14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/1

1.1

Okręgi były przedmiotem szerokiej debaty na wszystkich szczeblach i we wszystkich krajach uprzemysłowionych, szczególnie w ciągu ostatnich 15 lat. Zarówno kraje rozwijające się, jak i partnerskie kraje śródziemnomorskie w celu pobudzenia rozwoju własnego sektora gospodarczego starały się naśladować system okręgów przyjęty w wielu krajach europejskich.

1.2

Ponadto, badania przeprowadzone na temat okręgów wykazały ich pozytywny wpływ na politykę zatrudnienia i pozwoliły na wyodrębnienie wielu dobrych praktyk (1) w zakresie „Odpowiedzialności społecznej biznesu” na wiele lat przed opublikowaniem przez Komisję Zielonej księgi (2).

1.3

Jednocześnie nowe zjawiska gospodarcze i społeczne, a także nowe sieci oparte na wiedzy zmieniły tradycyjne więzi regionalne, kierując systemy produkcji ku metaokręgom (3) i ku potrzebie stworzenia sieci między poszczególnymi obszarami gospodarczymi.

1.4

Starając się podsumować ten rozległy temat, obecna opinia z inicjatywy własnej porusza następujące zagadnienia:

1.5

Celem niniejszej opinii z inicjatywy własnej na temat nowych, europejskich sieci inteligentnych (4) okręgów jest:

1.6

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny podkreślał przy wielu okazjach zaangażowanie Rady Europejskiej w określenie głównego celu Strategii lizbońskiej jako „uczynienia z Europy najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej na świecie gospodarki opartej na wiedzy, zdolnej do realizowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego z nowymi i lepszymi miejscami pracy oraz większą spójnością społeczną”.

1.6.1

Strategie wzrostu muszą się bardziej niż kiedykolwiek opierać na zdolności do:

1.7

Po ponad czterech latach od wydania Strategii lizbońskiej, można być zawiedzionym umiarkowanym postępem w kierunku realizacji jej celów i w kierunku pełnego zaangażowania w promowany przez nią proces. Nawet raport w sprawie Strategii lizbońskiej, przygotowany przez Grupę Wysokiego Szczebla, której przewodniczył Wim Kok, zawiera konkluzję, iż „wywołujące rozczarowanie wdrożenie strategii spowodowane było głównie brakiem zdecydowanego działania politycznego ”, dodając równocześnie, iż „program był zbyt napięty, a koordynacja słaba, wystąpiły też sprzeczne priorytety”  (6).

1.8

Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Brukseli w dniach 4 i 5 listopada 2004 r., przewodniczący Komisji Europejskiej podkreślił, iż raport Koka „przynosi realistyczną, lecz niepokojącą ocenę postępów. Dowodzi, iż musimy podjąć teraz działania, by nadrobić stracony czas” (7). Precyzyjniej rzecz ujmując, podkreślił on potrzebę „ponownego określenia priorytetów, zmierzenia postępów oraz przyjęcia większej odpowiedzialności za ich wprowadzanie w życie” (8). Komitet także wypowiedział się w tej sprawie w przyjętej ostatnio opinii (9).

1.9

Zdaniem Komitetu, przy ponownym określaniu priorytetów Strategii lizbońskiej okręgi przemysłowe i ich rozwój powinny być traktowane jako kluczowy element tworzenia nowej wiedzy, przede wszystkim nowych i lepszych miejsc pracy. Obejmie to wykorzystanie istotnych możliwości stworzonych przez sieci zdolne do wielokrotnego generowania wymiany między skodyfikowaną wiedzą badawczą a wiedzą ukrytą (10), rozprzestrzeniającą i zakorzeniającą się w systemach produkcji oraz dystrybucji.

1.10

Promocja inicjatyw na szczeblu lokalnym oraz zdolność połączenia ich w sieć w celu wsparcia Strategii lizbońskiej są niezbędne: po pierwsze, aby zachęcić do tworzenia i rozwijania w całej Unii innowacyjnych firm, szczególnie w nowych państwach członkowskich; po drugie zaś, aby zwiększyć szanse nawiązania kontaktu i współpracy tych firm w duchu większej spójności gospodarczej i społecznej.

1.11

Nowy „otwarty okręg technologiczny” pozwala na integrację i łączenie w sieć wszystkich podmiotów działających na określonym obszarze z podmiotami z innych obszarów.

1.12

Europejskie sieci otwartych okręgów technologicznych są w praktyce niezbędne dla osiągnięcia następujących celów:

1.13

W gospodarce światowej o coraz bardziej globalnym charakterze, rozwój Europy opartej na wiedzy ma poważne konsekwencje dla porządku krajowego, regionalnego i lokalnego, a także dla równowagi międzynarodowej. Konsekwencje te związane są z szybkim pozyskaniem i zastosowaniem nowych technologii, międzynarodową rekrutacją wykwalifikowanych zasobów ludzkich, a także możliwością decentralizacji organizacji procesu produkcji i dystrybucji, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że pozostanie on spójny i elastyczny oraz zachowa wysokie standardy jakości.

1.14

Globalizacja i prawie jednoczesne pojawienie się oraz rozwój technologii sieciowych przyniosły, krótko-, średnio- i długofalowe zmiany w gospodarce produkcji, a w szczególności w gospodarkach okręgów.

1.15

Obecne okręgi wykształciły już otwartość na nowe rynki oraz wsparły niedawne zmiany polityczne, o czym świadczy coraz częstsze przenoszenie produkcji, do czego zachętę stanowią warunki środowiskowe panujące w niektórych krajach, a także wsparcie w formie coraz szybciej rozwijającej się komputeryzacji.

1.16

Średnio 50 % produkcji okręgów w UE-25 przeznaczonych jest na rynki zagraniczne. Dlatego też okręgi posiadają umiędzynarodowioną strukturę przemysłową, a ich oczekiwania co do sprzedaży wiążą się coraz bardziej z rynkiem międzynarodowym.

1.17

Musi nastąpić przejście od internacjonalizacji do globalizacji:

1.18

Poszerzenie granic geograficznych, powodowane korzyściami gospodarczymi i umożliwione wsparciem technologicznym, rozluźniło więzy bliskości terytorialnej, które niegdyś definiowały okręgi przemysłowe i stanowiły podstawę ich siły. Doprowadziło to do pojawienia się wiodących przedsiębiorstw, których ramy odniesienia w kategoriach rynków sprzedaży i dostaw odeszły od podstaw terytorialnych na rzecz podstaw wirtualnych opartych głównie o strategie korzyści gospodarczych.

1.19

W chwili obecnej na europejskie okręgi przemysłowe zwraca się szczególną uwagę, gdyż przechodzą one bardzo delikatną fazę. Rozwiązać muszą one dwa rodzaje problemów:

1.20

Nowa konfiguracja modeli konkurencyjnych na rynku globalnym narzuca poważne zmiany. Nowe, zintegrowane platformy i sieci zajmować się muszą zagadnieniami związanymi z badaniami i innowacjami, projektowaniem nowych produktów i procesów produkcyjnych, zarządzaniem nowymi, lepiej wykwalifikowanymi zasobami ludzkimi, nowymi materiałami, promocją, marketingiem, finansowaniem, kredytowaniem, logistyką oraz zarządzaniem obsługą rynku i klienta.

1.21

Na szczeblu międzynarodowym, zjawisko okręgów i klastrów przemysłowych jest najbardziej charakterystyczne dla Ameryki Północnej, gdzie ich liczba od wybrzeża Oceanu Spokojnego do Oceanu Atlantyckiego uległa zwielokrotnieniu, wśród nich są na przykład: Dolina Krzemowa, klaster przemysłowy San Diego oraz Trasa nr 128. Jakkolwiek różne pod względem poziomu rozwoju przemysłowego, okręgi takie istnieją również w Ameryce Łacińskiej: w Meksyku (klaster Guadalajara), w Brazylii (Dolina Sinos) i w Urugwaju (klaster Meat). W przypadku Azji znaczące przykłady odnaleźć można w Indiach (klaster Agra, klaster Tiruppur oraz klaster Ludhiana), w Pakistanie (klaster Sialkot), w Korei Południowej (klaster Consumer Microelectronics Assembly) oraz Indonezji (klaster Central Java). Zjawisko okręgów pojawiło się nawet w Afryce, pewna ich liczba znajduje się nawet w krajach obszaru Afryki subsaharyjskiej.

1.22

W Europie, poza licznymi przykładami we Włoszech, najważniejsze znaleźć można we Francji, gdzie w związku z tym w 1998 r. powstał Francuski Klub Okręgów Przemysłowych oraz w Niemczech, gdzie istnieje ponad 50 „Raumordnungsregionen”, a w Badenii-Wirtembergii powstała bardzo ważna inicjatywa. Brytyjskie przykłady są również bardzo ważne (w szczególności klaster Cambridge High-Tech, klaster Motor Sport w Birmingham oraz klastry w Szkocji i pozostałych regionach). Pewne pozytywne przykłady pojawiły się także w krajach skandynawskich, gdzie wielką wagę przykłada się do nauki jako kamienia milowego rozwoju, do czego przyczynia się bliskość. W nowych państwach członkowskich znaczące przykłady znaleźć można w regionach takich krajów, jak np. Czechy, Węgry, Polska, Słowenia, Malta i kraje bałtyckie.

2.1

Ujęcie w pojedynczej definicji tak zróżnicowanego, dynamicznego i różnorodnego w skali światowej zjawiska, jak zjawisko okręgów sprawia trudności.

2.2

Ogólnie rzecz biorąc okręgi przemysłowe można zdefiniować jako lokalne, jednolite systemy produkcyjne, charakteryzujące się silną koncentracją przedsiębiorstw przemysłowych, głównie małych i średnich rozmiarów, o wysokim poziomie specjalizacji produkcyjnej.

2.3

Raport końcowy grupy ekspertów ds. Klastrów i Sieci Przedsiębiorstw w ramach DG ds. Przedsiębiorczości Komisji Europejskiej (12), definiuje okręgi jako:

„Grupy niezależnych przedsiębiorstw instytucji powiązanych, które:

2.3.1

W ostatnich dziesięcioleciach okręgi, które na początku swego istnienia stanowiły zachętę do tworzenia i rozwoju działalności produkcyjnej w sektorze przemysłowym i usługowym na obszarach o specyficznej charakterystyce gospodarczej, w dużym stopniu rozwijały się samodzielnie, koncentrując swoje działania na konkretnych sektorach, w których zdobyły i rozwinęły bardzo znaczącą przewagę konkurencyjną. Potrzeba osiągnięcia jeszcze wyższych standardów jakości i bezpieczeństwa skłoniła przedsiębiorstwa okręgów do skoncentrowania się na coraz bardziej specjalistycznych niszach rynkowych, o czym świadczy bardzo wysoka jakość ich produktów.

2.4

Okręgi to nie tylko grupy przedsiębiorstw wyspecjalizowanych i położonych na określonym obszarze, są to grupy przedsiębiorstw działających według zasad zespołowych. Każda grupa współpracuje nad projektami i razem konkuruje, podczas gdy obszar lokalny, daleki od pełnienia roli tła, na którym przedsiębiorstwa działają i prowadzą produkcję, jest jednostką promującą integrację społeczną i gospodarczą, a także integrację pod względem cyklu produkcyjnego. Ściślej rzecz ujmując, obszar lokalny stanowi skarbiec tradycji produkcyjnych i wiedzy praktycznej.

2.5

Przyśpieszenie przekazywania informacji oraz możliwość eksploracji całej gamy dostaw w krótkim okresie czasu, zarówno ułatwiły pracę przedsiębiorstw, jak i zmusiły je do adaptacji. Równowaga wewnątrz okręgów uległa zmianie. Pojawienie się i konsolidacja nowych modeli technologicznych objęły cały łańcuch produkcyjny, mając wpływ na profile zawodowe, organizację pracy, rozwój pracowników oraz obszary wzrostu.

2.6

Coraz częściej okręgi są powiązane i zintegrowane z wyspecjalizowanymi centrami usług, szkołami zawodowymi, uniwersytetami, parkami technologicznymi i ośrodkami badawczymi na obszarze lokalnym. Jakość dostarczonego produktu, kluczowy czynnik przetrwania przedsiębiorstw okręgu, opiera się głównie na ich zdolności połączenia istniejących tradycji produkcyjnych z zapotrzebowaniem na innowację i specjalizację, wyrażanym lub postrzeganym przez rynek.

2.7

Coraz częściej też internacjonalizacja produkcji wymaga, aby przedsiębiorstwa inwestowały w sieć ponadnarodową. Kiedy sieć, w ramach której zamierzają budować przewagę konkurencyjną wykracza poza sferę lokalną, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstwa wielonarodowe muszą mieć możliwość wsparcia się odpowiednim zapleczem technologicznym, aby były one zdolne gromadzić i przetwarzać wiedzę oraz polegać na odpowiedzialnych i posiadających motywację pracownikach.

2.8

Zwiększona integracja rynkowa wpływa niekorzystnie na przedsiębiorstwa przyzwyczajone do działania na rynkach ograniczonych, natomiast innym, szczególnie bardziej dynamicznym małym i średnim przedsiębiorstwom, daje ogromne szanse na nowe rynki zbytu. Poważne zmiany technologiczne nie zawsze działają na korzyść większych firm. Często gospodarka sieciowa neutralizuje czynniki takie, jak rozpowszechnienie geograficzne lub dostępność niezależnej sieci dystrybucji, tym samym likwidując niektóre z tradycyjnie słabych stron małych i średnich przedsiębiorstw. Muszą jednak być one w stanie w pełni wykorzystać, przy wsparciu ze strony ośrodków świadczących pomoc i usługi, szanse stworzone przez postęp technologiczny.

2.9

Internet częściowo przezwyciężył ograniczenia geograficzne. Łącza komputerowe zapewniają spełnienie tak podstawowych potrzeb, jak szybka wymiana informacji czy możliwości monitoringu, które zwykły zależeć od skrócenia czasu podróży.

2.10

Choć istnieje o wiele więcej możliwości, a wybór działań jest o wiele szerszy niż wcześniej, Internet nadal nie może konkurować z kontaktem bezpośrednim. Kontakty osobiste, oparte na wiedzy i doświadczeniu, są nadal niezastąpione. Choć Internet częściowo zlikwidował odległości geograficzne i zmienił strukturę okręgów, pobudzając okręgi do rozszerzenia współpracy z podmiotami spoza ich lokalnych (a często krajowych) granic, związek oparty na zaufaniu między zainteresowanymi stronami jest nadal niezbędny.

3.1

Tradycyjne okręgi przemysłowe są w coraz większym stopniu łączone, a w pewnych wypadkach przekształcane, w metaokręgi. W przeciwieństwie do klasycznych okręgów, metaokręgi zdefiniować można jako zintegrowane platformy przemysłowe, w obrębie których podmioty sektora technologicznego poszerzają swą działalność na nowe ośrodki przetwarzania wiedzy oraz nauk stosowanych, a w celu rozwinięcia systemów produkcji i dystrybucji koncentrujących się na wspólnych wartościach i strategiach, skupiają swą uwagę poza najbliższym otoczeniem.

3.2

Metaokręgi umożliwiają wykonywanie różnych etapów działalności w geograficznie odległych miejscach, wybranych w oparciu o czynniki ekonomiczne i lokalne możliwości, zachowując jednocześnie poziom produktywności oraz, szczególnie w przypadku produkcji, gwarantując jakość przy pomocy „nauki poprzez interakcję” , która umożliwia przejście od reaktywności do proaktywności.

3.3

W miarę postępowania przemiany w metaokręg, okręg musi coraz częściej działać jako laboratorium wiedzy. Polityka niezbędna do wsparcia zmiany pozycji okręgu wewnątrz globalnego systemu, musi być prowadzona przez instytucje publiczne, w szczególności przez władze lokalne i regionalne, a przede wszystkim przez przedsiębiorstwa, i musi dotyczyć zasobów ludzkich oraz stopnia innowacji w procesie, który zapewni zaangażowanie kadry kierowniczej organów publicznych i podmiotów prywatnych.

3.4

Metaokręgi ulepszają sieć małych, średnich i dużych przedsiębiorstw, które wzajemnie na siebie oddziałują i zacieśniają współpracę oraz związki gospodarcze z najbardziej zaawansowanymi ośrodkami badań naukowych i technologicznych. Siłami napędowymi są:

3.5

Głównie cztery czynniki pomagają w identyfikacji metaokręgu:

3.6

Proces zrozumienia zjawiska pod kątem planowania wsparcia dla metaokręgów jest niewątpliwie skomplikowany i wieloaspektowy, także ze względu na to, iż celem jest wybranie na drodze eksperymentów produkcyjnych obszarów doskonałości, o silnych istniejących lub potencjalnych związkach ze światem badawczym, produkcją i innowacjami, o czym już wspomniano w odniesieniu do definicji metaokręgów. Zrozumienie tych zjawisk jest jednak trudne, ponieważ badania empiryczne tego zagadnienia są nieliczne, a dokumentacja statystyczna niewielka.

3.7

Proces planowania musi obejmować wszystkie elementy niezbędne do ulepszenia analizy właściwości metaokręgów:

3.8

Przejście do systemu zarządzanego wiedzą stwarza poważne problemy z zarządzaniem:

3.9

Nowe struktury usług, działające jako więź poznawcza pomiędzy kontekstem lokalnym a sieciami globalnymi wydają się wreszcie nabierać znaczenia. Powstają nowe agencje, dostosowane do potrzeb przedsiębiorstw lokalnych i oryginalnych mechanizmów konkurencji oraz współpracy, stworzone w taki sposób, by ułatwiać rozwój kontekstu produkcyjnego.

4.1

Jeśli chodzi o doświadczenia północnoamerykańskie, według niektórych szacunków już w połowie lat 90-tych w USA istniało około 380 okręgów/klastrów, działających w różnych sektorach produkcji i usług, i obejmujących 67 % ludności czynnej zawodowo oraz 61 % produkcji USA (14). Wiele takich sektorów zrodziło się z kryzysu produkcji regionalnej, jak w przypadku kalifornijskich klastrów San Diego powstałych w wyniku restrukturyzacji sektora obronnego. Skorzystały one z istotnej roli, którą władze stanowe i lokalne odegrały w zainicjowaniu procesu, od tamtego czasu przejętego również przez sektor prywatny. Dla przykładu, w Arizonie komisja rządowa zainicjowała wśród lokalnych uniwersytetów akcję mającą na celu identyfikację okręgów lokalnych, grupując główne podmioty sektora prywatnego i tym samym promując stworzenie organizacji regionalnych w celu dokonania oceny i skonfrontowania się z trudnościami oraz możliwościami poszczególnych okręgów. Podobne inicjatywy podjęto w innych stanach amerykańskich, takich jak Nowy Jork, Minnesota, Oklahoma i Oregon.

4.2

W Kanadzie rząd federalny za kluczowy aspekt swej „strategii innowacji” uznał stworzenie i rozwój opartych na wiedzy, uznanych na całym świecie okręgów przemysłowych. Główne agencje rządowe udzielające subwencji zidentyfikowały inwestycje naukowe dokonane w 27 regionach i miastach całego kraju. W ramach kanadyjskiej strategii innowacji, jednym z głównych celów jest stworzenie do 2010 r. co najmniej 10 uznanych na całym świecie „klastrów technologicznych”. W Kanadzie niejednokrotnie duży instytut badawczy, często uniwersytet, znajduje się w centrum okręgu przemysłowego (15).

4.3

W Azji i Ameryce Łacińskiej przykłady są bardzo zróżnicowane. Zarówno w Indiach jak i w Chinach istnieją okręgi. W Pakistanie presja wywołana przez nowe dążenie do konkurencji spowodowane liberalizacją rynku i globalizacją, uwydatniła tendencję do współpracy z konsorcjami przemysłowymi oraz do korzystania z ich usług w celu sprostania światowym standardom zapewnienia jakości. W Brazylii i Meksyku okręgi zmuszone były stawić czoła międzynarodowej konkurencji cenowej z powodu inwazji Chin na rynku północnoamerykańskim. Konkurencja ta doprowadziła do większej integracji pionowej z jednej strony, z drugiej zaś do większego zróżnicowania okręgów.

4.4

W Nowej Zelandii władze lokalne podjęły różne inicjatywy, aby promować okręgi przemysłowe. Jednocześnie w Australii pojawiło się wiele inicjatyw oddolnych, jak inicjatywy władz lokalnych w Adelajdzie, Cairns i Hunter Valley, dzięki którym dokonano identyfikacji grup przedsiębiorstw, rozwinięto między nimi dynamikę związaną w ich potrzebami, a w pewnych przypadkach zabezpieczono również dotacje rządowe na badania, usługi konsultingowe i sekretarskie.

5.1

W wielu częściach Europy polityka przemysłowa, do niedawna nakierowana na politykę i inicjatywy sektorowe, zaczęła się również skupiać na obszarach lokalnych w celu utrzymania warunków, które przyczyniły się do sukcesu marek „Wyprodukowano w …” na całym świecie. Często jednak lokalne systemy produkcji napotykają na trudności ze znalezieniem właściwych odpowiedzi z punktu widzenia organizacji i zarządzania. W konsekwencji pojawiły się nowe rodzaje pomocy, nie skierowane już do poszczególnych przedsiębiorstw, ale skoncentrowane na całym systemie lokalnym.

5.2

Władze lokalne, wraz z uniwersytetami, instytutami badawczymi, stowarzyszeniami biznesu i instytucjami kredytowymi, zaangażowane są w zapewnianie środków, których celem jest rozpowszechnianie innowacji, promocja jakości, pobudzanie sprzedaży produktów lokalnych, a także generowanie projektów systemowych dzięki inicjatywom ukierunkowanym na kontakty gospodarcze.

5.3

Okręgi przemysłowe zostały już prawnie uznane w różnych krajach europejskich (na przykład we Włoszech na mocy ustawy 317/1991) i ogólnie postrzega się je jako prawdziwy sukces gospodarczy tych państw. Dotyczy to w szczególności Włoch. Pomimo tego faktu dokładne sprecyzowanie ich położenia przysparza trudności, zaś oficjalne dane na temat ich liczby lub sektorów specjalizacji nie sumują się.

5.4

Inicjatywy mające promować okręgi podejmowano na szczeblu regionalnym we Włoszech (w Piemoncie, Lombardii, Wenecji, Emilia Romagna i Toskanii), w Hiszpanii (w Katalonii i Walencji), oraz w Niemczech (np. inicjatywy BioRegio, Exist i InnoRegio). We Francji, DATAR (16), międzyresortowy departament podlegający bezpośrednio premierowi, sformułował konkretną politykę wspierającą rozwój lokalnych systemów produkcyjnych (SPL), będących częścią Francuskiego Klubu Okręgów Przemysłowych. W Szkocji, Walii i Irlandii Północnej istnieje wiele przykładów okręgów.

5.5

Państwa skandynawskie również wykształciły własne podejście do polityki wobec okręgów. W Danii metoda okręgów miała poważny wpływ na politykę gospodarczą kraju, zaś w Finlandii promocja okręgów miała wpływ nie tylko na politykę gospodarczą, ale i na badania naukowe, technologię i kształcenie.

5.6

W nowych państwach członkowskich zainicjowano od 2000-2001 r. różne programy rozwoju okręgów. W Czechach powstał program „współpracy”. Węgry zainicjowały program NFT GVOP, który przewiduje rozwój parków przemysłowych (17), wywodzących się z NGO (18) pod nazwą Stowarzyszenie Parków Przemysłowych na Węgrzech. Obecnie Węgry dysponują 165 parkami przemysłowymi, których udział w zatrudnieniu w przemyśle wynosi 18 % a w wywozie towarów przemysłowych 28 %. W okresie 1997-2003 Węgry zainwestowały w parki przemysłowe sumę 46 mln 182 tys. euro (19). W Zachodnim Kraju Zadunajskim został zainicjowany program PGK (20), zaś w Polsce program klastrów przemysłowych/sieci MŚP. W 2000 r. Słowenia wprowadziła trzyletni program rozwoju okręgów, obejmujący ponad 500 przedsiębiorstw i 50 instytucji. W państwach nadbałtyckich aktualnie prowadzonych jest ponad 130 projektów pilotażowych i próbnych. Maltańskie samorządy lokalne wdrożyły strategię wspierającą kluczowe okręgi w sektorach takich, jak zdrowotny, oceanograficzny, technologii informacyjnej, lotnictwa i usług. Także kraje kandydujące mogą poszczycić się znaczącymi przykładami, jak na przykład region Timisoara w Rumunii. W Bułgarii w ramach programu Phare „Budowanie zdolności instytucjonalnych na rzecz przyspieszonego wzrostu sektora MŚP w Bułgarii” określono w 2001 r. pięć potencjalnych okręgów. Z myślą o ich dalszym rozwoju ministerstwo gospodarki podjęło decyzję o utworzeniu specjalnej krajowej agencji zarządzającej ich rozwojem.

5.7

W Holandii metodę okręgów włączono bezpośrednio do polityki i programów rządowych, natomiast w Austrii wdrożono konkretne linie postępowania mające umocnić więzy między instytutami badawczymi a sektorem prywatnym, ograniczając przeszkody prawne i administracyjne, promując określone okręgi oraz tworząc ośrodki kompetencji.

