SNCM en haar werknemers, te beschermen door hen met name te behoeden voor sociaal moeilijk aanvaardbare ontwikkelingen. Ook al kunnen publiekrechtelijke personen, inclusief de staat, in bepaalde omstandigheden worden beschouwd als feitelijke bestuurders van een onderneming, wijst in werkelijkheid niets erop dat de vordering tot aanzuivering van de schulden kan worden gebruikt om beleidskeuzes van de staat te begrijpen, in het bijzonder in deze omstandigheden. De omstandigheden in het onderhavige geval zijn totaal verschillend van die in de zaak Aspocomp, die geenszins betrekking had op een dergelijke problematiek.

300.

De Commissie is hoe dan ook van mening dat de Franse autoriteiten zich vandaag niet kunnen beroepen op beleidskeuzes uit het verleden om overheidsinterventies te rechtvaardigen die bedoeld waren om de gevolgen van eerdere interventies te verhelpen. Integendeel, deze twee interventies, namelijk die van het verleden en de nieuwe, moeten worden beschouwd als twee cumulatieve concurrentieverstoringen. Als de aansprakelijkheid van de staat voor de aanzuivering van de schulden wordt aanvaard, dan wordt de staat namelijk de mogelijkheid geboden te erkennen dat hij beheersfouten heeft begaan om te rechtvaardigen dat de financiële inbreng niet als staatssteun wordt aangemerkt, wat een extra concurrentieverstoring met zich zou brengen. De staat zou zich in dat geval beroepen op zijn eigen beheersfouten om een extra financiële inbreng te rechtvaardigen in strijd met het algemene beginsel dat niemand een argument kan aanvoeren dat is gebaseerd op zijn eigen fouten (151).

301.

Het zou eveneens totaal artificieel zijn om het gedrag van de staat als „slecht bestuurder” (als dit al kan worden vastgesteld) los te zien van dat van de staat, die de slecht beheerde onderneming er weer bovenop helpt. Beheersfouten behoren niet tot het normale gedrag van een voorzichtig investeerder in een markteconomie. Het saneringsmechanisme, dat onlosmakelijk is verbonden met deze fout, behoort bijgevolg ook niet tot dit gedrag.

302.

Een erkenning van de door de Franse autoriteiten en de SNCM aangevoerde theorie zou bovendien tot gevolg hebben dat de staat een garantie kan toekennen aan een onderneming door bewust een „beheersfout” te begaan, wat in het licht van de staatssteunregels moeilijk te accepteren is.

303.

In het onderhavige geval zouden de gedragingen die, volgens de theorie van de SNCM en de Franse autoriteiten, de aansprakelijkheid van de staat doen ontstaan, in feite gedragingen zijn van een staat die in het kader van zijn overheidsbevoegdheid en niet als aandeelhouder handelt. Aangezien een voorzichtige particuliere aandeelhouder geen besluiten zou hebben genomen op basis van deze politieke en publieke overwegingen, kan het uit dergelijke besluiten voortvloeiende risico dat de schulden moeten worden aangezuiverd, niet in aanmerking worden genomen voor de toets met betrekking tot de voorzichtige particuliere investeerder in een markteconomie (152).

304.

De Franse autoriteiten wijzen erop dat de Commissie in haar ABX-beschikking van 7 december 2005 heeft overwogen rekening te houden met het feit dat „in uitzonderlijke gevallen, bepaalde nationale wetgevingen aan derden de mogelijkheid bieden om zich tegen de aandeelhouders van een vereffende onderneming te keren indien deze aandeelhouders worden beschouwd als de […] en/of bestuurders bepaalde beheersfouten hebben begaan” (153).

305.

De Commissie wijst er evenwel op dat het begrip steun objectief moet worden beoordeeld en merkt op dat in het besluit tot inleiding van de procedure met betrekking tot diezelfde zaak wordt gepreciseerd dat zelfs in het weinig waarschijnlijke geval dat is voldaan aan alle in het nationale recht gestelde voorwaarden om de aansprakelijkheid […] te kunnen inroepen, niet is uitgesloten dat deze interventies ten gunste van de dochteronderneming als staatssteun moeten worden beschouwd. (154)

306.

In het onderhavige geval is de Commissie van oordeel dat de Franse autoriteiten de twijfels van de Commissie of de aandeelhouder van de SNCM hoogst waarschijnlijk aansprakelijk zou zijn gesteld, niet voldoende hebben weggenomen.

307.

Gelet op het voorafgaande weigert de Commissie de aanvullende ontslagvergoedingen in aanmerking te nemen (zie de overwegingen 225 en verder) en concludeert zij dat de kosten van de liquidatie van de SNCM voor de staat nihil zouden zijn geweest. De Commissie is namelijk van oordeel dat de staat als aandeelhouder niet kan worden verplicht de kosten van de liquidatie voor zijn rekening te nemen omdat het risico van de aandeelhouder samenhangt met zijn inbreng in het aandelenkapitaal van de onderneming.

308.

De Commissie is van oordeel dat een particuliere investeerder zou hebben gekozen voor de minst dure oplossing, d.w.z. de liquidatie van de SNCM. De Commissie concludeert bijgevolg dat de negatieve prijs van 158 miljoen EUR staatssteun vormt.

309.

In hun opmerkingen naar aanleiding van het besluit tot inleiding van de procedure stellen de Franse autoriteiten dat de herkapitalisatie van 8,75 miljoen EUR door de staat gelijktijdig met de inbreng door de particuliere investeerders heeft plaatsgevonden. Deze gelijktijdigheid wordt volgens hen versterkt door het minderheidsaandeel van de staat, terwijl de meeste middelen door de markt zijn ingebracht. Bovendien is het rendementspercentage van de inbreng van de staat, namelijk […] (60) % per jaar, volgens hen een adequaat rendement op lange termijn voor een particuliere investeerder. Tot slot stellen zij in hun nota van 16 mei 2013 dat de aan de ontbindingsclausule verbonden risico’s worden gecompenseerd door een terugkoopoptie voor de particuliere aandeelhouders.

310.

De inbreng van de staat moet worden vergeleken met de inbreng van de particuliere overnemers, d.w.z. 26,25 miljoen EUR. Zoals in punt 6.1.2 is aangetoond, bedraagt de inbreng van de staat echter 158 miljoen EUR, plus 38,5 miljoen EUR aan persoonsgebonden steun en 15,81 miljoen EUR aan uitgaven uit hoofde van het plan van 2002 (zie de punten 6.1.4 en 6.1.5).

311.

Alle maatregelen van 2006 zijn namelijk opgenomen in het convenant, waarin de partijen (de CGMF, de BCP en de VT) een inbreng van 158 miljoen EUR, een voorschot in rekening-courant van 38,5 miljoen EUR en een kapitaalverhoging van 8,75 miljoen EUR zijn overeengekomen. In het onderhavige geval vormen deze drie maatregelen één en dezelfde transactie, die ertoe strekt de SNCM te privatiseren. Zoals het Gerecht in punt 125 van het arrest van 11 september 2012 verklaart: „Deze kapitaalinbreng [van 8,75 miljoen EUR] is immers verricht in het kader van een algemeen verkoopconvenant gesloten na afloop van een globale onderhandeling waarin de inbrengen van de overnemers de tegenhanger vormen van aanzienlijke toezeggingen in verschillende vormen door de Franse Staat.”. De drie vorengenoemde maatregelen moeten dus in hun geheel worden beschouwd als een kapitaalinbreng in de SNCM door de staat, en worden vergeleken met de inbreng van particuliere investeerders om het al dan niet significante karakter van hun interventie te beoordelen.

312.

In het licht van het voorafgaande concludeert de Commissie dat de inbreng van de particuliere aandeelhouders, d.w.z. 10,6 % van de totale inbreng, niet als significant kan worden beschouwd.

313.

Zoals reeds is vastgesteld in overweging 311 vormen deze drie maatregelen één enkele privatiseringstransactie. Volgens de Commissie hebben de kapitaalinbreng door de overheid en die door de particuliere investeerders bijgevolg gelijktijdig plaatsgevonden.

314.

Met betrekking tot het criterium van de inbreng onder vergelijkbare voorwaarden ten slotte merkt de Commissie in de eerste plaats op dat de belanghebbenden, de CFF en de STIM, het significante karakter van de particuliere interventie en vooral de aanwezigheid van vergelijkbare voorwaarden tussen de overheidsinvestering en de particuliere investeringen in twijfel hebben getrokken op grond van de aanwezigheid van een ontbindingsclausule.

