Program „Uczenie się przez całe życie” 2007–2013

Unia Europejska (UE) dociera do znaczącej liczby swoich obywateli bezpośrednio poprzez programy kształcenia i szkoleń. Ogólnym celem programu „Uczenie się przez całe życie” jest przyczynianie się rozwoju Wspólnoty jako społeczeństwa opartego na zaawansowanej wiedzy zgodnie z celami strategii lizbońskiej. Poprzez wspieranie i uzupełnianie działań państw członkowskich program ten ma na celu sprzyjanie wymianie, współpracy i mobilności pomiędzy systemami kształcenia i szkoleń w obrębie Wspólnoty, tak by stały się światowym wzorcem jakości.

AKT

Decyzja nr 1720/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiająca program działań w zakresie uczenia się przez całe życie [Zob. akt(-y) zmieniający(-e)].

STRESZCZENIE

Celem programu działań w dziedzinie uczenia się przez całe życie na lata 2007–2013 jest rozwijanie i wspieranie wymiany, współpracy i mobilności pomiędzy systemami kształcenia i szkoleń, tak by stały się światowym wzorcem jakości zgodnie z celami strategii lizbońskiej. Dlatego przyczynia się do rozwoju Wspólnoty jako społeczeństwa opartego na zaawansowanej wiedzy, charakteryzującego się stałym rozwojem gospodarczym, większą liczbą miejsc pracy i lepszymi miejscami pracy oraz większą spójnością społeczną.

Aby osiągnąć ten ogólny cel, w ramach programu realizowane są następujące cele szczegółowe dotyczące uczenia się przez całe życie w Unii Europejskiej (UE):

• przyczynianie się do rozwoju uczenia się przez całe życie na wysokim poziomie, a także propagowanie osiągania jak najlepszych wyników, innowacji oraz europejskiego wymiaru systemów nauczania i praktyki,
• wspieranie realizacji europejskiego obszaru uczenia się przez całe życie,
• wspieranie poprawy jakości, atrakcyjności i dostępności ofert w zakresie uczenia się przez całe życie,
• wzmocnienie wkładu uczenia się przez całe życie w spójność społeczną, aktywne obywatelstwo, dialog międzykulturowy, równość kobiet i mężczyzn oraz samorealizację,
• pomoc we wspieraniu kreatywności, konkurencyjności, szans na zatrudnienie oraz rozwoju ducha przedsiębiorczości,
• przyczynianie się do zwiększonego uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie osób w każdym wieku, w tym osób o szczególnych potrzebach edukacyjnych oraz grup najmniej uprzywilejowanych,
• propagowanie nauki języków obcych i różnorodności językowej,
• wspieranie tworzenia zasobów opartych na TIK,
• wzmacnianie roli uczenia się przez całe życie w tworzeniu poczucia obywatelstwa europejskiego opartego na poszanowaniu wartości europejskich, a także zachęcaniu do tolerancji i szacunku dla innych narodów i kultur,
• wspieranie współpracy w zapewnianiu wysokiej jakości we wszystkich dziedzinach edukacji i szkoleń,
• poprawa jakości nauczania poprzez zachęcanie do jak najlepszego wykorzystywania wyników, innowacyjnych produktów i procesów oraz wymiany dobrych praktyk.

W tym względzie spójność i komplementarność w odniesieniu do polityk UE warunkują realizację programu działań. Program powinien zatem wspomagać realizację unijnych polityk horyzontalnych poprzez działanie na rzecz uczących się osób o specjalnych potrzebach i wspieranie włączenia ich do głównego nurtu edukacji i szkoleń. Program powinien również wspierać działania na rzecz równości mężczyzn i kobiet, jak również uświadamiania znaczenia różnorodności kulturowej i językowej oraz wielokulturowości w celu zwalczania rasizmu, uprzedzeń i ksenofobii.