5.8

Polityka promocji okręgów wymaga systematycznego i zintegrowanego podejścia, uwzględniającego związki między przedsiębiorstwami, sektorami przemysłu, a także między przedsiębiorstwami, instytucjami i samorządami lokalnymi. Stosując takie podejście, sektor prywatny powinien stanowić siłę napędową inicjatyw, natomiast sektor państwowy powinien działać jako element ułatwiający i katalizujący.

5.9

„System okręgów” leży u podstaw różnorakich form poziomej integracji przedsiębiorstw, począwszy od więzi między przedsiębiorstwami głównymi i pomocniczymi, a skończywszy na outsourcingu w ramach sektora. Integracja ta wytycza ścieżki dla utrzymania wysokiego stopnia elastyczności, a także zabezpieczenia, dzięki zintegrowanej produkcji, gospodarek o skali typowej dla dużych przedsiębiorstw. Dzieląc na mniejsze części różne etapy przetwarzania, region jest w stanie samodzielnie przeprowadzić wszystkie etapy łańcucha produkcyjnego w obrębie sektora swojej działalności. Kosztami produkcji można tym samym zarządzać w sposób elastyczny zaś do wymagań rynkowych można się łatwiej dostosować.

5.10

Sukces produktów regionalnych na rynkach międzynarodowych jest także wynikiem ich ogromnej zdolności innowacyjnej i stałych badań nad ich ulepszeniem. Zachęcają do tego konkurencja między przedsiębiorstwami każdego z okręgów oraz interakcja z lokalnymi uczelniami i/lub instytucjami akademickimi. W wyniku tego współdziałania, nawet sektory zwykle uznawane za mniej rozwinięte z technologicznego punktu widzenia, jak przemysł tekstylny i odzieżowy, stały się bardziej konkurencyjne na rynku międzynarodowym.

5.11

Do chwili obecnej przy określaniu wskaźników występowania okręgu brano pod uwagę m.in. takie czynniki jak: liczba przedsiębiorstw, specjalizacja sektorowa oraz udział procentowy pracowników w sektorze produkcyjnym. Była to zatem kwestia wartości liczbowych, zgodnie z przesłanką stosowania obiektywnych danych. Jednak takie czynniki jak profil gospodarczy, innowacja produktowa, ogólna strategia przedsiębiorstw oraz, co najważniejsze, element „sieci” powinny być również brane pod uwagę. Ostatni czynnik jest kluczowy zarówno dla określenia pochodzenia struktury okręgu, jak i wskazania przyszłych mocnych stron metaokręgów, przy jednoczesnym dążeniu do zacieśnienia więzi między gospodarką a nauką.

5.12

Na poziomie UE, różnorodne inicjatywy mogą przyczynić się do rozwoju europejskich okręgów technologicznych. Tym niemniej, wciąż jeszcze nie powstała w pełni zintegrowana polityka promująca rozwój innowacyjnych sieci okręgów, zgodnie z ponownym wprowadzeniem Strategii lizbońskiej wymaganym przez Radę Europejską na posiedzeniu z 4-5 listopada 2004 r. i zgodnie z zaangażowaniem w jak najszybsze włączenie MŚP w starych i nowych państwach członkowskich do poszerzonego, jednolitego rynku.

5.13

UE-15 miała do dyspozycji szereg instrumentów wspólnotowych, które można było wykorzystać do promowania rozwoju i tworzenia opartych na wiedzy sieci okręgów. Instrumenty te należą głównie do takich kategorii, jak: polityka regionalna, polityka badań i rozwoju, polityka gospodarcza i polityka innowacji, polityka społeczeństwa informacyjnego i polityka kształcenia.

5.13.1

Polityka regionalna — Dzięki pokaźnym kredytom, polityka badań i innowacji Funduszy Strukturalnych w dużym stopniu pobudziła rozwój regionalny poprzez innowacyjne działania wynikające z art. 10 ERDF, program RIS (Regionalne Strategie Innowacji) oraz takie inicjatywy wspólnotowe, jak Interreg III–C. Natomiast Europejski Fundusz Inwestycyjny oraz Europejski Bank Inwestycyjny proponują „Inicjatywę Rozwoju” jako sposób tworzenia innowacyjnych sieci przez MŚP.

5.13.2

Europejska polityka badań i rozwoju — Szósty Program Ramowy badań i rozwoju 2002–2006 stanowi ważne źródło potencjalnej pomocy dla okręgów opartych na wiedzy, szczególnie w zakresie:

5.13.3

Plan działania „Więcej badań dla Europy: w stronę 3 % PKB” przewiduje szereg nowych działań na szczeblu krajowym/europejskim. Co więcej, możliwe będzie stworzenie inicjatyw wspierania europejskich okręgów opartych na wiedzy poprzez usługi wywodzące się z programu nawigacji radiowej i satelitarnej Galileo.

Jak jednak podkreślono w ostatnich raportach, w tym zwłaszcza w raporcie na temat zaangażowania małej przedsiębiorczości w realizowanym programie, udział małych przedsiębiorstw może być utrudniony, zwłaszcza gdy chodzi o nowe państwa członkowskie (21).

5.13.4

Polityka przedsiębiorczości — pod uwagę należy wziąć następujące czynniki w odniesieniu do polityki przedsiębiorczości i innowacji:

5.13.5

Wśród ciekawych inicjatyw Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorczości znajdują się inicjatywy rozwoju sieci okręgów oraz przedsięwzięcia w ramach programu IDABC wspierające przedsiębiorstwa i sieci przedsiębiorstw. Inicjatywy mające na celu współpracę okręgów przemysłowych nad certyfikacją EMS-EMAS (Eko-Zarządzania i Audytu), finansowane na szczeblu regionalnym, są szczególnie godne uwagi w kontekście wspólnych działań związanych ze zrównoważonym rozwojem, kierowanych przez DG ds. Ochrony Środowiska.

5.13.6

Polityka społeczeństwa informacyjnego — w ramach programu eEurope 2005, a dokładniej w ramach inicjatyw eGovernment, eBusiness, eCommerce, eProcurement, sieci szerokopasmowego dostępu do internetu, eInclusion, oraz Go digital, istnieje ogromny potencjał dla projektów mających wspierać sieci okręgów.

5.13.7

Polityka kształcenia i szkolenia — różne działania przewidziane w ramach programów Sokrates i Leonardo wykorzystać można do promocji szkolenia dla sieci opartych na wiedzy, można również zaplanować inicjatywy w ramach programów e-Learning i eEurope 2005.

6.1

Na wiosennym szczycie Rady Europejskiej w 2004 r. podkreślono, iż: „działania podjęte na szczeblu europejskim stanowią jedynie część sposobu skierowania Strategii lizbońskiej na właściwe tory; liczne reformy i inwestycje, będące obowiązkiem państw członkowskich, jeszcze nie zostały zrealizowane” (22). Stanowisko to potwierdzono na szczycie Rady Europejskiej 4 i 5 listopada 2004 r., na którym Wim Kok przedłożył swój raport (23).

6.2

Najważniejsze wyzwania dotyczą trzech kluczowych, strategicznych obszarów wzrostu:

6.2.1

Rozwój transgranicznych sieci inteligentnych: należy go realizować przy pomocy, na przykład, Wspólnotowej Inicjatywy dla Wzrostu, i poprzez nadanie pierwszeństwa inwestycjom w badania, innowacje i kształcenie ustawiczne. Kolejnym ważnym elementem jest identyfikacja nowych profili zawodowych i rozwój umiejętności w ich ramach oraz przyśpieszenie wykorzystania instrumentów współpracy sieciowej zgodnie z szóstym programem ramowym.

6.2.2

Wsparcie konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku globalnym a równowaga środowiskowa: częściowo obejmie to rozwój komunikacji szerokopasmowej i sieci o dużej prędkości, niezbędnych dla badań i innowacji (GEANT), a także wykorzystanie pilotażowych zastosowań programu Galileo i rozwój inicjatyw w ramach programu eEurope 2005.

6.2.3

Budowanie „polityki sąsiedztwa” (24) w poszerzonej Europie: celem powinno być stworzenie lepiej zakorzenionego i spójnego współdziałania z sąsiadami nowej Europy z myślą o stworzeniu obszaru dobrobytu i bezpieczeństwa poprzez wdrożenie mechanizmów współpracy nad takimi drażliwymi kwestiami, jak zarządzanie wspólnymi granicami, kontrola migracji oraz walka ze zorganizowaną przestępczością.

6.3

We wszystkich krajach UE, szczególnie w nowych państwach członkowskich, istnieje coraz większa świadomość znaczenia sieci okręgów i klastrów przemysłowych jako środków wzmocnienia konkurencyjności i wydajności, poprawy polityki zatrudnienia oraz jakości pracy, a także sprzyjania rozwojowi małych oraz średnich przedsiębiorstw.

6.4

EKES uważa, iż powinna istnieć zintegrowana na szczeblu unijnym polityka mająca na celu stworzenie europejskiej platformy wsparcia dla powstawania nowych, europejskich sieci metaokręgów opartych na wiedzy.

6.5

EKES jest przekonany, iż metaokręgi są rzeczywistym kluczem do sukcesu na globalnym rynku, gdyż mogą one zapewnić MŚP lepszy dostęp do wysokich umiejętności, nowoczesnych, wspólnych usług i nowego zaplecza opartego na wiedzy, lepszego zarządzania spółkami oraz lepiej poinformowanych i dojrzalszych pracowników.

6.6

EKES dowodziłby, iż powstanie europejskiej platformy dla okręgów może zapewnić tak bardzo potrzebne, spójne, przejrzyste i łatwo dostępne ramy dla MŚP oraz dla starych i nowych Państw Członkowskich, krajów kandydujących oraz europejskich sąsiadów UE.

6.7

Europejska platforma dla okręgów powinna mieć zdolność koordynowania wielu kierunków polityki prowadzonych przez różne DG, obecnie dostępnych instrumentów i działań wspólnotowych.

6.8

Fundusze przeznaczone na tę platformę muszą być wystarczające, aby umożliwić jej wspieranie działań unijnych. Działania koordynowane poprzez platformę i prowadzone zgodnie ze Strategią lizbońską mogłyby bez wątpienia przyczynić się do rozwoju MŚP, szczególnie bogatych w głęboko zakorzenioną wiedzę ukrytą. Inicjatywy wspólnotowe mogłyby skodyfikować tę wiedzę, przekształcić ją we wspólny fundusz i przenieść ją do sieci europejskich.

6.9

Europejska platforma dla okręgów powinna zapewniać ramy programowe dla:

7.1

We wszystkich krajach rozwiniętych postępuje proces dezindustrializacji. W UE udział wartości dodanej w sektorze usług w ogólnym PKB wzrósł do 70 % (w porównaniu z 22 % w przemyśle, 5 % w budownictwie i 3 % w rolnictwie) (26). Nie powinno się jednak tego zjawiska dalej wspierać, gdyż duża część wartości dodanej w sektorze usług służy przedsiębiorstwom bądź też jest przez nie generowana (27): W handlu i transporcie wynosi ona 21,6 %, w sektorze usług finansowych i biznesowych 27,2 %, w administracji publicznej 21,6 % (28).

7.1.1

Polityka będąca w stanie wspierać i szerzyć kulturę zwiększającą doświadczenia okręgów mogłaby niewątpliwie znacznie ułatwić okręgom w całej rozszerzonej Unii konkurowanie z krajami, w których wprawdzie koszty pracy są niskie, ale brakuje dialogu pomiędzy partnerami społecznymi i nie ma poszanowania dla norm bezpieczeństwa i higieny pracy.

7.1.2

W opinii EKES nowa polityka powinna w większym stopniu wykorzystywać przewagę konkurencyjną wynikającą z przyjęcia właściwej i społecznie odpowiedzialnej praktyki prowadzenia działalności gospodarczej (29). Sprawiłoby to, że wszystkie podmioty w miejscu pracy działałyby ze świadomością i odpowiedzialnością, dotrzymywałyby terminów dostaw, ustanowiłyby „godziwą cenę” (30) i zapewniłyby kompetentne punktualne i niezawodne usługi posprzedażne.

7.2

EKES wnosi o zintensyfikowanie tworzenia sieci nowych okręgów, zwłaszcza w nowych państwach członkowskich, aby pobudzić na rynku dobrze poinformowany popyt.

7.3

Przez okres 3 do 4 lat powinno się wypłacać sukcesywnie malejące środki przeznaczone na pokrycie kosztów studiów wykonalności i uruchomienia, kosztów pośrednictwa przy tworzeniu sieci i trwałego rozwoju oraz kosztów badań laboratoryjnych do celów certyfikacji.

7.4

Środowisko technologiczne i stosunki społeczne ulegają szybkim zmianom, w związku z czym potrzebne są instrumenty szkolenia permanentnego (31):

7.5

Na podstawie swoich doświadczeń EKES wyraża nadzieję, że w dziedzinie metaokręgów można będzie zorganizować kursy oparte na innowacyjności technologicznej. Uczestniczyłyby w nich zainteresowane osoby zarówno z sektora publicznego i jak prywatnego, przedstawiciele świata przemysłu, świata pracy, uniwersytetów i banków. Ich uzupełnieniem mogłyby stać się stypendia szkoleniowe obejmujące wymianę pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym oraz pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami akademickimi.

7.6

Dyrekcja Generalna ds. Innowacji, która wiele robi na rzecz umieszczenia doświadczeń europejskich w kontekście globalnym, powinna zwiększyć swoje wsparcie dla ustaleń odnoszących się do inicjowania, monitorowania i oceny międzyokręgowego oraz transnarodowego zarządzania foresight'em technologicznym a także systematycznego porównywania (benchmarking), w celu stałego powiększania kulturowej i informacyjnej bazy danych o bieżących zmianach i instrumentach ich mierzenia.

7.7

W celu wsparcia ustaleń dotyczących kredytowania, które zawsze były trudnym zagadnieniem we wszystkich państwach Unii, a szczególnie w nowych państwach członkowskich, w EFI (32) powinien zostać powołany punkt kontaktowy, który poprzez instrumenty gwarancyjne byłby odpowiedzialny za udzielanie gwarancji dla linii kredytowych oferowanych przez banki, instytucje finansowe, konsorcja i spółdzielnie świadczące usługi na rzecz przedsiębiorstwa w metaokręgach.

7.8

Zdaniem EKES, nowy okręg oparty na wiedzy jest także idealnym środowiskiem dla wypróbowania najbardziej zaawansowanych form społecznej odpowiedzialności biznesu poprzez eGovernment, eBusiness i nowe stosunki B2B, które odgrywają kluczową rolę w międzynarodowym rozwoju sieci okręgowych, przy wsparciu ze strony zdolnych do współpracy wspólnych sieci IDA-bc (33), w ścisłym związku z programem eEuropa 2005 (34).

7.9

EKES uważa, że istotne jest także działanie Komisji na rzecz utworzenia leksykonu wspólnej terminologii stosowanej przez wszystkie okręgi zaangażowane w programy wspólnotowe oraz europejskiej interaktywnej bazy danych zawierającej spis wszystkich okręgów według sektora i dziedziny działalności.

7.10

W ramach Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorczości można byłoby także utworzyć wspólnotowy ośrodek ds. koordynacji i współpracy pomiędzy okręgowymi przedsiębiorstwami a różnymi instytucjami. Ośrodek ten mógłby m.in. opracowywać i uaktualniać przewodniki „dobrych praktyk”, które byłyby następnie rozprowadzane na poziomie regionalnym.

7.11

Kultura będąca podstawą społecznej odpowiedzialności biznesu postrzega świat biznesu jako społecznie użyteczną wartość, jest natomiast nastawiona negatywnie do biurokracji i towarzyszących jej kosztów, które ograniczają atrakcyjność działania. Inicjatywa „Slid” byłaby użytecznym narzędziem przy przekazywaniu okręgom doświadczeń wyniesionych z programu SLIM (35).

7.12

W opinii EKES celowe byłoby utworzenie komórki wsparcia udzielającej porad i pomocy oraz świadczącej inne usługi okręgowym przedsiębiorstwom, które w szybkim tempie stają się integralną częścią europejskich sieci i globalnego rynku.

7.13

Niezbędne jest także ułatwianie uczestnictwa podmiotów okręgowych w projektach przednormatywnych i okołonormatywnych na rzecz promocji postępu technologicznego, realizowanych w ramach CEN, Cenelec, ETSI i NORMAPME (36).

7.14

EKES uważa, że istotne jest zwrócenie uwagi piątego programu wieloletniego programu dla przedsiębiorstw i przedsiębiorczości (w okresie 2007-2013) (37) na rzeczywistą sytuację i potrzeby okręgów przemysłowych.

7.15

W opinii EKES celowe byłoby, w oparciu o doświadczenia lat ubiegłych, a zwłaszcza w konsekwencji posiedzeń Rady Europejskiej w Lizbonie, Barcelonie i Sewilli, utworzenie europejskiej platformy stałego dialogu, z uwzględnieniem podziału z uwagi na sektor i dziedzinę działalności. Platforma taka jednoczyłaby okręgowych przywódców, władze publiczne, partnerów społecznych, przedstawicieli świata finansów, ośrodków badawczych i organizacji pozarządowych.

7.15.1

EKES jest zdania, że należy zastanowić się nad wspólnotowym uznawaniem europejskich metaokręgów opartych na wiedzy w celu:

7.15.2

W związku z powyższym EKES uważa, że wskazane byłoby zorganizowanie przesłuchania publicznego na podstawie obecnej opinii, na który zaproszone byłyby podmioty okręgowe i inne zainteresowane organizacje z różnych okręgów. Jego celem byłoby promowanie współpracy przygranicznej i podkreślenie związanych z nią korzyści, a mianowicie:

7.15.3

Konsorcjum EKD powinno pobudzać ducha przedsiębiorczości, odpowiedzialność społeczną, nowe działania oraz rozwój kształcenia ustawicznego, a także zachęcać do tworzenia partnerstw przygranicznych. Powinno ono:

7.15.4

Charakter — EKD powinien być podmiotem prywatnym i w związku z tym nie zgłaszać zapotrzebowania na fundusze publiczne.

7.15.5

Koncepcja — EKD powinien podlegać kryteriom podobnym do stosowanych przy zakładaniu konsorcjów w ramach szóstego Programu Ramowego (6PR). Powinien on funkcjonować przez okres pięciu lat (z możliwością przedłużenia) (39) i być wpisany do specjalnego rejestru w ramach platformy EKD utworzonej przez Komisję.

7.15.6

Status prawny — Stosunki z instytucjami wspólnotowymi powinien regulować pojedynczy uznany koordynator EKD, tak jak to ma miejsce w przypadku projektów zintegrowanych i sieci doskonałości w ramach Programów Ramowych.

7.16

Podsumowując, Komitet stwierdza, że doświadczenie zdobyte w okręgach a obecnie koncentrujące się w metaokręgach opartych na wiedzy stwarza znakomite warunki dla:

7.17

Ze wszystkich powyższych względów należy wspierać rozwój metaokręgów i zachęcać do niego na każdym szczeblu, zarówno lokalnym, jak też krajowym czy europejskim.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/14

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, w ramach bieżących działań mających na celu sfinalizowanie własnego stanowiska oraz przedłożenie propozycji dla sektora turystyki, przygotowuje obecnie opinię, która uwzględnia nową rzeczywistość rozszerzonej UE, zarówno w ramach już zakończonych procesów, jak i tych przewidzianych na następne kilka lat.

1.2

EKES przygotowywał już opinie dotyczące różnych zagadnień powiązanych z turystyką, ale niniejsza będzie stanowić pierwsze badanie Komitetu na temat wpływu nowej sytuacji w Europie na sektor turystyki oraz jego perspektywy. Co istotne, w prace zostali zaangażowani członkowie z nowych Państw Członkowskich.

1.3

Bez zamiaru poddawania w wątpliwość prac związanych z poprzednimi opiniami, nie można z pewnością stwierdzić, jakie zagrożenia i szanse przyniesie ze sobą nowa rzeczywistość, czy to dla całej Europy, czy dla pojedynczych starych i nowych Państw Członkowskich.

1.4

Podczas przygotowywania niniejszej opinii miano na uwadze cel pozostawania otwartym na przyjmowanie informacji, uwag i sugestii pochodzących od nowych Państw Członkowskich, jednocześnie uwzględniając stanowiska już ustalone przez Komitet. Podczas konsultacji (tzw. przesłuchania) w Katowicach Komitet mógł liczyć na znaczny i bardzo cenny wkład zarówno ze starych, jak i nowych Państw Członkowskich, które zgodnie uważają turystykę za źródło korzyści gospodarczych, kulturowych i społecznych oraz jako wkład w tworzenie Europy obywateli i tym samym w integrację europejską. Jest to tym bardziej ważne i konieczne ze względu na trwający proces rozszerzenia, który wymaga większych wysiłków na rzecz zbliżenia obywateli UE do siebie i poznania nawzajem swojej kultury. W niedalekiej przyszłości starania o osiągnięcie integracji europejskiej zostaną stopniowo przyspieszone, ponieważ jest to konieczne dla nowych Państw Członkowskich UE. Ludzie, którzy jako turyści odwiedzają inne miejsca, są bez wątpienia w awangardzie integracji europejskiej.

1.5

Niniejsza opinia nie jest próbą zagłębiania się w zagadnienia bieżącej sytuacji i przyszłych perspektyw dla branży turystycznej w poszczególnych państwach, lecz próbą przeanalizowania wspólnych elementów, które mogłaby objąć przyszła europejska polityka turystyczna. Ma ona także na celu zbadanie i zaproponowanie środków, które przyczynią się do tego, że turystyka będzie siłą napędową rozwoju gospodarczego i społecznego dla wszystkich państw, zgodnie z kryteriami zrównoważonego rozwoju.

1.6

Konstytucja europejska jest nowym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę w każdej analizie stosunków Państw Członkowskich między sobą oraz między tymi państwami a instytucjami europejskimi. Niniejsza opinia jest próbą zrozumienia, jak rozszerzenie wpływa na turystykę jako całość, oraz w jaki sposób nowe ramy ustanowione przez Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy mogłyby pozytywnie wpływać lub przeszkadzać w pchnięciu naprzód tej siły napędowej rozwoju, jaką jest turystyka w Europie i na całym świecie. Krótko mówiąc, opinia ta ma na celu przejrzenie elementów, które mogłyby wpływać na kształtowanie się europejskiej polityki turystycznej.

1.7

W kontekście stosunków pomiędzy różnymi narodami Europy, pomiędzy obywatelami tej politycznej, gospodarczej i społecznej rzeczywistości, jaką jest Europa, odnajdujemy jedne z najlepszych sposobów, dzięki którym turystyka może przyczynić się do lepszego zrozumienia wszystkich narodów, a w konsekwencji do budowania, spójności i konsolidacji nowej Europy.

1.8

Musimy pamiętać, że turystyka przechodzi obecnie trudny okres z uwagi na różnorodne czynniki, w tym terroryzm międzynarodowy i w konsekwencji konieczność pogodzenia bezpieczeństwa z wolnością, a także światowy kryzys gospodarczy oraz jego reperkusje dla ludzkiej chęci podróżowania, przynajmniej na duże odległości. Turystyka jest narzędziem pokoju na świecie i może być nim nadal w przyszłości.

1.9

Turystyka na całym świecie, a w szczególności w Europie, musi opierać się na rozwoju rzeczywistych wartości kulturowych, a także je współkształtować, zarówno w państwach, z których turyści wyruszają jak i w tych, do których przybywają. Wymiana zwyczajów i kultur, wzajemny szacunek, szacunek dla lokalnego środowiska w jego różnorodnych przejawach ekologicznych, historycznych i społecznych może i musi przyczyniać się do budowania zjednoczonej Europy i świata, w którym państwa wspierają i szanują się nawzajem.

2.1.1

Polityka turystyczna w Unii Europejskiej a Konstytucja Europejska: Pomimo że turystyka sama w sobie nie stanowi części wspólnej polityki UE, niemniej jednak niektóre europejskie instytucje podejmują środki i działania, które ze względu na ich przekrojowy charakter mają wpływ na turystykę lub polegają na niej jako na instrumencie osiągania niektórych z podstawowych celów UE, takich jak zrównoważony rozwój, zatrudnienie, spójność gospodarcza i społeczna itp. — krótko mówiąc jako na instrumencie zapewnienia lepszej jakości życia dla obywateli Europy.

2.1.2

Sekcja 4 rozdziału 5 Konstytucji dla Europy, zatytułowana „Turystyka” (art. III-281) przedstawia następujące stanowisko wobec turystyki:

2.1.2.1

W art. I-17 turystyka została włączona do działań wspierających, koordynujących i uzupełniających:

„Unia ma kompetencję do podejmowania działań wspierających, koordynujących i uzupełniających. Do dziedzin takich działań o wymiarze europejskim należą:

2.1.3

Ten artykuł traktatu pokazuje, że mimo iż uznaje się gospodarczy charakter turystyki i jej potencjał tworzenia dobrobytu w tym sektorze za pośrednictwem przedsiębiorstw, nie dąży się jednak do jej ogólnoeuropejskiej harmonizacji, a jedynie uznaje się jej funkcję uzupełniającą i koordynującą wobec polityk narodowych. Ponadto, wyraźnie stwierdza się chęć wykluczenia jakiejkolwiek działalności regulacyjnej, którą można by wykorzystać do harmonizowania tych polityk. EKES jest zdania, że nie wyklucza to, a być może nawet ułatwia, porozumienia co do ustalenia wartości, które określają europejski model turystyki.