315.

De Commissie is van oordeel dat de voorwaarden van deze kapitaalsverhoging op zich aantonen dat de door de particuliere en publieke investeerders aangegane risico’s niet dezelfde zijn. Alleen al uit de aanwezigheid en de voorwaarden van de ontbindingsclausule kan worden opgemaakt dat de risico’s van respectievelijk de particuliere investeerders en de publieke investeerder niet dezelfde zijn wanneer de in de clausule genoemde voorwaarden zijn vervuld. Volgens het convenant hebben de particuliere investeerders de mogelijkheid om zich terug te trekken en hun investering terug te krijgen in het geval van een negatief besluit van de Commissie, het Gerecht of het Hof, of bij niet-verlenging van de delegatie van de openbare dienst. Dit laatste deel van de ontbindingsclausule is des te nadeliger voor de staat omdat het betrekking heeft op de kernactiviteit van de SNCM. De SNCM is namelijk de gevestigde exploitant voor de verbinding tussen Corsica en het Franse vasteland. Grofweg tweederde van de activiteiten van de SNCM wordt gerealiseerd tussen Marseille en Corsica in het kader van de delegatie van de openbare dienst. De particuliere investeerders worden door de ontbindingsclausule derhalve beschermd tegen het commerciële risico voor de meeste activiteiten van de SNCM. Dit risico wordt namelijk uitsluitend door de staat gedragen.

316.

Als gebruik wordt gemaakt van de vorengenoemde ontbindingsclausule, zou de SNCM alle inbrengen van de overnemers aan deze particuliere investeerders moeten terugbetalen. Anderzijds zou de CGMF opnieuw 100 % van het kapitaal van de SNCM in handen hebben, waardoor het risico van liquidatie en derhalve het verlies van een signifcant deel van de publieke investeringen aanzienlijk groter zal zijn.

317.

De door de particuliere aandeelhouders aangegane koopbelofte kan door de CGMF slechts worden uitgeoefend in geval van gerechtelijke sanering of liquidatie van de SNCM. Dit bevestigt dat deze optie in geval van moeilijkheden niet kan worden uitgeoefend en dat de risico’s hoofdzakelijk bij de CGMF, dus de staat, liggen. De Commissie is derhalve van mening dat deze koopbelofte niet kan worden beschouwd als tegenprestatie voor de ontbindingsclausule.

318.

Voorts kan de Commissie zich niet vinden in het argument van de Franse autoriteiten dat het convenant een reeks garanties bevat om de investering van staat te beschermen. De aan de overnemers opgelegde verplichtingen vormen namelijk geen extra risico’s of beperkingen ten laste van de overnemers die hen in een vergelijkbare situatie als die van de CGMF zouden plaatsen. Zij strekken er alleen toe te garanderen dat in de periode waarin de ontbindingsclausule niet kan worden uitgeoefend door de particuliere overnemers, deze laatsten geen juridische wijzigingen invoeren in de SNCM en slechts maatregelen nemen die nodig zijn voor de uitvoering van het businessplan en het sociaal pact.

319.

Zoals het Gerecht in zijn arrest van 11 september 2012 benadrukt, is de loutere analyse van het verwachte rendement bovendien niet voldoende om te concluderen dat de staat onder marktvoorwaarden heeft geïnvesteerd, aangezien de risico’s niet gelijk zijn verdeeld tussen publieke en particuliere aandeelhouders.

320.

Zelfs wanneer de voorwaarde van een investering op gelijke voet („pari passu”) niet is vervuld, kan de maatregel toch in overeenstemming zijn met het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie. In dat geval moet worden aangetoond dat de staat zich heeft gedragen als een voorzichtige particuliere investeerder in een vergelijkbare situatie, bijvoorbeeld aan de hand van analyses vooraf van het rendement van de investering. De Franse autoriteiten hebben echter geen bewijs van een dergelijke analyse vooraf overgelegd. Zij hebben alleen achteraf in hun opmerkingen aangegeven dat de vaste rente van […] (60) % adequaat zou zijn voor een particuliere investeerder, aan de hand van een vergelijking met het rendement van een OAT (Obligation Assimilable du Trésor, een met schatkistpapier gelijkgestelde obligatie van de Franse staat), dat destijds 3,72 tot 3,95 % bedroeg. Zij hebben echter geen analyse verstrekt waaruit blijkt dat 10 %, gelet op de door de staat gedragen risico’s, zoals bijvoorbeeld de ontbindingsclausule en de situatie van de onderneming, voor een particuliere investeerder acceptabel zou zijn geweest.

321.

Bovenal geldt het percentage van […] (60) % uitsluitend voor de kapitaalinbreng van 8,75 miljoen EUR, terwijl in een dergelijke analyse de totale in het convenant aanvaarde inbreng door de staat in aanmerking had moeten worden genomen. Aangezien de negatieve prijs van 158 miljoen EUR of het voorschot in rekening-courant van 38,5 miljoen EUR geen rendement opleveren, zou het rendementspercentage voor de totale investering van de staat in de SNCM op het ogenblik van de privatisering van 2006 duidelijk lager hebben gelegen dan het rendement van een OAT. Rekening houdend met de daaraan verbonden risico’s zou een particuliere investeerder in een markteconomie een dergelijk percentage niet hebben aanvaard.

322.

In het licht van het voorafgaande is de Commissie van oordeel dat niet is voldaan aan in de jurisprudentie vastgestelde criteria om van meet af aan uit te sluiten dat de betrokken maatregel staatssteun vormt De Commissie is derhalve van oordeel dat de kapitaalinbreng van de staat van 8,75 miljoen EUR de SNCM een economisch voordeel oplevert, aangezien deze inbreng gelijktijdig met een inbreng van particulier kapitaal onder niet vergelijkbare voorwaarden in de zin van de jurisprudentie van de Unie heeft plaatsgevonden. De betrokken maatregel vormt bijgevolg staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.

323.

De Franse autoriteiten zijn van mening dat deze financiering persoonsgebonden steun vormt die niet aan de onderneming ten goede komt en die derhalve geen staatssteun vormt. De belanghebbenden, de CFF en de STIM, hebben dit betwist omdat de maatregel volgens hen met name positieve indirecte gevolgen voor de SNCM kan hebben.

324.

Naar mening van de Commissie is het feit dat de rechtstreekse begunstigden van de persoonsgebonden steun werknemers zijn, niet voldoende om aan te tonen dat er geen sprake is van steun ten gunste van hun werkgever. Het Gerecht preciseert namelijk het volgende: „[…] het feit dat de rechtstreekse begunstigden van de persoonsgebonden steun werknemers zijn, is geen voldoende bewijs dat er geen sprake is van steun ten behoeve van hun werkgever.” (155).

325.

In punt 138 van het arrest van 11 september 2012 verklaart het Gerecht ook nog het volgende: „Om uit te maken of deze persoonsgebonden steun een steun in de zin van artikel 87, lid 1, EG vormt, […] [dient] dus te worden bepaald of SNCM een indirect economisch voordeel ontvangt waardoor zij bepaalde kosten die normaliter ten laste van haar eigen financiële middelen komen, niet hoeft te dragen en waardoor dus wordt belet dat de marktkrachten hun normale werking hebben.”.

326.

De Commissie merkt voorts op dat deze maatregel volgens het convenant een verbintenis van de staat tegenover zijn particuliere partners is om het zogenoemde vrijwillige deel van de kosten te financieren dat verband houdt met eventueel vrijwillig vertrek of beëindiging van de arbeidsovereenkomst (ongeacht de aard daarvan), die een aanvulling vormen op de bedragen van welke aard dan ook die door de werkgever op grond van wettelijke en contractuele bepalingen betaald moeten worden. Zoals het Gerecht in punt 145 van het arrest van 11 september 2012 opmerkt, lijkt het feit dat deze persoonsgebonden steun deel uitmaakt van het verkoopconvenant zelf, erop te wijzen dat deze steun een voordeel vormt. De partijen hebben hier gebruik van gemaakt omdat zij er een zeker voordeel uit konden halen.

327.