W trakcie realizacji programu należy zapewnić spójność i komplementarność w stosunku do programu pracy „Edukacja i szkolenie 2010” oraz zintegrowanych wytycznych dla wzrostu i zatrudnienia w ramach partnerstwa dla wzrostu i zatrudnienia, jak również innych polityk, między innymi tych dotyczących kultury, młodzieży lub przedsiębiorczości. Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (CEDEFOP), Europejska Fundacja Kształcenia (ETF) oraz Komitet Doradczy ds. Kształcenia Zawodowego mogą być również angażowane lub informowane w zakresie posiadanych przez te podmioty kompetencji.

Aby osiągnąć te cele, program przewiduje wspieranie następujących działań:

• mobilności osób biorących udział w procesie uczenia się przez całe życie,
• partnerstw dwustronnych i wielostronnych,
• projektów jednostronnych, krajowych lub międzynarodowych, w tym projektów opracowanych w celu promowania jakości w systemach kształcenia i szkoleń poprzez międzynarodowy transfer innowacji,
• wielostronnych sieci,
• badań i przeglądów polityk oraz systemów w dziedzinie uczenia się przez całe życie oraz ich komponentów,
• dotacji operacyjnych w celu wsparcia niektórych wydatków operacyjnych i administracyjnych ponoszonych przez instytucje i stowarzyszenia,
• środków towarzyszących, tzn. innych inicjatyw ukierunkowanych na promocję celów programu,
• działań przygotowawczych dla tych działań,
• organizacji wydarzeń (seminariów, sympozjów, spotkań) w celu ułatwienia wdrożenia programu, podejmowania działań w zakresie informowania, publikowania, poszerzania wiedzy i popularyzacji, a także działań w zakresie monitorowania i oceny programu.

Uczestnictwo w programie jest dostępne nie tylko dla państw członkowskich, ale również dla państw członkowskich EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu) będących członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein i Norwegia), Konfederacji Szwajcarskiej oraz państw kandydujących do UE i potencjalnych kandydatów z Bałkanów Zachodnich zgodnie z zasadami i umowami regulującymi ich uczestnictwo w programach wspólnotowych.

Ponadto Komisja może podejmować współpracę z państwami trzecimi oraz organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Rada Europy lub Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO).

Beneficjentami programu są:

• uczniowie, studenci, praktykanci i uczniowie dorośli,
• wszystkie kategorie personelu oświaty,
• osoby na rynku pracy,
• instytucje i organizacje zapewniające możliwości kształcenia w kontekście programu,
• osoby i podmioty odpowiedzialne za systemy i strategie na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym,
• przedsiębiorstwa, partnerzy społeczni i ich organizacje na każdym poziomie, w tym organizacje handlowe oraz izby przemysłowo-handlowe,
• podmioty świadczące usługi doradztwa zawodowego i poradnictwa,
• stowarzyszenia uczestników, rodziców i nauczycieli,
• ośrodki i podmioty badawcze,
• organizacje non-profit, organizacje ochotnicze i organizacje pozarządowe.

Zarządzanie programem należy do obowiązków Komisji i agencji krajowych. W tym względzie agencje krajowe mogą odpowiadać za wybieranie określonych rodzajów projektów, mobilność osób, partnerstwa dwustronne i wielostronne lub projekty jednostronne i krajowe.

W realizacji programu Komisja wspierana jest przez komitet zarządzający składający się z przedstawicieli państw członkowskich. Środki wykonawcze muszą być przyjmowane w drodze procedury komitetowej, zgodnie z procedurą zarządzania. Jedynie decyzje dotyczące przyznania pewnych określonych dotacji są podejmowane bez uczestnictwa komitetu. W kontekście dialogu społecznego na poziomie wspólnotowym i większego angażowania partnerów społecznych we wdrażanie programu działań, mogą oni uczestniczyć w pracach komitetu jako obserwatorzy w sprawach dotyczących kształcenia i szkolenia zawodowego.

Orientacyjna koperta finansowa dla programu wynosi 6,97 mld euro na okres jego trwania. Minimalne środki, które mają zostać przyznane na programy sektorowe (zob. poniżej) wynoszą: 13% na Comenius, 40% na Erasmus, 25% na Leonardo da Vinci i 4% na Grundtvig.