2.1.3.1

Traktat mógł być może sięgnąć po bardziej interwencjonistyczne modele w zakresie turystyki, jednak z lektury i analizy zaproponowanego tekstu wyłania się ostatecznie całkiem pozytywne podejście, zgodne z brzmieniem całego tekstu konstytucji. Fragment traktatu dotyczący turystyki pozwala nadal dążyć do najważniejszych celów, jeśli chodzi o rolę turystyki i możliwości jej poprawienia. Na tej podstawie EKES będzie w przyszłości współpracował z innymi instytucjami i podmiotami w tym sektorze.

2.1.4

Celem niniejszej opinii nie jest analizowanie każdej z polityk opracowanych przez poszczególne Państwa Członkowskie UE i porównywanie modeli na zasadzie: bardziej lub mniej zintegrowane z europejskimi ramami; bardziej lub mniej „nacjonalistyczne”; lub w stosunku do modelu turystycznej różnorodności Europy, itd. Jak stwierdzono we wcześniejszej opinii komitetu, turystyka opiera się na wymiarze lokalnym i regionalnym i z niego zwraca się ku poziomowi krajowemu i międzynarodowemu. W czasie ważnych i bogatych w treści konsultacji w Katowicach stwierdzono nie tylko różnorodność działalności turystycznej w poszczególnych państwach członkowskich, ale także istnienie szerokiego zakresu strategii, jakie każde państwo, każdy region i każda społeczność lokalna może wykorzystać do promowania swojego modelu turystyki dziś i w przyszłości.

2.1.5

Przedmiotem niniejszej opinii nie jest również ocenianie tej różnorodności modeli, przy czym należy jednak stwierdzić, że niektóre z nich są bardziej otwarte na współpracę na każdym poziomie, podczas gdy w innych przypadkach dotyczy ona wyłącznie konkurencji na wolnym rynku.

2.2.1

Poszerzenie UE tworzy nową rzeczywistość, która przynosi z sobą z pewnością nowe szanse dla całej Europy i naturalnie także dla dotychczasowych i nowych Państw Członkowskich oraz państw kandydujących.

Na tę szansę można spojrzeć z różnych punktów widzenia:

2.2.1.1

Podaż: Jest jasne, że rozszerzenie UE doprowadzi do znacznego zwiększenia już i tak szerokiej oferty turystycznej w Europie, i to nie tylko pod względem czysto ilościowego zwiększenia się celów podróży turystycznych, ale także — co być może jeszcze ważniejsze — pod względem wzrostu wartości poprzez wkład w obszar kultury, dziedzictwa historycznego i środowiska naturalnego. Tutaj ponownie wracamy do konsultacji w Katowicach, gdzie widać było powstałe dzięki nowym państwom członkowskim poszerzenie oferty różnorodnych inicjatyw w obszarze turystyki ekologicznej, kulturowej, a nawet w zakresie turystyki „przemysłowej”. Ten wzrost oferty z pewnością uczyni europejski przemysł turystyczny bardziej konkurencyjnym wewnętrznie i zewnętrznie wobec innych krajów obu Ameryk, Azji i reszty świata. Nowe państwa członkowskie starają się zresztą poszerzyć swoją ofertę turystyczną, która jest istotnym elementem ich turystycznego i ostatecznie także gospodarczego rozwoju. Nawet jeżeli ta chęć wzrostu i rozwoju jest jak najbardziej uprawniona i pożądana, nie można zapominać, że wzrost ma granice i musi być zrównoważony, jeżeli także w przyszłości zapewniona ma być ochrona wartości społecznych, gospodarczych i ekologicznych. Doświadczenie innych państw członkowskich z rozwojem turystyki — łącznie z ich sukcesami i porażkami — powinno służyć za przykład — zarówno pozytywny jak i negatywny — przy wyborze modelu rozwoju dla nowych celi podróży turystycznych.

2.2.1.2

Popyt: Towarzyszący rozszerzeniu UE wzrost popytu na usługi turystyczne zostanie bez wątpienia wywołany przez trzy istotne czynniki. Po pierwsze: większa ilość obywateli UE, którzy mają ochotę i potrzebę poznawania innych miejsc i państw, które do tej pory były trudno dostępne, ponieważ albo dana osoba nie była obywatelem Wspólnoty i podróż obarczona była trudnościami albo była obywatelem Wspólnoty i miała problemy z wjazdem do państwa trzeciego. Po drugie: wyższy standard życia, który z pewnością zostanie osiągnięty w nowych państwach członkowskich i który zwiększy gotowość tamtejszych obywateli do podróżowania. I po trzecie: nadzieja, że nowa i lepsza infrastruktura transportowa i komunikacyjna dostarczy zachęty do podróży i turystyki, przemieszczania się w celach zawodowych i osobistych, przez co wzrośnie liczba podróży i rozwinie się powiązany z nimi przemysł turystyczny.

2.2.1.3

Rynek: W wyniku wzrostu podaży i popytu rynek turystyczny po rozszerzeniu stanie się większy i silniejszy. Będzie to miało z pewnością pozytywny wpływ na całą działalność gospodarczą UE, w której turystyka jest przemysłem o dużym potencjale. Trudno wprawdzie przewidzieć, jak rozszerzenie rynku wpłynie na ceny produktów turystycznych, wytwarzane produkty czy zyski przedsiębiorstw; wszystko jednak wskazuje na to, że pozytywne skutki będą przeważać. Na poszerzonym rynku konkurencja będzie wprawdzie większa, jednak aby skutki pozytywne stały się odczuwalne i zwielokrotniły się, jej wzrost musi opierać się na poprawie konkurencyjności przedsiębiorstw i miejscowości turystycznych w UE.

2.2.2

Jednakże aby nowe i znaczne szanse, jakie niesie ze sobą rozszerzenie, stały się rzeczywistością, muszą zostać spełnione różnorodne zasady, kryteria i wspólne reguły, które zapewniają zarówno ogólną rentowność działalności turystycznej, jak i jej społecznie akceptowalną przyszłość. Tego rodzaju kryteria zostały opracowane podczas szczytu w Lizbonie, gdzie wytyczono strategię opartą na celach zrównoważonego rozwoju, społeczeństwa opartego na wiedzy, zatrudnienia i spójności społecznej.

2.2.2.1

Zrównoważony rozwój: EKES w swojej wcześniejszej opinii w sprawie turystyki ogólnodostępnej i stabilnej społecznie  (1) — podobnie jak inne międzynarodowe i europejskie instytucje jak Komisja, Parlament itd. — uznał zasady zrównoważonego rozwoju turystyki europejskiej za element konieczny dla jej wyważonego i efektywnego (w długim terminie) rozwoju. Sto inicjatyw przedstawionych w owym dokumencie stanowi zestaw konkretnych elementów, które mogą przyczynić do osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju.

Wzrost w turystyce będzie stanowił dla nowych państw członkowskich pokusę zwiększenia swojej działalności w sektorze turystyki. Skala i prędkość zwiększania oferty turystycznej muszą być tak ukierunkowane, aby było to do zaakceptowania pod względem gospodarczym, społecznym i ekologicznym. Wymóg zrównoważonego rozwoju w działalności turystycznej nie jest łatwo spełnić, ponieważ stale pojawiają się sprzeczności, a kryteria wdrożenia go w życie różnią się w zależności od zaangażowanych podmiotów.

2.2.2.2

Społeczeństwo oparte na wiedzy: Turystyka może w bardzo konstruktywny sposób przyczynić się do osiągnięcia tego celu strategii lizbońskiej, ze względu na sam charakter tej działalności, opartej na wymianie kulturowej, podróżach do obcych miejsc i zbliżaniu różnych społecznych i kulturowych zwyczajów i rzeczywistości. W szczególności młodym ludziom i zdobywaniu przez nich wiedzy bardzo pomagają podróże, mieszkanie z ludźmi z innych środowisk, przez co stają się bardziej otwarci, tolerancyjni i solidarni. Zdobywanie wiedzy nie jest jedynie kwestią studiów akademickich, ale także zdobywania doświadczenia; może to mieć miejsce w każdych okolicznościach i w każdym wieku, a turystyka stanowi do tego doskonałą okazję.

Technologie informacyjne i komunikacyjne wnoszą znaczny wkład zarówno w tworzenie, jak i konsumpcję produktów turystycznych i z pewnością pomogą uczynić turystykę konkurencyjnym przemysłem dostępnym dla wszystkich.

2.2.2.3

Zatrudnienie: Strategia lizbońska mówi, że Europa powinna przejąć prowadzenie w tworzeniu coraz większej ilości coraz lepszych jakościowo miejsc pracy w ciągu najbliższych kilku lat. Nie może być wątpliwości, że turystyka, która odpowiada 5 % PKB i zatrudnienia w Europie — a nawet do 10 % w niektórych państwach członkowskich — może być źródłem większej ilości lepszych miejsc pracy w powiększonej Europie. Aby było to zrównoważone społecznie, zarówno dotychczasowe jak i nowo tworzone miejsca pracy w sektorze turystyki muszą spełniać podstawowe wymagania jakości, specyficznego szkolenia, stabilności i w szczególności uznawania praw pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin lub pracowników okresowych.

2.2.2.4

Spójność społeczna: Turystyka jest znaczącym instrumentem spójności, poprzez poznawanie innych ludzi i miejsc i tym samym jest elementem pomagającym nadać konkretny kształt idei obywatelstwa poszerzonej Europy. Aby móc dzielić wspólne cele z innymi, konieczna jest wiedza o nich, a turystyka ułatwia jej zdobywanie. Turystyka przyniesie postęp społeczny w powiększonej Europie poprzez poprawienie spójności pomiędzy wszystkimi jej narodami.

3.1

Podstawowym pytaniem, jakie możemy i powinniśmy zadać jest: Czy polityka turystyczna może zostać objęta ogólną wszechstronną polityką przemysłową i gospodarczą dla Unii Europejskiej? Komitet uważa, że odpowiedź musi być i jest twierdząca, jeżeli przez politykę turystyczną rozumiemy zespół kryteriów, celów i instrumentów umożliwiających sterowanie turystyką europejską w kierunku zadowalających poziomów konkurencyjności, tworzenia dobrobytu i zrównoważonego rozwoju. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy mówi, iż działania w tym sektorze powinny wspierać, koordynować i uzupełniać inne polityki europejskie.

3.2

Cechy polityki przemysłowej mające zastosowanie w sektorze turystycznym. Niektóre cechy polityki turystycznej, które mogą być wyprowadzone z ogólnej polityki przemysłowej i gospodarczej UE, są następujące:

3.2.1

Zatrudnienie i polityka społeczna: Oprócz bardzo specyficznych cech miejsc pracy w turystyce związanych z jej wyjątkową sezonowością, wszystkie polityki zatrudnienia UE mają w zupełności zastosowanie do zatrudnienia w sektorze turystyki. Biorąc to pod uwagę, wszystkie dodatkowe inicjatywy mające na celu zmniejszenie problemów sezonowości powinny być nie tylko witane z zadowoleniem przez instytucje UE, ale także przez nie wspierane. Nadal jeszcze pozostaje dużo do zrobienia w tym zakresie, ponieważ zatrudnienie okresowe jest nadal uważane za normalne w głównych obszarach turystyki. Zróżnicowanie terminów wakacji/ferii mogłoby przyczynić się do przedłużenia okresu działalności, przez co można by osiągnąć poprawę wykorzystania potencjału infrastruktury turystycznej.

3.2.2

Jakość: W ten sam sposób, polityki wspólnotowe mające na celu promowanie jakości i wymogi w dziedzinie przestrzegania jakości w przedsiębiorstwach muszą być zastosowane w sektorze turystyki i prowadzić do poprawy jakości. Ze względu na swój charakter przemysłu usługowego i podstawowy element oparty na usługach dla klientów, turystyka jest bardzo wrażliwa na tę zmienną. Wysiłki wszystkich europejskich podmiotów turystyki w promowaniu jakości powinny być wspierane, koordynowane i uzupełniane, jak zostało powiedziane w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy.

3.2.3

Badania i rozwój: Turystyka w szczególności jest na etapie znaczących zmian strukturalnych w sposobie reklamowania i kupowania usług poprzez internet, a pozytywny wpływ, jaki te zmiany będą miały na turystykę, powinny być badane i promowane. Badania i rozwój dotyczące turystyki powinny wchodzić w zakres odpowiedzialności wszystkich instytucji na wszystkich poziomach i wszystkich przedsiębiorstw.

3.2.4

Ochrona konsumenta: Turystyka stanowi działalność gospodarczą, w której istnieją silne powiązania pomiędzy dostawcami usług a konsumentami. Ogólna polityka ochrony konsumenta UE musi być w całości zastosowana bezpośrednio do sektora turystyki i podnosić odpowiedzialność przedsiębiorstw i konsumentów. Promowanie i rozpowszechnianie etykiet znaku jakości i „eko-etykiet” powinno być wspierane w sektorze turystyki.

3.2.5

Ochrona środowiska: Wszystkie europejskie polityki ochrony środowiska mają zastosowanie i przynoszą korzyści przemysłowi turystycznemu. Jeżeli turystyka jest przemysłem opartym o racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, wszelkie inicjatywy, działania i regulacje mogą jedynie wspierać turystykę dziś i w bliższej i dalszej przyszłości.

3.2.6

Inne polityki UE: W ujęciu ogólnym i ze względu na swój przekrojowy charakter, przemysł turystyczny podlega wpływowi wszystkich polityk gospodarczych i przemysłowych UE. Jednakże instytucje powinny uznać strategiczne znaczenie turystyki dla zatrudnienia i spójności społecznej, a polityki wspólnotowe powinny być stosowane w sposób odpowiedni dla sektora turystycznego, na podstawie badań i projektów pilotażowych.

3.2.6.1

Krótko mówiąc, polityka turystyczna poszerzonej UE — tak jak jest to przedstawione w Konstytucji Europejskiej, kiedy wejdzie ona w życie — powinna być polityką wspierania i koordynacji oraz uzupełniać wszystkie inne polityki UE powiązane z turystyką. Polityka konkurencyjności przedsiębiorstw, zrównoważonego rozwoju w najszerszym znaczeniu, tworzenia miejsc pracy wysokiej jakości, polityka w zakresie infrastruktury itd. powinny brać pod uwagę turystykę jako kluczową działalność dla rozwoju całej Unii.

3.2.7

Stosunek do innych działań: Turystyka działa jak katalizator zwiększający efekty innych działań, takich jak sport, tak jak przeanalizował to EKES w swojej opinii w sprawie „Turystyka i sport: przyszłe wyzwania dla Europy” (2).

3.3

Status polityki turystycznej w UE: Na pytanie, czy turystyce w Europie przypisuje się rolę, wagę i strategiczne znaczenie, na jakie zasługuje z punktu widzenia jej cech jako działalności humanistycznej, gospodarczej i społecznej, można odpowiedzieć z różnych punktów widzenia.

3.3.1

UE, jej państwa, regiony i miasta jako miejsca docelowe światowej turystyki: nowa sytuacja w Europie, wraz z przystąpieniem nowych państw członkowskich, przyniosła w rezultacie szeroki i zróżnicowaną ofertę produktów, pełną kontrastów, z perspektywą przekształcenia Europy w dominujące źródło i punkt docelowy wyjazdów turystycznych. Na przyszłość oczekuje się dalszego, mniejszego wzrostu, ale oczekiwania te są większe niż wobec innych sektorów. Polityka jakości — zapewniająca konkurencyjność i zrównoważony rozwój — musi być podstawą tej oferty; ustanowienie europejskiego znaku lub znaków jakości w turystyce powinno być narzędziem osiągania i przedstawiania tej jakości.

3.3.2.1

Uznaje się, że instytucje europejskie, łącznie z Komisją i Parlamentem, wykonują stała pracę w celu koordynowania środków wpływających na turystykę. Należy zwrócić uwagę na inicjatywę Europejskie Forum Turystyczne, która już została wdrożona. To doroczne spotkanie skupia wszystkie podmioty sektora turystyki i ma wielką wartość naukową, jak i w zakresie planowania i polityki współpracy, dla ulepszania turystyki europejskiej.

3.3.2.2

Te i inne działania promujące świadomość turystyki europejskiej, z udziałem podmiotów z sektora, są bardzo pozytywne. Wnioski z forum, które odbyło się w Budapeszcie w 2004 roku, znajdują się z załączniku 1.

3.3.2.3

Warto tu ponownie wspomnieć inicjatywę EKES zaprezentowaną w opinii w sprawie polityka turystyczna a współpraca między sektorem publicznym a prywatnym  (3), sugerującą, aby Komisja przeanalizowała możliwość, w średnim lub długim okresie, stworzenia Europejskiej Rady Turystyki.

3.3.2.4

Rada ta mogłaby składać się z szerokiego zakresu urzędników reprezentujących instytucje i podmiotów prywatnych, w szczególności partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Analizowałaby informacje turystyczne, proponowała wskazówki i prowadziła dalsze prace nad porozumieniami zawartymi na Europejskim Forum Turystycznym. EKES będzie aktywnie współpracował i uczestniczył w jej tworzeniu.

3.3.2.5

EKES pragnie wyrazić swoją wolę kontynuowania pracy nad tym zagadnieniem, w swoim imieniu i we współpracy z Komisją, Parlamentem Europejskim, Komitetem Regionów i innymi instytucjami, aby ulepszyć profil i rozwój europejskiej turystyki.

3.3.2.6

Aby wspomóc rozwój w tym obszarze, proponuje się szersze stosowanie spotkań instytucjonalnych w celu analizowania, koordynowania i promowania zastosowania uchwał Europejskich Forów Turystyki.

3.4.1

Niniejsza opinia powinna zachować zgodność z wcześniejszą opinią EKES w sprawie „Na rzecz powszechnie dostępnej i zrównoważonej socjalnie turystyki” (4), przyjmując zasady, które dostosowują politykę turystyczną do nowej sytuacji w Europie. W tym przypadku polityka turystyczna nie jest postrzegana jako zespół uprawnień regulacyjnych dla Unii, lecz jako zasady i wartości, o których należy pamiętać, i które muszą być obecne w środkach polityki turystycznej przyjmowanych przez wszelkie instytucje publiczne na wszystkich szczeblach, jak również w działalności gospodarczej sektora prywatnego. Poniżej znajduje się wykaz tych elementów, które, wzięte pod uwagę jako całość, kształtują ten system wartości przewodnich, który może przyczynić się do umocnienienia turystyki oraz do zapewnienia jej zrównoważonego rozwoju.

3.4.2

Definicja turystyki w poszerzonej Europie musi nadal opierać się o wartości utożsamiane z europejską tradycją i kulturą, mając w centrum uwagi rzeczywistego turystę. Nie można pominąć idei turysty jako konsumenta usług, które mają charakter kompleksowy, zróżnicowany i głęboko osobisty. Jednak nie można zapominać także o charakterze zasadniczo gospodarczym i komercyjnym turystyki, który czyni koniecznym zastosowanie zasad opłacalności i konkurencyjności w tym gospodarczo wpływowym przemyśle, wnoszącym znaczący wkład do europejskiego PKB.

3.4.3

Polityka turystyczna rozszerzonej Europy powinna opierać się o zasady zrównoważonego rozwoju, także w jego szerszym sensie jako instrumentu rozwoju gospodarczego, społecznego i ekologicznego — ale rozwoju podlegającego surowszym warunkom. Jedno z najważniejszych zagadnień w tej dziedzinie to zagadnienie ograniczeń wzrostu. Czy ustalono obiektywne i dające się ująć ilościowo ograniczenia turystyki? Czy ustalono ograniczenia ekonomiczne dla tempa rozwoju miejscowości turystycznych na całym świecie?

3.4.3.1

Odpowiedzi na te pytania nie są proste, ale idea ograniczeń wzrostu — ale nie rozwoju, o ile jest on zrównoważony — wydaje się przybierać na znaczeniu. Warto przytoczyć przykład obszaru śródziemnomorskiego, gdzie liczba miejsc turystycznych wzrasta, co stanowi, w perspektywie średnioterminowej, poważne zagrożenie dla całej branży turystycznej i dla jej opłacalności. Inicjatywy inwestycji turystycznych, z zastrzeżeniem przestrzegania warunków zrównoważonego rozwoju i współpracy z państwami południowego wybrzeża Morza Śródziemnego, powinny być witane z zadowoleniem jako instrumenty rozwoju gospodarczego i społecznego wielkiego i obecnie zbyt mało rozwiniętego obszaru geograficznego.

3.4.4

Dostosowanie branży turystycznej do zmieniającej się sytuacji w celu zwiększenia jej konkurencyjności, poprzez prace badawczo-rozwojowe, nowe technologie, inwestycje, promocję, plany, marketing, sieci, stowarzyszenia przedsiębiorstw, itd., jest koniecznością dla wszystkich przedsiębiorstw europejskich, w szczególności tych, które chcą znaleźć dla siebie miejsce w niedawno rozszerzonej Europie. Rola, jaką dziś odgrywa internet, oraz jaką najprawdopodobniej będzie on odgrywał w przyszłości, musi przekonywać wszystkie sektory, aby zaangażowały się w jego rozwój, wykorzystały go do poprawy wydajności, do badań, a także do zapewnienia, aby rozwój branży turystycznej był bardziej zrównoważony.

3.4.5

Turystyka i zatrudnienie: stosunki pracy, kształcenie i awans zawodowy; specjalizacja, ochrona społeczna oraz swobodny przepływ pracowników, itd. są głównymi czynnikami w tworzeniu polityki turystycznej dla rozszerzonej Europy. Należy zwrócić szczególną uwagę na tworzenie i szkolenie nowych zawodów w sektorze turystycznym, w które należy zaangażować instytucje w celu zapewnienia, że spełnione są kryteria tworzenia miejsc pracy o wysokiej jakości. Ponadto, zakres kwalifikacji w zakresie turystyki powinien być poszerzony i ulepszony.

3.4.6

Turystyka w odniesieniu do promocji europejskiej kultury i europejskiego dziedzictwa: zwyczaje, sztuka, architektura, historia, folklor, gastronomia, itd. powinny wszystkie odgrywać bardzo ważną rolę w odpowiedniej europejskiej polityce turystycznej. Nowe państwa członkowskie, o bogatym dziedzictwie, które mogą przedstawić jako atrakcyjny produkt turystyczny, powinny oprzeć swój rozwój turystyczny na tych wartościach. Doświadczenia miedzy innymi takie jak Paradores w Hiszpanii, Pousadas w Portugalii i Ville e Castelli we Włoszech mogą służyć jako dobre przykłady integracji pomiędzy dziedzictwem historycznym a turystyką, podpartej komercyjną promocją.

3.4.7

Dostęp do turystyki dla wszystkich jest wyzwaniem, którego nie powinno się unikać. Turystyka jest prawem każdego człowieka, nawet jeżeli jest on niepełnosprawny: proponuje się kampanię w celu promowania turystyki w rozszerzonej Europie, w szczególności skierowaną do dzieci i młodzieży szkolnej oraz do osób starszych, emerytów i rencistów.

3.4.8

Wzrost rynku turystycznego następujący w wyniku rozszerzenia musi działać jako siła napędowa dla turystyki wewnątrz Europy i w rezultacie jako podstawa dla ogólnej polityki promocyjnej.

3.4.8.1

Biorąc pod uwagę szczególne znaczenie turystyki wewnętrznej i jej skutków dla wewnętrznego popytu i podaży w UE, a w szczególności obecne i potencjalne znaczenie turystyki społecznej, EKES sporządzi opinię w sprawie polityki turystyki społecznej w Europie.

3.4.9

Główne podmioty sektora turystyki muszą przyjąć wiodącą rolę w analizie, projektowaniu, monitorowaniu i ocenie polityki turystycznej na różnych obszarach. Musi to być ustalony sposób działania w każdym czasie, zasada której należy przestrzegać w każdej polityce turystycznej. Strategie współpracy oraz metody uczestnictwa muszą zostać ustalone przez organy na zasadzie porozumienia.

3.4.10

Sezonowość turystyki jest być może jej największą słabością; dążenie do stałego zatrudnienia i stałej działalności musi pozostawać w centrum uwagi nowej polityki turystycznej poszerzonej Europy. Metody kompensowania zbyt małego wykorzystania zasobów ludzkich i kapitału ze względu na sezonowość powinny być badane poprzez projekty pilotażowe. Badania te powinny w pełni przeanalizować zmieniające się modele turystyki oraz możliwości zapewnienia, że turystyka pozostanie ważnym instrumentem rozwoju.

3.4.11

Różnorodna sytuacja europejskich wysp zasługuje na szczególną uwagę. Niektóre z cech, dzięki którym mają one właściwe warunki dla rozwoju turystyki, mogą mieć ogromne reperkusje. Komunikacja, transport i rozwój regionalny mają strategiczne znaczenie dla tych wysp, podobnie jak dla obszarów górskich, biorąc pod uwagę ich specyficzne cechy w odniesieniu do turystyki.