Deze steun is bijgevolg van dien aard dat hij de SNCM een economisch voordeel verschaft doordat deze daardoor niet alle kosten van eventueel en toekomstig vertrek van bepaalde werknemers hoeft te dragen. Wanneer een onderneming door de staat van dergelijke kosten wordt ontheven, wordt haar dus een voordeel verschaft. De Commissie wijst erop dat met deze aanvullende sociale maatregelen wordt beoogd de uitvoering van afvloeiingsplannen, die nodig zijn om de doelstellingen van de onderneming te halen, te vergemakkelijken, en dat zij niet voortvloeien uit een wettelijke verplichting. In het onderhavige geval blijkt uit de frequentie van de sociale conflicten binnen de SNCM dat de uitvoering van een sociaal plan in deze onderneming bijna systematisch tot stakingen en andere vakbondsacties leidt. Deze aanvullende sociale maatregelen vormen zonder enige twijfel een voordeel voor de SNCM.

328.

Bijgevolg is de Commissie van oordeel dat de betrokken maatregel staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU vormt.

329.

Door de maatregelen van 2006 is het bedrag van de in het kader van het plan van 2002 onderzochte herstructureringssteun aanzienlijk toegenomen (tot 69,29 miljoen EUR), wat een wijziging van het herstructureringsplan en de kosten daarvan inhoudt. Toen de privatisering werd overwogen, was het herstructureringsplan namelijk nog niet afgesloten. Het nagestreefde herstel van de levensvatbaarheid was door de SNCM echter niet bereikt. Zoals het Gerecht preciseerde, dient er „[i]n dit verband […] op te worden gewezen dat in de beschikking van 2006 expliciet wordt verklaard dat, ingeval het plan van 2006 elementen van herstructureringssteun bevat, deze samen met de herstructureringssteun van het plan van 2002 moet worden onderzocht” (156). Het Gerecht wijst erop dat de maatregel „terecht” is onderzocht. Het bedrag van 69,29 miljoen EUR omvat het bedrag van 66 miljoen EUR dat in 2002 was toegekend uit hoofde van de eerste tranche van het herstructureringsplan, en het bedrag van 3,29 miljoen EUR aan steun die in 2005 uit hoofde van de tweede tranche is verleend.

330.

Van dit uit hoofde van het herstructureringsplan van 2002 toegekende steunbedrag heeft 53,4 miljoen EUR in feite betrekking op de delegatie van de openbare dienst. Aangezien de rechtmatigheid van deze steun is bevestigd bij het arrest van 11 september 2012, moet de Commissie de verenigbaarheid van de eigenlijke herstructureringssteun, d.w.z. het in het kader van de herstructurering van 2002 toegekende bedrag van 15,81 miljoen EUR, en de verenigbaarheid van alle maatregelen van 2006 in het licht van de richtsnoeren van 2004 gezamenlijk onderzoeken.

331.

De Commissie merkt op dat het herstructeringsplan van 2002 is onderzocht in het licht van de richtsnoeren van 1999. Zij merkt eveneens op dat de nieuwe maatregelen van 2006, waarin het plan van 2002 is opgenomen, dateren van na de inwerkingtreding van de nieuwe richtsnoeren van 2004 en ten uitvoer zijn gelegd voordat zij door de Commissie waren goedgekeurd.

332.

Overeenkomstig de overgangsbepalingen in de richtsnoeren van 2004 (157) zijn deze richtsnoeren van toepassing, voor zover het onrechtmatige steun betreft die ten dele is toegekend na de inwerkingtreding ervan.

333.

Aangezien de maatregelen van 2006 steun vormen, moeten zij als een onderdeel van de herstructureringsmaatregelen van 2002 worden gezien en moeten zij gezamenlijk worden beoordeeld. De verenigbaarheid van al deze steunmaatregelen zal dus in het licht van de richtsnoeren van 2004 worden beoordeeld.

334.

Om in aanmerking te komen voor herstructureringssteun moet een onderneming als onderneming in moeilijkheden in de zin van de richtsnoeren kunnen worden aangemerkt.

335.

De Commissie herinnert eraan dat zij zowel in haar besluit van 17 juli 2002 betreffende de reddingssteun aan de SNCM (158) als in haar besluit van 19 augustus 2002 tot inleiding van de formele onderzoeksprocedure ten aanzien van de voorgenomen herkapitalisatie, op basis van de jaarrekening van de SNCM over 2001 heeft vastgesteld dat aan dit criterium is voldaan.

336.

Voor de toepassing van het onderhavige besluit heeft de Commissie op basis van de jaarrekening over 2002 van de SNCM vastgesteld dat de onderneming aan deze voorwaarde voldeed. Zo was het eigen vermogen (exclusief de wettelijke reserves) (159) in 2002 nog steeds negatief met -26,5 miljoen EUR (in 2001 was dit -30,7 miljoen EUR). Dit betekent dat meer dan de helft van het maatschappelijk kapitaal van de onderneming is verdwenen en dat meer dan een kwart van dit kapitaal verloren is gegaan in de twaalf maanden na de kennisgeving, waardoor is voldaan aan de voorwaarde van punt 5, onder a) van de richtsnoeren.

337.

Afgezien van de ontwikkeling van het maatschappelijk kapitaal stelt de Commissie onder andere het volgende vast:

338.

De Franse autoriteiten hebben de Commissie overigens bevestigd dat de banken weigerden de SNCM nog langer geld te lenen vanwege de grote schuldenlast, ook al had zij haar laatste schepen die vrij van hypotheek of andere soortgelijke dienstbaarheden waren, als onderpand aangeboden.

339.

Het contract voor de delegatie van de openbare dienst doet niets af aan deze analyse. Hoewel dit contract, samen met het welslagen van het herstructureringsplan, positieve bedrijfsresultaten mogelijk zou maken, neemt dit niet weg dat het nijpende tekort aan eigen middelen, de groeiende schuldenlast en de kosten van de operationele maatregelen van het herstructureringsplan na zekere tijd tot insolventie van de SNCM zouden leiden.

340.

Aangezien de herstructureringsperiode over de jaren 2002-2006 loopt, dient te worden nagegaan of de SNCM gedurende deze periode, en met name op het ogenblik waarop is besloten tot nieuwe kapitaalinjecties van de overheid, aan deze voorwaarde voldoet.

341.

In de beschikking van 2003 is vastgesteld dat de SNCM in de boekjaren 2001 en 2002 aan dit criterium voldoet (160).

342.

Nu dient te worden nagegaan of de SNCM voor de boekjaren 2003 tot en met 2005, d.w.z. het laatste volledige boekjaar vóór de tenuitvoerlegging van de nieuwe maatregelen van 2006 betreffende de privatisering van de SNCM, nog steeds voldoet aan dit criterium.

343.

Zoals reeds gezegd in de overwegingen 73 en verder is de situatie van de SNCM in 2004 en 2005 aanzienlijk verslechterd. Zo bedroeg het bedrijfsresultaat van de SNCM – 32,6 miljoen EUR in 2004 en – 25,8 miljoen EUR in 2005, terwijl het nettoresultaat in 2004 – 29,7 miljoen EUR bedroeg en – 28,8 miljoen EUR in 2005. In 2005 is het eigen vermogen (– 1,7 miljoen EUR) met 25,5 miljoen EUR gedaald ten opzichte van 2004. Dit betekent dat meer dan de helft van het maatschappelijk kapitaal van de onderneming is verdwenen en meer dan een kwart van dit kapitaal is verloren gegaan in de laatste twaalf maanden, waardoor is voldaan aan de voorwaarde van punt 10, onder a) van de richtsnoeren van 2004.

344.

In het licht van het voorafgaande is de Commissie van mening dat de SNCM kan worden aangemerkt als onderneming in moeilijkheden in de zin van de richtsnoeren van 2004.

345.

Overeenkomstig punt 43 van de richtsnoeren moeten „[h]et steunbedrag en de steunintensiteit […] tot het voor de uitvoering van de herstructurering strikt noodzakelijke minimum aan herstructureringskosten worden beperkt, in samenhang met de voorhanden zijnde financiële middelen van de onderneming, van haar aandeelhouders of van het concern waarvan zij deel uitmaakt. Bij deze beoordeling wordt eerder toegekende reddingssteun mede in aanmerking genomen. Van de steun ontvangende ondernemingen wordt verwacht dat zij uit eigen middelen, zo nodig door de verkoop van activa die voor het voortbestaan van de onderneming niet onontbeerlijk zijn of door externe financiering tegen marktvoorwaarden, een belangrijke bijdrage aan het herstructureringsplan leveren. Deze bijdrage is een teken dat de markten er vertrouwen in hebben dat een herstel van de levensvatbaarheid haalbaar is. Zij moet reëel — dus actueel — zijn, onder uitsluiting van alle voor de toekomst verwachte winst en kasstromen, en zij moet zo hoog mogelijk zijn”.