Komisja odpowiada za regularne monitorowanie i ocenianie zintegrowanego programu we współpracy z państwami członkowskimi. Państwa członkowskie przedkładają Komisji następujące sprawozdania: sprawozdanie z realizacji programu najpóźniej do 30 czerwca 2010 r. oraz sprawozdanie z oddziaływania programu do 30 czerwca 2015 r.

Komisja ze swojej strony przedstawia śródokresowe sprawozdanie z osiągniętych rezultatów oraz z oceny jakościowych i ilościowych aspektów realizacji programu najpóźniej do 31 marca 2011 r., komunikat w sprawie kontynuacji programu do 31 grudnia 2011 r. i sprawozdanie z oceny ex post w terminie do 31 marca 2016 r.

PROGRAMY SEKTOROWE

Program działań podzielony jest na sześć programów szczegółowych, z których cztery są sektorowe. Wszystkie zbudowane zostały w ten sam sposób i dotyczą potrzeb dydaktycznych wszystkich uczestników, jak również instytucji i organizacji zapewniających bądź ułatwiających kształcenie i szkolenie w każdym odpowiednim sektorze. Wszystkie działania obejmują mobilność, języki i nowe technologie.

Comenius

Program dotyczy potrzeb dydaktycznych osób korzystających z edukacji na poziomie przedszkolnym i szkolnym do końca szkoły średniej, a także instytucji i organizacji zapewniających kształcenie w tym zakresie.

Dwa cele szczegółowe programu są następujące:

• rozwijanie wiedzy o różnorodności kultur europejskich oraz zrozumienia jej wartości wśród młodzieży i kadry nauczycielskiej,
• pomaganie młodym ludziom w nabyciu podstawowych umiejętności i kompetencji życiowych niezbędnych dla rozwoju osobistego, przyszłego zatrudnienia i aktywnego obywatelstwa europejskiego.

W tym kontekście w ramach programu realizowane są następujące cele operacyjne:

• poprawa mobilności, w szczególności pod względem jakościowym i ilościowym,
• poprawa w szczególności pod względem jakościowym i ilościowym partnerstw pomiędzy szkołami w różnych państwach członkowskich, tak aby objąć działaniami przynajmniej 3 miliony uczniów w okresie trwania programu,
• zachęcanie do nauki języków obcych,
• wspieranie tworzenia innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii oraz praktyk,
• wzmacnianie jakości i wymiaru europejskiego kształcenia nauczycieli,
• wspieranie poprawy metod dydaktycznych i zarządzania szkołami.

W ramach programu Comenius wsparciem mogą być objęte następujące działania:

• mobilność, tzn. wymiany uczniów i kadry, mobilność w szkołach, szkolenia dla nauczycieli itp.,
• partnerstwa, takie jak „partnerstwa szkół w ramach programu Comenius” pomiędzy szkołami w celu rozwijania wspólnych projektów oświatowych lub „partnerstwa Comenius-Regio” pomiędzy organizacjami odpowiedzialnymi za oświatę szkolną w celu wspierania współpracy regionalnej, w szczególności współpracy regionów przygranicznych,
• projekty wielostronne mające na celu rozpowszechnianie i propagowanie dobrych praktyk, wymianę doświadczeń lub rozwijanie nowych kursów szkoleniowych lub treści kursów,
• wielostronne sieci ukierunkowane na rozwój kształcenia, popularyzację dobrych praktyk oraz innowacji, wspieranie partnerstw i projektów oraz rozwijanie analizy potrzeb,
• środki towarzyszące.

Co najmniej 80% środków z budżetu programu Comenius przeznacza się na wspieranie mobilności i partnerstw.

Erasmus

Program Erasmus dotyczy edukacji na poziomie studiów wyższych, a także szkolenia i kształcenia zawodowego na poziomie studiów wyższych, bez względu na długość kursu lub kwalifikacje, w tym studiów doktoranckich. Inaczej niż w poprzednich programach, szkolenia i kształcenie zawodowe na poziomie studiów wyższych zostały obecnie objęte programem Erasmus, a nie Leonardo da Vinci.