3.4.12

Ponadto, należy podkreślić, że w dzisiejszym świecie bezpieczeństwo i zapobieganie niebezpieczeństwom ma kluczowe znaczenie dla rozwoju turystyki. Tak w przypadku katastrof naturalnych, jak i tych powodowanych przez człowieka, zapobieganie za pomocą zasad, które zapewniają ludziom swobodę podróżowania i przemieszczania się powinno być kluczowym czynnikiem rozwoju turystyki.

3.4.13

Nie należy zapominać, że polityka turystyczna dla rozszerzonej Europy musi wnosić skuteczny wkład we wspieranie turystyki w spełnieniu roli, jaką może ona odgrywać w przyspieszaniu procesu osiągania społecznej, gospodarczej i politycznej spójności w UE, poprzez różnorodne działania:

3.5.1

Zastosowana do analizy turystyki w rozszerzonej Europie, właściwa współpraca pomiędzy sektorami publicznym i prywatnym musi być rozważana nie tylko na szczeblu lokalnym i krajowym, ale może — i prawdopodobnie powinna — pójść dalej; współpraca musi także być środkiem wprowadzenia zrównoważonych polityk i środków, mających na celu poprawę inwestycji oraz konkurencyjności między krajami. Państwa oraz sektory społeczne o dłuższych tradycjach w dziedzinie turystyki mogą podzielić się własnym doświadczeniem z nowymi państwami członkowskimi, pomagając im uniknąć błędów w rozwijaniu wzorców turystyki, dostarczając konkretnych przykładów sukcesów i porażek; krótko mówiąc, mogą wspólnie pracować nad nowym modelem turystyki zrównoważonej pod względem gospodarczym, społecznym, oraz ekologicznym.

3.5.2

Szkolenia muszą być jednym z fundamentów poprawy jakości turystyki, ale warto postarać się, by ich treść spełniała autentyczne oczekiwania przedsiębiorców turystycznych; zapewniłoby to większą skuteczność wysiłkom instytucjonalnych. Współpraca publiczno-prywatna może i powinna odgrywać ważną rolę w tym obszarze.

3.5.2.1

EKES pragnie wyraźnie zaznaczyć, że popiera inicjatywę utworzenia stopnia europejskiego magistra turystyki; pomogłoby to kształtować, rozwijać i wdrażać europejski model turystyki, oparty na wartościach Unii Europejskiej jako przestrzeni współistnienia i rozwoju ekonomicznego.

3.5.3

Europejska polityka turystyczna musi zagwarantować promocję sieci operatorów turystycznych i stowarzyszeń przedsiębiorców na wszystkich poziomach: lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim.

3.5.4

Rola infrastruktury transportowej w rozszerzonej Europie ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia konkurencyjnego rozwoju turystyki we wszystkich państwach. Unia musi poczynić wysiłki w tej dziedzinie, aby zagwarantować bezpieczny, szybki i wysokiej jakości dostęp do różnych form transportu we wszystkich regionach, mając na uwadze, że wykorzystanie infrastruktury w celach turystycznych szeroko oddziałuje na sferę ekonomiczną i społeczną. W tym kontekście, szczególny priorytet w politykach mających na celu poprawę komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej należy nadać dostępności wysp należących do państw UE.

3.6.1

Europejska współpraca instytucjonalna może przybierać różne formy:

3.6.1.1

Projekty pilotażowe: Przykładowo, Europejski Projekt Turystyki Społecznej może w znacznym stopniu przyczynić się, z jednej strony, do wzrostu turystyki wewnętrznej oraz zapewnienia dostępu do turystyki dla wszystkich, a z drugiej strony, do przezwyciężenia sezonowości. Projekt powinien być wspierany, wspólnie z Komisją, przez różne kraje odnoszące podobne sukcesy w tej dziedzinie, a także powinien zbadać długoterminowe perspektywy ogólnego projektu w dziedzinie europejskiej turystyki społecznej. Komitet proponuje przeprowadzenie przez Komisję badań dotyczących potencjalnego wpływu europejskiej turystyki społecznej na europejską branżę turystyczną.

3.6.1.2

Współpraca badawcza: Na przykład w badaniach nad nowymi formami turystyki, w szczególności turystyki zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju, której rozszerzenie UE może przynieść nowe bodźce rozwojowe. Proponuje się, by Komisja rozważyła przeprowadzenie badania na ten temat, do którego EKES mógłby wnieść swój wkład.

3.6.2.1

Głównym wyrazem solidarności gospodarczej w UE jest polityka spójności gospodarczej i społecznej, wdrażana za pomocą funduszy strukturalnych. Ta polityka, która okazała się skutecznym bodźcem rozwoju, nabierze szczególnego znaczenia wraz z rozszerzeniem. Dlatego też działania przynoszące pozytywne efekty dla rozwoju polityk spójności powinny być wspieranie poprzez opracowanie polityki turystycznej. Te polityki mogą z kolei wzmocnić rozwój działalności turystycznej we wszystkich krajach, tak by sektor turystyczny mógł zwielokrotniać efekt powyższych działań. Działania transgraniczne mogą przyczyniać się do tworzenia produktów wspólnych dla wielu krajów, poprzez wspólne działania i produkty.

3.6.2.2

W celu pogłębienia wiedzy na ten temat, Komitet proponuje przeprowadzenie badań nad wpływem funduszy strukturalnych na sektor turystyczny.

4.1

Turystyka jako sektor ekonomiczny i kluczowa branża dla efektywnej budowy rozszerzonej Europy, powinna rozwijać się w oparciu o kryteria zrównoważonego rozwoju w jego najszerszym znaczeniu oraz skutecznie przyczyniać się do wzmacniania europejskiej spójności społecznej.

4.2

Nowe państwa członkowskie postrzegają turystykę jako wielką szansę na rozwój ekonomiczny, która jest w stanie zmniejszyć różnice w zakresie dochodów, dzielące je od starych państw UE. Wnoszona przez nie wielka różnorodność w zakresie kultury, dziedzictwa historycznego i przyrody przyczyni się do wzrostu zarówno podaży jak i popytu w turystyce wewnętrznej i zewnętrznej.

4.3

Wpływ, jaki rozszerzenie o nowe państwa przyniesie dla przyszłości sektora turystycznego, ocenia się jako bardzo pozytywny, zwłaszcza jeśli europejski model turystyki będzie stosowany w zgodzie z kryteriami zrównoważonego rozwoju.

4.4

Jedną z propozycji, którą Komitet chciałby przedstawić do akceptacji i przekazania wszystkim instytucjom państw członkowskich, jest przeprowadzenie szerokiej kampanii edukacyjnej i motywacyjnej, opartej na założeniu, że turystyka jest strategiczną branżą dla Europy. Wspomniana kampania byłaby zasadniczo skierowana do młodzieży szkolnej, w celu wykształcenia poglądu ceniącego turystykę jako działalność ludzką zmierzającą do poznania ludzi, miejsc i kultur, która może mieć żywotne znaczenie dla rozwoju osobistego i wzbogacania osobowości. W kampanię tę powinny zaangażować się instytucje europejskie, krajowe, regionalne i lokalne, jak również organizacje pracodawców i związki zawodowe wszystkich sektorów, zachęcając młodzież szkolną do poznawania najbliższego otoczenia turystycznego (miasta, prowincji, regionu), co stanowiłoby motywację do podróżowania po własnym kraju i odkrywania uroków całej Europy.

4.5

Stworzenie bazy danych dobrych praktyk w turystyce, obejmującej miejsca i przedsiębiorstwa turystyczne, takie jak hotelarze, agencje turystyczne, przedsiębiorstwa oferujące produkty dodatkowe itd., mogłoby pomóc w stworzeniu kanału wymiany pozytywnych doświadczeń, z czego państwa nowo przyjęte oraz kandydujące mogłyby z pewnością czerpać duże korzyści.

4.6

Z tych samych przyczyn tworzenie i promowanie różnych sieci łączących miejscowości turystyczne, nastawionych na promowanie najlepszych wartości zrównoważonego rozwoju i jakości, stanowi gwarancję, że turystyka będzie się rozwijała w oparciu o kryteria skierowane na nowy model turystyki europejskiej gwarantujący większą ciągłość.

4.7

Ochrona konsumentów powinna leżeć u podstaw europejskiego modelu turystyki, który w założeniach ma pozostawać czynnikiem generującym zrównoważoną działalność gospodarczą. Całość ogólnej polityki ochrony konsumentów powinna być stosowana w turystyce, przede wszystkim ze względu na intensywną współzależność między konsumentem a usługodawcą w sektorze turystycznym.

4.8

Komitet z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji w zakresie przeprowadzenia badań nad wpływem wydarzeń sportowych na turystykę, w oparciu o opinię EKES w sprawie: „Turystyka i sport: przyszłe wyzwania dla Europy”.

4.9

Aby ustalić punkty odniesienia i podstawy do przyszłych działań wspierających turystykę europejską, EKES zaleca Komisji przeprowadzenie, w rozsądnych ramach czasowych, badań nad turystyką i sytuacją w turystyce społecznej, a także nad turystyką osób niepełnosprawnych, biorąc pod uwagę jej znaczenie społeczne i możliwy pozytywny wpływ na działalność turystyczną.

4.10

EKES pragnie w szczególności przywołać dwie propozycje zamieszczone w niniejszej opinii:

5.

EKES zdecydował, opracować i rozpowszechnić niniejszą opinię pod tytułem „Deklaracja katowicka nt. polityki turystycznej w rozszerzonej Unii Europejskiej”; zostanie ona przedstawiona jako głos Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego podczas Światowego Dnia Turystyki 2005, ustalonego przez Światową Organizację Turystyki.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/22

1.1

Zgodnie z harmonogramem prac Obserwatorium Jednolitego Rynku (SMO (1)) Sekcja ds. Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji wysuwa propozycję sporządzenia dodatkowej opinii w sprawie priorytetów jednolitego rynku na lata 2005-2010. Tak, jak w przeszłości, Obserwatorium Jednolitego Rynku ma swój udział w przeglądzie celów i metod i odzwierciedla postęp poczyniony w kierunku tworzenia jednolitego rynku.

1.2

Należy docenić znaczenie roku 2004 dla Unii Europejskiej. Wkrótce po historycznym rozszerzeniu o dziesięciu nowych członków, obywatele 25 państw członkowskich wybrali nowy Parlament Europejski, a pod koniec 2004 roku 25 członków nowej Komisji Europejskiej rozpoczęło swoją pięcioletnią kadencję.

1.3

W międzyczasie zostało opublikowane sprawozdanie Wima Koka (2), jak również opinia Komitetu (3) w sprawie wdrażania strategii lizbońskiej; oba dokumenty były zgodne z życzeniami Rady Europejskiej wyrażonymi w marcu 2004 r. Idealnie byłoby, gdyby wydana przez Komitet opinia z inicjatywy własnej w sprawie priorytetów jednolitego rynku na okres kadencji nowego Parlamentu i nowej Komisji miała związek z tą pracą, a także przewidywała praktyczny wkład ze strony społeczeństwa obywatelskiego.

1.4

Jest zatem ważne, by stworzyć fundament dla zaangażowania EKES w proces konsultacji, planowany przez nową Komisję.

1.5

Opinia ta jest uzupełnieniem do opinii Komitetu w sprawie komunikatu Komisji skierowanego do Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: „Strategia rynku wewnętrznego — priorytety na lata 2003-2006” COM(2003)238 końcowy. W tej opinii, której sprawozdawcą był Bryan Cassidy, Komitet skoncentrował się na wielu priorytetowych (4) aspektach sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku: jak np. złagodzenie konsekwencji barier podatkowych, polepszenie warunków rozwoju przedsiębiorczości, solidny system prawa, wysokie i przejrzyste standardy jakości przede wszystkim w przypadku usług użyteczności publicznej, lepsza i bardziej kompleksowa informacja dla obywateli itd.

1.5.1

Jednocześnie Komitet podkreślił w tej opinii zasadniczo, że dalsze korzyści w zakresie dobrobytu nie zostaną osiągnięte tylko i wyłącznie dzięki działaniom liberalizacji i wspierania konkurencji, lecz że do skutecznego ustanowienia jednolitego rynku przyczyni się w sposób istotny towarzysząca mu polityka makroekonomiczna zorientowana na wzrost i zatrudnienie. Również dyskusja na temat organizacji systemów społecznych w przyszłości nie może toczyć się tylko pod kątem jednolitego rynku i wymogów budżetowych, lecz musi obejmować te systemy w całości i uwzględniać postawione w nich cele.

1.6

Opinia niniejsza opiera się również na „25 ustaleniach” Obserwatorium Jednolitego Rynku opublikowanych na dziesięciolecie utworzenia Obserwatorium (broszura wydana w październiku 2004 r. i zatytułowana „Jaki jest stan rozszerzonego jednolitego rynku? 25 ustaleń Obserwatorium Jednolitego Rynku”). W tych ustaleniach Obserwatorium podkreśliło, że mimo znaczących postępów w ostatnich latach występuje zbyt wiele opóźnień i nieprawidłowości w funkcjonowaniu jednolitego rynku, co jest niekorzystne dla konsumentów europejskich i ma wpływ na skuteczność działań UE w dziedzinach takich jak konkurencja, wzrost gospodarczy i zatrudnienie w stosunku do naszych głównych partnerów światowych.

1.7

Wieloletni program strategiczny na lata 2004-2006 przygotowany przez sześć prezydencji (5) stanowi podstawę do analizy tego zagadnienia i do opracowania zaleceń dotyczących tego istotnego okresu lat 2005-2010, podczas którego, oprócz integracji nowych państw członkowskich, stworzona została nowa Komisja i nowy Parlament. Chodzi więc o umieszczenie priorytetów UE w szerszym kontekście, przy uwzględnieniu długo odkładanych problemów operacyjnych. Program sześciu prezydencji jest wyrazem pożądanej ciągłości polityki. Zbyt często w przeszłości nowe prezydencje chciały narzucać swoje własne cele, co prowadziło do dezorientacji i przekonania, że cele polityki UE nie są jasne i przejrzyste.

2.1

Jeśli chodzi o jednolity rynek, priorytety sześciu prezydencji oparte są na strategii lizbońskiej. Celem strategii jest uczynienie z Europy najbardziej konkurencyjnego i dynamicznego, opartego na wiedzy obszaru gospodarczego na świecie zdolnego do osiągnięcia trwałego wzrostu gospodarczego z większą ilością lepszych miejsc pracy i większą spójnością społeczną. Komisja opracowała plan działania zatytułowany Uproszczenie i usprawnienie środowiska regulacyjnego  (6). Od 1 maja 2004 r. w działanie to zaangażowany jest duży rynek składający się z 25 państw. W związku ze strategią lizbońską, Komitet ponownie zwraca uwagę na to, że należy skrupulatnie pamiętać o różnicy między zbędnym nakładem prawnym i administracyjnym a normami i uregulowaniami niezbędnymi dla zagwarantowania i rozwoju warunków życia i pracy w duchu wspólnych celów UE.

2.2

Niepokój wywołują działania niektórych państw członkowskich, które wprowadzają zbędne komplikacje przy wdrażaniu dyrektyw wspólnotowych do prawodawstwa krajowego. Uczestnicy rynku są zaniepokojeni niejasną procedurą „komitologii”, w przypadku której szczegółowe rozporządzenia wdrażające dyrektywy ramowe omawiane są za zamkniętymi drzwiami, bez żadnej kontroli Parlamentu Europejskiego ani parlamentów krajowych.

2.3

Prawdopodobnie największym problemem jest czas między zatwierdzeniem dyrektywy przez Radę i Parlament a transponowaniem jej do ustawodawstwa krajowego.

2.4

Państwa członkowskie często nie transponują rozporządzeń Wspólnoty do ustawodawstwa krajowego, tworząc w ten sposób liczne przeszkody o negatywnych skutkach dla gospodarki. Usunięcie tych przeszkód wymaga połączenia harmonizacji, wzajemnego uznawania i procedur uproszczenia.

2.5

Stopień skomplikowania warunków działań na jednolitym rynku jest tym utrudnieniem, na które uczestnicy chcą zwrócić szczególną uwagę. Chociaż uproszczenie jest przede wszystkim kwestią dobrej praktyki i wdrażania, to nadal brakuje przepisów upraszczających, zwłaszcza tych dotyczących patentów wspólnotowych, zniesienia podwójnego opodatkowania, ustawodawstwa europejskiego otwartego na małe i średnie przedsiębiorstwa, znormalizowanych przepisów dotyczących łączenia się spółek i uproszczonych przepisów dotyczących podatku VAT wewnątrz Wspólnoty.

2.6

Sama Komisja też nie jest bez winy. Niektóre inicjatywy ustawodawstwa Wspólnoty są nie zawsze wystarczająco uzasadnione wstępnymi analizami ich wpływu, w których wyraźnie brakuje dyscypliny i przejrzystości, jak np. wniosek dotyczący drugiej dyrektywy w sprawie usług portowych (7). Dyrektywy europejskie są często efektem złożonych kompromisów politycznych wypracowanych pomiędzy państwami członkowskimi lub między Radą a Parlamentem Europejskim, co zdecydowanie nie ułatwia życia osobom, których te przepisy dotyczą.

3.1

To właśnie w celu uproszczenia sfery przepisów uczestnikom jednolitego rynku powinno się zezwolić na zabranie głosu. Samoregulacja i współregulacja w ramach europejskiego jednolitego rynku rozwinęła się zatem początkowo w dwóch obszarach: odniesienia do standardów, w celu uszczegółowienia dyrektyw dotyczących barier technicznych oraz autonomii dialogu społecznego uznanego w Traktacie z Maastricht.

3.2

Takie podejście zostało stopniowo rozwinięte również w innych dziedzinach poprzez wprowadzenie kodeksów postępowania i porozumień dobrowolnych: praw konsumentów, szczególnie w handlu elektronicznym (w zakresie np. informacji, oznakowania, bezpieczeństwa płatności), usługach, w tym również finansowych (np. wzajemne uznanie kwalifikacji) i ochronie środowiska (np. przestrzeganie standardów).

3.3

Porozumienie międzyinstytucjonalne (8) zawarte 16 grudnia 2003 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą a Komisją po raz pierwszy określało i organizowało samoregulację i współregulację w ramach jednolitego rynku. W związku z tym Komitet zwraca ze zdziwieniem uwagę na to, że partnerzy społeczni odgrywający istotną rolę przy opracowywaniu uregulowań prawnych nie zostali w tym przypadku zaproszeni do konsultacji

3.4

Jak pokazała baza danych Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego PRISM (9), przez ostatnie 10-15 lat, znacznie zwiększyło się wykorzystanie samo- i współregulacji na skalę europejską przez zainteresowane strony. Wśród tych inicjatyw, Obserwatorium Jednolitego Rynku zwróciło uwagę na:

3.5

Powodzenie samoregulacji i współregulacji zależy przede wszystkim od następujących czynników:

3.6

Samoregulacja i współregulacja mogą dostarczyć rozwiązań dla konkretnych przypadków, ale jest to wyłącznie uzupełnienie pracy ustawodawcy, który będzie nadal korzystał z najważniejszych przywilejów w ramach swojej misji — działalności w interesie publicznym. Dla uproszczenia otoczenia prawnego w pewnych dziedzinach byłoby pożądane, gdyby samoregulacja stała się bardziej rozpowszechniona w ramach europejskich organizacji zawodowych.

3.7

Rozwinięcie tych analiz i ustaleń można znaleźć w raporcie w sprawie obecnego stanu współregulacji i samoregulacji na jednolitym rynku (CESE 1182/2004 (10)), przyjętym przez EKES 10 lutego 2005 r.

4.1

Wniosek Komisji dotyczący nowelizacji kodeksu celnego Wspólnoty ma na celu uproszczenie obecnego ustawodawstwa i osiągnięcie większej harmonizacji i integracji. Skutkiem rozszerzenia będą zmiany zarówno w ustawodawstwie UE, jak i w praktykach celnych. Przepisy celne na zewnętrznych granicach UE różnią się od siebie w poszczególnych państwach członkowskich, zwłaszcza jeżeli chodzi o środki finansowe i osobowe, a nawet stopień dokładności kontroli. Powstaje zatem pytanie, uwypuklone jeszcze bardziej przez rozszerzenie, jak skuteczne są kontrole celne na poziomie europejskim, a co za tym idzie, na ile jednolity rynek jest wolny od nieuczciwej konkurencji, nielegalnego handlu i fałszerstwa. Warto byłoby rozważyć możliwość powstania celnego odpowiednika Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) w celu zabezpieczenia dochodów z ceł zewnętrznych i rolniczych opłat wyrównawczych. Jednym z zagrożeń jest możliwość utraty wzajemnego zaufania pomiędzy władzami celnymi, która mogłaby doprowadzić do ponownego wprowadzenia kontroli wewnętrznych we Wspólnocie, co byłoby niebezpieczne dla swobód jednolitego tynku wewnętrznego.

4.2

Jeżeli jednolity rynek ma właściwie funkcjonować, to system celny UE musi być zorganizowany skuteczniej i w bardziej jednolity sposób. Idealnym rozwiązaniem byłoby utworzenie służb celnych UE. Jednak jak dotąd, państwa członkowskie nie wykazały większego entuzjazmu w tym kierunku, przede wszystkim ze względu na brak wzajemnego zaufania w odniesieniu do służb celnych. W tym celu EKES postuluje stopniowe polepszanie współpracy pomiędzy władzami 25 państw członkowskich. Zwiększona liczba wspólnych programów szkoleniowych i wymian urzędników celnych jest konieczna do realizacji tego celu, jednak państwa członkowskie nie wykazują politycznej woli działań w tym kierunku.

5.1

Powinno się jak najszybciej określić i usunąć przeszkody naruszające zasadę jednolitego rynku (np. blokadę patentów wspólnotowych, podwójne opodatkowanie, umowy na zamówienia publiczne skonstruowane w sposób faworyzujący „potentatów krajowych” czy też rozdzielenie przepisów dotyczących własności intelektualnej) oraz wskazać te, które pozostaną ze względu na specyfikę poszczególnych państw członkowskich i do których trzeba będzie się dostosować (np. różnorodność kulturowa, specyfika językowa i różnice systemów podatkowych). Istniejący przy Komisji system SOLVIT nie jest jeszcze wystarczająco znany, jednak jego praca przynosi już efekty i powinno się go rozwinąć.

6.1

Małym przedsiębiorstwom jest szczególnie trudno funkcjonować ze względu na biurokrację i bariery handlowe. Wiele osób chce mieć łatwiejszy dostęp do jednolitego rynku, szczególnie w rejonach przygranicznych. Nie mają one możliwości dostępu do uproszczonego ustawodawstwa na skalę europejską.

6.2

EKES wezwał do tego, by uproszczony statut spółki europejskiej (European Company Statute (11)) był dostępny dla przedsiębiorstw każdej wielkości, co ułatwiłoby im funkcjonowanie w ramach jednolitego rynku. Obecnie przeprowadzane jest studium wykonalności, na podstawie którego Komisja podejmie decyzję, czy stosowny jest wniosek w tej sprawie i ewentualnie kiedy powinien on zostać sporządzony. (Komisja spodziewa się zakończyć studium do czerwca 2005 r.).

6.3

EKES oczekuje również postępowania wyjaśniającego w sprawie szeregu porozumień dotyczących podwójnego opodatkowania pomiędzy państwami członkowskimi, a także pomiędzy nimi a krajami trzecimi (12). Obecnie prowadzone jest postępowanie wyjaśniające, którego wynik wraz z możliwymi rozwiązaniami będzie przedstawiony później w ciągu roku.

7.1

We wszystkich państwach UE uznaje się, że postęp w dziedzinie jednolitego rynku umożliwił konsumentom dużo większy wybór, szczególnie towarów (w zakresie oferowanej różnorodności produktów i stosunku ceny do jakości). Poza przepisami UE chroniącymi interesy konsumentów w ostatnich latach rozwinęła się również samoregulacja dobrowolna i umowna, zwłaszcza w odniesieniu do handlu elektronicznego, bezpieczeństwa płatności, gwarancji, usług posprzedażnych i alternatywnych sposobów rozstrzygania sporów. Wśród dziedzin, które szczególnie wymagają poprawy, należy odnieść się przede wszystkim do analiz wpływu planowanych przepisów, realnego, ale nie kosztownego wdrażania zasady przezorności, skutecznej ochrony praw konsumentów ponad granicami i skutecznych mechanizmów pomocy w rozstrzyganiu sporów.

7.2

Należy pamiętać, że jednolity rynek ma jeszcze jeden cel: tworzenie miejsc pracy. Będzie to możliwe tylko wtedy, gdy podejmie się konkretne działania mające na celu usunięcie istniejących przeszkód. Po niedawnym rozszerzeniu jest to zdaniem Komitetu ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej, by w celu osiągnięcia prawdziwego efektu mnożnikowego, wprowadzić proaktywną politykę informacyjną wymagającą uczestnictwa władz państwowych państw członkowskich oraz by zapewnić, że państwa będą za to odpowiedzialne. Sieci informacyjne jak np. EURES i serwisy pomocnicze takie jak SOLVIT istnieją, ale z braku wsparcia i informacji nie są one dostatecznie wykorzystywane.