346.

In punt 44 van de richtsnoeren wordt het volgende gepreciseerd: „In de regel beschouwt de Commissie de volgende bijdragen (19) aan de herstructurering als passend: minstens 25 % in het geval van kleine ondernemingen, minstens 40 % in het geval van middelgrote en minstens 50 % in het geval van grote ondernemingen. In uitzonderlijke omstandigheden en in geval van een door de lidstaat aan te tonen bijzondere noodsituatie kan de Commissie een lagere bijdrage accepteren.”.

347.

In punt 7 van de richtsnoeren wordt voorts gepreciseerd dat het „past […] om nog duidelijker te herhalen dat [de aanzienlijke bijdrage van de begunstigde aan de herstructurering] reëel dient te zijn en geen steun mag omvatten. De bijdrage van de begunstigde onderneming dient een tweeledig doel. Enerzijds toont zij aan dat de markten (eigenaren, schuldeisers) er vertrouwen in hebben dat het haalbaar is om binnen een redelijke termijn de levensvatbaarheid te herstellen; anderzijds zorgt deze bijdrage ervoor dat herstructureringssteun beperkt blijft tot het minimum dat noodzakelijk is om de levensvatbaarheid te herstellen, terwijl de vervalsing van de mededinging beperkt blijft […]”.

348.

In de jurisprudentie van de Europese Unie is er eveneens op gewezen dat de eigen bijdrage moet aantonen dat de markten geloven in de haalbaarheid van een herstel van de levensvatbaarheid (161). De Commissie wijst erop dat deze voorwaarde uiterst relevant is voor de SNCM, gezien haar situatie sinds 2002. De Commissie herinnert eraan dat de oorspronkelijke herstructureringsmaatregelen van 2002 niet de verwachte resultaten hebben opgeleverd. Sommige zijn niet in acht genomen of niet volledig uitgevoerd (zie overweging 351). Aangezien de SNCM niet in staat is geweest deze eerste herstructureringsmaatregelen volledig ten uitvoer te leggen, is haar economische en financiële situatie er vanaf 2004 verder op achteruitgegaan (zie overwegingen 73 tot en met 75).

349.

In 2002 bedroegen de herstructureringskosten 46 miljoen EUR. Met betrekking tot de maatregelen van 2006 kwam het bedrag van de herstructureringskosten volgens de Commissie overeen met het steunbedrag (162), d.w.z. 202,55 miljoen EUR, plus de kapitaalverhoging door de particuliere partners, namelijk 26,25 miljoen EUR, dus 274,8 miljoen EUR in totaal. De eigen bijdrage bestaat uit een bedrag van 42,385 miljoen EUR uit de nettoverkoop van activa en 26,25 miljoen EUR kapitaalverhoging door de particuliere partners, d.w.z. een totale eigen bijdrage van 68,635 miljoen EUR. Rekening houdend met de nieuwe maatregelen van 2006 geeft dit bijgevolg een eigen bijdrage van 25 %, terwijl in de richtsnoeren een bijdrage van ten minste 50 % wordt verlangd. De Commissie preciseert dat de Franse autoriteiten geen uitzonderlijke omstandigheden en bijzondere noodsituaties hebben ingeroepen opdat de Commissie een minder hoge reële eigen bijdrage zou aanvaarden. De Commissie is hoe dan ook van mening dat er in het onderhavige geval geen uitzonderlijke omstandigheden zijn die een lagere eigen bijdrage dan de in de richtsnoeren van 2004 verlangde eigen bijdrage rechtvaardigen.

350.

De Commissie is dan ook van mening dat de eigen bijdrage van de SNCM aan de herstructurering nog steeds ontoereikend is in het licht van de bepalingen van de richtsnoeren.

351.

In haar besluit tot inleiding van de procedure had de Commissie twijfels geuit over het herstel van de levensvatbaarheid van de SNCM op lange termijn, met name gezien de volgende feiten:

352.

De Franse autoriteiten brachten hiertegen in dat de verandering van aandeelhouders en de tenuitvoerlegging van de drie maatregelen van het privatiseringsplan de SNCM in staat zouden stellen haar activiteit op een gezonde basis te ontwikkelen en dat het verliesgevende karakter van bepaalde onderdelen van haar activiteit dus zeker niet onherstelbaar was.

353.

De Commissie stelt vast dat de maatregelen van het herstructureringsplan van 2002 niet volledig ten uitvoer konden worden gelegd, wat tot een aanzienlijke verslechtering van de resultaten van de onderneming in 2004 en 2005 heeft geleid. De toename van de omzet met 20 miljoen EUR en de verhoging van de compensatie voor de openbare dienst met 9 miljoen EUR in 2006 konden geen herstel van het bedrijfsresultaat brengen omdat de stijging van de brandstofprijs en de toename van de exploitatiekosten veel aanzienlijker waren dan verwacht. De deskundige van de Commissie heeft vastgesteld dat de uitvoering van het businessplan van de overnemers sterk is vertraagd door een aantal gebeurtenissen (163) en concludeert hieruit dat de gecumuleerde verliezen mogelijk veel aanzienlijker zullen zijn dan aanvankelijk gedacht voor 2007.

354.

De Commissie is bijgevolg van oordeel dat de antwoorden van de Franse autoriteiten niet al haar twijfels hebben weggenomen. Het lijkt namelijk discutabel om het herstel van de levensvatbaarheid afhankelijk te stellen van de toewijzing van de openbare dienst 2007-2013 en aan de invoering van de drie maatregelen van het privatiseringsplan, waarvan de rechtmatigheid en de verenigbaarheid met de interne markt niet waren bevestigd. De geloofwaardigheid van een plan voor het herstel van de levensvatbaarheid van een onderneming op lange termijn veronderstelt op zijn minst dat wordt uitgegaan van realistische hypothesen. In het onderhavige geval hangt het welslagen van het plan bijna uitsluitend af van de verwezenlijking van twee hypothetische gebeurtenissen waar de SNCM geen controle over heeft. Gezien de toenmalige financiële situatie van de SNCM betwijfelt de Commissie of de onderneming de noodzakelijke vernieuwing van sommige van haar veerboten had kunnen financieren. Deze vernieuwing wordt door de Franse autoriteiten echter voorgesteld als middel om het nagestreefde herstel van de levensvatbaarheid te verwezenlijken.

355.

De Commissie is dus van oordeel dat niet is voldaan aan de in de richtsnoeren gestelde voorwaarde van het herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn.

356.

In het nietig verklaarde besluit van 2008 worden vier compenserende maatregelen genoemd:

357.

De Commissie wenst eraan te herinneren dat deze maatregelen door de Franse autoriteiten waren voorgesteld voor een bedrag van 15,81 miljoen EUR, wat overeenkomt met het bedrag van de in 2002 toegekende herstructureringssteun.

358.

Na de nietigverklaring van het besluit van 2008, bij het arrest van 11 september 2012, bedraagt het totale steunbedrag nu meer dan 210 miljoen EUR. De Commissie concludeert dat haar twijfels om de onderstaande redenen niet konden worden weggenomen.

359.

Met betrekking tot de bij de herstructurering in 2002 geplande verkoop van vier schepen merkt de Commissie op dat deze verkopen ten dele zijn gecompenseerd door de levering van de Danielle Casanova in juni 2002, het vracht-passagiersschip Paglia Orba en het vracht-passagiersschip Pascal Paoli in 2003.

360.

Met betrekking tot de Corsica Marittima is in punt 40 van de richtsnoeren met name gepreciseerd dat „[a]fschrijvingen en sluiting van verliesgevende activiteiten die in ieder geval nodig zijn om de levensvatbaarheid te herstellen, […] bij de beoordeling van de compenserende maatregelen niet als inkrimping van capaciteit of aanwezigheid op de markt [worden] beschouwd. Bij deze beoordeling wordt eerder toegekende reddingssteun mede in aanmerking genomen.” Bijgevolg kan de sluiting van Corsica Marittima, die sinds haar oprichting in 1990 verliesgevend was, niet worden beschouwd als compenserende maatregel, maar betreft het veeleer een maatregel tot herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn.

361.