Dwa cele szczegółowe programu są następujące:

• wspieranie realizacji europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego,
• wzmacnianie wkładu szkolnictwa wyższego oraz kształcenia zawodowego na poziomie szkolnictwa wyższego w proces innowacji.

W związku z tym w ramach programu realizowane są cele operacyjne, które dotyczą ulepszania, wzmacniania i rozwijania:

• mobilności (w tym jakości), aby do roku 2012 osiągnąć trzy miliony uczestników,
• aspektu ilościowego (i jakościowego) współpracy pomiędzy szkołami wyższymi w Europie oraz pomiędzy szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami,
• stopnia przejrzystości i zgodności nabytych kwalifikacji,
• innowacyjnych praktyk oraz ich przenoszenia do innych państw,
• innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii oraz praktyk.

W ramach programu Erasmus wsparciem mogą być objęte następujące działania:

• mobilność studentów (studia, szkolenia, staże), kadry nauczycielskiej, pozostałego personelu szkół wyższych i personelu przedsiębiorstw w celach szkoleniowych lub dydaktycznych, intensywne programy organizowane w ramach programu Erasmus na zasadzie wielostronnej współpracy, jak również wsparcie dla krajowych i goszczących instytucji na realizację działań w zakresie zapewniania jakości przygotowań do mobilności. Co najmniej 80% środków z budżetu programu Erasmus przeznacza się na wsparcie mobilności,
• wielostronne projekty skupiające się na innowacji, eksperymentach i wymianie dobrych praktyk,
• wielostronne sieci, takie jak „sieci tematyczne programu Erasmus” prowadzone przez konsorcja szkół wyższych reprezentujące poszczególne dyscypliny bądź obszary interdyscyplinarne,
• środki towarzyszące.

Leonardo da Vinci

Program Leonardo da Vinci dotyczy szkolenia i kształcenia zawodowego, poza szkoleniem i kształceniem zawodowym na poziomie studiów wyższych.

Cele szczegółowe programu są następujące:

• wspieranie uczestników w zdobywaniu i wykorzystaniu wiedzy, umiejętności i kwalifikacji mających na celu ułatwienie osobistego rozwoju, zwiększenie szans na zatrudnienie oraz uczestnictwo w europejskim rynku pracy,
• udoskonalanie jakości i innowacyjności,
• zwiększanie atrakcyjności szkolenia i kształcenia zawodowego oraz mobilności.

W związku z tym w ramach programu realizowane są cele operacyjne ukierunkowane na rozwijanie i wzmacnianie:

• mobilności (w tym pod względem jakościowym) w tej dziedzinie oraz w kształceniu ustawicznym, z uwzględnieniem staży w przedsiębiorstwach, aby zwiększyć ich liczbę do 80 000 rocznie do końca trwania programu,
• współpracy pomiędzy różnymi podmiotami pod względem ilościowym i jakościowym,
• innowacyjnych praktyk oraz ułatwianie przenoszenia tych praktyk pomiędzy państwami,
• przejrzystości i uznawania kwalifikacji oraz kompetencji, w tym nabytych w drodze kształcenia pozaformalnego i nieformalnego,
• nauki języków obcych,
• innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii oraz praktyk.

W ramach programu Leonardo da Vinci wsparciem mogą być objęte następujące działania:

• mobilność, uwzględniając środki przygotowawcze,
• partnerstwa koncentrujące się na tematach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania,
• projekty wielostronne, w szczególności te mające na celu poprawę systemów szkoleniowych poprzez transfer i rozwój innowacji oraz dobrych praktyk w celu adaptacji do krajowych potrzeb,
• sieci tematyczne ekspertów i organizacji zajmujące się szczegółowymi kwestiami z zakresu szkolenia i kształcenia zawodowego,
• środki towarzyszące.