7.3

Tworzenie nowych miejsc pracy i mobilność pracowników są również celami jednolitego rynku, tak więc programy edukacyjne i szkoleniowe powinny być bardziej nastawione na przygotowanie do „gospodarki opartej na wiedzy”. Jednak podobnie jak w przypadku cytowanej w pkt 1.5 powyżej opinii EKES Komitet zwraca również i tutaj uwagę na to, że samo utworzenie rynku wewnętrznego nie rozwiąże problemów na europejskim rynku pracy i że — wręcz przeciwnie — konieczne będą również dodatkowe aktywne działania.

7.4

EKES w pełni wesprze Komisję w dążeniu do postępów w tych ważnych obszarach polityki i wyraża nadzieję, że rządy krajowe będą współpracować w celu przyspieszenia przyjmowania i realizacji swoich zobowiązań. EKES nie pochwala wprowadzonych przez „stare” państwa członkowskie ograniczeń dotyczących swobodnego przepływu pracowników z „nowych” państw członkowskich i wzywa do rewizji „okresów przejściowych”.

8.1

Usunięcie barier wymaga dynamicznej równowagi pomiędzy presją rynku, wzajemnym uznawaniem a harmonizacją. Oznacza to nowe partnerstwo pomiędzy instytucjami UE, państwami członkowskimi, dostawcami i odbiorcami usług w celu lepszej oceny istniejących barier, zapobieżenia powstawaniu nowych, koordynowania metod, uproszczenia przepisów, przewidzenia ewentualnych przekształceń i uwzględnienia globalizacji handlu.

8.2

Potencjał rynku usług jest w dużej mierze niewykorzystany ze względu na krajowe wymogi, które są niezgodne ze swobodnym przepływem usług. Ukończenie tworzenia jednolitego rynku w sektorze usług stało się niezbędne ze względu na: a) internacjonalizację handlu, wraz z aktualnymi negocjacjami na temat usług toczącymi się na forum Światowej Organizacji Handlu, b) euro, które zwiększyło konkurencję i potrzebę jednolitego rynku usług.

8.3

W konkretnym przypadku usług finansowych, takich jak ubezpieczenia i bankowość, powolny postęp, jaki osiągany jest w realizowaniu planu działań na rzecz usług finansowych oraz powolna realizacja celów strategii lizbońskiej mają miejsce, ponieważ niektóre państwa członkowskie ociągają się w obu tych dziedzinach. Zbyt często niektórzy szefowie rządów uzgadniają oświadczenia dotyczące polityki na szczytach Rady i ponaglają Komisję, by podejmowała działania, po czym zapominają o tym natychmiast po powrocie do kraju.

8.4

Jeśli chodzi o usługi finansowe, etap legislacyjny planu działań na rzecz usług finansowych zbliża się obecnie do zakończenia. Obecnie najważniejsze jest konsekwentne wdrażanie środków legislacyjnych na szczeblu krajowym.

8.5

Strategia ożywienia zaproponowana przez Komisję jest niezbędna. Wymaga to jednak uwzględnienia różnorodności zainteresowanych sektorów. Jednym ze sposobów poradzenia sobie z tą różnorodnością jest większe wykorzystanie profesjonalnej samo- i współregulacji na poziomie europejskim. Zainteresowane sektory gospodarki powinny podjąć nowe inicjatywy, tak, by mogły w pełni wziąć udział w tym procesie.

8.6

Opinia przyjęta 10 lutego 2005 r. zawiera komentarze Komitetu dotyczące wniosku w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług na rynku wewnętrznym (CESE 484/2004) (13).

9.1

Jednolity rynek, a wraz z nim rynek pracy, cały czas się rozwijają. Sposób przeprowadzania zmian jest ważnym wyzwaniem dla Komisji Europejskiej, a zwłaszcza dla partnerów społecznych.

9.1.1

Komisja powinna skupić się w swojej pracy na uproszczeniu, skonsolidowaniu i poprawie spójności istniejących przepisów prawa europejskiego, tak aby zarówno dostawcy jak i konsumenci mogli w pełni wykorzystać potencjał jednolitego rynku.

9.2

EKES ponagla również rządy państw członkowskich do wykazania woli politycznej poprzez stworzenie mechanizmów bliższej współpracy służb celnych.

9.3

Zdaniem EKES główną przeszkodę w osiągnięciu jednolitego rynku stanowią państwa członkowskie. Niektóre z nich wdrażają go opieszale, podczas gdy inne wprowadzają go w sposób nazbyt szczegółowy, budząc niechęć do jednolitego rynku oraz samej UE. Niektóre utrudniają ten proces np. poprzez uchwalanie ustaw zakazujących transgranicznych przejęć instytucji finansowych, takich jak banki. Inne pozwalają znacjonalizowanym gałęziom przemysłu dokonywać przejęć transgranicznych, nie pozwalając jednak na wzajemność. Umożliwienie w niektórych krajach znacjonalizowanym gałęziom przemysłu dostępu do nieograniczonych funduszy zakłóca konkurencję, a Komisja dotychczas niechętnie zajmowała się tym problemem.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/29

1.1

Komisja przedstawiła komunikat dotyczący zwiększania zaufania do elektronicznych rynków wymiany między przedsiębiorstwami (ang. „B2B e-markets”). W opinii Komitetu:

2.1

Komunikat Komisji w dużym stopniu opiera się na pracy grupy ekspertów, w której skład wchodzili przedstawiciele przemysłu oraz dostawcy działający na rynkach elektronicznych („grupa ekspertów”) (1). Komunikat dotyczy potrzeby zwiększenia zaufania do elektronicznych rynków wymiany między przedsiębiorstwami, w celu ograniczenia gospodarczego ryzyka wynikającego z nieuczciwych lub nielegalnych praktyk handlowych na takich rynkach. Elektroniczne rynki wymiany między przedsiębiorstwami mogą potencjalnie zwiększyć efektywność tych ostatnich, dzięki obniżeniu kosztów transakcji oraz zwiększeniu konkurencji. Większa efektywność zależy jednak w przeważającej mierze od woli uczestnictwa przedsiębiorców w takich rynkach. W celu usunięcia potencjalnych barier w wykorzystywaniu elektronicznych rynków wymiany między przedsiębiorstwami wynikających z braku zaufania, Komisja przewiduje podjęcie następujących działań:

2.2

Komunikat zachęci uczestników elektronicznych rynków wymiany między przedsiębiorstwami do prowadzenia bardziej intensywnego, wzajemnego dialogu odnośnie poszanowania zasad uczciwego handlu i wymogów bezpieczeństwa. W konsekwencji można się spodziewać usunięcia potencjalnych barier dla uczestnictwa w podobnych, elektronicznych formach handlu. Służby Komisji będą regularnie składać sprawozdania z postępów poczynionych w tym zakresie, na stronach internetowego portalu poświęconego europejskim, elektronicznym rynkom wymiany.

3.1

Elektroniczne rynki wymiany między przedsiębiorstwami zdefiniować można jako oparte na wykorzystaniu internetu platformy handlowe, za pośrednictwem których przedsiębiorstwa prowadzą wymianę towarów i usług. W oparciu o powyższą, raczej szeroką definicję, elektroniczne rynki wymiany między przedsiębiorstwami można podzielić na cztery kategorie, w zależności od typów oferowanych przez nie transakcji:

Liczba aktywnych rynków elektronicznych zmienia się w czasie i nie ustabilizowała się jeszcze. Szacuje się, że na całym świecie funkcjonuje obecnie około tysiąca rynków elektronicznych, co oznacza spadek o 20 % w stosunku do liczby sprzed dwóch lat [SEC (2004) 930].

4.1

Komunikat Komisji dotyczy kwestii „Zwiększenia zaufania do elektronicznych rynków wymiany między przedsiębiorstwami”. Rynki elektroniczne stanowią istotną część ogólnej dziedziny elektronicznej przedsiębiorczości (ang. „e-business”). Poniżej przedstawiono szereg ogólnych uwag dotyczących tej właśnie części.

4.1.1

Dobrze funkcjonujące rynki elektroniczne z zasady przyczyniają się do usprawnienia środowiska biznesowego. Przyniesie to długofalowe korzyści europejskiej przedsiębiorczości i rynkowi pracy. Zaostrzenie konkurencji zmobilizuje europejskie przedsiębiorstwa do poprawy wydajności. Dlatego też, EKES popiera działania korzystne dla rozwoju handlu elektronicznego. Stanowisko to wyrażano także w poprzednich komentarzach.

4.1.2

W opinii dotyczącej projektu dyrektywy w sprawie niektórych prawnych aspektów handlu elektronicznego (2), Komitet stwierdził, że niejasność przepisów prawnych hamuje rozwój handlu elektronicznego. Komitet przyjmuje z zadowoleniem fakt, że obecny komunikat ma na celu ich wyjaśnienie.

4.1.3

EKES w opiniach dotyczących komunikatów Komisji „Pomóc MŚP w komputeryzacji” (3) i „Stosowanie polityk dotyczących przedsiębiorczości elektronicznej w zmieniającym się środowisku: doświadczenia z inicjatywy” Go Digital „i przyszłe wyzwania” (4) wypowiadał się na temat starań Komisji dotyczących stymulowania rozwoju elektronicznej przedsiębiorczości. Komentarze te pozostają zasadniczo aktualne.

4.1.4

Elektroniczna przedsiębiorczość ma ogromne znaczenie dla przedsiębiorstw i sektora publicznego. Tworzy warunki dla większej konkurencyjności, handlu na całym rynku wewnętrznym oraz dla zapewnienia równych szans MŚP. Istotne jest wspieranie wykorzystania tej nowej technologii, zwłaszcza przez MŚP. Komitet przyjmuje z zadowoleniem i popiera działania Komisji w tej dziedzinie.

4.1.5

Komitet popiera także ustalenia grupy ekspertów ds. internetowych platform wymiany między przedsiębiorstwami. Dokonała ona gruntownej analizy w celu ustalenia występujących problemów. Jednakże nie do końca jednoznaczne jest stanowisko ekspertów odnośnie tego, w jakim stopniu MŚP uświadamiają sobie korzyści płynących z handlu elektronicznego. Na stronie 10 sprawozdania, eksperci stwierdzili bowiem, że „MŚP są ogólnie świadome i przekonane odnośnie korzyści płynących z handlu elektronicznego”,. natomiast na stronie 11, że „MŚP nadal wahają się przed całkowitym zaangażowaniem w handel elektroniczny”, co ma być spowodowane „brakiem świadomości odnośnie ryzyka i korzyści” Jednakże istotne jest odnotowanie różnicy zachodzącej pomiędzy elektroniczną przedsiębiorczością i handlem elektronicznym. Można stwierdzić, że MŚP mają świadomość ogólnych możliwości w zakresie wykorzystania technologii informatycznych, natomiast kwestia konkretnego udziału w handlu elektronicznym wydaje się im perspektywą bardziej odległą.

4.1.6

Chociaż przedsiębiorstwa świadome są możliwości, jakie niesie ze sobą elektroniczna przedsiębiorczość, i wiele z nich należy do czołówki, jeżeli chodzi o wykorzystywanie handlu elektronicznego, określone problemy w dalszym ciągu uniemożliwiają większości MŚP pełne uczestnictwo w „społeczeństwie elektronicznej przedsiębiorczości”. Problemy te mają szerszy wymiar i nie ograniczają się wyłącznie do handlu elektronicznego. Tym niemniej dotyczą one także tej dziedziny:

4.1.6.1

Komisja podjęła szereg inicjatyw na rzecz wsparcia wykorzystywania możliwości elektronicznej przedsiębiorczości przez MŚP. Komitet popiera te inicjatywy i zachęca Komisję do stworzenia nowych lub poprawy istniejących inicjatyw służących zaspokajaniu specyficznego zapotrzebowania MŚP na oprogramowanie i normy dostosowane do ich potrzeb.

4.1.7

EKES pragnie również szczególnie podkreślić potrzebę wzbudzania w MŚP zainteresowania pozyskaniem wiedzy na temat udziału w przedsiębiorczości elektronicznej. Obszary handlu i przedsiębiorczości elektronicznej rozwijają się w szybkim tempie. Godnym uwagi wydaje się nakłonienie MŚP do stałego pogłębiania wiedzy na ten temat.

4.1.7.1

Powyższe uwagi są zgodne z zaleceniami przedstawionymi w niedawnej opinii Komitetu w sprawie kształcenia ustawicznego (5). EKES zalecał tam rozbudowę programów kształcenia ustawicznego skierowanych do obecnie czynnych zawodowo obywateli oraz bezpośrednie skojarzenie tych programów z budowaniem gospodarki opartej na wiedzy. EKES jest szczególnie zainteresowany umożliwieniem dostępu do programu małym i średnim przedsiębiorstwom.

5.1.1

W swoim końcowym sprawozdaniu grupa ekspertów dokonała podziału na różne formy platform wymiany. Komitet popiera stanowisko ekspertów, że „niewłaściwe byłoby skoncentrowanie się wyłącznie na rynkach elektronicznych”. Istnieje szereg różnych metod uczestnictwa w „społeczeństwie elektronicznej przedsiębiorczości”. Poszczególne spółki mają odmienne potrzeby i zasady prowadzenia działalności. Jak zauważa grupa ekspertów „problemy MŚP dotyczą najczęściej rynków elektronicznych, a w szczególności aukcji odwrotnych — ta specyficzna forma internetowej platformy wymiany między przedsiębiorstwami … przyciąga największą uwagę.”

5.1.2

Jednakże w chwili obecnej Komitet chciałby również zwrócić uwagę na dwie dyrektywy dotyczące zamówień publicznych, przewidziane do wprowadzenia do ustawodawstwa krajowego w najbliższym czasie. Dyrektywy te wprowadzają nowe metody składania zamówień publicznych drogą elektroniczną. Fakt, iż procedury zamówień publicznych mogą stymulować użytkowanie nowych kanałów elektronicznych, mimo możliwych różnic we wdrożeniu dyrektyw w poszczególnych państwach, stanowi rzecz jasna dużą wartość dla przedsiębiorczości. Komisja zainicjowała również „plan działania w celu wdrożenia ram prawnych dla elektronicznych zamówień publicznych”, który odgrywa istotną rolę w zaznajamianiu MŚP z przedsiębiorczością elektroniczną.

5.1.3

Komitet zgadza się z opinią, że rynki elektroniczne kryją w sobie szczególny potencjał, dlatego racjonalne jest udzielanie im wsparcia. Komitet przyjmuje komunikat z zadowoleniem. Zarazem uznaje jednak, że brak dostatecznego zaufania, choć jest czynnikiem ważnym, nie stanowi jedynej przyczyny ostrożnej postawy MŚP odnośnie rynków elektronicznych oraz ogólnie, szerszej koncepcji internetowych platform wymiany między przedsiębiorstwami.

5.1.3.1

Jak stwierdza grupa ekspertów, „Polityka przedsiębiorczości może odegrać użyteczną rolę ułatwiając MŚP przygotowanie na nowe wyzwania związane z internetowymi platformami wymiany, poprzez wspieranie przejrzystości rynku, interoperacyjności oraz uczciwości. … władze publiczne nie powinny promować wybranych form handlu elektronicznego, lecz przyjąć postawę neutralną odnośnie różnych kanałów sprzedaży i funkcji internetowych platform wymiany. Stwierdzono, że niezbędne są dalsze działania, szczególnie w zakresie kształtowania świadomości, przejrzystości rynku, standaryzacji oraz budowania zaufania.”

5.1.3.2

W ogólnym ujęciu, internetowe platformy wymiany między przedsiębiorstwami należy wzbogacić o informacje przekazywane przez MŚP. Im bardziej zaawansowane są platformy, tym większa zachodzi potrzeba ustanowienia standardów. Tymczasem proces ich tworzenia jest daleki od końca, a kiedy już zostaną stworzone, potrzebne będzie jeszcze odpowiednie oprogramowanie do ich wykorzystywania, dostosowane do potrzeb MŚP.

5.1.3.3

Brak standardów dotyczy nie tylko kwestii technicznych, lecz także interfejsu użytkownika. Ze względu na ilość platform wymiany oraz mnogość wykorzystywanych w nich języków, nie może dziwić, że MŚP podchodzą do nich z rezerwą. Dziedzina ta powinna zostać poddana gruntownej analizie przez organy odpowiedzialne za standaryzację oraz Komisję, zwłaszcza, jeśli ma służyć do wspierania handlu transgranicznego. Dotyczy to również standaryzacji klasyfikacji i sformułowań produktów lub usług, w którym to obszarze stałe wysiłki Systemu Standaryzacji Społeczeństwa Informacyjnego (CEN/ISSS) są wspierane przez EKES.

5.1.3.4

MŚP mają do pewnego stopnia utrudniony dostęp do aukcji elektronicznych i innych rynków elektronicznych ze względu na skalę prowadzonych przetargów. Przy dużych zamówieniach potencjał dostaw MŚP jest ograniczony. Na ten aspekt należy zwrócić uwagę zwłaszcza w przypadku zamówień publicznych.

5.1.3.5

Inne kwestie, które mogą przeszkodzić w wykorzystywaniu internetowych platform wymiany to zróżnicowanie krajowych przepisów i metod wdrożenia dyrektyw UE. Z punktu widzenia harmonizacji, godne ubolewania jest to, że wiele dyrektyw pozwala na wybór rozwiązań na szczeblu krajowym, co powoduje największe problemy w zakresie podpisu elektronicznego. Komitet przyjmuje z zadowoleniem i mocno popiera inicjatywę Komisji odnośnie poddania analizie obowiązujących przepisów.

5.2.1

Poszczególne internetowe platformy wymiany między przedsiębiorstwami odpowiadają różnym potrzebom. Rynki elektroniczne służą zazwyczaj osiąganiu „najniższych cen”. W wielu przypadkach nie jest to jednak czynnik najistotniejszy. Dostawy just-in-time, koszty serwisu oraz koszty dostosowania do potrzeb klienta są często równie, jeżeli nie bardziej, istotne. Czynniki te trudno uwzględnić w mniej lub bardziej zautomatyzowanych rynkach elektronicznych, co może po części tłumaczyć stosunkowo powolne rozpowszechnianie bardziej zautomatyzowanych wersji rynków elektronicznych.

5.2.2

MŚP nie konkurują często wyłącznie „najniższą ceną”, lecz także elastycznością i zdolnością dostosowania do potrzeb klienta. W przypadku MŚP, ważną rolę odgrywają relacje osobiste. Wykorzystanie rynków elektronicznych oznacza przyjęcie nowej „kultury biznesowej”, na co MŚP nie zawsze są przygotowane. Anonimowość internetu może odstraszać MŚP. Również opory natury psychologicznej mogą stanowić przyczynę podchodzenia z rezerwą do wykorzystywania bardziej zaawansowanych rynków elektronicznych. Okoliczności te muszą znaleźć wyraz w kodeksach postępowania.

5.2.3

W trakcie dyskusji dotyczącej reguł konkurencji na elektronicznych rynkach wymiany między przedsiębiorstwami, zwraca się uwagę na problem tzw. „efektów sieci”, które mogą pozwolić operatorowi sieci na uzyskanie pozycji dominującej. Jest kwestią dyskusyjną, jaką wagę należy przywiązywać do tego problemu. W większości wypadków, ryzyko nadużywania takiej dominującej pozycji wydaje się ograniczone. Jednakże Komitet popiera analizowanie tej kwestii przez Komisję, co pozwoli na dostrzeżenie ewentualnych nadużyć związanych z silną pozycją. Równocześnie usilnie zaleca, by nie wprowadzać w tej dziedzinie szczegółowych regulacji dotyczących rynków elektronicznych. Regulacje dotyczące rynków elektronicznych, powinny w możliwie najszerszym stopniu odpowiadać przepisom przyjętym dla rynków tradycyjnych. Przepisy i zalecenia powinny pozostać neutralne z punktu widzenia technologii i mechanizmów świadczenia usługi.

5.3.1

Komitet popiera Komisję odnośnie zachęcania zainteresowanych stron do uzgodnienia lub przeglądu kodeksów postępowania. Pragnie także wyrazić poparcie dla koncepcji grupy ekspertów, dotyczącej wykorzystania list kontrolnych.

5.3.2

Komisja stwierdza w komunikacie (str. 4), że wiele przedsiębiorstw może „uznawać za trudne rozróżnienie, w jakim przypadku dochodzi do zmiany pozycji rynkowej, które należy z przyczyn gospodarczych zaakceptować, a kiedy w grę wchodzą nieuczciwe praktyki, niezgodne z przepisami prawnymi kodeksu postępowania”. Przy wprowadzaniu nowych modeli prowadzenia działalności gospodarczej, rynek często potrzebuje czasu by się do nich dostosować. Uwaga Komisji jest niewątpliwie słuszna i należy w większym stopniu skoncentrować się na próbach objaśniania nowych mechanizmów rynkowych.

5.3.3

Nawet, jeżeli część dostawców może mieć negatywne podejście do aukcji odwrotnych, stanowią one niewątpliwie narzędzie o dużym potencjale w zakresie obrotu towarami niskoprzetworzonymi (bardzo dokładnie określonymi produktami, o niedużym udziale usług dodanych i trudnymi do przypisania konkretnej marce). Komitet popiera stanowisko Komisji, że niezbędne są bardziej rygorystyczne przepisy odnośnie takich aukcji, niezależnie od tego czy prowadzone są elektroniczne czy też innymi metodami.

5.3.4

Kwestia zaufania może dotyczyć wielu aspektów:

Należy uwzględnić zarówno powyższe jak i pozostałe aspekty zaufania.

5.4

Podsumowując, Komitet akceptuje wszystkie najważniejsze wnioski zawarte w komunikacie. Jednakże uważa za istotne uznanie faktu, że wspieranie wykorzystania internetowych platform wymiany między przedsiębiorstwami a zwłaszcza rynków elektronicznych jest elementem istotnym, lub nawet niezbędnym, ale nie wyczerpuje wachlarza niezbędnych środków. Do pozostałych należą standardy, właściwe oprogramowanie, kształtowanie świadomości oraz przepisy na szczeblu krajowym i UE.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/33

1.1

Propozycje Wspólnoty Europejskiej odnośnie ochrony zdrowia publicznego i środowiska naturalnego koncentrują się obecnie wokół trzech istniejących od dawna instrumentów legislacyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (dyrektywa Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r.), odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania preparatów niebezpiecznych (dyrektywa Rady 88/379/EWG z dnia 7 czerwca 1988 r. zastąpiona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 99/45/EWG z dnia 31 maja 1999 r.) oraz w sprawie wprowadzania do obrotu i stosowania niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (dyrektywa 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r).

1.2

W następnych latach zostały one utrzymane i rozszerzone kolejnymi dyrektywami EWG i WE zmieniającymi legislacyjną zawartość instrumentów oraz poprzez dostosowanie do postępu technicznego treści różnych załączników, które określały, oprócz innych wymagań technicznych, testy laboratoryjne, jakie należy przeprowadzić, szczegóły zagrożeń i środki bezpieczeństwa, jakich należy użyć, oraz właściwości chemiczne, numer WE, oznaczenie numeryczne CAS, numer indeksu i zastosowanie odnośnych substancji.

1.3

Dyrektywy te, z późniejszymi zmianami, maja także na celu utrzymanie wewnętrznego rynku odnośnych substancji i preparatów i dlatego muszą być zgodne ze sobą i z innymi instrumentami legislacyjnymi dotyczącymi poszczególnych sektorów (np. pestycydy lub kosmetyki) lub wspierającymi konkretne programy działania (np. plany działania Unii na rzecz walki z rakiem).

1.4

Obecny wniosek jest dwudziestą dziewiąta zmianą dyrektywy Rady 76/769/EWG. Jest on realizacją i logiczną konsekwencją (przypadkowo także) dwudziestego dziewiątego dostosowania do postępu technicznego załącznika I do dyrektywy Rady 67/548/EWG dyrektywą Komisji 2004/73/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r.

1.5

Dostosowania do postępu technicznego ustanowione w dyrektywie Komisji 2004/73/WE obejmują aktualizacje załącznika I do dyrektywy Rady 67/548/EWG dla określonych substancji, odnosząc się do ich klasyfikacji, pakowania i etykietowania, tak aby odzwierciedlić najnowsze dane naukowe oraz załącznika V tej samej dyrektywy, tak aby zmienić metody ustalania właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji i preparatów w celu ograniczenia do minimum liczby zwierząt użytych w celach eksperymentalnych.

1.6

Dyrektywa Komisji 2004/73/WE wprowadzająca te zmiany została opublikowana w kwietniu 2004 r. (Dz. U. L 152 1-311). Kilka substancji zostało sklasyfikowanych lub na nowo sklasyfikowanych jako rakotwórcze, mutagenne lub substancje toksyczne ze względu na zagrożenie rozrodczości (tzw. CMR-y lub substancje c/m/r). Stwierdzono, że przewidziane środki są zgodne z opinią Komitetu w sprawie dostosowania do postępu technicznego dyrektywy w sprawie zniesienia barier technicznych w handlu niebezpiecznymi substancjami i preparatami. W takich przypadkach, nie ma wymogu wcześniejszego przedstawienia opinii w sprawie wniosku Komisji przez Parlament Europejski lub przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny.