Deze redenering geldt ook voor de verbinding tussen Corsica en Nice. De Commissie merkt op dat de SNCM een klein marktaandeel heeft, aangezien Corsica Ferries France 70 % van de marktaandelen in handen had (164). Volgens het Stephens-rapport is er veel vraag naar verbindingen vanuit Nice, met name in de zomerperiode. Ook buiten de zomerperiode is er op deze verbinding nog een zekere vraag. De verbinding noteerde in de periode 2004-2007 evenwel een negatief bedrijfsresultaat. Bijgevolg kan deze maatregel niet worden beschouwd als compenserende maatregel, maar betreft het veeleer een maatregel tot herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn.

362.

De Commissie merkt eveneens op dat het passagiersvervoer tussen Corsica en de haven van Toulon aanzienlijk is toegenomen, van minder dan 200 000 passagiers per jaar in 1999 tot bijna 1 miljoen in 2007 (165). De bijna volledige terugtrekking van de SNCM uit deze verbinding zou bijgevolg als compenserende maatregel kunnen worden aangemerkt. De Commissie merkt evenwel op dat de lijn Toulon — Corsica in termen van passagiers de minst belangrijke lijn van de SNCM is.

363.

Zelfs wanneer deze maatregel als compenserende maatregel zou worden aangemerkt, is de Commissie van oordeel dat hij absoluut ontoereikend zou zijn. Op grond van punt 40 van de richtsnoeren moeten „[d]e maatregelen […] in verhouding staan tot de mededingingsverstorende effecten van de steun […]”. Zoals reeds in de overwegingen 341 en 342 is opgemerkt, stelt de Commissie vast dat deze maatregelen door de Franse autoriteiten waren voorgesteld voor een bedrag van 15,81 miljoen EUR, wat overeenkomt met het bedrag van de in 2002 toegekende herstructureringssteun. Aangezien de steun nu in totaal ongeveer 218 miljoen EUR bedraagt, is de Commissie van oordeel dat de voorgestelde maatregelen ontoereikend zijn ten opzichte van de door de toekenning van deze steun veroorzaakte concurrentieverstoring.

364.

De Commissie stelt bijgevolg vast dat de twijfels betreffende de aard van deze maatregelen (compenserende maatregelen of maatregelen tot herstel van de levensvatbaarheid) niet konden worden weggenomen. De voorgestelde maatregelen zijn hoe dan ook nog steeds absoluut ontoereikend.

365.

De Franse autoriteiten hebben verwezen naar het risico van een monopolie van de CFF als de SNCM van de markt zou verdwijnen. De Commissie is van oordeel dat de Franse autoriteiten het bestaan en de omvang van dit risico niet voldoende hebben aangetoond. Het passagiers- en vrachtvervoer tussen het Franse vasteland en Corsica is namelijk een concurrerende markt die openstaat voor alle marktdeelnemers in het Middellandse Zeegebied. Deze markt wordt eveneens gekenmerkt door de afwezigheid van toegangsbelemmeringen. Hoe dan ook kan de concurrentiepositie van Corsica Ferries niet gerechtvaardigen dat de concurrentie door de omstreden maatregelen wordt vervalst.

366.

In het licht van het voorafgaande concludeert de Commissie dat de voorgestelde maatregelen niet voldoen aan de criteria van de punten 38 tot en met 42 van de richtsnoeren.

367.

De in 2002 door de Franse autoriteiten aangemelde kapitaalinbreng van 15,81 miljoen EUR en de drie nieuwe door de Franse autoriteiten in 2006 ten uitvoer gelegde maatregelen, namelijk de overdracht voor 100 % van de SNCM tegen de negatieve prijs van 158 miljoen EUR, de kapitaalverhoging van 8,75 miljoen EUR waarop de CGMF heeft ingeschreven, en het voorschot in rekening-courant voor een bedrag van 38,5 miljoen EUR ten gunste van de werknemers van de SNCM zijn steunmaatregelen in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU. Deze steunmaatregelen zijn onverenigbaar met de interne markt.

368.

De Commissie wijst erop dat onrechtmatige steun die onverenigbaar is met de interne markt, overeenkomstig artikel 14, lid 1, van Verordening (EG) nr. 659/1999, van de begunstigde moet worden teruggevorderd.

369.

Met het oog op deze terugvordering moeten de Franse autoriteiten het steunbedrag bovendien vermeerderen met de terugvorderingsrente die betaalbaar is vanaf de datum waarop de betrokken steun de onderneming ter beschikking is gesteld, tot de datum van daadwerkelijke terugbetaling (166) ervan, overeenkomstig hoofdstuk V van Verordening (EG) nr. 794/2004van de Commissie (167).

370.

Wanneer de als herstructureringssteun aangemelde maatregelen niet voldoen aan de verenigbaarheidsvoorwaarden van de richtsnoeren, dienen hieruit de consequenties te worden getrokken met betrekking tot de reddingssteun die de Franse autoriteiten aan de SNCM hebben toegestaan en waarop het besluit van de Commissie van 17 juli 2002 betrekking had, en dient deze steun te worden teruggevorderd.

371.

Op 19 november 2002 hebben de Franse autoriteiten de Commissie een kopie doen toekomen van de overeenkomsten betreffende het kasvoorschot tussen de SNCM en de CGMF, alsmede de bewijzen van terugbetaling van het voorschot van de CGMF aan de SNCM door middel van twee overmakingen van respectievelijk 13 mei en 14 juni 2002.

a)

het totale van de begunstigde terug te vorderen bedrag (hoofdsom en terugvorderingsrente);

b)

een gedetailleerde beschrijving van de reeds genomen en de voorgenomen maatregelen om aan dit besluit te voldoen;

c)

de documenten waaruit blijkt dat de begunstigde werd gelast de steun terug te betalen.

12.12.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 357/51

(1)

Bij brief van 7 september 2012 heeft Polen bij de Commissie, om redenen van rechtszekerheid, plannen aangemeld om de conversie tot burgerluchthaven van een militair vliegveld nabij Gdynia in het noorden van Polen te financieren. De maatregel is als steunmaatregel geregistreerd onder nummer SA.35388.

(2)

Bij brieven van 7 november 2012 en 6 februari 2013 heeft de Commissie om bijkomende inlichtingen over de aangemelde maatregel verzocht. Op 7 december 2012 en 15 maart 2013 heeft Polen aanvullende inlichtingen verstrekt. Op 17 april 2013 heeft een bijeenkomst tussen de Commissie en Polen plaatsgevonden. Tijdens deze bijeenkomst heeft Polen bevestigd dat de aangemelde financiering al onherroepelijk was toegekend.

(3)

Bij brief van 15 mei 2013 heeft de Commissie aan Polen meegedeeld dat zij de zaak zou overplaatsen naar het register van niet-aangemelde steunmaatregelen (NN-zaak) omdat het merendeel van de aan de Commissie aangemelde financiering al onherroepelijk was toegekend. Bij brief van 16 mei 2013 heeft Polen aanvullende inlichtingen verstrekt.

(4)

Bij brief van 10 juli 2013 heeft de Commissie Polen ingelicht over haar besluit om de in artikel 108, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) (2) voorziene procedure in te leiden (hierna „het besluit tot inleiding van de procedure” genoemd) met betrekking tot de aan Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o. door de stad Gdynia (hierna „Gdynia” genoemd) en de gemeente Kosakowo (hierna „Kosakowo” genoemd) toegekende financiering. Polen heeft zijn opmerkingen in verband met het besluit tot inleiding van de procedure op 6 augustus 2013 toegezonden.

(5)

Het besluit van de Commissie tot inleiding van de procedure is bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie  (3). De Commissie heeft de belanghebbenden uitgenodigd om hun opmerkingen over de betrokken maatregel binnen een maand na de bekendmakingsdatum in te dienen.

(6)

De Commissie heeft geen opmerkingen van belanghebbenden ontvangen. Polen is hiervan in kennis gesteld bij brief van 9 oktober 2013.

(7)

Bij brief van 30 oktober 2013 heeft de Commissie om aanvullende inlichtingen verzocht. Bij brieven van 4 november 2013 en 15 november 2013 heeft Polen aanvullende inlichtingen verstrekt. Op 26 november 2013 heeft een bijeenkomst tussen de Commissie en Polen plaatsgevonden. Bij brieven van 3 december 2013 en 2 januari 2014 heeft Polen bijkomende inlichtingen verstrekt.