Co najmniej 60% środków z budżetu programu Leonardo da Vinci przeznacza się na wsparcie mobilności i partnerstw.

Grundtvig

Program Grundtvig dotyczy wszelkich form kształcenia dorosłych.

Ma na celu:

• odpowiadanie na wyzwania edukacyjne związane ze starzeniem się populacji w Europie,
• pomoc w zapewnianiu osobom dorosłym ścieżek poprawy ich wiedzy i kwalifikacji.

Cele operacyjne programu Grundtvig są następujące:

• poprawa mobilności pod względem jakości i dostępności, tak by wspierać mobilność 7 000 osób rocznie do końca okresu trwania programu,
• poprawa współpracy pod względem jakościowym i ilościowym,
• zapewnianie wsparcia i alternatywnych możliwości osobom z grup najmniej uprzywilejowanych i wymagającym szczególnego wsparcia, takim jak osoby starsze oraz osobom, które zaniechały kształcenia bez osiągnięcia podstawowych kwalifikacji,
• ułatwienie rozwoju innowacyjnych praktyk, a także ich transferu pomiędzy państwami,
• wspieranie tworzenia innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii oraz praktyk,
• poprawa metod dydaktycznych oraz zarządzania organizacjami kształcenia dorosłych.

W ramach programu Grundtvig wsparciem mogą być objęte następujące działania:

• mobilność osób, w tym niezbędne środki przygotowawcze, nadzór i wsparcie,
• „partnerstwa programu Grundtvig na rzecz kształcenia”;, koncentrujące się na tematach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania,
• projekty wielostronne mające na celu poprawę systemów szkolenia dorosłych poprzez rozwój i transfer innowacji oraz dobrych praktyk,
• „sieci Grundtvig”, sieci tematyczne ekspertów i organizacji,
• środki towarzyszące.

Co najmniej 55% środków z budżetu programu Grundtvig przeznacza się na wsparcie mobilności i partnerstw.

Program międzysektorowy

Program międzysektorowy dotyczy przede wszystkim działań wykraczających poza ramy programów sektorowych.

Program obejmuje następujące cztery kluczowe działania w dziedzinie uczenia się przez całe życie:

• współpracę strategiczną i innowacje,
• propagowanie nauki języków obcych,
• rozwijanie innowacyjnych treści, usług, metodologii i praktyk opartych na TIK,
• upowszechnianie i wykorzystywanie wyników działań wspieranych w ramach programu lub poprzednich programów związanych z tą dziedziną, jak również wymianę dobrych praktyk.

Cele szczegółowe obejmują:

• propagowanie współpracy europejskiej w dziedzinach obejmujących co najmniej dwa programy sektorowe,
• wspieranie jakości i przejrzystości systemów edukacji i szkoleń państw członkowskich.

Cele operacyjne programu międzysektorowego są następujące:

• wspieranie rozwoju strategii i współpracy na szczeblu europejskim w zakresie uczenia się przez całe życie, szczególnie w kontekście procesu lizbońskiego i programu pracy „Edukacja i szkolenie 2010”;, a także procesu bolońskiego i kopenhaskiego oraz późniejszych procesów,
• zapewnianie dostarczania porównywalnych danych, informacji statystycznych i analiz w celu wsparcia rozwoju polityki oraz monitorowanie postępu w realizacji celów, a także określanie obszarów wymagających szczególnej uwagi,
• propagowanie nauki języków obcych oraz wspieranie różnorodności językowej w państwach członkowskich,
• wspieranie tworzenia innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii oraz praktyk,
• zapewnianie promowania, rozpowszechniania i uwzględniania wyników programu.

Działania prowadzone w ramach programu wpisują się w kluczowe działania programu międzysektorowego. Na przykład działania realizowane w ramach kluczowego działania „współpraca strategiczna i innowacyjność” mogą obejmować w szczególności obserwację i analizę polityk oraz systemów takich jak sieć Eurydice lub działania na rzecz wspierania przejrzystości kwalifikacji oraz kompetencji, informacji i doradztwa w sprawie mobilności, a także współpracy w zakresie zapewniania jakości, na przykład poprzez ośrodki Euroguidance oraz ośrodki informacji o uznawalności wykształcenia i okresów studiów (NARIC), Ploteus lub inicjatywę Europass.