1.7

Na podstawie innej dyrektywy Rady 94/60/WE (wcześniejsza, czternasta zmiana dyrektywy Rady 76/769/EWG), substancji c/m/r nie można stosować w substancjach lub preparatach wprowadzanych do sprzedaży w powszechnym obrocie. Wynika stąd, że niezbędny jest środek wykonawczy, tzn. obecny wniosek w sprawie dodania tych substancji do załącznika 1 dyrektywy Rady 76/769/EWG. Zgodnie z art. 95 Traktatu, w tym przypadku należy zastosować procedurę współdecydowania z udziałem Parlamentu Europejskiego i trzeba zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

1.8

Na przestrzeni roku 2004 Komisja przeprowadziła konsultacje z kilkoma organizacjami reprezentującymi odpowiednie zainteresowane podmioty, w tym CEFIC, CONCAWE, Eurometaux i BLIC (reprezentujące przemysł chemiczny, naftowy, metalurgiczny i gumowy w Europie), a także BEUC (reprezentujący konsumentów w Europie) oraz z ekspertami z państw członkowskich.

2.1

Wniosek zakłada dodanie 346 pozycji zawierających substancje sklasyfikowane na nowo lub przeklasyfikowane na podstawie dyrektywy Komisji 2004/73/WE w dodatku do załącznika I do dyrektywy Rady 76/769/EWG. Jednak 304 z nich już podlegają ograniczeniom sprzedaży w powszechnym obrocie z powodu ich wcześniejszego sklasyfikowania jako substancje c/m/r kategorii 1 lub 2. A zatem, jedynie 42 substancje będą podlegały ograniczeniom sprzedaży w powszechnym obrocie po raz pierwszy.

2.2

Wiele spośród 42 substancji podlegających po raz pierwszy ograniczeniom, stosuje się jako surowce lub półprodukty w syntezie substancji organicznych lub znajdują one szczególne zastosowania profesjonalne. W trakcie konsultacji nie przedstawiono dowodów na to, że są one stosowane w substancjach lub preparatach wprowadzonych na rynek z przeznaczeniem do sprzedaży w powszechnym obrocie ani też, że są tu potrzebne jakiekolwiek odstępstwa.

2.3

Spośród 304 obecnie przeklasyfikowanych substancji, 145 zostanie przesuniętych jako rakotwórcze z kategorii 2 do kategorii 1. Będzie to wymagało dokonania dwóch poprawek dla każdej substancji, tzn. dodania substancji do jej nowej kategorii i usunięcie z obecnej kategorii. „Uwagi” towarzyszące każdej pozycji także wymagają kilku zmian.

2.4

Wniosek ma także na celu utrzymanie wewnętrznego rynku a jednocześnie zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia konsumentów i środowiska naturalnego. Oczekuje się, że koszty będą niskie, w związku z ograniczonym używaniem tych substancji przez ogół społeczeństwa. Jednakże z uwagi na to, że używania substancji c/m/r przez ogół społeczeństwa nie da się odpowiednio kontrolować innymi środkami, proponowane ograniczenie sprzedaży jest jedynym dostępnym rozwiązaniem.

2.5

Państwa członkowskie będą miały dwanaście miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy na przyjęcie i opublikowanie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych dla zastosowania się do tej dyrektywy.

3.1

Podobnie jak to miało miejsce w przypadku wcześniejszych zmian dyrektywy Rady 76/769/EWG, niniejszy wniosek dotyczy pewnej liczby, w tym przypadku bardzo dużej liczby nie powiązanych ze sobą substancji. Obejmują one strumienie paliw węglowodorowych, pestycydy i fungicydy, chemikalia ogólnoprzemysłowe oraz surowce lub półprodukty chemii nieorganicznej i organicznej.

3.2

W przeciwieństwie do niedawnych zmian, to nie ustawodawstwo pierwotne oddziałuje na te produkty. Niniejszy wniosek jest jedynie niezbędną konsekwencją zmian w ich klasyfikacji i etykietowaniu jakie zostały już zaproponowane i wprowadzone na podstawie dyrektywy Rady 2004/73/WE. Dlatego też wszelkie problemy dotyczące ważności klasyfikacji powinny były zostać rozwiązane wcześniej i nie można do nich wracać na tym etapie.

3.3

Komisja dołożyła jednak, na ile było to możliwe, starań, aby ograniczenia sprzedaży w powszechnym obrocie w wyniku sklasyfikowania lub przeklasyfikowania substancji jako substancje c/m/r nie zwiększyły znacząco kosztów ponoszonych przez producentów. Wniosek ten potwierdzają zapytania skierowane bezpośrednio do CONCAWE (organizacji firm przemysłu naftowego) w odniesieniu do strumieni paliw węglowodorowych umieszczonych w wykazie i do CEFIC (Europejskiej Rady Przemysłu Chemicznego) w odniesieniu do dwóch ftalanów umieszczonych w wykazie (ftalan butylobenzylu — BBP i ftalan diizopropylu — DIPP)

3.4

Potwierdzenie braku tego wpływu jest trudniejsze w przypadku pestycydów i fungicydów występujących pod nazwami handlowymi (Benomyl, Azafenidin, Dinocap, Linuron) lub jako chemikalia nieorganiczne (chlorek kadmu) z uwagi na brak informacji o obecnych producentach w Europie, o ile w ogóle producenci tacy istnieją. Przeszukiwanie zasobów internetowch wskazuje, że w większości przypadków zagrożenia są już dobrze znane, a zatem znowu należy przyjąć, że produkty można wycofać ze sprzedaży w powszechnym obrocie bez wywierania niekorzystnego wpływu na użytkowników, to znaczy, że odpowiednie zamienniki są łatwo dostępne.

3.5

Wniosek podkreśla także pewne ogólne trudności ze zrozumieniem i stosowaniem obecnego prawa unijnego w odniesieniu do tzw. „substancji”. Wiele spośród „substancji” wymienionych w tym miejscu i ujętych w pierwotnym wykazie „substancji istniejących” EINECS, zostało sklasyfikowanych odpowiednio jako „substancje UVCB” tzn. złożone mieszaniny o znanym lub nieznanym składzie, zdefiniowane w opracowaniu naukowym opublikowanym w 1999 r. a następnie wspomniane w przypisie na str. 18 „Podręcznika decyzji w sprawie realizacji szóstej i siódmej zmiany dyrektywy 67/548/EWG” opublikowanego przez Europejskie Biuro Substancji Chemicznych w 2002 r. Oczywiście, nie są to proste substancje, jak się powszechnie uważa, a ponadto, w tym szczególnym przypadku, niewiele z nich znajduje się obecnie w obrocie. Potwierdza to pogląd Komisji przedstawiony po pierwszej publikacji wykazu EINECS, że „EINECS zawyżył czterokrotnie liczbę substancji o znaczeniu handlowym”, tzn., że na rynku występowało wówczas w znaczących ilościach ok. 25 tys. „substancji”. Przypuszczalnie niektóre z nich zostały obecnie zastąpione przez ok. 5 tys. „nowych substancji” umieszczonych na Europejskiej Liście Notyfikowanych Substancji Chemicznych (ELINCS) — czemu towarzyszą podobne problemy ze zdefiniowaniem i określeniem — co daje łącznie ok. 30 tys. substancji występujących na rynku w 2005 r. Liczba ta jest bardziej przystępna niż często cytowane 100 tysięcy, ale w przypadku przynajmniej połowy tych substancji nadal pozostaje zagadnienie dostępu szerokiego ogółu oraz specjalistów do danych już zebranych (lecz nie aktualizowanych regularnie) oraz problemy odpowiednich władz państw członkowskich z określeniem, czy dana substancja jest „istniejąca” czy „nowa”, a jeśli tak, to którą procedurę regulacyjną należy wobec niej zastosować.

3.6

Biorąc pod uwagę fakt, iż propozycja znana jako REACH obejmuje istniejące ustawodawstwo, zależy od niego i ma z nim wspólne płaszczyzny, problemami tymi należy się zająć tak szybko, jak to możliwe. Prawdopodobnie będą potrzebne dodatkowe środki a ich pozyskanie powinno nastąpić możliwie najwcześniej.

4.1

EKES popiera zawarte w tym wniosku ograniczenia we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji. Są to niezbędne i pożądane następstwa decyzji w sprawie klasyfikacji, pakowania i etykietowania, które już zostały podjęte przez służby Komisji wspólnie z ekspertami z państw członkowskich i po ich przedyskutowaniu z dostawcami oraz innymi zainteresowanymi podmiotami.

4.2

Jednakże, tak jak w przypadku poprzednich zmian dyrektywy Rady 76/769/EWG, EKES żałuje, że umieszczono w jednym tekście nie powiązane ze sobą produkty, co w innych okolicznościach mogłoby wymagać szczególnych i ciągłych zmian, aby móc sprostać zewnętrznej rzeczywistości. Nie sprzyja to dobremu, stosowanemu w odpowiednim czasie, skutecznemu a przede wszystkim przejrzystemu zarządzaniu.

4.3

Złożony i, jak się wydaje, przypadkowy charakter wykazów substancji zamieszczonych w załączniku do niniejszego wniosku i do dyrektywy Rady 2004/73/WE sugeruje, że obecnie należy zwrócić uwagę na poprawę jakości i dostępności aktualnie posiadanych danych, przed ich zapisaniem w istniejącej, rozbudowanej bazie. Jeżeli uda się usprawnić system, przy zastosowaniu najlepszych współczesnych technologii i technik rozpowszechniania danych, wówczas korzyści z programu REACH w odniesieniu do gromadzenia i udostępniania danych ważnych dla ochrony ludzkiego zdrowia i środowiska naturalnego staną się bardziej oczywiste.

4.4

REACH ma także uprościć istniejący system, a przez to przynieść korzyści wszystkim zainteresowanym podmiotom. Z pewnością jest na to miejscu. Przede wszystkim, system REACH, niezależnie od jego postaci, nie może przyczyniać się do zwiększenia już i tak znacznej złożoności a tym samym także pewnej nieprzejrzystości procesu.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/36

1.1

Pierwsze regulacje wspólnotowe w zakresie rozmiarów opakowań jednostkowych (1) pochodzą z roku 1975. Zawierają one przepisy dotyczące zarówno wymogów metrologicznych (2), jak i rozmiarów opakowań produktów płynnych. Dwadzieścia lat później zespół powołany w ramach inicjatywy SLIM-IV (Simpler Legislation for the Internal Market — prostsze prawo na rynku wewnętrznym) i złożony z osób wyznaczonych przez państwa członkowskie oraz przedstawicieli interesariuszy wskazanych przez Komisję zalecił uregulowanie rozmiarów opakowań (3):

„ze względu na skomplikowanie przepisów (około 40 produktów, złożoność niektórych szeregów rozmiarów itp.), zmiany zaszłe w zwyczajach i preferencjach konsumenckich w okresie przejściowym oraz wątpliwą zasadność dalszego utrzymywania tego typu legislacji. Ponadto kolejne nowelizacje dyrektywy oraz rozszerzenie zakresu przedmiotowego dyrektywy z 1975r. w sprawie opakowań jednostkowych poważnie utrudniły stosowanie tego zestawu przepisów (…). Stosowanie dyrektyw okazało się trudne, m.in. z powodu różnorodności zasad i praktyk w zakresie rozmiarów opakowań: niektórym z nich nadano moc obowiązkową (np. w przypadku wina), inne pozostały fakultatywne. Ponadto, ze względu na fakultatywny charakter przepisów wspólnotowych, państwa członkowskie zachowały prawo do ustalania rozmiarów opakowań na szczeblu krajowym. Różnorodność istniejących przepisów doprowadziła do rozczłonkowania rynku wspólnotowego na poszczególne rynki krajowe. Istniejące już zamieszanie pogłębiło dodatkowo pojawienie się nowych rodzajów i form opakowań oraz nowych produktów oraz trudności z ich wpasowaniem w istniejące szeregi rozmiarów opakowań”.

2.1

U zarania Wspólnoty Europejskiej w latach sześćdziesiątych XX w. różnice w przepisach krajowych regulujących nomimalne ilości (4) produktów w opakowaniach jednostkowych (tj. rozmiary pudełek, paczek czy butelek) uznawano za poważną przeszkodę w swobodnym przepływie towarów pomiędzy państwami członkowskimi. Doszło zatem do harmonizacji tych rozmiarów na mocy przepisów wspólnotowych.

2.2

Jednocześnie pojawiały się obawy, by nie narzucać nowych zasad wspólnotowych przedsiębiorstwom działającym wyłącznie na rynkach krajowych i nie zamierzającym eksportować swych wyrobów do innych państw członkowskich. Harmonizacji nadano zatem charakter fakultatywny: państwa członkowskie przyjęły zasady wspólnotowe, zachowując jednak możliwość utrzymania w mocy swych obowiązujących przepisów na rynkach krajowych. Swoboda obrotu przysługiwać miała tylko towarom spełniającym wymogi wspólnotowe.

2.3

Dla niektórych rodzajów produktów (np. wina i wódki) wprowadzono jednak całkowitą harmonizację. Wszystkie podmioty działające w tych branżach zostały zobowiązane do przestrzegania ustalonych przez Wspólnotę rozmiarów opakowań, zniesiono natomiast krajowe przepisy regulujące te kwestie.

2.4

Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci w branży opakowań zaszły poważne zmiany m.in. demograficzne, zmniejszyła się także liczebność gospodarstw domowych, wzrosło spożycie produktów porcjowanych, a wzrost zamożności i wyrafinowania konsumentów pociągnął za sobą zwiększony popyt na szeroki wybór produktów i opakowań. Jednocześnie w sprzedaży detalicznej dla konsumentów dominację zdobyły super- i hipermarkety; zapotrzebowanie na zmiany ze strony konsumentów zmusza przemysł do zwiększania konkurencyjności i rozwiązań innowacyjnych w skali ogólnoświatowej.

2.5

Nowe akty prawne w dziedzinie ochrony konsumentów zbierają w jeden spójny korpus elementy dotychczasowych regulacji w zakresie rozmiarów opakowań jednostkowych. Nowe prawo ochrony konsumentów opracowane jest z myślą o zakazaniu przedsiębiorstwom stosowania nieuczciwych praktyk w stosunkach z konsumentami; ustanawia ono również na ogół spójny i wyczerpujący system informacji konsumenckiej, obejmujący znakowanie produktów i porównywanie cen za jednostkę miary. W tym świetle obowiązujące przepisy w zakresie rozmiarów opakowań są postrzegane jako przynoszące efekt przeciwny do zamierzonego.

2.6

W ramach programu SLIM-IV zadanie przejrzenia przepisów regulujących rozmiary opakowań i sformułowanie zaleceń w tej dziedzinie powierzono zespołowi złożonemu z osób wyznaczonych przez państwa członkowskie oraz przedstawicieli zainteresowanych podmiotów wskazanych przez Komisję. Potrzebę przeglądu tych przepisów uwydatnił wyrok w sprawie Cidrerie-Ruwet (5); Europejski Trybunał Sprawiedliwości zastosował w nim zasadę wywiedzioną z orzecznictwa „Cassis de Dijon”, orzekając, iż państwa członkowskie muszą dopuścić na swój rynek produkty, które zostały wytworzone i wprowadzone na rynek zgodnie z prawem w innym państwie członkowskim, o ile w grę nie wchodzą względy nadrzędnego interesu publicznego. Trybunał zasugerował, iż trudno dopatrywać się takich względów w przypadku rozmiarów opakowań.

2.7

Zalecenia sformułowane w wyniku tego przeglądu zawarte zostały w opracowaniu roboczym, które w dniach 8 listopada 2002 r. — 31 stycznia 2003 r. DG ds. Przedsiębiorstw poddała publicznej konsultacji w internecie z konsumentami, producentami i detalistami (w 11 wersjach językowych). Następnie powstała analiza oddziaływania, a w ślad za nią –projekt dyrektywy ustanawiającej zasady dotyczące nominalnej zawartości produktów w opakowaniach jednostkowych, uchylającej dyrektywy Rady 75/106/EWG (6) i 80/232/EWG (7) oraz nowelizującej dyrektywę Rady 76/211/EWG (8).

2.8

Do głównych instrumentów w dziedzinie ochrony konsumentów należą:

Dyrektywa 2000/13/WE w sprawie etykietowania i prezentacji środków spożywczych (art. 2), dyrektywa Rady 84/450/EWG w sprawie reklamy wprowadzającej w błąd (zmieniona dyrektywą 97/55/WE w celu włączenia do niej reklamy porównawczej), zostanie znowelizowana przez COM(2003) 356 końcowy z 18.6.2003: wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w stosunkach przedsiębiorców z konsumentami na rynku wewnętrznym, dyrektywa 98/6WE w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom (cena za kilogram/litr): ceny jednostkowe, których podawanie jest obowiązkowe dla wszystkich produktów w supermarketach.

3.1

Nowa dyrektywa uchyla przepisy dotyczące rozmiarów opakowań i zakazuje państwom członkowskim ustanawiania w tej dziedzinie własnych przepisów w obrębie rynków krajowych, odmiennych od przepisów wspólnotowych. Utrzymane zostają wyłącznie (oprócz ilości bardzo małych oraz hurtowych) przepisy wspólnotowe obowiązujące obecnie w odniesieniu do win i wódek, cukru białego i kawy rozpuszczalnej. Kolejnym wyjątkiem są aerozole, które będą nadal podlegać obowiązującym obecnie przepisom ochrony konsumentów w ramach norm bezpieczeństwa i higieny. Tę dziedzinę ma jednak uregulować nowa dyrektywa, aktualnie w trakcie rozpatrywania; wraz z jej przyjęciem zostaną one wyłączone z zakresu przedmiotowego dyrektywy w sprawie opakowań jednostkowych.

3.2

Akt stanowiący przedmiot niniejszej opinii zajmuje się wyłącznie uregulowaniem rozmiarów opakowań i zawartości, a nie wymogami metrologicznymi, które zostaną objęte kolejnym projektem legislacyjnym.

3.3

Rozpatrywany wniosek ma na celu:

3.4

Obowiązujące przepisy z dziedziny ochrony środowiska nie mają większego znaczenia dla rozmiarów opakowań i odwrotnie — rozmiary opakowań nie mają większego znaczenia dla prawa ochrony środowiska. Obowiązujące przepisy w dziedzinie ochrony środowiska powinny pozostać w mocy; projektowana dyrektywa nie powinna utrudnić pełnego, prawidłowego wdrożenia prawa ochrony środowiska, a w szczególności przepisów chroniących przed zwiększaniem się masy odpadów, nakazujących jak najoszczędniejsze używanie opakowań.

3.5

Dążąc do umożliwienia przedsiębiorstwom przystosowania się do deregulacji, a także biorąc pod uwagę przeciętną długość cyklu inwestycyjnego w przypadku urządzeń pakujących, termin wdrożenia deregulacji ustalono na 20 lat.

4.1

Nominalna zawartość ilościowa opakowań jednostkowych (mówiąc „nominalna” mamy na myśli zadeklarowaną zawartość, a „ilościowa” — rzeczywistą zawartość produktu w opakowaniu) wynika wyłącznie z rozmiarów pojemnika czy opakowania. Komitet z zadowoleniem odnotowuje zapowiadaną korektę wymogów metrologicznych dotyczących ilości (kontroli ilościowej zawartości), uznając ją za istotny element ochrony konsumentów i przemysłu europejskiego.

4.2

Komitet z uznaniem przyjmuje postawę Komisji, która przeprowadziła publiczne konsultacje oraz dialog z interesariuszami; odnotowuje, że Komisja wzięła pod uwagę różne sektory — m.in. wina i wódki, cukru i kawy. Zwiększenie konkurencyjności i rozwiązań innowacyjnych przemysłu europejskiego jest kluczowym warunkiem rozwoju, a program SLIM- IV sprzyja tym wysiłkom.

4.2.1.

Europejska Organizacja Producentów Alkoholu (CEPS) sporządziła osobny komentarz dla Komisji i wskazuje na dalsze zagadnienia dotyczące ochrony konsumentów, cen jednostkowych i możliwości zniesienia obowiązkowego prawodawstwa dotyczącego napojów wysokoprocentowych w ciągu 20 lat, zauważając słusznie, że prawodawstwo ich dotyczące powinno być poddane przeglądowi przed upływem 20 lat.

4.3

Należy w dyrektywie zaznaczyć wyraźnie, że górną granicą pojemności opakowań wody mineralnej powinno być 10 litrów. Są dowody na to, że powyżej tej granicy może dochodzić do pogorszenia jakości wody mineralnej i powstania zagrożenia zdrowia konsumentów.

4.4

Nowa dyrektywa stwarza szersze pole manewru dla innowacji, badań rynkowych oraz możliwości rozwoju, co sprzyja rozszerzaniu oferty dla konsumentów.

4.5

Należy jednak pamiętać, że oznaczanie ceny jednostkowej nie jest powszechnie stosowane w całej Europie, i że na półkach sklepowych ceny jednostkowe często bywają oznaczane drobnym drukiem. Rozmiar czcionki w oznaczeniu ceny jednostkowej ustalany jest przepisami krajowymi i niejednokrotnie nie sprzyja on konsumentom. Nie rozwiązuje to też problemów obywateli niewidomych, niedowidzących, słabo piśmiennych lub nie posługujących się językiem danego kraju, zwłaszcza zaś tych, którzy przywykli do kupowania produktów w tych samych opakowaniach o standardowych rozmiarach.

4.6

Organizacje konsumenckie zwracały uwagę na fakt, że nadmierne różnice w rozmiarach opakowań mogą dezorientować niektórych konsumentów. Niektóre opakowania wprawdzie nie wprowadzają umyślnie w błąd, lecz jednak sprawiają wrażenie większej pojemności. Trudności te rozwiąże wyraźne i czytelne znakowanie opakowań, w tym oznaczenie ceny jednostkowej oraz rozmiaru opakowania w sklepie, wraz z dalszym ustawodawstwem kontrolującym opakowania wprowadzające w błąd. Należy również położyć większy nacisk na natychmiastowe działania w obszarach, gdzie prawodawstwo chroniące konsumentów jest naruszane lub nie istnieje. Należy mocniej podkreślić te kwestie w dyrektywie i rozważyć ją głębiej z metrologicznego punktu widzenia.

4.7

Organizacje konsumenckie wyrażają poważne obawy, że swoboda ustalania rozmiarów opakowań umożliwi podwyższanie cen sprzedaży produktów pod pretekstem zmiany wielkości opakowania; zjawisko to byłoby podobne do tych, z którymi miano do czynienia przy okazji wprowadzania euro (w strefie euro) oraz przejścia na rozmiary opakowań ustalane w systemie metrycznym (w Wielkiej Brytanii). Komitet wnosi więc o to, by w ramach wewnętrznych procedur monitoringowych przy zbieraniu danych odnotowywano związek zmian rozmiarów opakowań z wszelkimi zmianami cen jednostkowych produktów.

4.8

Obowiązujące przepisy ochrony środowiska nie mają wpływu na dyrektywę; możliwe jest natomiast, że wzrost liczby małych opakowań spowoduje zwiększenie całkowitego wolumenu opakowań, a przez to wzrost ilości odpadów — zużytych opakowań.

4.9

Niezależnie od tego, czy rozmiary opakowań zostaną ostatecznie uregulowane, bezwzględnie konieczne jest osiągnięcie założonych celów dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Należy ponownie przekazać to przesłanie wszystkim państwom członkowskim oraz przemysłowi, a także apelować bezpośrednio do konsumentów, by domagali się od sprzedawców detalicznych zmniejszenia ilości opakowań.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/39

1.1

Występując z niniejszym wnioskiem (COM(2004) 470 końcowy z dnia 14 lipca 2004 r.), Komisja dąży do zapewnienia kontynuacji programów Media Plus (1) i Media Training (2), uwzględniając wyniki ich oceny średniookresowej w połączeniu z działaniami przygotowawczymi „i2i audiovisual: rozwój a sektor audiowizualny” (3), wynikami szerokich konsultacji publicznych przeprowadzonych od maja do sierpnia 2003 r. oraz analizą wpływu zawierającą ocenę przeprowadzoną w lipcu 2004 r. przed rozpoczęciem realizacji programu (4).

1.2

Komisja uważa, że sektor audiowizualny jest niezwykle istotnym elementem przynależności i kultury europejskiej, i że może on odgrywać wyjątkową rolę w budowaniu europejskiej tożsamości kulturowej. Stwierdza jednak, że sektor ten jest rozdrobniony i pomimo faktu, iż odzwierciedla to istotną różnorodność kulturową, stanowi to przeszkodę dla europejskiego przemysłu audiowizualnego w osiągnięciu rzeczywistej konkurencyjności wobec importowanej produkcji pozaeuropejskiej zarówno na wewnętrznym rynku unijnym, jak i na rynku światowym.