(8)

De zaak betreft de financiering van een nieuwe burgerluchthaven in Pommeren (woiwodschap Pommeren), op de grens van de stad Gdynia en de gemeente Kosakowo, op 25 km van de luchthaven van Gdansk (4). De nieuwe luchthaven is eigendom van en zal worden geëxploiteerd door Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o. (hierna ook „de luchthavenbeheerder” of de „luchthaven van Gdynia” genoemd). De luchthavenbeheerder is 100 % eigendom van de gemeentebesturen van Gdynia en Kosakowo.

(9)

Het investeringsproject heeft tot doel een tweede luchthaven voor Pommeren te bouwen op basis van de infrastructuur van een militair vliegveld in Kosakowo (5). De nieuwe luchthaven zou hoofdzakelijk voor algemeen luchtverkeer (bijvoorbeeld privévliegtuigen, zweefvliegtuigen/lichte sportvliegtuigen), lagekostenmaatschappijen en chartervluchten worden gebruikt. Op het ogenblik van de aanmelding werd verwacht dat de luchthaven begin 2014 operationeel zou zijn. In een rapport van PricewaterhouseCoopers (hierna „PWC” genoemd) uit 2012 werden de volgende passagiersaantallen voorspeld voor de eerste jaren na haar ingebruikname: ongeveer […] in 2014, […] in 2017, […] in 2020 en ongeveer […] in 2028.

(10)

Het project dateert van april 2005, toen diverse regionale overheden, het ministerie van Landsverdediging en vertegenwoordigers van de luchthaven van Gdansk (6) een intentieverklaring hebben ondertekend om een nieuwe luchthaven voor Pommeren te bouwen op basis van de infrastructuur van het militaire vliegveld in Kosakowo. In juli 2007 richtten de plaatselijke overheden in Gdynia en Kosakowo een vennootschap op onder de naam Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o. In december 2009 overtuigden Gdynia en Kosakowo het ministerie van Vervoer ervan om ermee in te stemmen dat Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o. voortaan verantwoordelijk zou zijn voor de nieuwe luchthaven. Op deze basis heeft de Poolse regering, krachtens een overeenkomst van 9 september 2010, de 254 hectaren grote site van het militaire vliegveld voor een termijn van dertig jaar aan Kosakowo overgedragen. Kosakowo verpachtte het terrein daarna voor eenzelfde termijn aan Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o.

(11)

Omdat het bestaande vliegveld van Gdynia-Kosakowo (Gdynia-Oksywie) oorspronkelijk uitsluitend voor militaire doeleinden was gebruikt, zou de beheerder van de nieuwe luchthaven de bestaande infrastructuur (zoals een start- en landingsbaan van 2 500 m, taxibanen, een luchthavenplatform, navigatie-uitrusting enz.) moeten kunnen gebruiken. De totale investeringskost voor het conversieproject wordt begroot op 164,9 miljoen PLN (41,2 miljoen EUR (7)) in nominale termen en op 148,4 miljoen PLN (37,1 miljoen EUR) in reële termen. De tabel hieronder biedt een overzicht van de geleidelijke ontwikkeling van de luchthaven, die in vier fasen is verdeeld. Volgens Polen omvat de totale investeringskost eveneens de investeringen met betrekking tot het uitvoeren van taken die tot de opdracht van de overheid behoren (8), die in het totaal (voor de vier fasen) ongeveer […] miljoen PLN ([…] miljoen EUR) bedragen.

Tabel 1

Totale nominale investeringskost op de luchthaven Gdynia-Kosakowo van 2007 tot 2030

(12)

Het investeringsproject wordt gefinancierd via kapitaalinjecties door de openbare aandeelhouders (namelijk Gdynia en Kosakowo). De kapitaalinjecties moeten zowel de investeringskosten als de exploitatiekosten van de luchthaven gedurende haar eerste exploitatiefase (d.w.z. tot eind 2019) dekken. De openbare aandeelhouders verwachten van de luchthavenbeheerder dat hij in 2020 winst zal beginnen maken en zo zijn activiteiten met zijn eigen inkomsten zal kunnen financieren.

(13)

Voordat het project bij de Commissie was aangemeld (d.w.z. vóór 7 september 2012), waren de openbare aandeelhouders van de luchthaven van Gdynia overeengekomen om een totaal van ongeveer 207,48 miljoen PLN (9) (ongeveer 51,87 miljoen EUR) bij te dragen om het investeringsproject uit te voeren en de verliezen van de luchthaven in haar eerste exploitatiejaren te dekken. Gdynia zou van 2007 tot 2019 142,48 miljoen PLN in geld (ongeveer 35,62 miljoen EUR) bijdragen. Kosakowo betaalde een bijdrage in geld van 0,1 miljoen PLN (25 000 EUR) bij de oprichting van de vennootschap. Gedurende de jaren 2011-2040 zou Kosakowo ook een bijdrage anders dan in geld van 64,9 miljoen PLN (ongeveer 16,2 miljoen EUR) betalen door een deel van de jaarlijkse pacht die de luchthaven van Gdynia op grond van de pachtovereenkomst moest betalen, om te zetten in aandelen in de luchthaven (zie tabel 2 hieronder).

Tabel 2

Financiering van het investeringsproject via kapitaalverhogingen

(14)

In het besluit tot inleiding van de procedure werden de volgende vragen gesteld:

(15)

Wat betreft de eerste vraag heeft de Commissie haar twijfels uitgesproken of de in 2012 verrichte studie met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie, d.w.z. nadat de openbare aandeelhouders de onherroepelijke beslissing hadden genomen om de conversie van de luchthaven te financieren, kan worden gebruikt om te beoordelen of het hier al dan niet om staatssteun gaat. De Commissie had daarom twijfels over de geschiktheid van het nulscenario waarin de investering verondersteld wordt in 2012 te zijn gestopt.

(16)

Aangezien de luchthaven van Gdynia een vergelijkbaar bedrijfsmodel (zich toespitsend op lagekostenvluchten, chartervluchten en algemene luchtvaart) zal nastreven als de bestaande luchthaven van Gdansk, die nog onbenutte capaciteit en verdere uitbreidingsplannen heeft en slechts 25 km verderop is gelegen, heeft de Commissie haar twijfels uitgesproken over het feit of de inkomstenprognoses voor de luchthaven van Gdynia op realistische veronderstellingen zijn gebaseerd, in het bijzonder met betrekking tot de hoogte van de luchthavenheffingen en de verwachte passagiersaantallen. De Commissie heeft in het bijzonder vastgesteld dat in het businessplan voor de luchthaven van Gdynia een hogere passagiersheffing is gepland dan de heffing die, na aftrek van kortingen/teruggaven, op de luchthaven van Gdansk en op andere vergelijkbare regionale luchthavens in Polen wordt gehanteerd.

(17)

De Commissie heeft ook haar twijfels uitgesproken over het feit of in het businessplan rekening is gehouden met alle geplande stimulerende maatregelen (zoals marketingondersteuning, teruggaven of andere stimuli voor routeontwikkeling enz.) die rechtstreeks door de luchthaven van Gdynia, haar aandeelhouders of andere regionale overheden moeten worden genomen om luchtvaartmaatschappijen aan te sporen nieuwe lijnen vanaf de luchthaven aan te bieden.

(18)

Aangezien het groeipercentage van een onderneming doorgaans niet hoger ligt dan dat van de economie waarin zij actief is (d.w.z. in termen van bbp-groei), heeft de Commissie twijfels over de geschiktheid van het omzetgroeipercentage van […] dat is gebruikt om de eindwaarde te berekenen (11). Deze twijfel heeft een rechtstreekse invloed op de beoordeling van de rentabiliteit van het investeringsproject, aangezien de eigenvermogenswaarde van de nieuwe luchthaven alleen in het licht van de eindwaarde van het project positief wordt vanaf 2040 (de cumulatieve verdisconteerde kasstromen gedurende de prognoseperiode 2010-2040 zijn negatief).

(19)

De Commissie was daarom van oordeel dat de overheidsfinanciering voor het investeringsproject tot selectieve economische voordelen voor de beheerder van de luchthaven van Gdynia leidt. De overheidsfinanciering was ook toegekend uit staatsmiddelen en is aan de staat toerekenbaar. Bovendien vervalst ze of dreigt ze de mededinging te vervalsen en het handelsverkeer tussen lidstaten ongunstig te beïnvloeden. Aangezien aan alle cumulatieve criteria voor het begrip staatssteun is voldaan, was de Commissie van oordeel dat de overheidsfinanciering staatssteun was in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.