Program Jean Monnet

Program Jean Monnet dotyczy określonych kwestii związanych z integracją europejską w świecie akademickim oraz wsparcia potrzebnego instytucjom i stowarzyszeniom działającym w dziedzinie edukacji i szkoleń na poziomie europejskim.

Program obejmuje trzy kluczowe działania:

• „Akcja Jean Monnet”, w której mogą uczestniczyć również instytucje z krajów trzecich, stanowiąca co najmniej 16% budżetu tego programu,
• dotacje operacyjne w celu wsparcia określonych instytucji zajmujących się realizowaniem celów o znaczeniu europejskim. Do instytucji tych należy Kolegium Europejskie, Europejski Instytut Uniwersytecki we Florencji, Europejski Instytut Administracji Publicznej (EIPA) w Maastricht, Akademia Prawa Europejskiego (ERA) w Trewirze, Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Specjalnej w Middelfart i Międzynarodowe Centrum Szkoleń Europejskich (CIFE) w Nicei. Dotacje te stanowią co najmniej 65% budżetu,
• dotacje operacyjne w celu wsparcia innych instytucji i stowarzyszeń europejskich działających w dziedzinie edukacji i szkoleń stanowiące co najmniej 19% budżetu.

Cele szczegółowe są następujące:

• stymulowanie nauczania, badań i debat w zakresie studiów nad integracją europejską,
• wspieranie odpowiednich instytucji i stowarzyszeń koncentrujących się na kwestiach związanych z integracją europejską oraz na edukacji i szkoleniach z perspektywy europejskiej.

Zatem cele operacyjne programu obejmują stymulowanie procesów doskonalenia, rozszerzanie wiedzy i świadomości w zakresie kwestii integracji europejskiej, wspieranie instytucji europejskich zajmujących się kwestiami integracji europejskiej oraz renomowanych instytucji i stowarzyszeń europejskich.

Działania obejmują projekty jednostronne i krajowe, takie jak katedry Jeana Monneta, centra doskonalenia i moduły nauczycielskie lub wsparcie dla młodych naukowców, jak również projekty i sieci wielostronne.

KONTEKST

Program „Uczenie się przez całe życie” 2007–2013 obejmuje wszystkie programy europejskie w dziedzinie uczenia się przez całe życie. Jest zatem oparty na poprzednich programach na lata 2000–2006: Socrates, Leonardo da Vinci, eLearning oraz „Akcji Jean Monnet”.

Pojedynczy program wsparcia wspólnotowego w dziedzinie kształcenia i szkoleń jest bardziej racjonalny, spójny i skuteczny. Powinien więc prowadzić do silniejszej interakcji pomiędzy różnymi obszarami, lepszej widoczności, w szczególności w odniesieniu do umiejętności reagowania na zmiany zachodzące w tej dziedzinie, oraz lepszej współpracy.

Dlatego powinien również przyczynić się do realizacji celów strategii lizbońskiej, z uwzględnieniem wymiaru środowiskowego oraz europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego (proces boloński), w szczególności odnośnie do celu dotyczącego uczynienia edukacji i szkoleń globalnym wzorem jakościowym do roku 2010 oraz skupienia się na nauce języków obcych zgodnie z wnioskami posiedzenia Rady Europejskiej w Barcelonie w 2002 r. Program wpisuje się również w ramy szczegółowych przyszłych celów dla systemów kształcenia w programie pracy „Edukacja i szkolenie 2010”, planie działań na rzecz umiejętności i mobilności oraz planie działań na rzecz wspierania nauki języków obcych oraz różnorodności językowej.

See also

• Dalsze informacje dostępne są na portalu Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Edukacji i Kultury: Program „Uczenie się przez całe życie” (DE) (EN) (FR)

Ostatnia aktualizacja: 29.01.2009