1.3

Za pomocą programu Media 2007, wykorzystując doświadczenia zdobyte w poprzednich programach, Komisja ma na celu ożywienie prywatnych inwestycji w sektorze audiowizualnym, by umożliwić przedsiębiorstwom działającym w tym sektorze, szczególnie MŚP, zwiększenie konkurencyjności i stabilności finansowej.

1.4

W celu osiągnięcia synergii oraz uniknięcia biurokratycznych przeszkód i powielania biurokratycznych procedur, Komisja pragnie prowadzić pojedynczy program obejmujący fazę przed- i poprodukcyjną, koncentrujący się w szczególności na dystrybucji na skalę europejską.

1.5

W skrócie, konkretne cele tego programu stanowią:

1.6

W załączniku do wniosku Komisja opisuje szczegółowo każdy z celów operacyjnych, dokonuje ich podziału i omawia w przypadku każdego z nich działania, które należy podjąć, przygotowania do ich realizacji, wymagające zastosowania instrumenty oraz środki finansowe przeznaczone na każdy z nich. Pośród wielu różnych form działań realizacyjnych, na szczególną uwagę zasługuje utworzenie według nowego schematu sieci MEDIA Desks i MEDIA Antennae, posiadających szeroki zakres możliwości i zadań.

1.7

Pod koniec wniosku znajduje się szczegółowy opis budżetu obejmującego siedmioletni okres trwania programu, wyszczególniający wszystkie środki finansowe przeznaczone na każde z planowanych działań. Budżet na zainicjowanie realizacji programu wynosi 1055 mln euro.

2.1

Jak zaznaczono powyżej, niniejszy wniosek kontynuuje podejście przyjęte po raz pierwszy przez programy Media (1991/1995) (5), Media II — Rozwój i Dystrybucja (1996/2000) (6), Media Plus (7), Media Training (8) i Media Training (2001-2005) (9), które zostały zespolone w jeden program.

2.2

W tym kontekście warto przywołać główne wnioski płynące z opinii przyjętych przez EKES w sprawie tych programów.

2.2.1

Pod koniec opinii EKES-u w sprawie wniosków na temat MEDIA II — Training (1996/2000) oraz MEDIA II — Rozwój i Dystrybucja (1996/2000) (10) (COM(94) 523 końcowy), EKES zwrócił uwagę na konieczność „ograniczenia ryzyka nienależytego wykorzystania środków finansowych”, potrzebę określenia z wyprzedzeniem kryteriów, „które zagwarantują jak największą możliwą efektywność programów i ich finansowania” oraz potrzebę lepszego zdefiniowania „kryteriów i instrumentów ułatwiających określenie podmiotów mogących skorzystać z finansowania i gwarantujących maksymalną przejrzystość”.

2.2.2

W swej opinii na temat wniosków dotyczących MEDIA Training (2001/2005) oraz MEDIA PLUS — Rozwój, Dystrybucja i Promocja (2001/2005) (11) (COM(1999/658 końcowy), EKES, udzielając poparcia dla wniosków Komisji, jednocześnie z żalem stwierdzał, że „nie uwzględniały one faktu, iż znaczenie europejskiego przemysłu audiowizualnego nie wiąże się jedynie z jego płaszczyzną dotyczącą przedsiębiorczości, ale także z jego rolą jako środka promowania naszej kultury i wartości demokratycznych”.

2.2.3

EKES podkreślił również potrzebę „dokonania oceny miejsc pracy, do których stworzenia mogłoby się przyczynić (...) zastosowanie” (zaproponowanych środków) i zalecił, by takie środki aktywnie promowały „większy udział kobiet, (...) gwarantujący, że (...) będą one lepiej reprezentowane w sektorze audiowizualnym”.

2.2.4

EKES przyznał również, iż brakuje bodźców zachęcających „niezależne przedsiębiorstwa (europejskie) do dostępu do rynku” oraz do „publicznego dostępu do europejskiego dorobku audiowizualnego” poprzez jego przetworzenie na format cyfrowy. Wystąpił także z sugestią zainicjowania „projektów pilotażowych (...) w ramach inicjatywy e-Europa”, manifestując tym samym swoje poparcie dla idei wspierania umieszczania napisów na filmach obcojęzycznych oraz, wyrażając żal z powodu skromności przyznanych środków, ponowił również propozycję powołania Europejskiej Agencji Społeczeństwa Informacyjnego, która „przyczyniałaby się do koordynowania różnych inicjatyw w dziedzinie konwergencji multimediów” i z zadowoleniem przyjął wiadomość o założeniu Funduszu Gwarancyjnego jako środka promocji sektora audiowizualnego (12).

2.2.5

Wreszcie, w opinii na temat wniosków dotyczących rozporządzenia i decyzji w sprawie przedłużenia do 2006 r. programów Media Training i Media Plus (13) (COM(2003) 188 końcowy i COM(2003) 191 końcowy), EKES, krytykując fakt, iż Komisja nie była w stanie przedstawić z wyprzedzeniem nowych wieloletnich programów dla sektora audiowizualnego:

2.3

Poddając rozwadze omawiany wniosek, Komitet przeanalizuje istotę dokonanych obserwacji oraz zaleceń w celu upewnienia się, w jakim stopniu zostały one uwzględnione i czy są nadal aktualne.

3.1

EKES wyraża zadowolenie z powodu inicjatywy Komisji, która w dużym stopniu uwzględnia różnorakie sugestie i zalecenia EKES-u omówione w poprzednich opiniach.

3.2

Za szczególny przykład może posłużyć fakt, iż nowy program MEDIA skonstruowany jest w sposób upraszczający strukturę działań wspólnotowych na rzecz sektora audiowizualnego poprzez wprowadzenie jednego zintegrowanego programu wdrażanego w fazie przed- i poprodukcyjnej (MEDIA 2007) zamiast dwóch obecnie prowadzonych programów (MEDIA Plus i MEDIA — Training).

3.3

Za kolejny przykład może posłużyć fakt, iż nowy program bierze pod uwagę również uprzednio podkreślane przez EKES priorytety horyzontalne, takie jak:

3.4

EKES zauważa również i wyraża zadowolenie z powodu logicznego i usystematyzowanego opracowania programu wstępnego, w szczególności zaś ze sposobu przygotowania załącznika dotyczącego budżetu i wpływu finansowego.

3.5

Ponadto, EKES zauważa, że w uzasadnieniu Komisja nie była w stanie zgodnie ze swym zamierzeniem rozważyć bardziej szczegółowo roli, którą przemysł może odegrać w trwałym rozwoju europejskiego sektora audiowizualnego i kinematograficznego jako środka przekazu dla kultury europejskiej i obywatelskiego poczucia przynależności do Europy. Dla EKES najważniejsze jest jednak, żeby europejskie wartości kulturowe zawsze były chronione oraz żeby różnorodność i pluralizm były zagwarantowane we wszystkich audiowizualnych środkach przekazu, a troska o to powinna być obecna we wszystkich inicjatywach Komisji w ramach niniejszego programu.

3.5.1

W tym kontekście EKES pragnie w szczególności zwrócić uwagę Komisji na konieczność wsparcia inicjatyw w celu zapobiegania zbyt dużej koncentracji w przemyśle, szkodzącej pluralizmowi i różnorodności, a potencjalnie wzmożonej w wypadku wprowadzania nowych technologii, gdyż mogłoby to mieć efekty negatywne dla produkcji i dystrybucji. EKES pragnie również podkreślić konieczność zagwarantowania poszanowania praw autorskich i zwalczania piractwa przy równoczesnej konsolidacji środków przeciwdziałających pewnym praktykom antykonkurencyjnym.

3.5.2

Z tego samego powodu EKES bardzo pozytywnie odnosi się do Komunikatu Komisji dotyczącego kontynuacji jego komunikatu w sprawie pewnych aspektów prawnych związanych z produkcjami kinematograficznymi i innymi produkcjami audiowizualnymi (14) oraz popiera przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę wniosku dotyczącego zalecenia w nim zawartego, jak zaznaczono we wcześniejszej opinii. (15)

3.6

EKES uważa, że zdefiniowanie w decyzji głównych koncepcji leżących u podstaw programu, w szczególności tych, które są szczególnie ważne w jego kontekście, takich jak koncepcja niezależnego producenta, ułatwiłoby zrozumienie programu MEDIA 2007, choć przyznaje także, że takie koncepcje pojawiają się również w innych dokumentach wspólnotowych, i że takie definicje są tradycyjnie objaśniane w „wytycznych” dotyczących wdrożenia programu.

3.7

Zauważywszy, że pomiędzy poszczególnymi wersjami językowymi wniosku dotyczącego decyzji przedstawionego przez Komisję występują różnice, EKES zdecydowanie zaleca, by te rozbieżności zostały zidentyfikowane i usunięte w ostatecznych wersjach tekstu.

3.8

Wreszcie EKES, przyznając z jednej strony, że środki przeznaczone na planowane działania i ich podział na przestrzeni lat raczej nie skłaniają do jakichkolwiek dodatkowych uwag, uważa również, że należy wziąć pod uwagę implikacje wynikające z uwag ujętych poniżej w „uwagach szczegółowych” i zaleca, by przy dokonywaniu oceny średniookresowej poddać pod należytą rozwagę, czy przyznane środki są wystarczająco duże, by zrealizować cele programu.

4.1

EKES przywołuje i potwierdza ponownie niektóre względy strategiczne wyszczególnione w swej opinii z dnia 24 września 2003 r. (16), ponieważ uważa, że wniosek dotyczący decyzji ze strony Komisji nadal nie zawiera wystarczającego omówienia niektórych aspektów związanych z potrzebą, by nowy program:

4.2

EKES przywołuje ponownie swoje zalecenie by, jak zaznaczono w opinii z dnia 15 września 2004 r. (17), większy nacisk położyć na szkolenia z zakresu nowych technologii i na nowe wymogi w zakresie gromadzenia, katalogowania, konserwacji oraz odnawiania produkcji filmowych i telewizyjnych, a także w zakresie zarządzania bazami danych i w zakresie ujednoliconych metod przechowywania produkcji w wysokiej jakości formacie cyfrowym.

4.3

EKES uważa, iż pomimo faktu, że wśród celów programu znajdują się konkretne bodźce dla MŚP, powinny się one bardziej przekładać na przyznane środki finansowe, tak by umożliwić bardziej efektywne i konsekwentne wsparcie; w równej mierze chodziłoby więc o wsparcie dla wprowadzania nowych technologii cyfrowych w kinach i w internecie oraz o wsparcie dla nowych inicjatyw z zakresu innowacji technologicznych.

4.4

W sprawie zarządzania programem MEDIA 2007, EKES zauważa, że Komisja założyła niedawno agencję wykonawczą zajmującą się zarządzaniem działaniami wspólnotowymi w dziedzinie edukacji oraz w sferze audiowizualnej i kulturalnej (18), na okres od 1 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2008 r., z możliwością dokonania modyfikacji bądź poszerzenia zadań agencji w ramach programów nowej generacji, co także objęłoby zarządzanie programem MEDIA 2007.

4.4.1

Wziąwszy jednak pod uwagę, że zgodnie z warunkami zawartymi w ust. 7 uzasadnienia, Komisja „przekaże zarządzanie programem agencji wykonawczej” — co przywołują ponownie ust. 5.3 załącznika i ust. 6.1.1 „interwencja finansowa” wyszczególniający również środki finansowe, które mają zostać przyznane tej agencji wykonawczej — po rozważeniu celów i zadań tej agencji omówionych w art. 4 wcześniej wspomnianej decyzji, EKES usilnie nalega, by Komisja w szczegółowy i jasny sposób wskazała (a) konkretne zadania agencji w zakresie zarządzania programem Media 2007 zgodnie z postanowieniami art. 4 ust. 2, art. 4 ust. 3 oraz art. 4 ust. 4, a także (b) sposób podziału kompetencji z innymi organami wspólnotowymi odpowiadającymi za realizację, doradztwo oraz ocenę programu MEDIA 2007 i/lub sposób przejęcia tych kompetencji.

4.4.2

W szczególności rozważyć należy konieczność zapewnienia agencji wykonawczej zasobów ludzkich specjalizujących się w tej konkretnej dziedzinie sektora audiowizualnego, natomiast decyzja pomija ten temat.

4.4.3

Uwagę należy poświęcić zapewnieniu, by zintegrowane zarządzanie tym programem zostało odpowiednio zagwarantowane przez agencję, w tenże sposób unikając konfliktu kompetencji, pozytywnego bądź negatywnego, pomiędzy organami zaangażowanymi w definiowanie celów strategicznych programu i jego zarządzanie.

4.4.4

Powinno się również jasno określić, jaki organ bądź organy przejmą zadania agencji, jeżeli w trakcie trwania programu nic nie będzie wskazywało na to, że agencja może nadal zagwarantować skuteczne i pozbawione zakłóceń zarządzanie programem bez proponowania alternatywnych rozwiązań.

4.5

W kwestii wsparcia finansowego, a także wobec utrzymywania się rozdrobnienia europejskiego rynku audiowizualnego i wobec przekładania się heterogeniczności kulturowej na rozziew pomiędzy (a) krajami cechującymi się niewielką zdolnością produkcji audiowizualnej i/lub ograniczonym obszarem językowym lub geograficznym oraz (b) krajami cechującymi się większą zdolnością produkcyjną (19), EKES uważa, że bez względu na ograniczenia narzucone przez prawo konkurencji, przy definiowaniu wytycznych do programu Komisja mogłaby uwzględnić rzeczywistą sytuację panującą w niektórych państwach członkowskich i regionach, którym w widoczny sposób nie udało się rozwinąć pełnego potencjału przemysłu audiowizualnego.

4.6

W odniesieniu do działań informacyjnych, EKES w pełni popiera opcję strategiczną Komisji polegającą na wzmacnianiu istotnych kompetencji Media Desks i Media Antennae, jak zostało to omówione w ust. 2.2 „Media Desks i Media Antennae” rozdziału 2 załącznika do niniejszej decyzji. EKES proponuje więc, by Komisja dostosowała brzmienie art. 12 do szerszego zakresu zadań wymienionych we wspomnianym już ustępie znajdującym się w załączniku (20) i zapewniła MEDIA Desks odpowiednie dofinansowanie, by mogły one właściwie wypełniać swoje zadania.

4.7

Komitet pragnie również podkreślić potrzebę, by art. 13 ust. 2 wniosku jasno wyrażał obowiązek zagwarantowania przez Komisję zgodności i komplementarności pomiędzy programem Media 2007, a programami i działaniami przedsięwziętymi w sektorze audiowizualnym jako część współpracy wspólnotowej z krajami trzecimi i z kompetentnymi organizacjami międzynarodowymi, jak postanowiono w art. 9 ust. 2 decyzji Rady z dnia 20 grudnia 2000 r. w sprawie programu MEDIA Plus (21).

4.8

EKES uważa również, że uwzględniając przewidywany okres trwania programu (7 lat) oraz naturalny sposób rozwoju rynku i technologii, wskazane byłoby zmodyfikowanie kalendarza ocen omówionego w art. 14 ust. 3 decyzji, przyśpieszając między innymi datę pierwszego sprawozdania ze śródokresowej oceny wyników oraz jakościowych i ilościowych aspektów realizacji tego programu. W ten sposób wnioski płynące z oceny mogłyby zostać także wykorzystane do ewentualnej modyfikacji celów operacyjnych i modyfikacji działań pozostających jeszcze do wykonania.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/44

1.1

Europejscy detaliści, w odpowiedzi na zmiany społeczne i gospodarcze, które dokonały się w ostatnich 20 latach, w szczególności na zmianę potrzeb konsumentów, stworzyli system wielkich detalicznych sieci handlowych. Posunięcie to miało na celu ułatwienie zakupów konsumentowi poprzez zgromadzenie szerokiego asortymentu artykułów spożywczych wraz z innymi towarami pod jednym dachem. Z punktu widzenia marketingu, wielkie detaliczne sieci handlowe stawiają sobie za cel przyciągnięcie coraz większej liczby konsumentów dzięki atrakcyjnej prezentacji towaru i oferowaniu go po konkurencyjnej cenie. Sektor spożywczy przeszedł największe zmiany, co wynika z jego wielkości i znaczenia. Zmiany te miały też największy wpływ na konsumentów. W Zjednoczonym Królestwie 80 % produktów spożywczych kupuje się w sklepach należących do wielkich sieci handlowych. Odsetek ten należy do jednych z największych w Unii Europejskiej. Supermarkety i hipermarkety oferują klientom ponad 20 000 linii produktowych.

1.2

Na przestrzeni lat wielkie detaliczne sieci handlowe przyniosły kupującym znaczące korzyści w zakresie asortymentu produktów i konkurencyjnych cen. W szczególności wielkie detaliczne sieci handlowe zapewniają klientom szeroki wybór różnorodnych produktów spożywczych, a dodatkowo oferują dużą ilość bezpłatnych miejsc parkingowych. Są przystosowane zarówno dla dzieci, jak i dla osób niepełnosprawnych. Niektóre świadczą usługi bankowe i restauracyjne, udostępniają również pojemniki do recyklingu. Wiele prowadzi sprzedaż przez internet oferując dostawę w najbliższej okolicy. Możliwość dokonania zakupów na cały tydzień w jednym miejscu i po konkurencyjnych cenach stanowi o atrakcyjności supermarketów i wyjaśnia wzrost udziału wielkich sieci handlowych w ogólnym rynku spożywczym.

1.3

W większości nowych państw członkowskich wielkie detaliczne sieci handlowe mają mniejszy udział w rynku niż w pozostałych krajach członkowskich, jednakże ich udziały w rynku szybko rosną.

Duże detaliczne sieci handlowe działają w różnych strukturach handlowych:

1.4

Jednak udział w rynku wielkich detalistów różni się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich. Na Węgrzech trzech największych detalistów stanowi 29 % rynku spożywczego w kraju. W Wielkiej Brytanii trzech największych detalistów kontroluje 60 % rynku spożywczego, podczas gdy w Irlandii wskaźnik ten sięga 66 %. Wskaźniki udziału trzech największych detalistów w rynku produktów spożywczych dla następujących państw członkowskich wynoszą: Polska — 14,2 %, Czechy — 25,4 %, Słowacja — 42,6 %, Słowenia — 77,3 %. W ostatnich 10 latach daje się zaobserwować na detalicznym rynku spożywczym tendencję do dominacji coraz mniejszej liczby wielkich detalistów. Przeciętnie sprzedaż żywności stanowi 70 % rynku spożywczego. (Źródło: GfK Consumer Scan/Household Panel).

2.1

Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego, wykorzystując dane zgromadzone przez firmę AC Nielsen, wybrała koszyk paneuropejskich (1) markowych wyrobów dostępnych w 14 krajach UE w okresie od września 2002 r. do października 2003 r., a następnie porównała ich ceny. Poniższy indeks cenowy ukazuje, iż ceny różniły się znacznie w badanych krajach. Przyjmując średnią unijną jako 100, najniższe oraz najwyższe ceny w oznaczonych państwach członkowskich kształtowały się następująco:

2.2

Paneuropejskie markowe towary, jak te wymienione powyżej, są w dużej mierze rozpoznawalne wśród konsumentów na terenie całej UE.

Ceny różnią się jeszcze bardziej w przypadku marek rodzajowych i produktów niemarkowych. Także w ich przypadku nie da się wskazać oczywistej reguły wyjaśniającej różnice cenowe pomiędzy państwami członkowskimi:

2.3

O ile powyższe różnice cen produktów markowych i niemarkowych dają nam pogląd na obecną sytuację, o tyle regularne monitorowanie cen pozwoliłoby również ustalić czy ceny tych towarów upodabniają się z czasem do siebie, co powinno mieć miejsce w przypadku w pełni funkcjonującego rynku wewnętrznego. Dyrekcja Generalna ds. rynku wewnętrznego przyjmuje, iż przy sprawnie działającym rynku wewnętrznym różnice cenowe nie powinny być aż tak duże. W podobnym badaniu przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych różnice cenowe okazały się mniejsze niż w 14 krajach Unii.

2.4

Istnieje wiele powodów różnic cenowych: zróżnicowane koszty operacyjne, takie jak koszty pracy, transportu oraz wywozu odpadów, wielkość sklepu i wielkość obrotu, podatki lokalne i poziom konkurencyjności cen zarówno po stronie nabywców, jak i sprzedawców. Różnice preferencji i upodobań konsumentów (w dużej mierze uzależnione od obyczajów kulturowych) mogą także odegrać istotną rolę. Należy również wziąć pod uwagę warunki panujące na miejscowym rynku, np. gęstość zaludnienia, klimat czy ukształtowanie łańcucha dostaw.

3.1

W ciągu ostatnich pięciu lat najwięksi detaliści w branży spożywczej reklamowali się sloganami w rodzaju „codziennie niskie ceny”, „więcej za twoje pieniądze”, „dobre jedzenie kosztuje mniej”, „pomagamy ci redukować codzienne wydatki”. Nadal twierdzi się, iż wielkie detaliczne sieci handlowe sprzyjają konsumentom poprzez obniżanie bezzasadnie wysokich cen. Jest to oczywiste, ponieważ konsumenci przywiązują dużą wagę do ceny. Teoretycznie powinna być to dobra wiadomość dla konsumentów, szczególnie na krótką metę. Należy jednak wziąć pod uwagę długofalowe konsekwencje. Rolnikom należy zaoferować rozsądną zapłatę, aby zagwarantować ciągłość dostaw wysokiej jakości artykułów żywnościowych, które produkowane są w dobrych warunkach ekologicznych. Także wszyscy, którzy biorą udział w procesie przetwórczym oraz ci, którzy zajmują się dystrybucją, muszą odnotować rozsądny zysk.

3.2

Brytyjski supermarket ASDA (własność amerykańskiego giganta Wal-Mart) z polityki obniżania cen uczynił misję natury filantropijnej deklarując: „naszym celem jest uczynienie towarów i usług bardziej dostępnymi dla każdego”. Ta nowa filozofia wydaje się promować możliwie najniższe wydatki na żywność. W wielu wypadkach, wielkie sieci detaliczne chciałyby przekonać nas w swoich reklamach, że najważniejszą rzeczą w przypadku żywności jest jej cena. Odsetek dochodów gospodarstw domowych przeznaczany na produkty spożywcze nadal spada w całej Europie (patrz: załącznik 1).

3.3

Tradycyjnie, detaliczne sieci handlowe prowadziły najbardziej agresywne promocje cenowe na podstawowe produkty, które działają jako „generatory handlu”, gdyż trzeba je często kupować, jednocześnie podwyższając marże na innych towarach, czego konsumenci nie są świadomi. W niektórych państwach członkowskich takie „generatory handlu” sprzedawane są często poniżej kosztów. Sprzedaż żywności poniżej kosztów jest zakazana w niektórych państwach członkowskich, np. w Belgii, Francji, Irlandii, we Włoszech, w Luksemburgu, Portugalii, jak również w Hiszpanii i Grecji pod specjalnymi warunkami.

3.4

Sprzedaż poniżej kosztów i agresywna polityka cenowa może prowadzić ostatecznie do praktyk antykonkurencyjnych.

4.1

Rosnący sektor wielkich detalicznych sieci handlowych stworzył w całej UE tysiące miejsc pracy, z czego wiele to stanowiska nisko opłacane, często w niepełnym wymiarze godzin. W ostatnio opublikowanym badaniu na stronie internetowej Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy („Stosunki pracy w sektorze detalicznym, październik 2004, studium porównawcze” (Industrial Relations in the Retail Sector, October 2004, Comparative Study)) okazało się, iż około 60 % pracowników detalicznych stanowią kobiety, a odsetek młodych i słabo wykwalifikowanych pracowników jest wysoki. Płace są relatywnie niskie, a odsetek pracowników weekendowych i pracujących w niepełnym wymiarze godzin wysoki. W branży tej zachodzą istotne zmiany strukturalne, włącznie z procesami koncentracji i dywersyfikacji. Nacisk kładzie się na restrukturyzację, deregulację i redukcję zatrudnienia. Inną cechą charakterystyczną jest duża różnica w zarobkach między kobietami a mężczyznami. Wynika to z liczebnej przewagi kobiet na stanowiskach o niepełnym wymiarze godzin oraz ich koncentracji na posadach o niższym statusie.

4.2

Wielkie detaliczne sieci handlowe zatrudniają ludzi na wielu stanowiskach, ale obsługa kas i półek sklepowych to często pracownicy otrzymujący najniższe wynagrodzenie na skali płac. Zależnie od sytuacji na rynku pracy w danym państwie członkowskim, ich pensje kształtują się na poziomie najniższego wynagrodzenia lub tylko nieco powyżej.

4.3

Elastyczne godziny pracy mogą być odpowiednie dla studentów i osób pracujących w niepełnym wymiarze godzin oraz dla pracowników tymczasowych i dla tych, którzy mają zobowiązania rodzinne lub inną pracę. Bardzo ważną kwestią jest zapewnienie, by osoby takie nie były w żaden sposób dyskryminowane.