(20)

Voor wat betreft de tweede vraag heeft de Commissie haar twijfels uitgesproken over de verenigbaarheid van de investerings- en exploitatiesteun voor de luchthaven van Gdynia met de interne markt.

(21)

Voor wat betreft de investeringssteun twijfelde de Commissie of aan alle in de richtsnoeren in de luchtvaartsector van 2005 (12) uiteengezette verenigbaarheidscriteria voor investeringssteun aan luchthavens is voldaan. In het bijzonder twijfelde de Commissie of de investering in kwestie een duidelijk omschreven doel van gemeenschappelijk belang nastreeft, of de infrastructuur noodzakelijk en evenredig is en op middellange termijn voldoende gebruiksmogelijkheden biedt. Bovendien twijfelde de Commissie of de effecten op de ontwikkeling van het handelsverkeer verenigbaar waren met het gemeenschappelijk belang.

(22)

Voor wat betreft de exploitatiesteun in de vorm van financiering van de exploitatieverliezen van Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o. tijdens de eerste jaren van exploitatie heeft de Commissie haar twijfels uitgesproken of dergelijke steun in aanmerking komt voor de in artikel 107, lid 3, onder a), VWEU uiteengezette afwijking. In het bijzonder heeft de Commissie haar twijfels uitgesproken over de verenigbaarheid van de exploitatiesteun krachtens de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen 2007-2013 (hierna de „richtsnoeren regionale steun” genoemd) (13).

(23)

Polen blijft bij zijn standpunt dat de overheidsfinanciering van de investering op de luchthaven van Gdynia in overeenstemming is met het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie en bijgevolg geen staatssteun is. In dit verband verwijst Polen naar de toetsingen aan dit beginsel die voor de investering in de jaren 2010-2012 zijn uitgevoerd. Polen verklaart dat uit alle studies met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie een positieve netto contante waarde blijkt en een intern rendement (14) (hierna „IRR” genoemd) dat hoger was dan de kapitaalkosten.

(24)

Polen legt uit dat de start van de gesprekken en de werkzaamheden in verband met de conversie van het militaire vliegveld van Gdynia/Kosakowo tot een burgerluchthaven van 2005 dateren. In die tijd waren er andere partners bij betrokken (zoals de luchthaven van Gdansk). Polen legt ook uit dat in 2007 Gdynia en Kosakowo de vennootschap Port Lotniczy Gdynia-Kosakowo sp. z o. o. hebben opgericht, die sindsdien verantwoordelijk is voor de investering.

(25)

Tijdens de procedure heeft Polen drie door PWC uitgevoerde studies met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie verstrekt. De eerste studie met betrekking tot dit beginsel (van 16 juli 2010, hierna „de studie van 2010” genoemd) is in juli 2010 uitgevoerd. PWC heeft daarna nog twee bijwerkingen van de die studie gemaakt: de eerste in mei 2011 (van 13 mei 2011, hierna „de bijwerking van 2011” of „de studie van 2011” genoemd) en de tweede in juli 2012 (van 13 juli 2012, hierna „de bijwerking van 2012” of „de studie van 2012” genoemd). De bijwerkingen bevatten nieuwe ramingen voor het passagiersverkeer, wijzigingen van de reikwijdte van het project, wijzigingen van de investeringscijfers en wijzigingen in de methodologie en basisinput voor de NCW-berekeningen (zoals de bèta en de disconteringsvoet). In november 2013 heeft Polen aanvullende inlichtingen verstrekt die suggereren dat nieuwe bronnen van inkomsten (namelijk het verkopen van brandstof en het aanbieden van navigatiediensten) de NCW van het project zouden verbeteren. Op de datum waarop is beslist de procedure in te leiden, had Polen alleen de bijwerking van 2012 verstrekt.

(26)

Polen zet ook het tijdsbestek van het plan van Gdynia en Kosakowo om in de luchthaven van Gdynia te investeren uiteen. In dit opzicht benadrukt Polen dat het investeringsproces in twee projectuitvoeringsfasen kan worden opgesplitst:

(27)

Polen legt uit dat in de eerste fase de door Gdynia en Kosakowo opgerichte vennootschap voorbereidende taken heeft uitgevoerd (bv. voorbereiding van een masterplan voor de investering, de nodige documenten om als luchthavenexploitant te worden erkend, een rapport over de milieueffecten van de investering, ontwerpdocumentatie enz.).

(28)

Polen blijft erbij dat er in de eerste fase geen beduidende kapitaalinvestering heeft plaatsgevonden en dat de aan de luchthavenbeheerder toegekende overheidsfinanciering aan de regels voor de-minimissteun  (15) voldeed. Polen verklaart dat de kapitaalinjecties in de vennootschap vóór 26 juni 2009 in het totaal 1,691 miljoen PLN (ongeveer 423 000 EUR) bedroegen.

(29)

Polen legt verder uit dat de eerste, voorbereidende fase in 2010 eindigde, toen zowel het masterplan (16) als de eerste studie van 2010 voor de luchthaven van Gdynia waren afgerond. Polen wijst erop dat de studie van 2010 aantoonde dat de investering door de twee plaatselijke overheden tegen marktvoorwaarden zou plaatsvinden (d.w.z. dat het geen staatssteun zou zijn), waardoor de aandeelhouders het aandelenkapitaal van de vennootschap tot 6,05 miljoen PLN (ongeveer 1,5 miljoen EUR) hebben verhoogd.

(30)

In de studie van 2010 werd de NCW voor het investeringsproject berekend aan de hand van de FCFF-methode (free cash flow to the firm, vrije kasstroom naar het bedrijf) (17). Deze NCW-berekening is gebaseerd op de veronderstelling dat alle in het investeringsplan geplande kapitaalinjecties worden verricht om het investeringsproject uit te voeren (18). Deze waarderingsmethode wordt gebruikt om de kasstromen naar alle kapitaalhouders in het bedrijf (zowel aandeelhouders als obligatiehouders) in de prognoseperiode te berekenen. Van de kasstroomramingen worden dan de gewogen gemiddelde kapitaalkosten (19) afgetrokken om de verdisconteerde kasstroom van het bedrijf in de prognoseperiode te krijgen. De eindwaarde wordt dan berekend met behulp van de perpetuele groeimethode (die uitgaat van een stabiele groei gebaseerd op de FCFF van de meest recente prognoseperiode). De NCW is gebaseerd op de som van de verdisconteerde kasstromen voor de prognoseperiode en de eindwaarde. In dit geval bood de studie van 2010 kasstroomramingen voor de periode 2010-2040 op basis van gewogen gemiddelde kapitaalkosten van […] % (20). Op basis van deze gegevens leverde de studie een verdisconteerde kasstroom van min […] miljoen PLN ([…] miljoen EUR) voor de periode 2010-2040 en een (verdisconteerde) eindwaarde van ongeveer […] miljoen PLN ([…] miljoen EUR) op (21). De NCW van het totale project wordt bijgevolg geraamd op […] miljoen PLN (of […] miljoen EUR).

(31)

Onderstaande figuur (zie figuur 1) toont de verwachte cumulatieve verdisconteerde kasstroom voor de prognoseperiode 2010-2040, zoals berekend in de studie van 2010.

Figuur 1

Cumulatieve (reële) verdisconteerde kasstroom (in PLN)

[…]

(32)

Polen legt uit dat het eigen vermogen van de vennootschap op 29 juli 2010 tot 6,052 miljoen PLN (ongeveer 1,5 miljoen EUR) is verhoogd. Polen voegt er ook aan toe dat de aandeelhouders, hoewel de studie met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie aantoonde dat de investering geen staatssteun was, een aanmelding aan de Commissie zijn beginnen voorbereiden die louter om redenen van rechtszekerheid zou worden ingediend.

(33)

Polen legt verder uit dat in mei 2011 een nieuwe studie met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie is uitgevoerd. Polen verklaart dat deze studie een bijwerking van de studie van 2010 was, die is uitgevoerd in het licht van de vooruitgang in de voorbereidingen en de beschikbaarheid van nauwkeurigere gegevens over het investeringsplan, zijn tijdsverloop en financiering. Polen legt uit dat in de periode tussen de opmaak van de studie van 2010 en die van 2011:

(34)

Polen legt uit dat de studie van 2011 ook een positieve NCW opleverde. Polen verklaart verder dat de openbare aandeelhouders van de luchthavenbeheerder op basis hiervan latere kapitaalinjecties hebben uitgevoerd. Polen wijst erop dat het eigen vermogen van de vennootschap in juli 2011 tot 33,801 miljoen PLN (8,45 miljoen EUR) en in april 2013 tot 64,810 miljoen PLN (16,20 miljoen EUR) is verhoogd.

(35)

In de studie van 2011 werd de verdisconteerde kasstroom berekend op basis van de verdisconteerde kasstromen voor de prognoseperiode 2011-2040. De bijgewerkte verdisconteerde kasstroom bedroeg (– […]) miljoen PLN (– […] miljoen EUR), wat op grotere verliezen lijkt te wijzen, terwijl de eindwaarde tot […] miljoen PLN (ongeveer […] miljoen EUR) was verlaagd. De NCW werd daarom verlaagd tot […] miljoen PLN (of minder dan […] miljoen EUR). De gewogen gemiddelde kapitaalkosten werden verlaagd tot […] % (22) en het stabiele groeipercentage voor de eindwaardeberekening werd verlaagd van […] % tot […] %.

(36)

Polen verklaart dat een verandering van de macro-economische toestand (de financiële crisis en de economische vertraging) ervoor heeft gezorgd dat het project in 2012 opnieuw moest worden beoordeeld, wat tot een nieuwe studie met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie heeft geleid (namelijk de studie van 2012). Polen verklaart dat de veronderstellingen uit de eerdere studies met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie voor de studie van 2012 als volgt zijn gewijzigd:

(37)

Polen verklaart eveneens dat de bij de eerdere studies gebruikte methodologie bij de studie van 2012 is gewijzigd:

(38)

In de studie van 2012 is de verdisconteerde kasstroom berekend op basis van de verdisconteerde kasstroom voor de prognoseperiode 2012-2030 (d.w.z. tien jaar korter dan de prognoseperiode die voor de vorige studie was gebruikt). De bijgewerkte verdisconteerde kasstroom bedroeg (– […] miljoen) PLN (ongeveer (– […]) miljoen EUR), terwijl de eindwaarde een aanzienlijke verhoging onderging tot […] miljoen PLN ([…] miljoen EUR). De gekapitaliseerde waarde van de reeds verrichte investeringen ([…] miljoen PLN) werd dan afgetrokken. Zoals bijgewerkt in 2012, bedroeg de NCW […] miljoen PLN (of […] miljoen EUR). Om de NCW te berekenen, werden kosten van eigen vermogen van […] % (25) gebruikt en werd het stabiele groeipercentage voor de eindwaardeberekening verder verlaagd van […] % tot […] %.

(39)

Polen wijst erop dat de resultaten van de studie van 2012 nog steeds positief waren en tot verdere kapitaalinjecties door de aandeelhouders hebben geleid. Polen verklaarde dat het kapitaal van de vennootschap tegen april 2013 tot 91,310 miljoen PLN (22,8 miljoen EUR) was verhoogd en in 2013 niet meer werd gewijzigd, zoals wordt samengevat in tabel 3.

Tabel 3

Verhogingen van het kapitaal van de beheerder van de luchthaven van Gdynia door Gdynia en Kosakowo

(40)

Samengevat stelt Polen dat, hoewel de plaatselijke overheden al in 2005 voorbereidende stappen hadden gezet om de luchthaven van Gdynia te ontwikkelen, het project zijn definitieve vorm pas heeft aangenomen nadat het masterplan was opgesteld en de eerste studie met betrekking tot het beginsel van de particulier investeerder in een markteconomie was uitgevoerd, d.w.z. in 2010. Polen legt uit dat de oorspronkelijke veronderstellingen voor het project in aanzienlijke mate zijn herzien ten gevolge van wijzigingen van externe omstandigheden. Polen betoogt dat de definitieve beslissing van de openbare aandeelhouders over de uitvoering van het project en zijn definitieve vorm in 2012 is genomen. Polen benadrukt ook dat de drie versies van de studie de levensvatbaarheid van het project bevestigden en aantoonden dat een particuliere investeerder in een markteconomie het project zou hebben uitgevoerd.

(41)

Wat het nulscenario betreft, betoogt Polen dat volgens de nationale wetgeving Kosakowo het terrein waarop de luchthaven van Gdynia zich bevindt, alleen mocht gebruiken om een nieuwe burgerluchthaven te ontwikkelen. In dit opzicht legt Polen uit dat de luchthavensite aan Kosakowo was verpacht voor een termijn van dertig jaar. Polen verklaart dat Kosakowo op grond van de pachtovereenkomst het terrein alleen mag verpachten aan een entiteit die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en/of exploitatie van een burgerluchthaven. Volgens Polen kon het terrein door de staat worden teruggenomen als Kosakowo het niet binnen zes maanden had verpacht om een burgerluchthaven te ontwikkelen, als het voor andere doeleinden was gebruikt of als de luchthaven niet met haar activiteiten was gestart binnen een termijn van drie jaar. Aangezien het scenario waarin het terrein van de luchthaven van Gdynia voor andere dan luchtvaartdoeleinden zou zijn gebruikt/verpacht, niet mogelijk was, kon het niet worden gebruikt om een nulscenario uit te werken.

(42)

Polen legt uit dat de geplande luchthavenheffingen gebaseerd waren op de openbaar beschikbare tarieven van andere luchthavens om de bestaande markt niet te verstoren en tegelijk een passende rentabiliteit voor het project te garanderen op basis van de geraamde passagiersaantallen. Volgens Polen verschillen de heffingen niet in belangrijke mate van de standaardheffingen die kleine luchthavens aanrekenen. In het bijzonder hanteren twee recent geopende regionale luchthavens in Modlin en Lublin standaardheffingen die vergelijkbaar zijn met deze die in de studie met betrekking tot het beginsel van de particuliere investeerder in een markteconomie voor de luchthaven van Gdynia zijn geraamd.

(43)

In antwoord op de opmerking van de Commissie dat de geplande luchthavenheffingen voor de luchthaven van Gdynia (25 PLN (5,25 EUR) per vertrekkende passagier de eerste twee jaren en 40 PLN (10 EUR) erna) hoger zijn dan de gunsttarieven van de luchthaven van Gdansk (24 PLN (5 EUR) per vertrekkende passagier bij vliegtuigen van een lagekostenmaatschappij met een internationale bestemming waarop minstens twee keer per week wordt gevlogen en 12,5 PLN (3,1 EUR) bij een binnenlandse vlucht), stelt Polen dat de hoogte van de heffingen in het businessplan het gemiddelde voor de hele prognoseperiode (2014-2030) vertegenwoordigt en er rekening mee wordt gehouden dat de heffingen op de luchthaven van Gdansk op lange termijn beslist zullen stijgen naarmate de dienstverleningsniveaus op de luchthaven verbeteren.

(44)

Bovendien wijst Polen erop dat de winstmarge van het project, de herziene (iets hogere) luchtverkeersprognoses en het delen van bepaalde exploitatiekosten met het leger betekenen dat de luchthaven van Gdynia erin zou moeten slagen om de passagiersheffingen gedurende langere tijd laag te houden (de lagere heffingen zouden tot eind 2021 gehanteerd kunnen worden) en tegelijk de NCW voor de openbare aandeelhouders positief te houden.

(45)

Polen betoogt eveneens dat de (in maart 2013) bijgewerkte luchtverkeersprognose voor Pommeren uitgaat van hogere verkeerscijfers dan de studie van 2012. Volgens de laatste cijfers zou de luchthaven van Gdynia in 2030 1 149 978 passagiers verwerken in plaats van 1 083 746. Voor Pommeren in zijn geheel wordt verwacht dat de passagiersaantallen in 2030 van 7,8 naar 9 miljoen zullen stijgen.

(46)

Volgens Polen bevestigen deze cijfers dat het samen bestaan van de luchthavens van Gdansk en Gdynia leefbaar is en dat ze samen op de markt van Pommeren actief kunnen zijn. Het land vindt dat, zelfs als de luchthaven van Gdansk wordt uitgebreid tot de geplande capaciteit van 7 miljoen passagiers, er op de zich ontwikkelende luchtvaartmarkt van Pommeren nog ruimte is voor een andere kleine regionale luchthaven (met een capaciteit van 1 miljoen) die een aanvulling zou vormen op de dienstverlening door de luchthaven van Gdansk.

Tabel 4

Vergelijking van de verkeersramingen uit de studie van 2012 en de (in maart 2013) bijgewerkte verkeersramingen voor de luchthaven van Gdynia