4.4

Europejskie sklepy należące do wielkich sieci handlowych muszą ewoluować w kierunku wysokiej jakości obsługi klienta świadczonej przez wykwalifikowany personel pracujący w bezpiecznych i dobrych warunkach. Ciągła koncentracja sektora wielkich detalicznych sieci handlowych prowadzi do powstawania nowych strategii konkurencyjnych (np. wojny cenowe) oraz poważnych nacisków na kontrolę kosztów włącznie z kosztami pracy, deregulacji czasu pracy oraz dłuższej pracy wieczorami i w weekendy.

4.5

Podczas gdy ceny żywności obniżono poprzez konkurencyjną politykę cenową, zwiększoną wydajność zakupów, administracji, procedur magazynowania, marketingu oraz wysoką jakość artykułów żywnościowych, „w rzeczywistości tania żywność oznacza tanią pracę i musimy zacząć zdawać sobie z tego sprawę, kiedy zachęcamy supermarkety do wzajemnej rywalizacji cenowej.” Profesor Tim Long, Thames Valley University.

4.6

Ponadto w przypadku importu z krajów Trzeciego Świata nie powinniśmy ignorować istniejących tam warunków pracy.

5.1

W całej Europie gwałtownie wzrosła koncentracja w spożywczym handlu detalicznym. W latach 1993–2002, udział w rynku pięciu głównych detalistów w sektorze spożywczym wzrósł średnio o 21,7 % osiągając średnią 69,2 % w 15 krajach UE. W 2002 r. udział ten wynosił od 37 % we Włoszech, 52,7 % w Grecji, do 94,7 % w Szwecji (źródło: raport London Economics 2003 dla Departamentu Środowiska Wielkiej Brytanii).

5.2

W niektórych państwach członkowskich zarówno strona kupująca, jak i sprzedająca są w równym stopniu skoncentrowane. W innych zaś grupy kupujące reprezentowane są przez niezależnych (formalnie rzecz ujmując) detalistów (np. dobrowolny łańcuch dostaw) i dlatego na szczeblu krajowym nabywcza część rynku jest bardziej skoncentrowana niż część zajmująca się sprzedażą.

5.3

Hipermarkety rozwijają usługi i różnorodność produktów, podczas gdy dyskonty będą nadal specjalizować się w sektorze spożywczym. Koncentrując się na niskich cenach, być może zaoferują z czasem produkty lepszej jakości po możliwie najniższych cenach.

5.4

Najnowsza tendencja w sektorze owocowo-warzywnym odchodzi od podejścia marketingu towarowego. Sieci handlowe pragną skoncentrować swoje zakupy na kilku wybranych dużych dostawcach, którzy mogą współpracować z nimi przez cały rok. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stwierdził w poprzedniej opinii (2), iż: „duży wybór świeżych warzyw i owoców jest szczególną zaletą hipermarketów. Z drugiej strony, zaletą targów odbywających się raz w tygodniu jest dobra jakość, świeżość, duży wybór, solidność i interpersonalne kontakty.”

5.5

Sieci handlowe sprzyjały konsolidacji w obszarze dostawców towarów, a zwłaszcza produktów żywnościowych. Jednym z obszarów, gdzie sytuacja taka miała miejsce jest obszar dostawców chleba. Zwłaszcza w Irlandii i Wielkiej Brytanii konkurencja cenowa w sprzedaży chleba doprowadziła do zamknięcia wielu piekarni, przez co rynek jest obecnie zdominowany przez kilka największych piekarni. Umożliwiło to supermarketom zaopatrzenie konsumentów w tani chleb o obniżonej wartości odżywczej. Chleb o wyższej wartości odżywczej jest nadal dostępny po wyższej cenie.

5.6

Wiele supermarketów założyło piekarnie we własnych budynkach. Zamrożone ciasto z wytwórni przywożone jest do sklepu i następnie wypieka się z niego produkt końcowy.

6.1

W swoim raporcie z 2003 r. London Economics stwierdza, iż nie wydaje się, aby w 2001 r. któreś z państw członkowskich miało systematycznie najwyższą różnicę między ceną zbytu u rolnika a ceną detaliczną. Na ogół rozpiętość cen wynosi od jedno- do pięciokrotności ceny zbytu u rolnika. W przypadku chleba, którego głównym składnikiem jest pszenica, rozpiętość cen na linii gospodarstwo rolne-konsument może być trzydzieści razy większa od ceny zbytu u rolnika, co odzwierciedla duży odsetek udziału kosztów innych niż rolne w produkcji chleba.

6.2

W 2001 r. rozpiętość cen na linii gospodarstwo-konsument dla jagnięciny wzrosła w Wielkiej Brytanii oraz Irlandii, a zmniejszyła się we Francji i Niemczech. W przypadku owoców i warzyw rozpiętość ta nie wykazuje znaczących zmian, jedynie niewielką tendencję zniżkową. Rynki hurtowe owoców i warzyw wykazują od pewnego czasu tendencję zniżkową, podczas gdy rynek transakcji natychmiastowych pełni nadal ważną rolę, jeśli chodzi o świeże produkty, co często prowadzi do dużych fluktuacji cenowych wynikających z warunków pogodowych i zaopatrzeniowych. Kupujący z wielkich sieci ostatnio przerzucają się na okresowe lub roczne kontrakty zawierane z niewielką ilością dostawców, aby zapewnić stabilność sektorowi świeżych produktów oraz zmniejszyć koszty. Ustabilizuje to rozpiętość cen na linii gospodarstwo-konsument. Wojny cenowe oznaczać mogą, iż najważniejsi dostawcy będą pobierać niższe marże i zostaną narażeni na zwiększone koszty.

6.3

Jeśli siła nabywcza wielkich sieci handlowych prowadzi do zmniejszenia cen dla ich dostawców i jeśli ceny te przejdą na konsumentów, wówczas procent marży przeznaczony dla rolników niekoniecznie musi spaść, jednak faktyczna cena zbytu u rolnika będzie niższa i w ten sposób rolnik może mieć niższe zyski lub nie mieć ich w ogóle.

6.4

W ankiecie przeprowadzonej przez National Farmers Union (Krajowy Związek Zawodowy Rolników) w Wielkiej Brytanii w 2002 r. koszyk produktów spożywczych składający się z wołowiny, jaj, mleka, chleba, pomidorów i jabłek kosztował w supermarkecie średnio 55 euro, rolnik zaś otrzymywał ok. 16 euro, co stanowi poniżej 1/3 wartości detalicznej. W odniesieniu do pojedynczych towarów, rolnik otrzymywał 26 % ostatecznej ceny detalicznej wołowiny, 8 % ceny chleba i 14 % ceny bekonu.

6.5

W latach 1990–2002, indeks cen producenta (wartość realna) dla wszystkich produktów rolnych spadł w 15 krajach UE o 27 %. W tym samym czasie cena produktów rolnych (wartość nominalna) pozostała zasadniczo stabilna. Gwałtowna różnica w tendencji cen sprzedaży dla gospodarstw rolnych i cen żywności dla konsumentów stała się ostatnio przedmiotem znacznej uwagi, lecz nie uzyskano porozumienia co do powodów stojących za rozbieżnościami w tendencjach cenowych.

6.6

Należy stwierdzić, iż wielcy detaliści oferują coraz więcej produktów posiadających na etykiecie oznakowanie „fair trade”, czyli uczciwy handel, co jest pozytywną zmianą. W artykule opublikowanym w Wall Street Journal z dnia 8 czerwca 2004 r. przez Steve'a Stecktona i Erin White możemy przeczytać, co następuje w odniesieniu do sprzedaży w supermarketach produktów „Fair Trade”: „Sainsburys (brytyjski supermarket) sprzedaje banany Fair Trade ponad czterokrotnie drożej niż zwyczajne banany — i ponad 16-krotnie drożej, niż ceny uzyskiwane przez plantatorów. Tesco ostatnio sprzedawało funt kawy Fair Trade za 3,46 USD, podczas gdy plantatorzy otrzymują około 44 centy za funt na rynku światowym”. „Supermarkety wykorzystują tę markę do osiągnięcia większego zysku, ponieważ zdają sobie sprawę, że konsumenci chętnie zapłacą nieco więcej z uwagi na uczciwy handel”, twierdzi Emily Dardaine, manager ds. handlu owocami w międzynarodowej organizacji nadającej etykietę Fair-trade (FLO) — federacji grup Fair-trade z siedzibą w Niemczech.

7.1

Różny stopień i charakter koncentracji rynku w poszczególnych państwach członkowskich UE stanowi czynnik, który należy uwzględnić przy badaniu działań wielkich detalistów wobec dostawców. Jak wskazano powyżej, z racji że konsumenci przywiązują ogromne znaczenie do ceny oraz że popyt konsumencki również kształtuje ofertę, istnieje znaczna presja na detalistów, by obniżyć ceny. Z uporem dążąc do oferowania klientom produktów po najniższych cenach, sieci handlowe wywierają presję na dostawców, aby obniżali ceny. Dotyczy to sektora produktów spożywczych oraz w szczególności rynków, na których występuje bardzo wysoka koncentracja. Sieci handlowe nieustannie grożą usunięciem produktu z listy, aby otrzymywać od dostawcy coraz korzystniejsze warunki. Ponadto dużo wielkich sieci handlowych często zmienia osoby odpowiedzialne za zakupy z jednej sekcji na inną, aby zapobiec rozwinięciu się osobistych stosunków między nabywcą a dostawcą. Rolą osoby odpowiedzialnej w supermarkecie za zakupy towarów jest podejmowanie nieustannych prób otrzymania od dostawcy coraz tańszej żywności. Usuwając towar z listy i zmieniając dostawcę, osoby takie mają olbrzymi wpływ na losy danej spółki, zwłaszcza jeśli dostawca zainwestował znaczne pieniądze w dostawy konkretnej linii produktów do jednej wielkiej sieci. Często dostawcy, szczególnie mali, nie mają środków finansowych, aby spełnić żądania sieci handlowych. Jakie są więc szanse rolników na otrzymanie rozsądnych cen na rynkach, gdzie wielkie sieci handlowe cieszą się tak dużą siłą nabywczą?

7.2

Poza możliwością wymuszania na dostawcach obniżek na transakcjach, siła nabywcza widoczna może być także w zobowiązaniach kontraktowych, które detaliści nałożyć mogą na dostawców, takich jak opłaty za pozycjonowanie, wyasygnowanie dodatków, zniżki działające wstecz na towary już sprzedane, bezpodstawnie wysoki wkład w wydatki na promocję poniesione przez detalistę oraz naleganie na wyłączność dostaw.

7.3

Dostawcy artykułów spożywczych do detalicznych sieci handlowych są niejednokrotnie stawiani w ciężkiej sytuacji finansowej z powodu opóźnień w płatnościach, które sięgają czasem nawet 120 dni od dostawy towarów (180 w rzadkich wypadkach). Dla porównania, konsument płaci za produkt w momencie zakupu. Opóźnienia w płatnościach to ważna część zysków sieci handlowych, jako że dostawcy udzielają nieoprocentowanych kredytów.

7.4

Czasami detaliczne sieci handlowe zmuszają dostawców do dostarczania im przez pewien okres żywności poniżej kosztów, aby utrzymać ich obecność na półkach. Może to prowadzić do poważnych strat finansowych dostawców i rolników.

7.4.1

Wprowadzenie systemu licytacji w sieci internetowej także wzmocniło pozycję wielkich sieci, jeśli chodzi o zapewnienie tanich produktów własnym markom. W ramach tego systemu wielkie sieci szukają przetargów na dostawy towarów przez internet (głównie własnych marek). Dostawcy rywalizują ze sobą w celu zaopatrzenia po jak najniższej cenie.

7.5

Powstawanie marek dystrybutorów (tzw. marek własnych lub prywatnych) nabiera tempa we wszystkich głównych sieciach handlowych. Ta tendencja jest najbardziej widoczna w Irlandii i Wielkiej Brytanii, jak również na rynkach rozwijających się. „Duży odsetek wzrostu liczby własnych marek na rynkach rozwijających się wiąże się bezpośrednio z ekspansją światowych detalistów poza ich tradycyjny obszar geograficzny” Jane Perrin, ACNielsen. W miarę podnoszenia się jakości niektórych marek własnych, detaliści są w stanie zwiększyć poziom zysków przy niewielkim nakładzie na promocję.

7.6

System marek własnych oznacza dla supermarketu większą władzę w stosunkach z dostawcami.

7.7

W otoczeniu, w którym odnoszące sukcesy koncepcje handlu detalicznego mogą być szybko powielane, strategie własnej (prywatnej) marki nabierają rosnącego znaczenia, umożliwiając odróżnienie każdej z nich od konkurentów.

7.8

Ta zmiana układu sił pomiędzy dostawcą a detalistą wychodzi daleko poza korzyści wynikające z własności powierzchni handlowej i zyski z własnej (prywatnej) marki. Przy pomocy kart stałego klienta detaliści mają dziś większy wgląd w tożsamość konsumenta, jego profil i schematy w zakresie zakupów niż jakikolwiek inny dostawca. Wgląd w powyższe dane jest ponadto zwiększony poprzez cotygodniowy dostęp detalisty do klienta.

7.9

Podczas gdy sieci handlowe promują produkty własnych (prywatnych) marek, popyt konsumencki oznacza konieczność wystawienia na półkach również produktów o znanych markach. Jednakże sieci handlowe chciałyby ograniczyć liczbę dostawców produktów markowych i wprowadziły system zarządzania kategoriami. Jest to system służący wielkim sieciom do zmniejszenia liczby indywidualnych dostawców, od których kupują, co pozwala im obniżyć koszty i poprawić poziom marży. W każdej z kategorii linii towarów sieć handlowa wybiera jednego głównego dostawcę w celu zaopatrywania wszystkich linii produktów pożądanych w danej kategorii. Zazwyczaj wybiera się spółkę posiadającą wiodącą markę, aby dostarczyła szereg pokrewnych produktów w celu zachowania pozycji na liście. Na przykład spółka dostarczająca markowy ser cheddar może zostać poproszona o dostarczanie wszystkich innych serów wymaganych przez sieć handlową, które będzie musiała zdobyć z innych źródeł. System ten preferuje największe firmy dostawcze, ograniczając w ten sposób możliwości dostępu dla małych i lokalnych dostawców. Może to także zredukować sposobność wyboru konsumenta.

7.10

Wiele małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) branży rolno-spożywczej jest szczególnie narażonych na ryzyko, zwłaszcza jeżeli w znacznym stopniu zależą od jednego z dużych detalistów. Sieci handlowe mogą żądać 2 % zniżki rocznie przez kolejne trzy lata. W przypadku, gdy nie uda się zrealizować takiego celu, sieć handlowa zmienia dostawcę. Aby utrzymać się na rynku, takie MŚP muszą obniżać koszty i marże, co przekłada się na zmniejszenie cen płaconych rolnikom, zatrudnienia oraz gorszą jakość produktów oferowanych konsumentom.

8.1

Konsumenci nadal będą od supermarketów wymagać konkurencyjnych cen, nieustannej sprzedaży dobrej jakości, bezpiecznej żywności, dobrej jakości usług i przyjemnego otoczenia dla robienia zakupów.

8.2

Konsumenci powinni prowadzić dialog z głównymi producentami i dostawcami produktów spożywczych, aby w ten sposób uzyskać obiektywny wgląd w zasady obowiązujące na szczeblu detalicznym.

8.3

Powinno się także informować konsumentów o finansowaniu przez dostawców specjalnych upustów lub ofert cenowych.

8.4

Konsumenci muszą być lepiej informowani o wszystkich aspektach rynku produktów spożywczych i długofalowych konsekwencjach popytu, który generują. Wielkie sklepy poza miastem często nie przedstawiają dużej wartości dla rodzin o niskim dochodzie, zwłaszcza kiedy rodziny nie są w stanie zorganizować odpowiedniego transportu w celu kupienia żywności po niskich cenach.

8.5

Takie kwestie jak otyłość i racjonalna konsumpcja są podstawowymi sprawami dla konsumenta. Detaliści muszą przyjąć stanowisko dotyczące sposobu postępowania w tych kwestiach.

9.1

Z uwagi na reformę WPR (rozdzielenie płatności bezpośrednich od produkcji — z ang. decoupling), decyzje rolników dotyczące rodzaju wytwarzanych produktów podejmowane będą bardziej pod wpływem pochodzących z sektora detalicznego sygnałów przedstawionych w formie ceny i popytu. System pomocy będący częścią WPR nie będzie już gwarantował takich samych cen minimalnych dla produktów rolnych. Oznaczać to będzie, że sieci handlowe będą nawet bardziej niż dotychczas wpływać na wysokość cen w łańcuchu produktów spożywczych. Wyższy poziom importu produktów spożywczych do Wspólnoty również będzie sprowadzał w dół ceny gospodarstw rolnych, gdy ceny na rynku światowym są niskie. Ostatecznym wynikiem takiej tendencji będą prawdopodobnie o wiele większe wahania cen żywności równolegle z podażą i popytem.

9.2

Jeśli na przestrzeni pewnego czasu rolnicy będą narażeni na malejące wpływy i rosnące koszty, coraz więcej z nich zrezygnuje z prowadzonej działalności. Ta droga prowadzić może do mniejszej produkcji artykułów spożywczych w Europie, co stanęłoby na przeszkodzie rozwojowi wielofunkcyjnego rolnictwa w UE. Przeszkodziłoby także realizacji celu, jakim jest utrzymanie i rozwój „życia na obszarach wiejskich”. Aby uniknąć takiego rozwoju sytuacji, także rolnicy muszą zastanowić się nad metodami uprawy i wyborem uprawianych towarów. Innym rozwiązaniem byłoby wskazanie nisz i np. skoncentrowanie się na uprawie produktów żywnościowych wysokiej jakości lub przestawienie się na całkiem nowe produkty i nowe sposoby sprzedaży oraz rozwinięcie nowych form współpracy (np. spółdzielnie rolnicze, sklepy rolnicze w miastach), agroturystykę itp. w celu poprawy własnej pozycji.

9.3

Porównania różnic pomiędzy cenami w gospodarstwach rolnych a cenami detalicznymi na całym rynku UE są trudne do przeprowadzenia, bowiem niemożliwe jest ustalenie kosztów i marż przypadających sektorowi przetwórczemu i detalicznemu. Jednakże całkiem oczywiste jest to, że jeśli wielkie sieci handlowe angażują się w sprzedaż artykułów spożywczych po zaniżonych cenach, wówczas to rolnik, jako ostatnia osoba w łańcuchu, otrzyma mniejszą cenę ponieważ przetwórca i supermarket, aby utrzymać się na rynku, nadal będą pobierać marże.

a)

Panuje przekonanie, że wielkie sieci handlowe sprzedają bezpieczną żywność.

b)

Wielkie sieci mają regularny kontakt z klientami podczas ich cotygodniowych zakupów.

c)

Karty stałego klienta pokazują szczegółowy profil przyzwyczajeń kupującego, w ten sposób dostarczając sieci ważną bazę danych konsumentów i istotne źródło wywiadu rynkowego.

d)

Poprzez badania rynku sieci ustalają potrzeby konsumentów.

e)

Na zachowanie kupujących sieci wpływają poprzez promocje cenowe, obniżki, obsługę klienta, rozkład i architekturę sklepu. W tym kontekście, wielkie sieci posiadają zdolność wpływania na kierunek, w którym zmierza rynek.

11.1

Potrzeba większej przejrzystości i więcej informacji dotyczących struktury ustalania cen i marż zysków pomiędzy detalistami, dostawcami (przetwórcami artykułów spożywczych) a pierwotnymi producentami.

11.2

Państwa członkowskie muszą zapewnić odpowiedni poziom konkurencji w regionach na swoim terytorium oraz powinny wspierać współpracę małych producentów rolnych, przetwórców i handlowców, zachowując w ten sposób ich konkurencyjność wobec wielkich producentów rolnych, przetwórców i sieci handlowych. Ponadto państwa członkowskie i instytucje UE muszą zapewnić istnienie różnych form handlu oraz muszą unikać całkowitej liberalizacji rynku, która prowadziłaby do dalszej jego koncentracji.

11.3

Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego musi nieustannie analizować i opiniować ceny towarów konsumpcyjnych w UE dla zapewnienia właściwego poziomu konkurencji w całej Wspólnocie.

11.4

Jednym z obszarów prawa konkurencji, któremu należy się przyjrzeć jest definicja interesu publicznego. Nie powinna się ona ograniczać tylko do cen i sił rynkowych.

11.5

Siła nabywcza wielkich sieci na rynku spożywczym musi być nadal przedmiotem troski dla władz odpowiedzialnych za konkurencję.

11.6

Istnieje możliwość, iż w przyszłości handel detaliczny artykułami spożywczymi znajdzie się w rękach bardzo małej liczby podmiotów, co prowadzić może do sytuacji, w której konsument będzie miał mniejszy wybór, a ceny będą wyższe. Komisja i państwa członkowskie powinny być tego świadome.

11.7

UE musi zapewnić utrzymanie produkcji żywnościowej na poziomie wystarczającym do wyżywienia własnych obywateli. Nie wolno nam stać się zależnymi od dostaw żywności spoza UE.

11.8

Potrzeba dokładnych badań i skrupulatnej analizy mechanizmu przekazywania cen oraz marż obowiązujących między gospodarstwem rolnym a konsumentem, który kupuje żywność w wielkich detalicznych sieciach handlowych.

14.10.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 255/52

1.1

Obecnie przygotowywane perspektywy finansowe UE na lata 2007-2013 przewidują wprowadzenie zmian również w zakresie wspierania środowiska naturalnego.

1.2

Zdecydowanie najważniejszym instrumentem finansowym UE na rzecz środowiska był dotychczas tzw. program LIFE, powołany do życia w maju 1992 r. rozporządzeniem (EWG) nr 1973/92 „Instrument finansowy na rzecz środowiska (LIFE)”. Celem LIFE było i jest wnoszenie wkładu w stosowanie i rozwijanie polityki i prawodawstwa Wspólnoty w zakresie ochrony środowiska.

1.3

LIFE I obejmował okres od 1992 do 1995 roku i był wyposażony w budżet o wysokości 400 mln € (rocznie 100 mln €). Ponieważ odniósł sukces, rozporządzeniem (WE) nr 1404/96 rozpoczęto drugą fazę programu (LIFE II), która trwała od 1996 do 1999 roku i na którą przeznaczono w sumie 450 mln € (rocznie 112,5 mln €). Aktualnie trwa LIFE III, którego okres obowiązywania został rozporządzeniem (WE) nr 1655/2000 ustalony na lata 2000-2004 (128 mln € rocznie) i który rozporządzeniem (WE) nr 1682/2004 został przedłużony do końca 2006 r.

1.4

LIFE składał się dotychczas z trzech części: LIFE-Środowisko, LIFE-Natura oraz LIFE-Kraje Trzecie. Wspierano zarówno innowacyjne inwestycje, jak i rozwój oraz egzekwowanie unijnej polityki i prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska. LIFE-Natura w sposób znaczący przyczynił się do stworzenia sieci NATURA 2000.

1.5

W przeszłości z budżetu Komisji na ochronę środowiska (linia budżetowa B 4-3, tytuł 07 od 2004 r.) finansowano jednak również inne istotne dla środowiska programy, np.: program zrównoważonego rozwoju miast, program wspierania organizacji pozarządowych, Forest Focus, ogólne ramy rozwoju i realizacji polityki (o wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym) oraz przekazywanie środków budżetowych Europejskiej Agencji Środowiska.

1.6

Wraz z proponowanym nowym instrumentem finansowym na rzecz ochrony środowiska dotychczasowe wsparcie całkowicie zmieni swą strukturę: z jednej strony ma on łączyć elementy dotychczasowych programów wspierania w ramach tytułu budżetowego 07 (Forest Focus, wspieranie organizacji pozarządowych, URBAN, rozwijanie nowych inicjatyw politycznych, elementy „realizacji polityki w dziedzinie środowiska”, elementy LIFE-Środowisko i LIFE-Natura), z drugiej zaś nie będą już wspierane klasyczne materialne inwestycje w środowisko; do tego celu ma w przyszłości służyć dział 1a w LIFE-Środowisko, zaś w LIFE-Natura dział 1b oraz części działu 2. Dotychczasowe wspieranie działań międzynarodowych ma być w przyszłości finansowane z działu 4, ochrona cywilna z działów 3 i 4, a środowisko morskie z działu 3.

1.7

LIFE+ będzie się więc koncentrował na wspieraniu działań sprzyjających polityce ochrony środowiska (o wyłącznie europejskim wymiarze), takich jak np. wymiana najlepszych praktyk, budowanie potencjału instytucjonalnego władz lokalnych i regionalnych oraz wspieranie organizacji pozarządowych o ogólnoeuropejskim zasięgu działania.

1.8

Komisja przewiduje, że za działania inwestycyjne będą odpowiedzialne przede wszystkim nowe działy 1A, 1B, 2 i 4. Argumentuje ona, że ochronę środowiska postanowiono włączyć do wszystkich zakresów polityki oraz że wobec tego w ramach wdrażania strategii zrównoważonego rozwoju oraz strategii lizbońskiej, ściśle związanej z ochroną środowiska, z wymienionych, zasobnych finansowo działów należy wspierać pomoc inwestycyjną skoordynowaną lub spójną z ochroną środowiska.

1.9

LIFE + w przyszłości powinien koncentrować się na dwóch aspektach: