10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/1

—

uwzględniając komunikat Komisji Europejskiej „Program prac Komisji na 2016 r. Czas na nieprzeciętne działania” oraz umowę o współpracy między KR-em a Komisją Europejską,

—

uwzględniając rezolucję KR-u z 9 lipca 2015 r. w sprawie priorytetów dotyczących programu prac Komisji Europejskiej na 2016 r. oraz rezolucję KR-u z 4 czerwca 2015 r. w sprawie priorytetów Komitetu na szóstą kadencję w latach 2015–2020,

—

uwzględniając zasady pomocniczości i proporcjonalności,

1.

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji, by – z uwzględnieniem śródokresowego przeglądu strategii „Europa 2020” i wdrażania celów zrównoważonego rozwoju wyznaczonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych (SDG) – przedstawić nową koncepcję realizacji zasady zrównoważonego rozwoju zapisanej w art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej. Istnieją dwie możliwości, jeżeli chodzi o tę nową koncepcję: włączenie celów zrównoważonego rozwoju w zmienioną strategię „Europa 2030” lub w nową strategię na rzecz zrównoważonego rozwoju.

2.

Podkreśla, że wysiłki te powinny mieć silny wymiar terytorialny, co oznacza, że władze lokalne i regionalne powinny być zaangażowane w planowanie i wdrażanie działań – za pośrednictwem europejskiego semestru – aby można było zapewnić skuteczność oraz legitymację demokratyczną i odpowiedzialność. Wezwanie to koreluje z apelem KR-u o opracowanie białej księgi w sprawie spójności terytorialnej, w oparciu o prace prezydencji luksemburskiej mające na celu analizę powiązań między Agendą Terytorialną UE 2020 a strategią „Europa 2020”. KR sugeruje także w tym kontekście wprowadzenie obowiązku dokonywania oceny oddziaływania terytorialnego w ramach ocen skutków przeprowadzanych przez Komisję Europejską.

3.

Wzywa Europejski Bank Inwestycyjny i Komisję, by priorytetowo traktowały projekty, w których uczestniczą samorządy lokalne i regionalne, w tym klastry małych i średnich projektów. Zobowiązuje się do promowania i monitorowania EFIS na poziomie lokalnym i regionalnym. Zwraca uwagę, że pożyczki z EFIS nie dla wszystkich państw członkowskich są interesujące, jako że EFIS nie oferuje samorządom lokalnym i regionalnym lepszych możliwości od tych, jakie już istnieją w niektórych państwach członkowskich.

4.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji dotyczący uproszczenia wdrażania polityki spójności i sądzi, że w działaniach na rzecz uproszczenia należy przyjąć podejście całościowe, mając na uwadze zarówno beneficjentów, jak i instytucje zarządzające. KR będzie uważnie śledził działania grupy wysokiego szczebla ds. uproszczenia.

5.

Wzywa Komisję, by odpowiednio wcześnie nawiązała dialog z KR-em nt. terytorialnych aspektów przeglądu WRF w celu zadbania o to, by wszystkie polityki UE przyczyniały się do wzmacniania spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w UE.

6.

Odnotowuje, że ukierunkowanie budżetu UE na wyniki wymaga także ambitnych działań następczych do konkluzji Grupy Wysokiego Szczebla ds. Zasobów Własnych, które mają być niebawem gotowe. Ponieważ oddziaływanie budżetu UE odczuwalne jest przede wszystkim na poziomie lokalnym i regionalnym, władze lokalne i regionalne muszą także – zwłaszcza za pośrednictwem KR-u – odgrywać kluczową rolę w opracowaniu istotnych i kompleksowych propozycji w sprawie przeglądu systemu budżetowego UE, który Komisja ma, jak oczekuje KR, zaproponować w 2016 r.

7.

Ponownie zachęca Komisję do wznowienia debaty w sprawie „wyjścia poza PKB” i do zbadania potrzeby i realności opracowania uzupełniających wskaźników dobrostanu i zrównoważonego rozwoju.

8.

Ubolewa nad tym, że w programie prac Komisji na 2016 r. nie ma odniesień do agendy miejskiej UE, biorąc pod uwagę, że pilnie potrzebne jest bardziej zintegrowane podejście do polityki i legislacji UE w tej dziedzinie. Ponawia zatem swój apel o wydanie białej księgi w sprawie agendy miejskiej UE.

9.

Wzywa Komisję, by rozważyła propozycję prezydencji luksemburskiej dotyczącą europejskiej konwencji transgranicznej o przepisach szczegółowych w regionach transgranicznych, oraz chciałby aktywnie uczestniczyć w przygotowywanym obecnie przez Komisję przeglądzie przeszkód transgranicznych.

10.

Ponawia swój apel do Komisji Europejskiej o opublikowanie zielonej księgi w sprawie mobilności w regionach zmagających się z wyzwaniami geograficznymi i demograficznymi.

11.

Wzywa Komisję do opublikowania białej księgi w sprawie obszarów wiejskich z myślą o rozwoju ogromnego potencjału tych obszarów w zakresie tworzenia miejsc pracy i wzrostu, także w kontekście miejsko-wiejskim. Przypomina o potrzebie uproszczenia WPR. Oczekuje także sprawozdania nt. funkcjonowania rynku mleka, co do którego KR już przedstawił bardzo konkretne zalecenia.

12.

Wzywa Komisję do opracowania jasnego planu działania dotyczącego niebieskiego wzrostu i apeluje o utworzenie specjalnej wspólnoty wiedzy i innowacji na rzecz niebieskiej gospodarki. Stanowiłaby ona kolejne rozwiązanie służące rozwojowi umiejętności i przekazywaniu pomysłów z badań morskich do sektora prywatnego.

13.

Popiera wysiłki Komisji mające na celu ułatwienie wykorzystywania innowacyjnych instrumentów finansowych. Podkreśla, że instrumenty te należy jeszcze uprościć, i wzywa Komisję do przyjęcia, w ścisłym dialogu z przedstawicielami miast, regionów, EBI i partnerów społecznych, wszystkich niezbędnych rozwiązań prawnych, aby uniknąć powtórki błędów, jakie pojawiły się na początku okresu programowania 2007–2013.

14.

Uważnie przeanalizuje nowy pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym plan działania oraz nowy wniosek ustawodawczy zmieniający przepisy UE dotyczące odpadów i jego oddziaływanie na władze lokalne i regionalne.

15.

Wzywa Komisję, by zachęcała do większej europejskiej współpracy w dziedzinie energetyki i jednoznacznie doceniła rolę oraz wkład władz lokalnych i regionalnych w ramach strategii unii energetycznej, zwłaszcza w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych, mikrogeneracji, efektywności energetycznej, wdrażania wewnętrznego rynku energii, infrastruktury energetycznej i dywersyfikacji oraz innowacyjnej technologii energetycznej. Wyraża gotowość do aktywnego udziału w forum dotyczącym infrastruktury energetycznej oraz do współpracy z organami regulacji energetyki.

16.

Wzywa Komisję, by podczas opracowywania nowej struktury rynku energii wzięła pod uwagę opinie i oczekiwania konsumentów oraz doświadczenia i najlepsze praktyki władz lokalnych i regionalnych. Jest gotowy wnosić wkład w prace Obywatelskiego Forum Energetycznego.

17.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja promuje inicjatywę na rzecz strategii kosmicznej dla Europy, nawet jeżeli nie ma ona charakteru ustawodawczego, i wyraża nadzieję, że wesprze ona rynek zastosowań technologii kosmicznych w celu ułatwienia zakładania MŚP w tym sektorze. Wnosi w związku z tym, by władze lokalne i regionalne zostały silniej zaangażowane na etapie programowania i realizacji strategii kosmicznej dla Europy.

18.

Zwraca się do Komisji o wspieranie lokalnych i regionalnych inicjatyw z kampanii na rzecz miast odpornych na zagrożenia, którą kieruje ONZ poprzez swe ramy z Sendai. Powtarza swój apel do Komisji, by budowanie odporności stało się nieodłączną częścią jej polityk rozwojowych. Podjęcie działań teraz będzie o wiele bardziej opłacalne niż próby zwiększenia odporności infrastruktury, która już istnieje.

19.

Przyjmuje z zadowoleniem decyzję Komisji, by połączyć zarządzanie inicjatywami Porozumienie Burmistrzów i „Mayors Adapt”, oraz wyraża gotowość do wnoszenia wkładu w poszerzanie i promowanie na całym świecie nowego Zintegrowanego Porozumienia Burmistrzów na rzecz Klimatu i Energii. Powtarza jednak, że nie należy zaniedbywać innych lokalnych i regionalnych form współpracy w dziedzinie klimatu i energii.

20.

Ubolewa nad brakiem jasnego odniesienia w programie prac do ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2020 r., przyjętego przez Parlament Europejski i Radę (1). Wzywa w szczególności Komisję do wdrożenia priorytetowego celu 4 dotyczącego maksymalizacji korzyści płynących z prawodawstwa Unii w zakresie środowiska poprzez lepsze wdrażanie tego prawodawstwa. Przyjmuje z zadowoleniem planowaną inicjatywę w ramach REFIT dotyczącą sprawozdawczości w zakresie środowiska, ale powtarza przy tym swój apel o nową dyrektywę dotyczącą dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska oraz o propozycję w sprawie kontroli środowiskowych i egzekwowania przepisów (2).

21.

Zauważa z niepokojem, że zmiany demograficzne, kryzys społeczno-gospodarczy i geograficznie skoncentrowane przepływy migracyjne mogą zwiększyć już istniejące między regionami europejskimi nierówności pod względem ochrony zdrowia i mogą utrudnić funkcjonowanie skutecznych, dostępnych i odpornych systemów opieki zdrowotnej. Zwraca się do Komisji o zlecenie badania, w którym zostaną przeanalizowane te czynniki komplikujące sytuację oraz sposoby, w jakie europejskie regiony mogą zmienić te wyzwania w możliwości.

22.

Wzywa Komisję do podjęcia działań w dziedzinie odpadów spożywczych poprzez wyznaczenie celu dotyczącego ograniczenia ilości tych odpadów o co najmniej 30 % do 2025 r., zwłaszcza że wiele władz lokalnych i regionalnych w Europie potrzebuje wskazówek i pewności prawnej w odniesieniu do wdrażania rozwiązań i inicjatyw mających ograniczyć ilość odpadów spożywczych.

23.

Powtarza swoje apele o uwzględnianie w środkach, mechanizmach finansowania i priorytetach UE skumulowanego wpływu średnich i małych miast, zważywszy, że ok. 56 % miast w UE to miasta małe lub średnie, liczące od 5 tys. do 100 tys. mieszkańców.

24.

Wzywa Komisję do szybkiego przedstawienia proponowanych inicjatyw dotyczących realizacji strategii jednolitego rynku. Podkreśla, że należy w pełni ocenić terytorialne oddziaływanie powiązanych środków.

25.

Podkreśla, że wdrożenie jednolitego rynku cyfrowego ma kluczowe znaczenie dla władz lokalnych i regionalnych. Apeluje do Komisji Europejskiej, by regularnie składała sprawozdania nt. postępów w pokonywaniu przepaści cyfrowej, zwłaszcza na poziomie regionalnym i lokalnym.

26.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji dokonania przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych i apeluje o uwzględnianie wymiaru regionalnego i szczególnych potrzeb regionów.

27.

Podkreśla, że potrzebna jest strategia wspierająca rozwój infrastruktury ICT, zwłaszcza na obszarach wiejskich, oddalonych i, ogólniej mówiąc, słabiej rozwiniętych, zważywszy że usługi łączności szerokopasmowej i ultraszerokopasmowej mogą stanowić istotną dźwignię wzrostu.

28.

Przyjmuje z zadowoleniem, że Komisja skupia się na uwolnieniu potencjału gospodarki społecznościowej czy gospodarki dzielenia się, i oczekuje, że Komisja wkrótce przedstawi propozycje dotyczące skoordynowanego podejścia do przepisów stosujących się do takiej gospodarki, mając na uwadze istotną rolę władz lokalnych i regionalnych oraz potrzebę zagwarantowania praw konsumentów.

29.

Popiera wysiłki podejmowane przez Komisję, by usunąć przeszkody regulacyjne dla MŚP i przedsiębiorstw typu start-up, oraz przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji, by przedstawić inicjatywy mające zapewnić drugą szansę przedsiębiorcom ogłaszającym upadłość. Podkreśla istotny wkład władz lokalnych i regionalnych w pojawianie się silnych ekosystemów przedsiębiorczości oraz akcentuje potrzebę włączenia ich w zarządzanie polityką dotyczącą MŚP, a zwłaszcza w sieć pełnomocników ds. MŚP.

30.

Zachęca Komisję do kontynuowania wysiłków zmierzających do utworzenia unii rynków kapitałowych, i przypomina o konieczności minimalizowania obciążeń administracyjnych wynikających z przyszłych działań regulacyjnych i zapobiegania podejmowaniu nadmiernego ryzyka i niestabilności na rynkach finansowych.

31.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji, by przedstawić plan działania w sprawie podatku VAT, wdrożyć międzynarodowe standardy w zakresie erozji podstawy opodatkowania i przenoszenia zysków oraz wyjaśnić, w kontekście zapowiedzianego na 2016 r. przeglądu dyrektywy w sprawie podatku VAT, w jakich warunkach nieopodatkowanie publicznej współpracy międzygminnej nieobjętej prawem o zamówieniach publicznych można uznać za zgodne z prawem Unii.

32.

Odnotowuje, że Komisja oznajmiła wycofanie swojego obecnego wniosku w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych, co KR poparł, jednak zastanawia się, w jakim stopniu zamiar Komisji, aby zastąpić ten wniosek „propozycjami podejścia stopniowego do obowiązkowej podstawy opodatkowania osób prawnych”, przesądza o wyniku trwających konsultacji publicznych na ten temat.

33.

Głęboko ubolewa z powodu braku wyjaśnień co do decyzji Komisji Europejskiej o odroczeniu przyjęcia pakietu dotyczącego mobilności pracowników, który ma być jedną z przewodnich inicjatyw Komisji mających na celu zwalczanie dumpingu socjalnego i zjawiska turystyki socjalnej oraz wzmocnienie praw społecznych w Europie i który powinien, zdaniem KR-u, obejmować przegląd dyrektywy w sprawie delegowania pracowników.

34.

Oczekuje propozycji Komisji dotyczącej lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, zwłaszcza w odniesieniu do udziału kobiet w rynku pracy; chodzi tu zwłaszcza o przegląd dyrektywy z 2010 r. w sprawie urlopu rodzicielskiego, przełamanie impasu instytucjonalnego w odniesieniu do dyrektywy o urlopie macierzyńskim oraz przedłożenie konkretnej strategii na rzecz osiągnięcia równości płci w UE.

35.

Wzywa Komisję do zaproponowania przeglądu dyrektywy w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych podczas pracy oraz wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego związanych z wykonywaną pracą.

36.

Podkreśla, że program na rzecz nowych umiejętności dla Europy powinien skupiać się na wznowionych wysiłkach służących modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego, na propozycjach mających zapewnić wszystkim osobom w UE prawo i możliwość uzyskania minimalnego poziomu wykształcenia i umiejętności, na propozycjach dotyczących osiągania doskonałości i stymulowania innowacji w edukacji oraz kształceniu i szkoleniu zawodowym, a także na promowaniu nauczania umiejętności cyfrowych i roli edukacji w zapobieganiu radykalizacji postaw młodzieży.

37.

Przyjmuje z zadowoleniem chęć Komisji, by poprawić demokratyczną rozliczalność systemu zarządzania gospodarczego UE, który byłby niepełny bez udziału władz szczebla niższego niż krajowy.

38.

Wzywa Komisję do przeprowadzenia oceny wpływu nowych regulacji ESA 2010 na zdolność władz lokalnych i regionalnych do inwestowania.

39.

Przyjmuje do wiadomości inicjatywy Komisji dotyczące przejścia z etapu 1 na etap 2 urzeczywistniania UGW, w tym publikacji białej księgi Komisji przewidzianej na wiosnę 2017 r. Podkreśla, że decyzję o każdym etapie wdrażania trzeba podejmować oddzielnie.

40.

Podkreśla, że aby poprawić społeczny wymiar UGW, konieczne jest zajęcie się dysproporcjami regionalnymi. Zauważa, że do tablicy wyników zawierającej wskaźniki społeczne należy dodać wskaźniki zróżnicowania regionalnego.

41.

Uważa, że wielopoziomowe sprawowanie rządów umożliwia ochronę praw podstawowych w praktyce i przyczynia się do procesu budowania i zabezpieczania Europy obywateli.

42.

Uważa, że wzajemne zaufanie jest niezbędne dla skutecznego transgranicznego egzekwowania prawa, jako że terroryzm i radykalizacja postaw, przestępczość zorganizowana i cyberprzestępczość są z natury ponadnarodowe i wymagają reakcji ze strony UE. Przyjmuje z zadowoleniem zobowiązanie Komisji do zwracania większej uwagi na rozwijanie współpracy operacyjnej i narzędzi niezbędnych w tym kontekście.

43.

Odnotowuje nacisk na zasady solidarności i odpowiedzialności w europejskim programie w zakresie migracji i inicjatywach je wdrażających. Podkreśla, że te zasady, przestrzeganie praw człowieka oraz możliwości samorządów lokalnych i regionalnych powinny być w centrum uwagi wszystkich strategii politycznych UE dotyczących migracji oraz podczas ich przyjmowania i wdrażania przez państwa członkowskie.

44.

Odnotowuje wzrost finansowania unijnego na radzenie sobie z kryzysem uchodźczym i apeluje, by Komisja przeprowadziła analizę wartości dodanej i skali korzystania z tych środków, zwłaszcza w przypadku władz lokalnych i regionalnych. Podkreśla, że trzeba szybciej udostępniać i przydzielać środki finansowe na zarządzanie migracją i integracją. Wzywa Komisję do zapewnienia, by władze lokalne i regionalne przyjmujące i goszczące uchodźców niezwłocznie otrzymały zasoby finansowe umożliwiające zaspokajanie bieżących potrzeb uchodźców.

45.

Odnotowuje zapowiedź inicjatyw mających na celu skorygowanie niedociągnięć unijnych uregulowań dotyczących azylu oraz przedstawienie spójnego długoterminowego ogólnounijnego systemu relokacji i przesiedleń. W tym kontekście przyjmuje z zadowoleniem plany dalszego dopracowania rozporządzenia dublińskiego z myślą o bardziej sprawiedliwym podziale obciążeń w oparciu o stałe i sprawiedliwe kwoty. Podkreśla, że wspólnie uzgodnione przepisy rozporządzenia dublińskiego pozostają w mocy i że wszystkie państwa członkowskie muszą przestrzegać norm UE dotyczących procedur i przyjmowania migrantów.

46.

Akcentuje pilną potrzebę lepszej ochrony granic zewnętrznych UE. Podkreśla, że należy unikać wszelkich środków naruszających zasadę swobodnego przepływu osób w strefie Schengen. Przyznaje jednak, że w wyjątkowych okolicznościach możliwe jest przeprowadzanie kontroli na granicach wewnętrznych UE w celu ochrony przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Wzywa Komisję do rozważenia także potrzeby podjęcia dalszych inicjatyw mających ułatwić integrację uchodźców, na przykład poprzez tworzenie partnerstw na rzecz migracji i integracji między władzami lokalnymi i regionalnymi krajów pochodzenia i krajów docelowych.

47.

Odnotowuje wniosek Komisji dotyczący wykazu bezpiecznych krajów pochodzenia i zobowiązuje się do angażowania się w opracowywanie strategii politycznych i wymianę najlepszych praktyk na poziomie regionalnym i lokalnym poprzez swe wspólne komitety konsultacyjne i grupy robocze, z udziałem wszystkich siedmiu państw wymienionych we wniosku KE.

48.

Zachęca Komisję do opracowania skutecznej polityki powrotowej, która będzie wdrażana sprawnie i z poszanowaniem godności i praw podstawowych migrantów, którzy nie mają prawa do azylu i których bezpieczny powrót jest możliwy. Jest to konieczne, aby możliwe było wykorzystanie zasobów na rzecz osób, które naprawdę tego potrzebują, oraz by uniknąć wywoływania dalszych konfliktów społecznych, które mogą torować drogę do ekstremizmu.

49.

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji dotyczącą wprowadzenia nowego systemu sądów ds. inwestycji w odniesieniu do TTIP i wszystkich innych aktualnych i przyszłych negocjacji handlowych. W szczególności przyjmuje z zadowoleniem nową propozycję dotyczącą zapisów o prawie rządów do regulacji, ale apeluje o dalsze wyjaśnienia, jak poprawi to sytuację w porównaniu do obecnego mechanizmu ISDS.

50.

Wzywa Komisję do przeprowadzania – przed rozpoczęciem negocjacji handlowych – ocen potencjalnych skutków umów handlowych dla gospodarki, społeczeństwa i środowiska, w tym dla MŚP, konsumentów, określonych sektorów gospodarki, praw człowieka i krajów rozwijających się. Podkreśla w szczególności konieczność wyjaśnienia, czy i w jakich przypadkach TTIP może wywierać wpływ na lokalne usługi publiczne.

51.

Ubolewa nad tym, że w negocjacjach handlowych nadal nie wspomina się o wymiarze regionalnym i lokalnym, i wzywa Komisję do naprawienia tego braku w nowej strategii handlowo-inwestycyjnej. W tym kontekście wzywa Komisję do włączenia KR-u w proces negocjowania TiSA, w szczególności poprzez przyznanie KR-owi dostępu do dokumentów negocjacyjnych w podobnym zakresie jak w przypadku TTIP.

52.

Podkreśla, że trzeba pilnie znaleźć pokojowe rozwiązanie dla konfliktów w Libii, Syrii i na Ukrainie. Proponuje zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych w dyplomację obywatelską. Potwierdza swą gotowość do działania na rzecz wdrożenia reformy decentralizacyjnej na Ukrainie i proponuje wzmocnienie więzi współpracy między europejskimi i libijskimi władzami lokalnymi i regionalnymi z myślą o budowaniu zdolności i rozwoju terytorialnym, także przed pełnym wdrożeniem ogólnego wewnętrznego porozumienia.

53.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji, by zapewnić bardziej ukierunkowane ramy na rzecz wspierania stabilizacji i rozwoju demokracji w krajach partnerskich w ramach nowej europejskiej polityki sąsiedztwa. Podkreśla, że w tej nowej polityce należy przyjąć podejście terytorialne i jednym z jej strategicznych celów powinno być wsparcie dla procesu decentralizacji. Zobowiązuje się do wnoszenia wkładu w realizację takiego podejścia poprzez swe dwie platformy współpracy, tzn. Eurośródziemnomorskie Zgromadzenie Samorządów Lokalnych i Regionalnych (ARLEM) i Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Partnerstwa Wschodniego (CORLEAP).

54.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji, by nadal dążyć do dalszej konkretyzacji perspektywy przystąpienia krajów kandydujących. Wzywa Komisję do bardziej szczegółowego przeanalizowania sytuacji samorządu lokalnego i regionalnego w państwach objętych procesem rozszerzenia w kontekście sprawozdań z postępów w ramach procesu rozszerzenia, które będą przedmiotem prac wspólnych komitetów konsultacyjnych i grup roboczych.

55.

Przyjmuje z zadowoleniem proponowaną politykę na okres po wygaśnięciu umowy z Kotonu i zamiar Komisji zwiększenia spójności polityki zewnętrznej. Nalega na konieczność rozwoju demokracji lokalnej i zdolności administracyjnych w ramach polityki rozwojowej oraz promowania integracji regionalnej i zdecentralizowanej współpracy na rzecz rozwoju ze strefami partnerskimi.

56.

Wzywa Komisję, by podczas rozpatrywania odpowiedzi udzielonych w ramach konsultacji publicznych wzięła pod uwagę ich różnorodne pochodzenie, wprowadzając rozróżnienie między uwagami będącymi wyrazem interesów partykularnych a komentarzami wyrażającymi interes ogólny, których autorami są m.in. władze lokalne i regionalne. Podkreśla, że należy mieć na względzie tę niejednakową wagę odpowiedzi, także podczas analizy potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania terytorialnego w odniesieniu do konkretnych wniosków ustawodawczych.

57.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne mogą odgrywać kluczową rolę we wskazywaniu przepisów UE powodujących obciążenia administracyjne, w tym obciążenia pojawiające się, gdy przepisy te są transponowane i wdrażane. Ponawia swój apel, by w porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa wspomnieć o wkładzie KR-u w proces legislacyjny, mając na uwadze szczególną rolę instytucjonalną KR-u w odniesieniu do zasady pomocniczości i terytorialnego oddziaływania prawodawstwa UE.

58.

Ponownie akcentuje swój apel, by demokratycznie wybierani przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych i ich reprezentatywnych stowarzyszeń nie byli objęci przepisami UE dotyczącymi rejestru służącego przejrzystości, które to przepisy mają regulować dostęp lobbystów do instytucji UE.

59.

Z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji dalszego rozwijania koncepcji dialogów obywatelskich i determinację Komisji, by zbliżyć do siebie UE i jej obywateli. Podkreśla, że nadal będzie promował przejrzystość i demokratyczną rozliczalność w procesie decyzyjnym UE oraz zdecentralizowaną komunikację nt. polityk UE wywierających wpływ na władze lokalne i regionalne, aby zwiększyć legitymację UE i jej prawodawstwa.

60.

Z ogromnym zainteresowaniem śledzi proces przeglądu rozporządzenia w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej i podkreśla, że konieczna jest jego kompleksowa rewizja, jeśli instrument ten ma wypełnić swą potencjalną rolę i przynieść korzyści.

61.

Zobowiązuje swego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Komisji Europejskiej, Parlamentowi Europejskiemu, Radzie oraz przewodniczącemu Rady Europejskiej.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/8

1.

pozytywnie odnosi się do starań podejmowanych przez prezydencję luksemburską, aby podjąć dyskusję na temat wizji terytorialnej do 2050 r., i z zadowoleniem przyjmuje fakt, że prezydencja luksemburska zechciała zasięgnąć opinii KR-u w tej sprawie;

2.

podkreśla wagę wyraźnego uznania, że w Unii Europejskiej panują dalece zróżnicowane realia terytorialne, a rozwiązywanie problemów, które ich dotyczą, wymaga stosowania różnych podejść i strategii;

3.

wyraża przekonanie, że po upływie ponad 15 lat od przyjęcia w Poczdamie w 1999 r. Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego Unia Europejska potrzebuje nowej wizji terytorialnej, która:

4.

nawołuje zatem do przeprowadzenia ogólnoeuropejskich konsultacji na temat przyszłej wizji terytorialnej Unii Europejskiej w oparciu o zieloną księgę w sprawie spójności terytorialnej [COM(2008) 616 final] i przypomina swój apel o opublikowanie białej księgi w sprawie spójności terytorialnej, która już w następnym okresie programowania po 2020 r. mogłaby posłużyć za fundament innych strategii politycznych UE o bardziej znaczącym wymiarze terytorialnym;

5.

podkreśla, jak istotne jest wskazywanie ogólnoświatowych tendencji i wyzwań na odpowiednio wczesnym etapie, aby stosownie modyfikować politykę publiczną. W tym kontekście KR pozytywnie odnosi się do różnych sprawozdań o charakterze przyszłościowym przygotowywanych przez instytucje europejskie, zwracając uwagę na studium opracowane przez KR, zatytułowane: „Challenges at the Horizon 2025 – Key trends and Impact on the LRAs” (Wyzwania w perspektywie roku 2025 – najważniejsze tendencje oraz wpływ na władze lokalne i regionalne) (1);

6.

odwołuje się do globalnych tendencji i wyzwań, przed którymi staje Unia Europejska, wskazanych w sprawozdaniu zatytułowanym: „Global trends to 2030: Can the EU meet the challenges ahead?” (Globalne tendencje do roku 2030: czy Europa sprosta stojącym przed nią wyzwaniom?), przygotowanym w ramach projektu ESPAS (2). Tendencje te mają również wymiar terytorialny, ponieważ w różny sposób oddziałują na poszczególne regiony, w zależności od ich specyfiki terytorialnej i kontekstu terytorialnego. KR zauważa jednak, że w sprawozdaniu przygotowanym przez ESPAS nie uwzględniono w wystarczającym zakresie wymiaru terytorialnego. W związku z tym z zadowoleniem przyczyni się do podjęcia kwestii wymiaru terytorialnego w przyszłych pracach projektu ESPAS;

7.

uważa, że jasno określona europejska wizja terytorialna jest niezbędna do tego, by skutecznie reagować na obecne i przyszłe tendencje oraz wyzwania. Wizja ta powinna wzmacniać wymiar terytorialny kształtowania polityki, m.in. dzięki stosowaniu podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar (ang. place-based);

8.

w tym kontekście podkreśla rolę Agendy Terytorialnej 2020, która nadal obowiązuje i powinna być lepiej wdrażana. W tym względzie KR odsyła do swojej niedawnej opinii „Ulepszenie wdrażania Agendy Terytorialnej Unii Europejskiej 2020” (3);

9.

ponadto podkreśla, że planowanie strategiczne oraz wyznaczanie jasnych i osiągalnych celów politycznych – możliwe do realizacji w ramach „wizji” – to kluczowe elementy dobrego kształtowania polityki;

10.

powtarza, że na poziomie UE w Traktacie (art. 174 TFUE) wyznaczono nadrzędny cel terytorialny dotyczący rozwoju Unii Europejskiej, stwierdzając, że „w celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Unii rozwija ona i prowadzi działania służące wzmocnieniu jej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej”. Spójność terytorialna polega na zapewnieniu wyważonego rozwoju wszystkich obszarów UE;

11.

zwraca uwagę na zalety i korzyści wynikające ze stosowania podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar (4), którego najważniejsze elementy dotyczą integracji sektorów w ramach realizacji określonej strategii terytorialnej oraz dialogu terytorialnego zorientowanego na rezultaty. Skutecznie wdrożone podejście ukierunkowane na konkretny obszar pozwala docenić i wskrzesić tożsamość i specyfikę terytorialną jako jedyny w swoim rodzaju walor;

12.

zauważa, że wprawdzie w instytucjach UE wiele się mówi o podejściu ukierunkowanym na konkretny obszar, jednak nadal nie stosuje się go powszechnie na poziomie UE i państw członkowskich. KR ponownie wyraża głębokie przekonanie, że stosowanie podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar w strategiach politycznych UE przyniesie najlepsze rezultaty, ponieważ strategie te będą dostosowane do konkretnych warunków lokalnych, w związku z czym będą mogły skuteczniej stawić czoła wyzwaniom stojącym przed regionami, miastami i gminami i tym samym zmniejszyć różnice w ich poziomach rozwoju;

13.

zauważa, że choć nadal konieczne jest również wzmacnianie polityk sektorowych, to podejście ukierunkowane na konkretny obszar jest najskuteczniejszą metodą realizacji celu traktatowego, jakim jest ogólny harmonijny rozwój. W tym kontekście KR odsyła do badania przeprowadzonego przez Komisję Europejską, w którym wskazano pięć wspólnych cech udanego wdrożenia podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar (5). Te cechy to: istotna rola uznania wartości tożsamości terytorialnej, wyjście poza granice geograficzne i granice sektorów, otwarty system sprawowania rządów, silne zdolności przywódcze oraz eksperymentowanie i uczenie się przez działanie;

14.

uważa, że choć strategie sektorowe są ważne, to jednak dla rozwoju terytorialnego istotne znaczenie ma podejście ukierunkowane na konkretny obszar, stanowi ono bowiem podstawę odpowiedniego rozwoju lokalnego i regionalnego. Należy wprawdzie przyjąć z zadowoleniem koncepcję wspólnych ram (umowy partnerstwa) dotyczących wdrażania europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w bieżącym okresie programowania, niemniej jednak z myślą o skutecznej realizacji wszystkich środków polityki trzeba wyeliminować przeszkody, które wynikają z istnienia różniących się zbiorów przepisów. Wraz z władzami lokalnymi i regionalnymi należy uprościć ramy prawne dotyczące europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Finansowanie projektów, w których przyjmuje się zintegrowane podejście terytorialne, powinno móc opierać się na wielu funduszach, a ponadto projekty takie powinny być księgowane na podstawie jednego i tego samego zbioru przepisów;

15.

zwraca uwagę na analizę zawartą w szóstym raporcie na temat spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, w której stwierdzono, że „dysproporcje regionalne pogłębiły się w ciągu ostatnich kilku lat, ponieważ kryzys gospodarczy dotknął regiony w różnym stopniu” (6). W rzeczywistości nie tylko kryzys, ale i decyzje polityczne, a w szczególności polityka oszczędnościowa realizowana w ramach europejskiego semestru, dotknęły regiony europejskie w bardzo zróżnicowanym stopniu. Na przykład regiony znajdujące się w dobrej sytuacji finansowej mogły łagodzić skutki kryzysu i spełniać wymogi europejskiego semestru, podczas gdy regiony będące w złej sytuacji finansowej musiały ograniczać wydatki na inwestycje publiczne ze względu na politykę oszczędnościową, co powodowało trudności gospodarcze. Wspomniana analiza prowadzi do wniosku, że oddziaływaniem terytorialnym charakteryzują się nawet te obszary polityki i czynniki zewnętrzne, których dotychczas nie rozpatrywano pod tym względem, a więc między innymi bankowość i polityka budżetowa. Przypomina, że kryzys w szczególności pogłębił różnice między regionami, a najsilniej dotknął kraje najbardziej opóźnione. Dlatego KR podkreśla, że aby polityka wywierała jednorodny wpływ, musi być wdrażana w oparciu o zasadę przywracania równowagi i podejście terytorialne. Oznacza to stosowanie wyważonego podejścia do środków polityki oszczędnościowej;

16.

zauważa, że od czasu debaty „Wyjść poza PKB” z 2009 r. dostępność danych na poziomie UE znacznie wzrosła i że konieczne jest rozważenie innych wskaźników, które zwłaszcza na poziomie regionów i miast UE uzupełniałyby PKB w mierzeniu postępów w realizacji celów UE;

17.

podkreśla, że większość strategii politycznych UE ma swój wymiar regionalny i lokalny, który można oszacować za pośrednictwem oceny oddziaływania terytorialnego i który należy uwzględniać podczas kształtowania i przeglądu tych strategii. KR przystąpił do realizacji etapu pilotażowego swojej strategii oceny oddziaływania terytorialnego w 2014 r., testując różne metody i podejścia na wybranych zbiorach danych. Zdecydowanie popiera stosowanie przez Komisję oceny oddziaływania terytorialnego jako elementu oceny skutków po przedstawieniu w dniu 19 maja 2015 r. pakietu w sprawie lepszego stanowienia prawa. W związku z tym KR podkreśla także rolę agendy miejskiej UE – ze szczególnym uwzględnieniem stref wewnętrznych – oraz pierwszoplanowe znaczenie jej realizacji dla rozwoju regionów. Odsyła do swej opinii „W kierunku zintegrowanego programu rozwoju miast w Unii Europejskiej” (z 25 czerwca 2014 r.) (7) i akcentuje zawartą w niej propozycję wydania białej księgi w sprawie zintegrowanego programu rozwoju miast. Ponadto podkreśla, że przyklaskuje deklaracji Komisji Europejskiej, która zapowiedziała przedsięwzięcie konkretnych działań w celu przyjęcia agendy miejskiej UE, na której realizację przewidziane zostanie w unijnym budżecie 80 mld EUR (8). Wzywa Komisję do korzystania z doświadczeń KR-u;

18.

z niepokojem stwierdza, że jednostki statystyczne obowiązujące w państwach członkowskich UE niekoniecznie odzwierciedlają prawdziwą sytuację społeczno-gospodarczą, w związku z czym nie należy opierać się wyłącznie na nich przy opracowywaniu i wdrażaniu strategii politycznych w przyszłości. Powinny to być strategie o wyraźnym charakterze międzysektorowym, międzyregionalnym i transgranicznym, uwzględniające efekt rozlewania się na inne regiony;

19.

powtarza, że aby określić, na czym polega ten efekt, państwa członkowskie i Unia Europejska muszą powszechnie uwzględniać ocenę oddziaływania terytorialnego w procesie kształtowania polityki oraz planowania i realizacji inwestycji sektorowych. Jeśli nie uwzględni się możliwych efektów asymetryczności wywoływanych przez krajowe i unijne strategie polityczne, strategie te nigdy nie będą odpowiednio skuteczne ani efektywne, co może prowadzić do niepożądanych skutków;

20.

podkreśla, że przy badaniu skutków strategii politycznych UE należy mieć na uwadze, że coraz większa liczba obywateli UE mieszka na obszarach miejskich i że stanowi to wyzwanie zarówno dla obszarów miejskich, jak i wiejskich. Obecnie danych statystycznych na poziomie miast nie ma w ogóle lub jest ich bardzo niewiele, co utrudnia spójną i dogłębną ocenę skutków. KR i Komisja Europejska pracują nad pilotażowym projektem oceny skutków dla miast, który powinien być rozwijany w przyszłości i mógłby stanowić wartościowe narzędzie oceny tych skutków, które doprowadziłyby do lepszego stanowienia prawa. Podkreśla również, że Europejski Komitet Regionów wielokrotnie wzywał do tego, by strategie polityczne UE w większym stopniu uwzględniały skumulowany wpływ małych i średnich miast;

21.

przypomina, że obszary wiejskie mogą się znacząco między sobą różnić, jeśli chodzi o ich specyfikę i problemy, z jakimi się borykają. Ponadto ich poziom rozwoju jest niższy od poziomu rozwoju UE, zwłaszcza w porównaniu ze stopniem rozwoju obszarów miejskich, i różnica ta wciąż się powiększa. Osiągnięcie spójności terytorialnej nie będzie możliwe bez wykorzystania całego dostępnego potencjału, w tym potencjału wszystkich obszarów. Jest to szczególnie istotne, zważywszy że współzależności funkcjonalne między obszarami miejskimi i wiejskimi, np. w kontekście dojeżdżania do pracy czy oferty rekreacyjnej, w niektórych wypadkach wręcz uniemożliwiają wytyczenie jasnych granic między poszczególnymi obszarami;

22.

zważywszy na spodziewany szybki rozwój technologiczny w nadchodzących dziesięcioleciach, w ten sam sposób rozwijane będą narzędzia do szybkiej, skutecznej i obiektywnej oceny tego wpływu. Trwają już prace nad modelami takich narzędzi, których rozwój postępuje w szybkim tempie, czego dobrym przykładem jest narzędzie Quick Scan stworzone w ramach programu ESPON. Obecnie podstawową przeszkodą w udostępnieniu tego typu narzędzi jest brak stosownej i pełnej bazy danych statystycznych, przede wszystkim na poziomie lokalnym;

23.

uważa, że równie istotna jest ocena oddziaływania terytorialnego określonych strategii politycznych UE na obszarach wymienionych w art. TFUE 174 dotkniętych strukturalnymi utrudnieniami naturalnymi lub demograficznymi, takich jak najbardziej wysunięte na północ regiony o bardzo niskiej gęstości zaludnienia oraz regiony wyspiarskie, transgraniczne i górskie;

24.

zwraca się do państw członkowskich i Unii Europejskiej o znaczne zwiększenie nakładów przeznaczonych na pozyskanie brakujących danych statystycznych odzwierciedlających różnorodne niekorzystne warunki terytorialne i o zdecydowane rozwinięcie działalności polegającej na zbieraniu danych na najniższym szczeblu administracyjnym. Jest to szczególnie istotne w krajach, w których jednostki terytorialne Eurostatu nie odzwierciedlają rzeczywistego obrazu geograficznego na poziomie lokalnym lub regionalnym. Bez pełnego i zmieniającego się obrazu regionów Unii Europejskiej nie można opracowywać skutecznych strategii w odpowiedzi na wyzwania, z którymi te regiony się zmagają. KR przypomina, że w nowych przepisach dotyczących funduszy strukturalnych istnieje cel tematyczny 11, w ramach którego można finansować właśnie inwestycje w opracowywanie lepszych danych na poziomie lokalnym i regionalnym; niestety, możliwość ta jest jak do tej pory mało wykorzystywana. KR jednocześnie powtarza, że należy zmniejszyć obciążenie administracyjne poszczególnych zainteresowanych stron, w tym władz lokalnych i regionalnych, poprzez stworzenie odpowiednich instrumentów pozwalających na usystematyzowanie, w sposób rygorystyczny i selektywny, zbierania danych statystycznych i przygotowywania sprawozdań z myślą o przyspieszeniu procedur. Należy dopilnować, aby zasoby dostępne w ramach celu tematycznego 11 były powszechnie znane;

25.

podkreśla użyteczność programu ESPON (9), w ramach którego w całej Europie zbiera się dane terytorialne. Szczególnie istotne dla podejmowania uzasadnionych decyzji dotyczących inwestowania z korzyścią dla rozwoju regionalnego są prognozy przedstawione w sprawozdaniu zatytułowanym „Making Europe Open and Polycentric” (Działanie na rzecz otwartej i policentrycznej Europy), opracowanym w ramach tego programu. Uwzględniając różne scenariusze, KR uważa, że rozwój policentryczny powinien być celem i jednym z najważniejszych elementów wizji terytorialnej do 2050 r. obejmującej wszystkie samorządy lokalne każdego państwa członkowskiego UE. Wraz z rozwojem obszarów metropolitalnych należy promować wyważony rozwój, zwracając przy tym uwagę na małe wsie i słabiej rozwinięte regiony oraz na wzajemne powiązania między sąsiadującymi terytoriami;

26.

mając na uwadze, że globalne tendencje i wyzwania w różny sposób oddziałują na poszczególne terytoria europejskie, a każda polityka publiczna ma również wymiar terytorialny, europejska wizja terytorialna powinna koncentrować się przede wszystkim na stosowaniu wymiaru terytorialnego w sprawowaniu rządów w Europie;

27.

przypomina, że KR przyjął Kartę wielopoziomowego sprawowania rządów w Europie (10), w której ujęto najważniejsze zasady sprawowania rządów w Europie mające służyć wzmocnieniu wymiaru terytorialnego przy kształtowaniu polityki oraz osiągnięciu większej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Europie, jak to KR podkreślał we wszystkich swoich opiniach w sprawie polityki terytorialnej;

28.

uważa, że w tym kontekście należy uwydatniać i szczególnie wspierać różne formy współpracy między samorządami lokalnymi i regionalnymi oraz innymi zdecentralizowanymi organami jako skuteczny, wydajny i uzasadniony sposób świadczenia usług publicznych;

29.

podkreśla, że transgraniczna współpraca władz lokalnych i regionalnych okazała się kluczowym instrumentem rozwoju regionów przygranicznych. W związku z tym powinna być dalej wspierana przez UE i państwa członkowskie;

30.

podkreśla, że w kontekście podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar ważnym narzędziem rozwoju terytorialnego mogą być innowacyjne instrumenty finansowe i partnerstwa publiczno-prywatne oparte na przejrzystych zasadach. Dotyczy to niektórych dziedzin, w których finansowanie prywatne może uzupełniać finansowanie publiczne i gdy zwrot z inwestycji jest wystarczająco atrakcyjny. Należy jednak zwrócić uwagę na to, by udzielać samorządom lokalnym i regionalnym wskazówek dotyczących wykorzystania instrumentów finansowych (11);

31.

podkreśla, że lokalne przywództwo polityczne i demokratycznie wybrane jednostki samorządu lokalnego odgrywają kluczową rolę w wypracowywaniu podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar. Zauważa, że tego rodzaju podejście wymaga udziału zainteresowanych podmiotów i otwartości na wszystkich szczeblach sprawowania rządów. Ważne jest, aby wszystkie podmioty zaangażowane w ten proces dobrze rozumiały jego istotę, wartość i wynikające z niego korzyści;

32.

podkreśla, że podejście ukierunkowane na konkretny obszar wiąże się z odgrywaniem określonych ról przez podmioty na różnych szczeblach sprawowania rządów. Strategie planowania przestrzennego i rozwoju muszą zawsze uwzględniać poziom najbliższy obywatelom, co w większości przypadków oznacza poziom lokalny lub regionalny;

33.

w obszarach polityki podlegających kompetencjom władz na poziomie europejskim należy regularnie uwzględniać wymiar terytorialny. W tym kontekście KR pozytywnie odnosi się do inicjatywy KE na rzecz lepszego stanowienia prawa i zgadza się, że „stosowanie zasad lepszego stanowienia prawa pozwoli zapewnić, by środki prawne były oparte na dowodach, dobrze zaprojektowane i by przynosiły wymierne i trwałe korzyści dla obywateli, przedsiębiorstw i całego społeczeństwa” (12). KR ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje fakt, że w inicjatywie na rzecz lepszego stanowienia prawa uwzględniono najważniejsze zasady wskazane w przyjętej przez niego Karcie wielopoziomowego sprawowania rządów w Europie;

34.

przypomina, że KR stworzył Platformę Monitorowania Strategii „Europa 2020” w celu monitorowania wymiaru regionalnego strategii „Europa 2020”. Członkowie tej Platformy doszli do wniosku, że odnowiona strategia „Europa 2020” powinna opierać się na silniejszym partnerstwie i odpowiedzialności na wszystkich szczeblach władzy, wprowadzając wymiar terytorialny, większą przejrzystość, odpowiedzialność i wielopoziomowe sprawowanie rządów (13);

35.

uważa, że zgodnie z europejskim kodeksem postępowania w zakresie partnerstwa władzom lokalnym i regionalnym należy powierzyć przygotowywanie projektów planów rozwoju z wykorzystaniem specyfiki ich terytoriów jako jedynych w swoim rodzaju walorów i z uwzględnieniem uzgodnionych celów europejskich, a także odpowiedniego udziału zorganizowanych grup interesu. KR podkreśla, że polityka spójności odgrywa kluczową rolę w udzielaniu pomocy finansowej oraz w zapewnianiu wytycznych metodycznych dla władz lokalnych i regionalnych, które wdrażają plany rozwoju. Skuteczne zarządzanie ma takie samo znaczenie dla poprawy realizacji programów jak jakość projektów;

36.

zauważa, że według ustaleń szóstego sprawozdania monitorującego na temat strategii „Europa 2020” i europejskiego semestru, które opublikowała niedawno (w październiku 2015 r.) Platforma Monitorowania Strategii „Europa 2020” KR-u, w 15 państwach członkowskich UE władze lokalne i regionalne były ściśle zaangażowane w przygotowanie krajowych programów reform. Ponadto w toku realizacji programów 23 spośród 28 rządów konkretnie odniosło się do roli władz lokalnych i regionalnych w niektórych dziedzinach, takich jak polityka rynku pracy, włączenie społeczne oraz opieka zdrowotna. Jeśli chodzi o strategię „Europa 2020”, 20 państw członkowskich podkreśliło rolę władz lokalnych w krajowych programach reform w obszarze włączenia społecznego, odnawialnych źródeł energii i zmiany klimatu. Wzywa w związku z tym do przeglądu strategii „Europa 2020” w celu dalszego wzmocnienia wymiaru terytorialnego polityk UE, tak by wszystkie państwa członkowskie, opracowując krajowe programy reform, respektowały zasady pomocniczości, wielopoziomowego sprawowania rządów i partnerstwa;

37.

polityka spójności powinna zapewniać spójność planów lokalnych i regionalnych z celami europejskimi. Najważniejszymi instrumentami w tym kontekście są umowy o partnerstwie i programy operacyjne. KR podkreśla, że finansowanie polityki spójności za pośrednictwem europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych może stanowić wkład w niezbędną pomoc finansową we wdrażaniu planów. Zaznacza również, że dodatkowym ułatwieniem w realizacji lokalnych i regionalnych planów rozwoju mogą być konkretne instrumenty polityki spójności, takie jak zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT) i rozwój lokalny kierowany przez społeczność (CLLD), które należy powszechniej stosować;

38.

wiele innych obszarów polityki UE, takich jak rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, transport i energia czy ochrona środowiska, ma między innymi wymiar terytorialny, który jest równie ważny jak wymiar terytorialny samej polityki spójności. Dlatego instrumenty tych pozostałych polityk sektorowych należy także odpowiednio dostosować, tak aby wspomagały lokalne i regionalne plany rozwoju. Wizja terytorialna do 2050 r. musi obejmować wszystkie obszary polityki UE o znaczącym wymiarze terytorialnym, by uwzględnić terytorialne podejście do kształtowania polityki we wszystkich odpowiednich politykach UE;

39.

potrzebne jest spójniejsze i lepiej skoordynowane podejście do europejskiej strategii/wizji terytorialnej na szczeblu europejskim. Należy nawiązać stałą współpracę z krajowymi i europejskimi stowarzyszeniami reprezentującymi władze lokalne i regionalne. W podejściu tym należy też uwzględnić zorganizowaną i regularną wymianę wiedzy i doświadczeń przy okazji opracowywania różnych strategii sektorowych;

40.

uważa, że europejska strategia/wizja musi stale ewoluować, zwłaszcza dzięki wykorzystaniu oddolnych informacji zwrotnych czerpanych ze stałej współpracy z europejskimi i krajowymi stowarzyszeniami reprezentującymi władze lokalne i regionalne oraz dzięki uwzględnieniu globalnych zmian, takich jak wyzwania związane z migracją i zmianą klimatu, w przypadku których władze lokalne i regionalne UE odgrywają podstawową rolę w oparciu o zasadę solidarności.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/14

1.

Przyjmuje z zadowoleniem dyskusje prowadzone obecnie na różnych posiedzeniach Rady Europejskiej i Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz wysiłki na rzecz osiągnięcia porozumienia w sprawie wspólnego podejścia do kryzysu migracyjnego i konkretnych rozwiązań oraz najlepszego sposobu załagodzenia sytuacji. Jest jednak głęboko zaniepokojony dramatycznym rozwojem sytuacji i wolnym postępem działań na rzecz wypracowania kompleksowej wspólnej odpowiedzi UE i jej państw członkowskich. Wzywa państwa członkowskie, instytucje UE i inne podmioty międzynarodowe do współpracy, znalezienia realistycznych wspólnych rozwiązań i wypełnienia istniejących zobowiązań.

2.

Dostrzega fakt, że napływ osób ubiegających się o azyl oraz osób o nieuregulowanym statusie migrujących z przyczyn ekonomicznych do UE osiągnął bezprecedensowe rozmiary. Liczba migrantów wyraźnie pokazuje, że w krótkim i średnim okresie żaden kraj członkowski nie będzie w stanie sam poradzić sobie z tą sytuacją. Potrzebna jest do tego większa jedność i solidarność pomiędzy państwami członkowskimi UE oraz większe poczucie partnerstwa, przynależności i wspólnej odpowiedzialności. Podkreśla, że wszystkie poziomy sprawowania rządów w UE – europejski, krajowy, regionalny i lokalny – muszą pilnie znaleźć wspólne podejście do sprostania wszystkim wyzwaniom społecznym, gospodarczym i związanym z bezpieczeństwem. Jedynie kompleksowe, zintegrowane podejście polityczne pozwalające zająć się źródłowymi przyczynami migracji okaże się skuteczne w rozwiązywaniu problemu. Musi to obejmować wzmocnienie unijnej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także większą spójność polityki wewnętrznej i zewnętrznej UE i jej polityki w dziedzinie spraw zagranicznych i bezpieczeństwa, handlu, rozwoju, pomocy humanitarnej i migracji.

3.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że posiedzenia szefów państw lub rządów poświęcone kwestii uchodźców doprowadziły do przyjęcia kompleksowego podejścia obejmującego rozróżnienie pomiędzy, z jednej strony, kwestią uchodźców próbujących ratować swe życie, a z drugiej, kwestią imigracji nieuregulowanej. Podejście takie pozwoliło spojrzeć na to zagadnienie całościowo i uwzględnić, poza aspektami humanitarnymi, również ochronę granic, kwestie bezpieczeństwa i obrony, przemyt migrantów, powrót i reintegrację migrantów o nieuregulowanym statusie, a także współpracę z krajami pochodzenia i tranzytu.

4.

W tym kontekście ubolewa, że na dotychczasowych posiedzeniach szefów państw prawie w ogóle nie poruszono kwestii wymiaru humanitarnego tej sytuacji. Podkreśla, że zasadnicze znaczenie ma zaostrzenie kontroli granicznych i środków mających na celu zapobieganie nieuregulowanej migracji, w tym ścisła rejestracja wszystkich migrantów zgodnie z odpowiednim dorobkiem prawnym UE, lecz działania takie nie mogą mieć pierwszeństwa przed międzynarodowymi zobowiązaniami do ratowania życia i poszanowania praw człowieka oraz prawa do ubiegania się o azyl w UE, która musi pozostać miejscem schronienia dla osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Pilnie domaga się więc regularnych spotkań na wysokim szczeblu między UE, państwami członkowskimi, instytucjami europejskimi, agencjami UE, organizacjami regionalnymi i państwami spoza UE, których dotyczy to w największym stopniu.

5.

Zwraca przy tym jednak uwagę na to, że jednym z kluczowych aspektów obecnej sytuacji związanej z migracją jest rozwój działalności przemytników i zorganizowanych grup wykorzystujących ludzką tragedię i złe warunki socjalne migrantów. KR popiera środki mające na celu zintensyfikowanie walki z handlem ludźmi i przestępczością zorganizowaną, zaproponowane przez europejskich i afrykańskich szefów państw i rządów na szczycie, który odbył się w dniach 11–12 listopada 2015 r. w Valletcie. Podkreśla, że szybkie działanie, a także długoterminowe, kompleksowe i konkretne plany działania powinny być tworzone w ścisłej współpracy z krajami nienależącymi do UE. Zwraca uwagę, że współpraca w tym zakresie musi być wzajemna oraz że kraje pochodzenia i tranzytu powinny zobowiązać się do pomocy i wdrożenia wszystkich środków uzgodnionych w planie działania z Valletty. Konieczne jest więc wczesne angażowanie sił bezpieczeństwa państw UE oraz ścisłe monitorowanie grup przestępczych i regularna publikacja sprawozdań z sytuacji i z rezultatów w zwalczaniu tej formy przestępczości zorganizowanej, która zagraża bezpieczeństwu obywateli i spójności społecznej państw członkowskich UE. Podkreśla również ogromne znaczenie szczegółowej rejestracji na granicach strefy Schengen i skutecznej kontroli zewnętrznych granic UE. Należy w pełni zapewnić odpowiedni poziom kontroli granicznych i działań mających na celu ochronę bezpieczeństwa wewnętrznego państw strefy Schengen. Jednym z dobrych przykładów jest współpraca krajów grupy wyszehradzkiej, które udostępniają funkcjonariuszy do ochrony zewnętrznej granicy strefy Schengen (Węgry, Grecja).

6.

Podkreśla, że UE i jej państwa członkowskie powinny lepiej wypełniać swe zobowiązanie do ochrony zasady solidarności, aby kształtować skuteczniejszą politykę migracyjną obejmującą wszystkie problemy, z którymi borykają się władze lokalne i regionalne. W związku z tym zwraca uwagę na rezolucję Parlamentu Europejskiego przyjętą w dniu 29 kwietnia. Jednocześnie uważa, że solidarność powinna opierać się na wzajemnym zaufaniu, a nie na przymusie. Nie wolno jednak zapominać ani o tym, że chodzi tu także o zobowiązanie, ani też o niebezpieczeństwie uznania za migrację ucieczki przed prześladowaniami.

7.

Z zadowoleniem przyjmuje w tym względzie opublikowanie przez Komisję Europejską w dniu 13 maja europejskiego programu w zakresie migracji; uważa, że jest to ważny krok na drodze do sformułowania kompleksowego podejścia do korzyści i wyzwań związanych z migracją. Podkreśla jednak, że program ten musi być dalej prowadzony także w sposób długofalowy.

8.

Z zadowoleniem przyjmuje, że w komunikacie Komisji podkreślono znaczenie priorytetowego traktowania skutecznej i trwałej polityki powrotowej, z pełnym poszanowaniem praw migrantów i uwzględnieniem specyfiki krajów pochodzenia. Jednakże ubolewa nad obecnym brakiem skutecznego egzekwowania decyzji o zobowiązaniu do powrotu i apeluje do państw członkowskich o wprowadzenie bardziej rygorystycznych praktyk na rzecz powrotu osób, których wnioski zostały odrzucone, oraz nielegalnych migrantów poprzez organizowanie uczciwych i szybkich procedur. Podkreśla w tym kontekście, jak ważne jest wzmocnienie roli i mandatu Frontexu w działaniach dotyczących powrotów oraz rozróżnienie między osobami ubiegającymi się o azyl a osobami migrującymi z przyczyn ekonomicznych, zważywszy, że z prawnego punktu widzenia są to dwie różne sytuacje, które w związku z tym wymagają różnych podejść. W tym celu konieczne jest pogłębienie praktycznej współpracy z odpowiednimi państwami trzecimi, aby doprowadzić do stworzenia i wzmocnienia jak najsprawniejszych i najszybszych systemów dobrowolnych powrotów oraz zwiększenia zdolności instytucji w krajach pochodzenia, tak aby były one w stanie przeprowadzić readmisję migrantów.

9.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że komunikat Komisji podkreśla znaczenie ratowania życia na morzu jako priorytetu wymagającego niezwłocznych działań, i przypomina, że solidarność, wzajemne zaufanie i podział odpowiedzialności między państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne stanowią polityczny kompas, którym należy się kierować, aby osiągnąć ten cel.

10.

Wyraża ponownie przekonanie, że przyjęte przez UE podejście do kwestii migracji musi być solidarne i zrównoważone w perspektywie długoterminowej oraz zapewniać poszanowanie praw człowieka. Powinno ono uwzględniać wszystkie aspekty migracji, w tym zobowiązania humanitarne, osoby ubiegające się o azyl i osoby migrujące z przyczyn ekonomicznych. Podkreśla, jak ważne jest zwalczanie przemytu migrantów i handlu ludźmi, wspieranie rozwoju i stabilności w krajach nienależących do UE, ustanowienie skutecznej polityki powrotowej oraz stawienie czoła wyzwaniom demograficznym stojącymi przed Europą. Podkreśla, że uregulowana migracja może być istotnym czynnikiem rozwoju. Udana integracja służy nie tylko migrantom, lecz także przynosi znaczące korzyści zarówno gospodarce, jak i społeczeństwu, gdyż migranci zaspokajają zapotrzebowanie na siłę roboczą i przyczyniają się do finansowania systemu zabezpieczenia społecznego. W związku z tym zwraca się do wszystkich zainteresowanych stron – instytucji europejskich, władz krajowych, regionalnych i lokalnych, mediów i społeczeństwa obywatelskiego – by nie stygmatyzowały migrantów ani migracji oraz by dostarczały obywatelom obiektywnych informacji na temat zjawiska migracji, jej przyczyn i wkładu w społeczeństwo przyjmujące. Komitet odrzuca wszelkie formy dyskryminacji i rasistowskich zachowań wobec migrantów zgodnie z zasadami leżącymi u podstaw Unii Europejskiej.

11.

Jeżeli chodzi o właściwe informowanie, o którym wspomniano już w punkcie 10, zwraca się do Komisji Europejskiej, by rozpoczęła kampanię informacyjną skierowaną do władz lokalnych i regionalnych oraz do obywateli europejskich, która pozwoli na:

12.

Uważa, że priorytetowe jest odpowiednie potraktowanie problemu nieletnich bez opieki, który przeważnie znajduje się na marginesie działań dotyczących imigracji. Konieczne jest przeznaczenie stosownych środków dla samorządów terytorialnych w celu monitorowania nieletnich bez opieki i udzielaniu im szczególnego wsparcia, by zapobiegać ich zaginięciu. Należy także zadbać o to, by osoby te, znajdujące się w trudniejszej sytuacji, podobnie jak kobiety, nie stawały się przedmiotem wyzysku ze strony grup organizujących prostytucję, pedofilię i handel organami.

13.

Uważa, że w obliczu szybko zmieniającej się sytuacji migracyjnej należy również przewidzieć w ramach priorytetów „natychmiastowego działania”, poza środkami na rzecz ratowania życia na morzu, plan powstrzymywania i zwalczania działalności przemytników ludzi zarówno na szlakach lądowych, jak i morskich. W związku z tym niezbędne jest również przyjęcie za podstawę współpracy między wszystkimi zainteresowanymi stronami, zaangażowanymi na wszystkich poziomach sprawowania rządów: państwami członkowskimi, władzami terytorialnymi, organami urzędowymi, a także społeczeństwem obywatelskim.

14.

Niezbędne jest zwiększenie kontroli i współpracy służb bezpieczeństwa w celu upewnienia się, że rozpaczliwa sytuacja uchodźców i ich przybycie na terytorium UE nie są wykorzystywane jako przykrywka dla terrorystów i ekstremistów i zapewnienia o tym obywateli. Ponadto należy wspierać władze lokalne i regionalne w wykrywaniu i zwalczaniu radykalizacji i ekstremizmu oraz zapobieganiu tym zjawiskom.

15.

Z zadowoleniem przyjmuje proponowane w komunikacie środki w związku z wysoką liczbą przybyszów na terytorium UE. Przesiedlenie i relokacja mogą być skutecznymi sposobami rozwiązania problemu nierównego rozdziału osób ubiegających się o azyl i uchodźców między państwami, regionami i w obrębie regionów. Domaga się zatem większych wysiłków na szczeblu europejskim, aby doprowadzić do porozumienia się państw członkowskich co do kryteriów oraz wdrożenia trwałego i sprawiedliwego systemu rozmieszczenia osób ubiegających się o azyl i uchodźców.

16.

Podkreśla jednak, że imigracja nieuregulowana, która znacząco wzrosła, wymaga nowego podejścia. Powinno ono uwzględniać fakt, że sposób zarządzania osobami migrującymi z przyczyn ekonomicznych (przekazywanie im informacji, ich przyjęcie, powrót) różni się od pomocy humanitarnej, której trzeba udzielić uchodźcom. Podkreśla również znaczenie systematycznego dialogu pomiędzy rządami a obywatelami na temat tych planowanych posunięć, wraz z jednoczesnym przedstawianiem konsekwencji wspomnianych działań dla społeczeństwa.

17.

Powtarza, że najwyższy czas dokładniej ustalić, co może oznaczać podział odpowiedzialności i solidarność w dziedzinie azylu i migracji. Oczywiste jest, że poszczególne państwa, regiony i gminy mają, na podstawie własnych specyficznych cech, takich jak siła gospodarcza, różne wyobrażenia o tym, co powinno się uważać za uczciwy podział odpowiedzialności czy solidarność. Ubolewa jednak, że komunikat Komisji nie sugeruje żadnego długookresowego rozwiązania w zakresie planowania i zasobów, które potrzebne są do odpowiednio wczesnego przygotowania się na przyjęcie migrantów.

18.

Z zadowoleniem przyjmuje zwiększenie budżetu operacji UE „Tryton” i „Posejdon” oraz zobowiązanie piętnastu państw członkowskich do zapewnienia dodatkowych środków, a także decyzję UE dotyczącą rozpoczęcia operacji wojskowej Unii Europejskiej w południowym rejonie środkowej części Morza Śródziemnego (EUNAVFOR MED), mającej na celu zwalczanie sieci przemytniczych. Ubolewa jednak, że w komunikacie nie porusza się w wystarczającym stopniu kwestii środków dostępnych dla władz lokalnych i regionalnych, aby poprzez zapewnienie im dostępu do krajowych i unijnych funduszy (takich jak Fundusz Azylu, Migracji i Integracji, Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa i Europejski Fundusz Społeczny) umożliwić tym władzom wypełnianie ich obowiązków w zakresie migracji i integracji.

19.

Przyjmuje z zadowoleniem decyzję Rady Europejskiej z dnia 26 czerwca i 22 września 2015 r. w sprawie relokacji 160 tys. osób wyraźnie potrzebujących ochrony międzynarodowej. Pokazuje ona, jak mogłaby wyglądać praktyczna realizacja zasady solidarności i wspólnej odpowiedzialności. Ubolewa jednak nad powolnym wdrażaniem i nad bardzo ograniczonym zakresem uzgodnionych działań i pilnie wzywa państwa członkowskie do przestrzegania zobowiązań podjętych w tym kontekście, a wszystkie szczeble władzy do niezwłocznego wprowadzenia w życie odpowiednich struktur i mechanizmów. Podkreśla, że władze lokalne i regionalne muszą silniej zaakcentować w dyskusji swoją kluczową rolę, gdyż są w stanie najlepiej ocenić swe możliwości w zakresie przyjmowania uchodźców i migrantów w sposób humanitarny.

20.

Z zadowoleniem przyjmuje przyjęte dotychczas konkluzje Rady Europejskiej i deklarację przywódców państw położonych na szlaku zachodniobałkańskim z dnia 25 października 2015 r. Wzywa w tym kontekście do wprowadzenia w życie wszystkich uzgodnionych dotąd środków i apeluje do państw o zwiększenie zdolności kwaterunkowych.

21.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska, we współpracy z krajami trzecimi, stara się, w oparciu o zgromadzone wiarygodne informacje, zapobiec nieuregulowanej migracji do UE, niemniej wzywa także państwa członkowskie do zwiększenia wymiany informacji zarówno w stosunkach dwustronnych, jak i w kontekście UE.

22.

Zwraca uwagę na znaczenie działań podejmowanych przez grupy wolontariuszy i organizacje społeczeństwa obywatelskiego na rzecz ratowania życia ludzkiego na Morzu Śródziemnym. Pomimo rozwiązań finansowych przedstawionych w komunikacie i mimo zwiększonych wysiłków w ramach operacji „Posejdon” i „Tryton” w dalszym ciągu mamy do czynienia z nagłą alarmującą sytuacją i zaradzić jej może jedynie podejmowanie przez UE i państwa członkowskie razem wspólnych codziennych działań w oparciu o europejskie wartości związane z prawami człowieka. Przyznaje jednak, że kryzysu uchodźczego nie można rozwiązać wyłącznie w drodze działań ratunkowych na morzu i wzywa Komisję do podjęcia odpowiednich środków wspierających w celu zapobiegania przemytowi ludzi. Ważnym krokiem w tym kierunku jest przyjęcie rezolucji 2240 Rady Bezpieczeństwa ONZ z dnia 9 października 2015 r., która zezwala państwom członkowskim na zatrzymanie statków u wybrzeży Libii, jeśli istnieje podejrzenie przemytu ludzi.

23.

Przypomina, że wzajemna solidarność jest podstawową zasadą Unii Europejskiej i należy ją szanować nie tylko w kontaktach między państwami członkowskimi, lecz również wobec migrantów i władz lokalnych, które muszą poradzić sobie z zadaniem udzielania pomocy migrantom na co dzień, a także w kontaktach między władzami lokalnymi.

24.

Podkreśla, że w ciągu kilku ostatnich miesięcy kwestia stała się jeszcze pilniejsza w związku z masowym napływem zróżnicowanego strumienia migrantów na Morzu Śródziemnym, na Bałkanach, w Calais i w innych strefach przygranicznych Unii Europejskiej, a także w związku ze wzrostem liczby migrantów na poziomie lokalnym i regionalnym. Problemy, które od lat występowały w punktach węzłowych, takich jak Calais i Lampedusa, przenoszą się teraz do innych miast i regionów. Ten fakt jest alarmujący i należy niezwłocznie podjąć odpowiednie środki, lecz trzeba go także wykorzystać do przekonania opinii publicznej, że jedynym rozwiązaniem jest relokacja, zanim miejscowości leżące na trasach migracyjnych zostaną przytłoczone wielką liczbą migrantów. W związku z tym migracje nie są tymczasowym wyzwaniem dla paru pojedynczych samorządów terytorialnych, lecz stanowią krótko-, średnio- i długoterminowe wyzwanie dla całej Unii Europejskiej.

25.

Pragnie zwrócić uwagę Komisji na tragedie humanitarne, które rozgrywają się z powodu sytuacji migracyjnej w Europie: Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) na Morzu Śródziemnym do końca sierpnia odnotowała już ponad 3,4 tys. ofiar śmiertelnych; w kwietniu 2015 r. w ciągu zaledwie paru dni życie straciło 700 osób, a co najmniej 13 migrantów zginęło podczas próby przekroczenia kanału La Manche. Migranci regularnie padają ofiarą przemytników trudniących się handlem ludźmi, jak miało to miejsce pod koniec sierpnia, kiedy to w Austrii zginęło 71 migrantów zamkniętych w ładowni porzuconej przez przemytników ciężarówki.

26.

Apeluje o praktyczne rozwiązania, które angażują władze lokalne i regionalne, a nie tylko rządy centralne państw członkowskich. Z powodu wydarzeń rozgrywających się z udziałem migrantów, np. w tunelu pod kanałem La Manche, dyskusja bardziej niż kiedykolwiek skupia się na roli władz lokalnych i regionalnych i pokazuje, że wyzwaniem jest nie tylko dostępność środków finansowych, lecz również ich fizyczne rozmieszczenie. Dlatego też Komisja musi przeforsowywać pragmatyczne rozwiązania w celu zwiększenia możliwości przepustowości fizycznej władz lokalnych. Jednolite zarządzanie obozami uchodźców jest kolejnym sposobem ułatwienia zadań władzom lokalnym. Siły policyjne i pracownicy administracyjni mogliby zostać oddelegowani do innego regionu w celu zacieśnienia współpracy między sąsiednimi regionami oraz zapewnienia wystarczających zasobów ludzkich, by poradzić sobie z rosnącą populacją migrantów w trudnej sytuacji.

27.

Wzywa do dalszego zwiększania budżetu proporcjonalnie do zmieniającego się zapotrzebowania na skuteczne operacje ratownicze i ma nadzieję, że wszystkie państwa członkowskie zobowiążą się do przeznaczenia koniecznych dodatkowych zasobów. Wskazuje w tym kontekście, że obowiązkowy przegląd wieloletnich ram finansowych przewidziany przed końcem 2016 r. jest okazją, by zwiększyć środki przeznaczone na priorytetowe działania z tytułu Europejskiego programu w zakresie migracji. Podkreśla, że należy jak najbardziej ułatwić szybkie udostępnienie funduszy i zasobów, nie dopuszczając do opóźnień spowodowanych niepotrzebnymi procedurami biurokratycznymi. Takie dodatkowe środki powinny obejmować środki finansowe na infrastrukturę, placówki oświatowe i pomoc nadzwyczajną w krajach UE znajdujących się „na pierwszej linii”. Postuluje, by państwom członkowskim dać praktyczne wskazówki dotyczące możliwości korzystania z odpowiednich źródeł finansowania, np. ze środków Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).

28.

Apeluje, by zwrócić szczególną uwagę na wzmocnienie synergii między istniejącymi już organami i systemami, z uwzględnieniem ich kompetencji i celów, takimi jak Frontex, SIS II i Eurosur, które działają w dziedzinie migracji i przepływu osób, a także Europol i Eurojust, które działają – w zakresie bezpieczeństwa – na rzecz prewencji i zwalczania przestępstw (przemyt ludzi i handel ludźmi) związanych z nieuregulowanym tranzytem.

29.

Podkreśla, jak ważne jest zajęcie się podstawowymi przyczynami przybywania migrantów, którzy nie mają podstaw do ubiegania się o azyl, do UE. Wzywa UE i państwa członkowskie do zacieśnienia współpracy z krajami trzecimi na Bliskim Wschodzie i w Afryce, gdzie należy wzmocnić demokrację i praworządność, oraz do lepszej koordynacji ich polityki zewnętrznej. W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje fakt, że szczyt UE-Afryka (państwa uczestniczące w procesie rabackim i chartumskim) odbył się w Valletcie na Malcie w dniach 11 i 12 listopada 2015 r. Ponadto uważa, że uchodźcom przebywającym w państwach spoza UE w pobliżu ich krajów pochodzenia należy zapewnić podstawowe usługi, w tym w zakresie bezpieczeństwa, zarówno wewnątrz jak i poza obozami, a także edukacji dla dzieci, co wymaga długoterminowej wizji i zintegrowanego planowania, koordynacji między stronami i lokalnego rozwoju gospodarczego.

30.

Odnotowuje debaty w sprawie ogólnounijnych list bezpiecznych państw trzecich, aby na szczeblu europejskim zagwarantować wspólne standardy, jeśli chodzi o rozpatrywanie wniosków azylowych z danych krajów oraz ułatwiać skuteczny powrót, co jest zasadniczym warunkiem lepszego skoncentrowania możliwości UE w zakresie udzielania azylu i przyjmowania osób wymagających w uzasadniony sposób ochrony międzynarodowej. Podkreśla, że w szczególności kraje kandydujące do UE i potencjalne kraje kandydujące są zobowiązane do spełnienia unijnych standardów w zakresie ochrony praw człowieka, które kwalifikowałyby je jako „bezpieczne kraje pochodzenia”. Ostrzega jednak, że sytuacja w tych krajach, zwłaszcza w odniesieniu do grup szczególnie zagrożonych, takich jak nieletni pozbawieni opieki, samotne kobiety, mniejszości etniczne, osoby LGBTI, powinna być uważnie monitorowana, a mechanizmy identyfikowania i przyjmowania osób z tych państw składających uzasadnione wnioski o azyl powinny być doskonalone. Konkretne powody prześladowania, takie jak płeć, orientacja seksualna, tożsamość płciowa lub pochodzenie etniczne, powinny być właściwie uwzględniane podczas przyjmowania i rozpatrywania wniosków, a także na późniejszych etapach, obejmujących także przesiedlenie i relokację. KR zobowiązuje się do wymiany najlepszych praktyk na poziomie regionalnym i lokalnym poprzez wspólne komitety konsultacyjne i grupy robocze, z udziałem wszystkich siedmiu państw wymienionych we wniosku Komisji.

31.

Z dużym zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do przedłożenia na początku 2016 r. propozycji zmian do rozporządzenia dublińskiego, na podstawie którego wniosek o azyl może zostać złożony i rozpatrzony poza UE. Wzywa Komisję do zadbania o to, by podział kompetencji między państwami członkowskimi opierał się na kryteriach, które będą funkcjonowały długofalowo, przy jednoczesnym poszanowaniu praw podstawowych migrantów. Podstawą musi być tu ogólnoeuropejski wiążący klucz podziału między państwa członkowskie osób ubiegających się o azyl.

32.

Zaleca Komisji uwzględnienie we wniosku wzajemnego uznania rozpatrzonych pozytywnie wniosków o azyl, tak aby osobom objętym ochroną przysługiwała taka sama swoboda przemieszczania się wewnątrz UE, jaką cieszą się obywatele Unii. Ponadto apeluje do Komisji o przedłożenie wniosku dotyczącego wspólnego europejskiego kodeksu postępowania w zakresie migracji, aby stworzyć legalne możliwości pracy w Europie osobom, które chciałyby tutaj podjąć pracę. Jednocześnie należy utworzyć korytarz dla migracji pracowników z państw kandydujących, ułatwiając im dostęp do europejskiego rynku pracy.

33.

Pilnie wzywa Komisję i państwa członkowskie UE do zrealizowania ustalenia dotyczącego utworzenia tzw. centralnych punktów (system „Hotspot”), aby agencje UE mogły wesprzeć regiony graniczne najbardziej dotknięte napływem migrantów. Chodzi tu o pomoc w sprawnym rejestrowaniu przybywających uchodźców oraz o podejmowanie innych niezbędnych działań.

34.

Ubolewa, że Komisja nie przedstawiła żadnych konkretnych środków w odniesieniu do osób ubiegających się o azyl w celu stworzenia bezpiecznych i legalnych tras prowadzących do Europy, tak aby uniknąć dalszych ofiar w ludziach podczas niebezpiecznych podróży. Środki te mogłyby obejmować ustanowienie „korytarza humanitarnego”, wydawanie większej liczby wiz ze względów humanitarnych i tworzenie ośrodków recepcyjnych w krajach tranzytu w celu rozpatrywania wniosków o udzielenie azylu lub określania kwalifikowalności do legalnego wjazdu do państw członkowskich UE. Koncepcja „korytarza humanitarnego” jest zgodna z ideą relokacji i solidarności, gdyż jest to najbardziej skuteczny sposób radzenia sobie z przestępczością zorganizowaną. Im szybciej migranci znajdą się pod zwierzchnictwem europejskich władz publicznych, tym łatwiejsza będzie relokacja. Jest to również najlepszy sposób zapewnienia bardziej równomiernego rozmieszczenia migrantów między państwami członkowskimi. Władze lokalne i regionalne mogą być bardzo pomocne w tym zakresie.

35.

Apeluje o autentyczną europejską politykę migracyjną i z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji Europejskiej do zaproponowania nowych środków i przeglądu systemu niebieskiej karty w celu zastąpienia 28 systemów krajowych i ułatwienia legalnej migracji. Wzywa Komisję, by przy przygotowaniu tych wniosków wykorzystała doświadczenia władz lokalnych i regionalnych oraz ich rozeznanie lokalnej sytuacji.

36.

Ubolewa, że Komisja nie wzięła pod uwagę sugestii Komitetu Regionów dotyczącej opracowania systemów wymiany wiedzy fachowej oraz gromadzenia doświadczeń i dobrych praktyk. W związku z tym powtarza, że należy wdrożyć kompletny system wymiany danych na temat migracji i władz lokalnych, w oparciu o wizowy system informacyjny (VIS). Taki system mógłby przynieść doskonałe efekty, jeśli chodzi o zarządzanie kwestiami mieszkaniowymi, rozpatrywanie wniosków osób ubiegających się o azyl i uchodźców, strategie na rzecz ich integracji oraz zwalczanie migracji nieuregulowanej, a także mógłby oferować praktyczne rozwiązania służące wprowadzeniu zasady solidarności między władzami lokalnymi. Wzywa Komisję do utworzenia platformy współpracy (dialogu) w kwestiach migracji.

37.

Wzywa do wprowadzenia autentycznego europejskiego systemu zarządzania granicami, który zarówno umożliwia profesjonalną i skuteczną pracę policji, jak i rozbudowuje zdolności w zakresie wykrywania i udaremniania planów organizacji przestępczych dotyczących transportu imigrantów nielegalnymi i niebezpiecznymi drogami oraz zdolności w zakresie uporządkowanego przyjmowania, sprawdzania i rejestrowania osób przybywających drogą lądową lub morską.

38.

Zgadza się, że za priorytet należy uznać pełne i spójne wdrożenie poszerzonego, unowocześnionego i dostosowanego do sytuacji wspólnego europejskiego systemu azylowego; sugeruje aktywne zaangażowanie i wykorzystanie doświadczenia władz lokalnych i regionalnych zarówno w zapowiedzianym procesie poprawy standardów w zakresie warunków przyjmowania i procedur azylowych, zapewniania szkoleń i tworzenia sieci organów ds. przyjmowania, jak i w przyszłej debacie dotyczącej rozwoju i zakończenia tworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego.

39.

Ponownie wyraża przekonanie o nierozerwalnym związku między poziomem i jakością polityk rozwoju a coraz większą liczbą migrantów. Pomoc rozwojowa Unii Europejskiej i państw członkowskich musi szybko osiągnąć poziom 0,7 % PKB. W tym kontekście należy także zwiększyć zaangażowanie finansowe władz lokalnych i regionalnych w zwalczanie ubóstwa na świecie, biorąc pod uwagę, że niektóre z nich postawiły już sobie za cel przeznaczenie co roku jednego euro na mieszkańca na działania w zakresie współpracy ukierunkowanej na kraje rozwijające się.

40.

Wzywa Komisję Europejską do wprowadzenia w życie wspólnego europejskiego systemu azylowego, który będzie stosował uzgodnione kryteria w taki sam sposób i zapewni humanitarne i uczciwe traktowanie osób szukających schronienia w Unii, a także do radykalnej zmiany rozporządzenia dublińskiego, tak aby różnica między 28 krajowymi systemami, która może grozić zniszczeniem systemu Schengen, przestała istnieć w prawie i w praktyce.

41.

Ubolewa, że po raz kolejny nie wykorzystano art. 80 TFUE, by przyjąć środki służące realizacji solidarnego i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi w dziedzinie mobilności, wraz ze związanymi z nimi skutkami finansowymi. Zobowiązania w zakresie migracji i powrotu są całkowicie dobrowolne i w niektórych przypadkach to miasta przejmują wiodącą rolę w ich praktycznej realizacji.

42.

Odnotowuje, że propozycja dotycząca systemu redystrybucji opiera się na klauzuli dotyczącej nadzwyczajnej sytuacji określonej w art. 78 ust. 3 TFUE, co wydaje się w pełni uzasadnione w obecnych okolicznościach. Podkreśla jednakże, że należy przyjąć inne środki w średniej i długiej perspektywie, które wymagają solidarności europejskiej, przy czym Parlament Europejski powinien zostać w nie w pełni zaangażowany, by zapewnić ich przejrzystość i legitymację.

43.

Powtarza, że wielopoziomowe sprawowanie rządów to najbardziej odpowiedni sposób opracowywania koniecznego zestawu środków i inicjatyw mających na celu uzyskanie optymalnych wyników w dziedzinie integracji osób uznanych za uchodźców i migrantów przyjmowanych z innych powodów. Wszystkie poziomy władzy w całej Unii powinny wspólnie ponosić odpowiedzialność zarówno za przyjmowanie i integrację uchodźców i migrantów, jak i za poprawę międzyregionalnej współpracy, koordynacji i solidarności, poprzez rozwijanie stałego mechanizmu ich rozdziału między państwami członkowskimi, regionami oraz władzami lokalnymi, uwzględniającego ograniczenia strukturalne, zasoby, potrzeby rynku pracy, sytuację demograficzną i inne istotne czynniki. Wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie, by zapewniły wszystkim władzom lokalnym i regionalnym dotkniętym napływem uchodźców i migrantów wystarczające wsparcie finansowe, techniczne, administracyjne i w dziedzinie bezpieczeństwa. Jednocześnie należy ocenić możliwość odstępstw od ograniczeń strukturalnych i finansowych.

44.

Przypomina, że władze lokalne i regionalne mają bezpośrednią wiedzę o sytuacji – trzeba się z nimi konsultować i aktywniej włączać je w proces relokacji. Są one skutecznym szczeblem sprawowania rządów, który może dostarczyć dokładnych danych na temat liczby migrantów przebywających na ich terytorium, i muszą uczestniczyć w tym procesie w celu wyegzekwowania sprawiedliwego mechanizmu solidarności.

45.

Apeluje do wszystkich państw członkowskich, aby współpracowały z władzami lokalnymi i regionalnymi we wdrażaniu i stosowaniu zarówno mechanizmu redystrybucji w nadzwyczajnej sytuacji, który został zaproponowany przez Komisję Europejską, jeśli ten wkrótce zostanie wprowadzony w życie, jak i ewentualnego przyszłego obowiązkowego i uruchamianego automatycznie systemu relokacji. Uważa, że podczas opracowywania przyszłej polityki migracyjnej centralne miejsce powinno zająć stwarzanie obywatelom państw trzecich możliwości i kanałów przyjazdu do Europy w celu podjęcia pracy lub studiów. Aby można było ustalić, jaką liczbę obywateli państw trzecich przyjmie każde państwo członkowskie, należy wziąć pod uwagę wolny potencjał rynku pracy (także z uwzględnieniem jego struktury) i system edukacji poszczególnych regionów i państw członkowskich. Komitet podkreśla, że w związku z tym istotne jest również przyspieszenie wprowadzania uproszczonych systemów wizowych dla obywateli państw trzecich uczestniczących w programach edukacyjnych, naukowych i w dziedzinie współpracy gospodarczej, a także rozwijanie ściślejszej współpracy z innymi zainteresowanymi państwami oraz udzielanie informacji na temat możliwości oferowanych przez te programy, możliwości legalnej migracji do Europy, a także na temat poważnych zagrożeń związanych z migracją nieuregulowaną.

46.

Podkreśla, że europejska polityka migracyjna może odnieść sukces jedynie wówczas, gdy istnieje wyraźne zrozumienie i długoterminowe zaangażowanie na rzecz skutecznej polityki integracji, oraz podkreśla, że powodzenie integracji zależy przede wszystkim od poziomu lokalnego. Zwraca uwagę na fakt, że wiele władz lokalnych ma niewielkie doświadczenie w zakresie integracji i dysponuje ograniczonymi zasobami. W związku z tym wzywa Komisję Europejską do zorganizowania, wraz z Europejskim Komitetem Regionów, dorocznej sesji zorganizowanego dialogu na temat integracji, służącej opracowaniu, przeglądowi i aktualizacji wytycznych dla władz lokalnych i regionalnych z całej Europy w celu zapewnienia pomyślnej integracji.

47.

Przyjmuje z zadowoleniem zaproponowaną w związku z mechanizmem relokacji w sytuacjach nadzwyczajnych zachętę w postaci płatności gwarantowanej w wysokości 6 tys. EUR z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji za każdą osobę podlegającą relokacji; nalega jednak, by środki te zostały wykorzystane przez szczebel sprawowania rządów odpowiedzialny za przyjmowanie migrantów. Domaga się, by w najbliższej przyszłości zmienione zostały odpowiednie rozporządzenia, tak by umożliwić regionom i władzom lokalnym bezpośredni dostęp do Funduszu Azylu, Migracji i Integracji. Jest ponadto zdania, że w perspektywie długoterminowej należy opracować instrumenty, które poprzez pomoc finansową bezpośrednio dla samorządów lokalnych i regionalnych będą oferowały trwałe zachęty do przyjmowania uchodźców.

48.

Oczekuje, że Europejski program w zakresie migracji, a także konkluzje Rady Europejskiej i dyskusje na posiedzeniach Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych staną się punktem odniesienia dla przyjęcia i wdrożenia skutecznej polityki migracyjnej i azylowej opartej na poszanowaniu praw podstawowych oraz solidarności między UE, państwami członkowskimi, władzami lokalnymi i regionalnymi oraz migrantami.

49.

Powtarza, że znacznie łatwiej byłoby zapewnić współpracę i solidarność, gdyby więcej uczyniono w zakresie praktycznych i pragmatycznych rozwiązań. W sprawach związanych z integracją powinno się korzystać z rozległej wiedzy władz lokalnych i regionalnych.

50.

Podkreśla, że Komitet Regionów jest dobrze przygotowany do nawiązywania kontaktów z miastami i regionami w całej Europie, ułatwiania i wspierania wymiany innowacyjnych pomysłów i praktyk oraz do kontynuowania debaty na temat sposobów osiągnięcia bardziej efektywnego udziału władz lokalnych i regionalnych w opracowywaniu i wdrażaniu polityki imigracyjnej i integracyjnej, zgodnie z zasadami wielopoziomowego sprawowania rządów i pomocniczości.

51.

Ponownie stwierdza, że konieczne jest oddolne podejście do rozwiązania problemu dysproporcji między państwami członkowskimi i regionami, jeśli chodzi o warunki, w jakich przebywają osoby ubiegające się o azyl, uchodźcy lub migranci o nieuregulowanym statusie zaraz po przybyciu, a także jeśli chodzi o skuteczność i szybkość rozpatrywania wniosków i spraw.

52.

Wzywa UE, władze krajowe i samorządy terytorialne do ścisłej współpracy ze społeczeństwem obywatelskim, stowarzyszeniami migrantów i lokalnymi społecznościami oraz do otwartego przyjmowania ich wkładu.

53.

Powtarza, że UE powinna wykorzystać wszelkie możliwości współpracy z partnerami instytucjonalnymi i możliwości wspierania debaty we wszystkich odpowiednich kontekstach. Ważnymi elementami współpracy w tym zakresie są takie międzynarodowe organizacje pozarządowe, jak Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), sieci współpracy z państwami trzecimi i ze społeczeństwem obywatelskim, jak również kontakty na szczeblu samorządów terytorialnych, na przykład za pośrednictwem ARLEM-u lub CORLEAP-u.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/22

1.

Zauważa, że odpowiedzialność za politykę zatrudnienia i politykę społeczną spoczywa przede wszystkim na władzach krajowych lub regionalnych, a UE ma w tej dziedzinie uprawnienia koordynujące, oraz że wszelkie inicjatywy UE dotyczące europejskich norm wynagrodzenia muszą przestrzegać zasady pomocniczości.

2.

Przypomina, iż według sondażu Eurobarometru na temat postaw obywateli wobec ubóstwa zdecydowana większość respondentów (73 %) uważa, że ubóstwo jest powszechnym problemem w ich państwach, i oczekuje podjęcia pilnych działań celem rozwiązania problemu na poziomie krajowym (89 %) i unijnym (74 %) (1).

3.

Potwierdza, że prawo wszystkich pracowników do sprawiedliwego wynagrodzenia wystarczającego do zapewnienia im, a także ich rodzinom, godziwego poziomu życia zostało zapisane w Europejskiej karcie społecznej, którą przyjęły niemal wszystkie państwa członkowskie.

4.

Uważa, iż demokratyczna legitymacja Unii Europejskiej zostanie wzmocniona, jeśli obywatele Europy uznają, że bierze się również pod uwagę postęp społeczny, gdy do rocznego cyklu koordynacji polityki gospodarczej (europejskiego semestru) zostaną, obok stymulowania wzrostu, w pełni włączone także zatrudnienie i wymiar socjalny.

5.

Przypomina, że UE zaangażowała się w realizację milenijnych celów rozwoju określonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych oraz przyjęła na siebie zobowiązanie do stosowania się do rezolucji ONZ ogłaszającej rozpoczęcie drugiej dekady walki z ubóstwem (2008–2017).

6.

Odnotowuje, że Konwencja MOP nr C 94 dotycząca postanowień o pracy w umowach zawieranych przez władze publiczne obowiązuje obecnie w dziewięciu państwach członkowskich UE, a w innych państwach jest dobrowolnie stosowana. Niemniej należy wyjaśnić ewentualne niespójności prawne między konwencją MOP nr C 94 a Traktatem o Unii Europejskiej.

7.

Odnotowuje apele ze strony Parlamentu Europejskiego dotyczące kwestii minimalnego wynagrodzenia za pracę (2), w tym niedawny postulat skierowany do Komisji Europejskiej, by „zbadała wszystkie możliwości wzmocnienia UGW, tak aby była bardziej odporna i sprzyjała wzrostowi, zatrudnieniu i stabilności, a jej wymiar społeczny miał na celu utrzymanie europejskiej społecznej gospodarki rynkowej i przestrzeganie prawa do rokowań zbiorowych, w ramach której zapewniona byłaby koordynacja polityk społecznych państw członkowskich, w tym płacy minimalnej lub mechanizmu dochodów odpowiedniego dla każdego państwa członkowskiego i uzgadnianego przez nie” (3).

8.

Stwierdza, że ubóstwo i wykluczenie społeczne utrudniają godną egzystencję, a zatem podważają podstawowe prawa człowieka, i sugeruje, że wszystkie państwa członkowskie powinny zapewnić godny byt – na przykład poprzez zaoferowanie świadczeń zabezpieczających egzystencję – i prowadzić taką politykę, zwłaszcza politykę rynku pracy i politykę społeczną, by zapewnić sprawiedliwe wynagrodzenie przez cały cykl życia zawodowego.

9.

Podkreśla pilną potrzebę rozwiązania tej kwestii, zważywszy że od czasu kryzysu gospodarczego w UE ubóstwo i nierówności społeczne pogłębiły się oraz że późniejsza polityka oparta wyłącznie na oszczędnościach zaostrzyła ten problem; wzrosła także liczba osób zagrożonych ubóstwem, które dotyka szczególnie kobiety i dzieci.

10.

Podkreśla, że realizacja celu strategii „Europa 2020” dotyczącego zmniejszenia ubóstwa została narażona na szwank i że cel ten należy zrewidować przy okazji najbliższego przeglądu procesu „Europa 2020”, ponieważ liczba osób zagrożonych ubóstwem wzrosła ze 114 mln w 2009 r. do 124 mln w 2012 r. (4)

11.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że większość państw członkowskich UE posiada systemy płacy minimalnej określone ustawowo lub będące przedmiotem układów zbiorowych. Uprawnienia w zakresie kwestii związanych z kształtowaniem płac i odpowiedzialność za te kwestie należą do państw członkowskich lub do krajowych partnerów społecznych. Zatem należy w pełni szanować autonomię partnerów społecznych oraz ich prawo do zawierania układów zbiorowych.

12.

Podkreśla, że systemy minimalnego wynagrodzenia znacznie się między sobą różnią, i stwierdza, że w niektórych państwach członkowskich ich poziom ustalony został poniżej 50 % mediany płac (5) oraz że także „ubóstwo pracujących” stanowi coraz poważniejszy problem.

13.

Uznaje kluczową rolę, jaką układy zbiorowe pracy odgrywają w ustalaniu minimalnego wynagrodzenia, lecz podkreśla, że w wielu sektorach i w MŚP w ogóle nie ma porozumień sektorowych, w związku z czym niektórzy pracownicy są wykluczeni z tego rodzaju ochrony. Wzywa krajowych partnerów społecznych do wzmocnienia dialogu społecznego na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.

14.

Utrzymuje zatem, że państwa członkowskie należy zachęcać do ustalenia orientacyjnej sprawiedliwej płacy opartej na zastosowaniu 60 % mediany płac jako poziomu odniesienia, w oparciu o budżety referencyjne (6), które obejmowałyby koszyk towarów i usług potrzebnych człowiekowi do życia na godnym poziomie, czemu towarzyszyłby zestaw sprawiedliwych warunków zatrudnienia. Według niedawnego badania Eurofound (7) ewentualne ustalenie minimalnego wynagrodzenia na poziomie 60 % krajowej mediany płac byłoby korzystne – na podstawie danych z 2010 r. – dla średnio 16 % wszystkich pracowników UE.

15.

Zwraca uwagę na prace podjęte przez Europejską Sieć Budżetów Referencyjnych, zmierzające do opracowania wspólnej metodyki dla budżetów referencyjnych w Europie, tak aby ich treść – np. w postaci koszyka produktów spożywczych – była porównywalna we wszystkich państwach członkowskich.

16.

Podkreśla, że zadłużenie prywatne, które w strefie euro osiągnęło w 2014 r. 126 % PKB w porównaniu z 92 % PKB w przypadku długu publicznego, jest czynnikiem pogarszającym sytuację związaną ze zmniejszeniem konsumpcji i obniżeniem inwestycji. Sugeruje w tym kontekście, że sprawiedliwa struktura wynagrodzenia jest istotnym stabilizatorem gospodarczym oraz kluczowym narzędziem służącym zwiększeniu konkurencyjności pozacenowej, a zatem pełni rolę istotnego czynnika pobudzającego wzrost gospodarczy i pomagającego uniknąć stagnacji. Ponadto, by zabezpieczyć dochody gospodarstw domowych, należy rozważyć wprowadzenie na szczeblu europejskim procedury zarządzania nadmiernym zadłużeniem, która dotyczyłaby konkretnie warunków wywłaszczenia rodzin z zamieszkiwanych nieruchomości.

17.

Twierdzi, że sprawiedliwe wynagrodzenie oznacza, że sektor publiczny może zapewniać osobom zatrudnionym w pełnym wymiarze bardzo małe wsparcie w postaci dopłat uzupełniających lub ulg podatkowych lub też nie zapewniać go w ogóle, co mogłoby ewentualnie pomóc państwom członkowskim w wywiązaniu się z przyjętych zobowiązań fiskalnych.

18.

Proponuje, by kwestie przepisów dotyczących minimalnego wynagrodzenia za pracę rozważać łącznie z problematyką warunków zatrudnienia, zwłaszcza w kontekście konkretnych elastycznych warunków.

19.

Twierdzi, że sprawiedliwe wynagrodzenie, a przy tym sprawiedliwe warunki zatrudnienia oraz odpowiedni system zabezpieczenia społecznego, to niektóre z warunków niezbędnych do uczciwej konkurencji między państwami członkowskimi UE, tak aby nie rywalizowały one między sobą w „wyścigu na dno” i w „dumpingu socjalnym”.

20.

Podkreśla, że kwestia ta ma szczególne znaczenie w związku z dyrektywą o delegowaniu pracowników oraz późniejszymi wyrokami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, które sprawiły, że przedsiębiorstwa nie muszą przestrzegać sektorowych umów dotyczących minimalnego wynagrodzenia, które nie zostały ogłoszone jako powszechnie obowiązujące (8).

21.

Wzywa władze krajowe i regionalne do pełnego stosowania dyrektywy w sprawie egzekwowania przepisów dotyczących delegowania pracowników oraz niecierpliwie oczekuje na zapowiedziany przez Komisję Europejską przegląd obecnego prawodawstwa dotyczącego pracowników delegowanych w celu zwalczania dumpingu społecznego oraz zapewnienia tego, że ta sama praca w tym samym miejscu wynagradzana jest w całej UE w ten sam sposób.

22.

Uważa, że dalsze dyskusje w tej kwestii mogłyby zwłaszcza opierać się na art. 9 i 156 TFUE. Jest także zdania, że aby zapewnić poszanowanie zasad pomocniczości i proporcjonalności, dalsze dyskusje powinny się odbywać za pośrednictwem miękkich procesów, takich jak otwarta metoda koordynacji, oraz w ramach europejskiego semestru, w którym zajmowano się już kwestiami płac.

23.

Twierdzi ponadto, że sprawiedliwe płace jako czynnik ekonomiczny można by także uwzględnić w zaleceniach dla poszczególnych krajów, które zawierają już kwestię ustalania płac na rynku pracy i ograniczania wzrostu płac.

24.

Uznaje, że płace minimalne różnią się znacznie między krajami UE, które je stosują. Podkreśla, że sprawiedliwe wynagrodzenie, właściwe dla poszczególnych państw członkowskich i przez nie ustalane na mocy prawa lub w drodze układów zbiorowych, a w każdym razie w pełnym poszanowaniu ich tradycji i praktyk, może przyczynić się do realizacji celu strategii „Europa 2020”, który zakłada wyprowadzenie 20 mln osób z ubóstwa i wykluczenia społecznego.

25.

Sugeruje, że sprawiedliwe wynagrodzenie mogłoby pomóc w przeciwdziałaniu niedopuszczalnym nierównościom społecznym występującym w Europie, które są powodem do zaniepokojenia, jeśli chodzi o spójność społeczną, stanowią także kwestię polityczną i zagrożenie dla przyszłego potencjału wzrostu gospodarczego w UE.

26.

Zwraca uwagę, że istnieją przykłady dobrych praktyk w państwach członkowskich, w których pracownicy otrzymujący niskie wynagrodzenie stanowią niewielką część wszystkich zatrudnionych. W trzech z nich – w Szwecji, Danii i we Włoszech – nie ma żadnych ustawowych minimalnych wynagrodzeń za pracę ani systemu uznawania układów zbiorowych za powszechnie obowiązujące. Niemniej kształtowanie płac w tych krajach funkcjonuje dobrze w oparciu o tradycje i praktykę (9).

27.

Zachęca władze lokalne i regionalne UE, by odgrywały wiodącą rolę jako pracodawcy i dążyły do zapewnienia sprawiedliwego wynagrodzenia własnym pracownikom. Apeluje o wymianę sprawdzonych rozwiązań w tym zakresie na poziomie UE.

28.

Ponadto z zadowoleniem przyjmuje fakt, że niektóre władze publiczne na szczeblu lokalnym i regionalnym wykorzystały swoją politykę zamówień publicznych do zachęcania wykonawców do wypłacania godziwego wynagrodzenia swoim pracownikom i do wymagania tego od nich. Z zadowoleniem więc stwierdza, że w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, która wejdzie w życie w kwietniu 2016 r., wyraźnie stwierdza się, że nie należy uniemożliwiać stosowania warunków zatrudnienia korzystniejszych dla pracowników (motyw 37) oraz że instytucje zamawiające nie mogą stosować wyłącznie ceny lub kosztu jako jedynego kryterium udzielenia zamówienia publicznego (art. 67). Ponadto przyjmuje z zadowoleniem wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-115/14 (z 17 listopada 2015 r.), w którym stwierdził on, że przepisy UE nie uniemożliwiają wykluczenia z udziału w postępowaniu w sprawie zamówień publicznych oferenta, który odmawia zobowiązania się do zapłaty minimalnego wynagrodzenia zainteresowanemu personelowi (10).

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/25

1.

Jest zdania, że gospodarka społeczna odgrywa kluczową rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym Unii Europejskiej. Obejmuje ona 2 mln przedsiębiorstw, w tym stowarzyszenia, spółdzielnie i jednostki wzajemne. Zapewnia 11 mln miejsc pracy, czyli zatrudnienie dla 6 % populacji czynnej zawodowo, i obejmuje 10 % wszystkich przedsiębiorstw europejskich.

2.

Odnotowuje, że instytucje oraz podmioty gospodarki społecznej okazały się odporne podczas kryzysu i – pomimo dużych trudności – przyczyniły się do polepszenia dobrobytu obywateli i utrzymania ich miejsc pracy, podczas gdy inne organizacje i przedsiębiorstwa nie były w stanie tego zrobić. Ten wkład objawił się najbardziej włączeniem osób mających szczególne trudności w wejściu i powrocie na rynek pracy.

3.

Jest zdania, że w ramach działań następczych w związku z komunikatem w sprawie wzmocnienia społecznego wymiaru unii gospodarczej i walutowej, przyjętym przez Komisję w 2012 r., oraz pakietem dotyczącym inwestycji społecznych przyjętym w 2013 r., należy nadać priorytetowe znaczenie lepszemu uwzględnieniu wkładu gospodarki społecznej w realizację celów społecznych strategii „Europa 2020”. Uważa także, że inwestycje w gospodarkę społeczną należy realizować w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych oraz Europejskiego Funduszu Społecznego, gdyż często przyczyniają się do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy dla obywateli europejskich, a także w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz innych źródeł finansowania UE.

4.

Podkreśla, że inicjatywy w ramach gospodarki społecznej, ze względu na to, że opierają się na współpracy i obywatelskim zaangażowaniu członków danej społeczności, przyczyniają się do wzrostu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej oraz poziomu zaufania w całej UE. Cechują się zaangażowaniem oraz zintegrowaniem z obszarem, na którym działają, co sprawia, że w mniejszym stopniu są podatne na delokalizację i tym samym zapewniają swoim pracownikom większe bezpieczeństwo, co jest elementem społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

5.

Wyraża zadowolenie w związku z uznaniem roli gospodarki społecznej w przepisach UE, takich jak rozporządzenie (UE) nr 1304/2013 w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego, rozporządzenie (UE) nr 1301/2013 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego czy też rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych („EaSI”) i zmieniającym decyzję nr 283/2010/UE ustanawiającą Europejski instrument mikrofinansowy na rzecz zatrudnienia i włączenia społecznego Progress. Przyjmuje również z zadowoleniem nowe rozporządzenia dotyczące programowania europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014–2020, w których zalicza się przedsiębiorstwa społeczne do możliwych priorytetów inwestycyjnych EFS i EFRR, umacnia się partnerskie podejście i stwarza możliwości promowania inicjatyw opartych na partnerstwie między gospodarką społeczną a władzami lokalnymi i regionalnymi za pomocą takich instrumentów jak rozwój lokalny kierowany przez społeczność.

6.

Przypomina, iż organizacje gospodarki społecznej pobudzają ducha solidarności i przedsiębiorczości oraz zaangażowanie wszystkich obywateli, w tym osób marginalizowanych przez system ekonomiczny. Pozwala to rozwijać działalność gospodarczą umożliwiającą tworzenie wartości i gwarantowanie rentowności w wypadku przedsiębiorstw społecznych, nawet w najsłabszych gospodarczo sektorach.

7.

Podkreśla znaczenie sprzyjania zaangażowaniu obywateli i procesom współtworzenia w ramach gospodarki społecznej poprzez dynamiczne partnerstwa między sektorem publicznym, wielorakimi instytucjami gospodarki społecznej i sektorem prywatnym, zwłaszcza przedsiębiorstwami społecznymi, a także wskazuje na potrzebę przyjęcia podejścia ukierunkowanego na innowacyjne pod względem społecznym środki i polityki.

8.

Zwraca uwagę na stosunkowo niewielkie uznanie w społeczeństwie potencjału przedsiębiorczości drzemiącego w gospodarce społecznej, co wynika m.in. z braku powiązania podmiotów z różnych regionów i krajów. Dlatego też niezbędna jest wymiana sprawdzonych rozwiązań, nawiązywanie partnerstw oraz tworzenie zachęt i możliwości finansowania w celu wspierania przedsiębiorczości, innowacji społecznych i inwestycji społecznych. Są to niezbędne warunki zwiększenia atrakcyjności gospodarki społecznej i wzbudzenia większego dla niej uznania.

9.

Sugeruje położenie większego nacisku na badania naukowe dotyczące gospodarki społecznej w Europie. Należy także opracowywać i rozpowszechniać skierowane do całego społeczeństwa, a zwłaszcza studentów, programy ogólne szkoleń z zakresu tej kwestii oraz wyspecjalizowane programy przeznaczone dla podmiotów gospodarki społecznej i osób bezrobotnych, a także rozwijać partnerstwa między organizacjami gospodarki społecznej, ośrodkami kształcenia i szkolenia oraz władzami lokalnymi i regionalnymi.

10.

Przypomina, że władze lokalne i regionalne, państwa członkowskie i UE powinny krzewić partnerstwo oraz wspomagać rozwijanie nowych narzędzi i nowych możliwości wsparcia społecznego wyłaniających się stale wraz z rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych. Trzeba w tym celu promować jakość i dostępność świadczonych usług, racjonalizować koszty i dbać o atrakcyjny wizerunek gospodarki społecznej wśród obywateli.

11.

Zachęca państwa członkowskie do prac nad ułatwieniem funkcjonowania podmiotów gospodarki społecznej na rynku, zauważając ich rolę w rozwiązywaniu problemów związanych m.in. z bezrobociem i wykluczeniem społecznym poprzez aktywizację zawodową grup uznawanych za wykluczone.

12.

Apeluje do Komisji Europejskiej o przedstawienie ram prawnych obejmujących zbiór wspólnych definicji dotyczących różnych europejskich form gospodarki społecznej, tzn. spółdzielni, fundacji, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i stowarzyszeń, by przedsiębiorstwa gospodarki społecznej mogły działać na pewnej podstawie prawnej i czerpać tym samym korzyści z rynku wewnętrznego oraz swobodnego przepływu. Dokument ten powinien zwłaszcza zawierać zbiór wspólnych definicji, które mogłyby leżeć u podstaw programów unijnych opracowywanych na potrzeby partnerstwa z tymi organizacjami, pozwalając dostosować wsparcie do potrzeb każdego rodzaju organizacji i mając na celu wzmocnienie ich roli we wspieraniu zatrudnienia i potencjału przedsiębiorczości regionów.

13.

Odnotowuje, że pozytywna rola instytucji i podmiotów gospodarki społecznej w zwalczaniu bezrobocia i promowaniu zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu ma szczególne znaczenie na obszarach charakteryzujących się emigracją, gwałtownym starzeniem społeczeństwa, brakiem dynamiki gospodarczej czy też słabym duchem przedsiębiorczości. Dotyczy to szczególnie obszarów wiejskich. Na tych obszarach znaczenie gospodarki społecznej wykracza poza zaspokajanie lokalnego popytu na dobra i usługi o charakterze społecznym, gdyż organizacje gospodarki społecznej stanowią rzadkie zjawisko zgodności intencji, które pozwalają wspierać ducha przedsiębiorczości i utrzymać lub przyciągnąć podmioty gospodarcze będące w stanie wykorzystać miejscowe zasoby.

14.

Zaleca promowanie współpracy pomiędzy podmiotami gospodarki społecznej i kształcenia zawodowego we wszystkich dziedzinach oraz wspieranie tworzenia spółdzielni szkolnych i studenckich, by zwiększyć możliwości kariery młodych ludzi i przyczynić się w ten sposób do zwalczania bezrobocia osób młodych. W tym duchu Komitet popiera również włączenie spółdzielni szkolnych i studenckich do podmiotów gospodarki społecznej. Sugeruje, by Komisja Europejska i różne państwa członkowskie skoordynowały działania na rzecz włączenia spółdzielczości i gospodarki społecznej do edukacji dotyczącej przedsiębiorczości, jako element szkolnych programów nauczania publicznego w szkołach i na uniwersytetach.

15.

Uważa, że wsparcie krajowe i unijne przeznaczane na partnerstwa obejmujące organizacje gospodarki społecznej powinno być w miarę możliwości i wszelkimi sposobami kierowane w większym stopniu do obszarów o niskiej gęstości zaludnienia, regionów o nader wysokich wskaźnikach bezrobocia i niskich wskaźnikach zatrudnienia słabszych grup społecznych, regionów charakteryzujących się ubóstwem i wykluczeniem społecznym oraz regionów o szczególnym znaczeniu dla środowiska, aby wesprzeć szczególną rolę tych organizacji w tworzeniu lub utrzymaniu wartości na tych obszarach.

16.

Zwraca się do Komisji Europejskiej, by wykazała się elastycznością w stosowaniu zasad pomocy państwa w odniesieniu do przedsiębiorstw gospodarki społecznej, o wsparcie samorządów terytorialnych w zrozumieniu i proporcjonalnym zastosowaniu tych zasad, a jeżeli to możliwe, również o zwiększenie pomocy państw członkowskich lub ich samorządów terytorialnych oraz UE dla partnerstw, w tym dla organizacji gospodarki społecznej.

17.

Wyraża zadowolenie w związku z niedawnym przyjęciem dyrektyw w sprawie zamówień publicznych oraz koncesji (dyrektywy 2014/24/UE, 2014/25/UE i 2014/23/UE), które zawierają klauzule i kryteria społeczne sprzyjające między innymi włączeniu społecznemu i innowacjom społecznym. Zachęca państwa członkowskie, aby na obecnym etapie transpozycji dyrektyw do prawa krajowego zadbały o to, by instytucje zamawiające mogły w pełni wykorzystać przepisy szczegółowe dotyczące zamówień zastrzeżonych i procedury uproszczone mające wzmocnić rolę podmiotów gospodarki społecznej zarówno na szczeblu krajowym, jak i lokalnym i regionalnym. Wzywa ponadto instytucje UE do monitorowania wdrażania tych przepisów na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz do kontynuacji dyskusji na temat ich udoskonalenia.

18.

Podkreśla, że gospodarka społeczna może być bardzo skutecznym i odpowiednim instrumentem zwalczania szarej strefy w gospodarce i narzędziem tworzenia wartości gospodarczej i społecznej.

19.

Uważa, że kluczowe znaczenie ma uwolnienie potencjału gospodarki społecznej poprzez poprawienie dostępu gospodarki społecznej do różnych źródeł finansowania, takich jak fundusze europejskie, fundusze venture capital, mikrokredyt, mikrofinansowanie społecznościowe (crowdfunding), oraz wykorzystanie wystarczających środków finansowych na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim, przy jednoczesnym połączeniu niezbędnych poziomów wymogów gospodarczych/finansowych z uznanym interesem publicznym działalności prowadzonej przez te organizacje.

20.

Ubolewa, że strategia Komisji na rzecz jednolitego rynku cyfrowego nie uwzględnia gospodarki społecznej i że zaledwie napomyka o konsumpcji współdzielonej niemającej charakteru komercyjnego, w której tkwią duże możliwości społeczne.

21.

Zwraca uwagę na konieczność krzewienia w organizacjach gospodarki społecznej kultury dalszego monitorowania. Należy poprawić ich zdolność do szacowania wymiarów gospodarczych i społecznych prowadzonych działań i składania z nich sprawozdań, a także opracować metodologię i wskaźniki, które byłyby spójne z charakterem i specyfiką tych organizacji. Doświadczenia zdobywane w ramach działań następczych powinny być na różne sposoby upowszechniane i udostępniane.

22.

Przyjmuje z zadowoleniem powołanie przez Komisję Europejską wielojęzycznej platformy cyfrowej – platformy innowacji społecznej w Europie – w celu sprzyjania wymianie informacji w dziedzinie innowacji społecznej, lecz uważa, że trzeba w niej wyłonić odrębny dział zajmujący się gospodarką społeczną.

23.

Proponuje, by Komisja Europejska powołała dział zajmujący się konkretnie gospodarką społeczną, zważywszy, że w obecnym stanie rzeczy decyzja o połączeniu działów w ramach Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (GROW), tak by utworzyć jeden dział ds. klastrów, gospodarki społecznej i przedsiębiorczości, nie wydaje się zgodna z zasięgiem i realiami gospodarki społecznej.

24.

Zachęca instytucje UE, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne, by dokonały podsumowania i wsparły popularyzację przykładowych nowych form dialogu oraz wspólnego opracowywania i wdrażania polityki w drodze partnerstw skupiających samorządy lokalne i regionalne, jednostki gospodarki społecznej oraz inne podmioty.

25.

Jest zdania, że z uwagi na wysoce ograniczony lokalnie (lub terytorialnie) obszar działalności większości organizacji gospodarki społecznej Unia Europejska i państwa członkowskie powinny zachęcać do przyznawania większej roli władzom lokalnym i regionalnym w definiowaniu programów i polityk dotyczących gospodarki społecznej oraz w ich integrowaniu z różnymi politykami publicznymi, co pozwoli łatwiej osiągnąć wytyczone cele.

26.

Zaleca Komisji Europejskiej, by zaproponowała państwom członkowskim, które jeszcze tego nie uczyniły, opracowanie i przyjęcie w jak najkrótszym terminie ram prawnych niezbędnych do funkcjonowania i rozwoju gospodarki społecznej, po określeniu jasnej strategii dla tego sektora.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/28

1.

Jest zdania, że konsumpcja współdzielona opiera się na nowych bądź odnowionych wzorcach społecznych o istotnych implikacjach gospodarczych, prawnych i instytucjonalnych: społecznych praktykach dzielenia się, współdziałania i współpracy. Pojęcia tego nie da się wyczerpująco zdefiniować ze względu na jego innowacyjny i dynamiczny charakter. Obejmuje ono jednak zjawiska charakteryzujące się następującymi cechami:

2.

Odnotowuje w związku z tym, że Komisja Europejska używa raczej określenia „gospodarka dzielenia się” (collaborative economy), a nie „konsumpcja współdzielona” (sharing economy). W niedawnym komunikacie „Usprawnianie jednolitego rynku” (1) poczyniła już ponadto pierwsze starania, żeby zdefiniować tę koncepcję w następujący sposób: „w szybkim tempie rozwija się gospodarka dzielenia się – kompleksowy ekosystem usług na żądanie i czasowego korzystania z dóbr w oparciu o kontakty za pośrednictwem platform internetowych. Gospodarka dzielenia się niesie za sobą większy wybór i niższe ceny dla konsumentów oraz stwarza możliwości wzrostu dla innowacyjnych nowych i istniejących przedsiębiorstw europejskich, zarówno w ich kraju, jak i za granicą. Zwiększa ona również zatrudnienie i przynosi korzyści pracownikom poprzez umożliwienie bardziej elastycznych harmonogramów, począwszy od krótkotrwałego zatrudnienia niewykwalifikowanych pracowników po samozatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. Zasoby mogą być wykorzystywane w sposób bardziej efektywny, co zwiększa wydajność i sprzyja zrównoważonemu rozwojowi”. Jednak zdaniem KR-u powyższa definicja skupia się na aspektach handlowych i konsumenckich konsumpcji współdzielonej (czy gospodarki dzielenia się), pomijając podejście niehandlowe lub oparte na wspólnych dobrach. Apeluje zatem do Komisji Europejskiej, by bardziej szczegółowo przeanalizowała, a następnie zdefiniowała różne formy konsumpcji współdzielonej (której część należy do gospodarki społecznej).

3.

Podkreśla, że wiele osób uważa, iż głównym podmiotem konsumpcji współdzielonej nie jest już konsument pragnący coś posiadać lub nabyć usługę, lecz raczej obywatel, człowiek będący częścią społeczności opartej na korzystaniu ze wspólnych dóbr, użytkownik, wytwórca, producent, twórca, projektant, współpracownik, cyfrowy rzemieślnik, miejski rolnik starający się o dostęp do usługi lub dobra potrzebnych do zaspokojenia pewnych potrzeb.

4.

Niemniej inni twierdzą, że podmiot ten często jest także gotów działać na rzecz powszechnie dostępnego zasobu (zarówno materialnego, jak i niematerialnego), dbać o niego, zarządzać nim, wytwarzać go lub odnawiać, bez pośrednictwa dostawcy publicznego lub prywatnego, w niewielkim wymiarze wzajemnej wymiany i kontaktów międzyludzkich. Tak więc w konsumpcji współdzielonej podmiot nie jest tylko podmiotem gospodarczym. Może to być raczej społeczny, prywatny lub obywatelski podmiot, dla którego tradycyjne pobudki gospodarcze są wtórne lub w ogóle nieistotne. Niektóre obszary konsumpcji współdzielonej niekoniecznie są gospodarkami w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz wspólnotami społecznymi i sieciami współpracy generującymi nowe przedsięwzięcia gospodarcze lub pełniącymi funkcję związaną z istniejącą działalnością gospodarczą.

5.

Podkreśla, że w ramach konsumpcji współdzielonej kwestionuje się również tradycyjne modele ekonomiczne z ich jasnym podziałem na konsumentów i producentów.

6.

Jest zdania, że konsumpcja współdzielona może doprowadzić do powstania nowej tożsamości gospodarczej, w ramach której ludzie, którzy nie chcą działać na własną rękę, będą wiązać swoje zachowanie w sferze działalności gospodarczej z zaangażowaniem się na rzecz wspólnoty, będą działać w sferze publicznej – społecznej, gospodarczej, politycznej – oraz będą w stanie określić swoje miejsce w stosunku do innych z myślą o wspólnym interesie ogólnym (tzw. mulier activa) (2) zamiast kierować się dążeniem do maksymalizacji własnych materialnych korzyści.

7.

Podkreśla potrzebę dokonania rozróżnienia pomiędzy różnymi formami konsumpcji współdzielonej. Wszystkie opierają się na tym samym paradygmacie społecznym, akcie dzielenia się, współdziałaniu i współpracy. Niemniej znacznie się od siebie różnią. Możliwe jest sprecyzowanie tych form gospodarki społecznej, które utrwalają w pewien sposób tę samą dynamikę społeczną i gospodarczą co istniejący uprzednio model gospodarczy, a także zastosowanie do każdej z nich innego porządku prawnego. Podział na zysk i działalność nienastawioną na zysk oraz rodzaj przedsiębiorstwa lub stowarzyszenia prowadzącego działalność w dziedzinie konsumpcji współdzielonej, a także – z punktu widzenia prawa wspólnotowego – wpływ na handel transgraniczny to istotne elementy pozwalające na rozróżnienie pomiędzy poszczególnymi formami konsumpcji współdzielonej i zaproponowanie zróżnicowanego podejścia regulacyjnego.

8.

Zwraca uwagę, że pierwszym rozróżnieniem może być podział na konsumpcję współdzieloną w ścisłym tego słowa znaczeniu oraz jej formy wspólnego działania, poprzez uwzględnienie współdziałania i współpracy jako dodatkowych aspektów współdzielenia. Można faktycznie odróżnić inicjatywy z zakresu konsumpcji współdzielonej, które wprowadzają i utrwalają różnice między poszczególnymi rodzajami użytkowników (konsumenci-użytkownicy vs dostawcy-użytkownicy), od inicjatyw konsumpcji współdzielonej wspierających podejście społecznościowe, w ramach którego każdy użytkownik może być jednocześnie dostawcą i konsumentem, a nawet może się włączyć w zarządzanie platformą. Można jeszcze uwzględnić model zarządzania transakcją handlową i kontroli tej transakcji, odróżniając przypadki, w których platforma jest wyłącznie narzędziem umożliwiającym kontakt osobom prywatnym (zawierającym umowę niezależnie), od przypadków, w których pośrednik sprawuje kontrolę nad transakcją (3). Dalsza współpraca mogłaby sugerować podejście do konsumpcji współdzielonej oparte na wspólnych dobrach (4). Jeżeli zaangażowane podmioty nie tylko dzielą się zasobem, lecz współdziałają w celu stworzenia, wyprodukowania lub odnowienia wspólnego zasobu dla szerszego społeczeństwa, tj. całej wspólnoty, to mówimy wtedy o ich współpracy, o łączeniu zasobów na rzecz tworzenia wspólnych dóbr.

9.

Sądzi, że mamy do czynienia z dwiema głównymi kategoriami i czterema formami konsumpcji współdzielonej:

10.

Odnotowuje, że Komisja Europejska cytuje niedawne badania (5), w których oszacowano, że konsumpcja współdzielona ma potencjał pozwalający na zwiększenie globalnego przychodu do 2025 r. z około 13 mld EUR do 300 mld EUR. Jednak zdaniem KR-u wzrost konsumpcji współdzielonej tylko częściowo można uznać za rewolucyjny i/lub wynikający z kryzysu. W wypadku niektórych aspektów może również oznaczać odwróconą transformację (6) lub przemianę (7) niektórych sektorów obowiązującego modelu gospodarczego w kierunku ugruntowanych tradycji i modeli gospodarczych (np. gospodarki spółdzielczej, gospodarki społecznej i gospodarki solidarnej, produkcji rzemieślniczej, gospodarki wspólnych dóbr), a nawet dawnych form wymiany gospodarczej (np. barteru), które stanowią alternatywę dla kapitałochłonnych form gospodarki rynkowej.

11.

Podkreśla, że innowacje technologiczne odgrywają zasadniczą rolę w rozwoju konsumpcji współdzielonej, w której większość inicjatyw opiera się na wykorzystaniu platform społecznościowych umożliwiających zawieranie transakcji oraz wymianę dóbr i/lub usług. Dlatego też konieczne jest rozwinięcie inicjatyw przeciwdziałających przepaści cyfrowej, szczególnie gdy celem jest stworzenie jednolitego rynku cyfrowego.

12.

Podkreśla, że w wypadku gdy nowe usługi oparte na konsumpcji współdzielonej wypierają w agresywny sposób usługi tradycyjne, władze publiczne na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym ponoszą najczęściej dużą odpowiedzialność, gdyż:

13.

Konsumpcja współdzielona może poprawić jakość życia i sprzyjać wzrostowi, zwłaszcza w gospodarkach lokalnych, oraz zmniejszyć wpływ na środowisko. Może także stworzyć nowe miejsca pracy dobrej jakości, zmniejszyć koszty oraz zwiększyć dostępność i efektywność niektórych towarów i usług lub infrastruktury. Niemniej ważne jest, by usługi oferowane w ramach konsumpcji współdzielonej nie prowadziły do unikania opodatkowania czy do nieuczciwej konkurencji ani też nie stały w sprzeczności z przepisami na poziomie lokalnym i regionalnym bądź prawodawstwem krajowym i europejskim. Do inicjatyw regulacyjnych dotyczących konsumpcji współdzielonej powinny również skłaniać oceny wszelkich możliwych pozytywnych i negatywnych skutków, a także cele polityki publicznej.

14.

Jest zdania, że należy zagwarantować swobodny dostęp do rynku dla nowych podmiotów. Gromadzenie danych przez platformy i inicjatywy konsumpcji współdzielonej może prowadzić do nierównowagi sił gospodarczych. Dane są podstawowym zasobem konsumpcji współdzielonej i w niektórych wypadkach muszą być w możliwie największym stopniu otwartym źródłem. Jest to czasami konieczne w celu zmniejszenia przeszkód dotyczących udziału w konsumpcji współdzielonej, a także umożliwienia oceny skutków inicjatyw bądź przedsięwzięć w tej dziedzinie oraz wspierania na wszystkich szczeblach administracji regulacji opartych na danych. Platformy konsumpcji współdzielonej powinny posiadać mechanizmy techniczne umożliwiające przesyłanie władzom lokalnym i regionalnym odpowiednich publicznych danych, jednakże nie tych, które są szczególnie chronione lub mają znaczenie strategiczne. W każdym razie UE i rządy krajowe powinny wspierać władze lokalne i regionalne w opracowywaniu programów gromadzenia danych. Ochrona danych powinna być również jednym z kluczowych czynników napędzających, a mulier activa powinna mieć możliwość posiadania własnych danych.

15.

Zwraca uwagę, iż zaufanie i zarządzanie renomą (8) stanowią ważny warunek wstępny konsumpcji współdzielonej. Należy nimi uważnie i niezależnie zarządzać (np. poprzez uregulowania, certyfikacje, arbitraż stron trzecich). Trzeba też dokładniej zbadać, czy podmioty konsumpcji współdzielonej mogą skutecznie przeprowadzać samoregulację (9). Wzajemna ocena może prowadzić do zaufania. Ustanowienie niezależnych organów zajmujących się oceną, najlepiej wspólnie zarządzanych przez partnerów, jest opcją polityczną, na którą należy zwrócić istotną uwagę. Trzeba również oszacować zakres ubezpieczenia. W każdym wypadku możliwość przenoszenia danych i renomy powinna być jednym z głównych celów politycznych.

16.

Podkreśla, że wyniki oceny skutków w ramach konsumpcji współdzielonej nie zawsze są korzystne, jeżeli chodzi o ochronę środowiska, spójność społeczną, równość i sprawiedliwość społeczną, należyte zarządzanie użytkowaniem gruntów czy też zarządzanie obszarami miejskimi (10). Należy również pamiętać, że nastawione na zysk przedsiębiorstwa czasami w nieuczciwy sposób wykorzystują platformy konsumpcji współdzielonej, ponieważ nie zapewniają pracownikom składek na ubezpieczenie społeczne i tym samym narażają na szwank dobrobyt obywateli oraz szkodzą budżetom krajowym, regionalnym i lokalnym. UE oraz władze lokalne i regionalne muszą wspierać i stymulować rozwój tylko tych inicjatyw lub platform gospodarki dzielenia się, które mają pozytywne skutki społeczne, gospodarcze i ekologiczne. Konsumpcja współdzielona powinna służyć rozwijaniu takich inicjatyw polityki publicznej jak tworzenie wspólnoty, budowanie wspólnej przestrzeni w mieście, włączenie społeczne, niedyskryminacja, lokalny rozwój gospodarczy, przedsiębiorczość młodych ludzi, świadomość ekologiczna i solidarność międzyludzka.

17.

Uważa, że jeżeli warunki pracy podmiotów konsumpcji współdzielonej zostaną określone w UE w taki sam sposób jak w przypadku zwyczajnych pracowników, to podmioty te powinny być traktowane w odpowiedni sposób. Konsumpcja współdzielona może mieć potencjalnie destrukcyjny wpływ na stosunki pracy w coraz bardziej elastycznym kontekście wymiany gospodarczej. Trzeba dokładnie przyjrzeć się wpływowi konsumpcji współdzielonej na osobiste bezpieczeństwo ekonomiczne i zabezpieczenie społeczne. Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, partnerami społecznymi oraz – w stosownych przypadkach – z władzami lokalnymi i regionalnymi, musi szczegółowo przeanalizować warunki zatrudnienia i pracy w dziedzinie konsumpcji współdzielonej w celu stwierdzenia, czy w tym obszarze potrzebne są działania regulacyjne. Konsumpcja współdzielona może dać początek nowej klasie społecznej opartej na współdziałaniu i potrzebującej zabezpieczeń społecznych i gospodarczych.

18.

Podkreśla, że należy zasadniczo stosować wszystkie przepisy antymonopolowe i podatkowe oraz regulacje dotyczące rynku wewnętrznego i ochrony konsumentów w taki sam sposób, jak ma to miejsce we wszystkich innych sektorach gospodarki. Inicjatywy konsumpcji współdzielonej nie powinny być uprawnione do wykorzystywania modelu dzielenia się wyłącznie w celu zakłócenia wcześniej istniejących rynków i nie powinny być ukierunkowane na strategię obniżania kosztów za pomocą unikania kosztów regulacyjnych dotyczących podobnych usług i produktów, których nie zapewnia się za pośrednictwem platform. Uważa jednak, że regulacja wcześniej istniejących rynków powinna podlegać regularnemu przeglądowi w celu zweryfikowania, czy jest ona w stanie umożliwić stały proces innowacji. Należałoby uwzględnić konsumpcję współdzieloną m.in. w debacie w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym i jednolitego rynku cyfrowego. Jednocześnie Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić skoordynowane podejście do regulowania konsumpcji współdzielonej na szczeblu europejskim w tych przypadkach, w których podejście europejskie jest potrzebne, aby umocnić jednolity rynek i ułatwić rozpowszechnianie pomyślnych inicjatyw dotyczących gospodarki dzielenia się na szczeblu transgranicznym. We wszystkich innych przypadkach regulacje powinny pozostawać w gestii władz krajowych, regionalnych bądź lokalnych, zgodnie z zasadą pomocniczości.

19.

Odnotowuje, że Komisja Europejska bardzo marginalnie potraktowała kwestię konsumpcji współdzielonej w swojej „Strategii jednolitego rynku cyfrowego dla Europy” (COM(2015) 192), lecz docenia wyrażone w komunikacie Komisji „Usprawnianie jednolitego rynku” zaangażowanie na rzecz opracowania europejskiego programu dotyczącego gospodarki dzielenia się czy konsumpcji współdzielonej, by przedstawić wytyczne w sprawie tego, jak istniejące przepisy – w tym dyrektywa usługowa, dyrektywa w sprawie handlu elektronicznego i akty z zakresu prawa ochrony konsumentów, m.in. dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych, dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz dyrektywa w sprawie praw konsumentów – stosują się do konsumpcji współdzielonej, a także ocenić ewentualne luki prawne. Podkreśla, że KR jest gotów odgrywać aktywną rolę w opracowaniu tego programu, i proponuje ściślejszą współpracę z instytucjami europejskimi w tej dziedzinie.

20.

Odnotowuje, że sprawami związanymi z konsumpcją współdzieloną zajmuje się około 10 dyrekcji generalnych (DG) Komisji Europejskiej (CNECT, GROW, COMP, JUST, MOVE, TAXUD, EMPL, REGIO, TRADE i in.) i że istnieje potrzeba koordynacji między różnymi służbami Komisji Europejskiej. Proponuje zatem Komisji Europejskiej utworzenie grupy roboczej mającej za zadanie koordynację między dyrekcjami generalnymi zajmującymi się kwestiami konsumpcji współdzielonej.

21.

Z zadowoleniem przyjmuje jednak zamiar Komisji Europejskiej, by rozpocząć pod koniec września 2015 r. konsultacje społeczne na temat możliwych regulacji europejskich w dziedzinie konsumpcji współdzielonej.

22.

Uważa, że jeżeli chodzi o aspekt handlowy konsumpcji współdzielonej, niezbędne jest podejście sektorowe na szczeblu europejskim, aby zagwarantować pewność prawa zainteresowanym podmiotom gospodarczym oraz równe warunki z punktu widzenia konkurencji, zwłaszcza w dziedzinie opodatkowania.

23.

Zachęca Komisję Europejską i państwa członkowskie, by wprowadziły zachęty dla konsumpcji współdzielonej z myślą o popularyzacji i realizacji zasad gospodarki społecznej (zwłaszcza w odniesieniu do zasad solidarności, demokracji, uczestnictwa i współpracy z lokalną społecznością).

24.

W wymiarze lokalnym i regionalnym inicjatywy konsumpcji współdzielonej nie tylko przyczyniają się do rozwoju gospodarki lokalnej, lecz mogą również stać się narzędziem promowania, ochrony i odnowy tzw. wspólnych dóbr, takich jak mobilność, opieka socjalna, krajobraz miejski i środowisko. Z tego punktu widzenia zadaniem administracji publicznej powinno być wsparcie umocnienia „instytucjonalnego ekosystemu współpracy” (11). Dlatego też władze lokalne powinny ułatwiać i koordynować różne inicjatywy podejmowane w ramach konsumpcji współdzielonej, promując te, które umacniają proces uczestnictwa i współpracy z mulier activa, umożliwiają szeroki udział zarówno na etapie projektowania usługi, jak i zarządzania nią i jej świadczenia, są także zgodne z zasadami przejrzystości, otwartości i rozliczalności.

25.

Jednocześnie uważa, że trzeba śledzić, w jakich obszarach rozwija się konsumpcja współdzielona i w jaki sposób wpływa na wskaźniki makroekonomiczne, aby nie dopuścić do sytuacji, w której model ten stałby się systemem optymalizacji podatkowej.

26.

Uważa, że wszelkie inicjatywy w zakresie twardych przepisów powinny zachować podejście sektorowe oraz zakres inicjatyw konsumpcji współdzielonej jako kryterium pozwalające wyznaczyć granice regulacji. Instytucje i przepisy UE powinny zapewnić odpowiednie ramy, wytyczne instytucjonalne i prawne oraz stały dostęp do wiedzy fachowej i innego rodzaju pomocy odpowiedniej z punktu widzenia wdrażania.

27.

Jednakże wzywa wszystkie instytucje UE zajmujące się tą tematyką do przyjęcia całościowego podejścia do konsumpcji współdzielonej jako gospodarczego, politycznego i społecznego zjawiska oraz do skoordynowania wysiłków, mając na uwadze powszechne zmiany, jakie koncepcja ta mogłaby spowodować w obecnych systemach gospodarczych, poprzez wprowadzenie kompleksowej polityki publicznej i wspólne przygotowanie programu polityki publicznej dotyczącej konsumpcji współdzielonej.

28.

Zaleca, by program unijny na rzecz konsumpcji współdzielonej opierał się na następujących elementach:

29.

Sądzi, że wiele sektorów, w których ma miejsce konsumpcja współdzielona, czasami wywiera destruktywny wpływ na poziomie lokalnym i regionalnym. Zatem władze lokalne i regionalne powinny mieć możliwość zarządzania nimi lub ich regulowania w razie konieczności, zgodnie z zasadą autonomii lokalnej, tak by miały możliwość dostosowania inicjatyw i przedsięwzięć konsumpcji współdzielonej do warunków lokalnych.

30.

Nalega, by inicjatywa regulacyjna dotycząca konsumpcji współdzielonej nie była oderwana od wizji sprawowania władzy na szczeblu miejskim i lokalnym (13) oraz na poziomie obszarów wiejskich. Zarządzanie oparte na współpracy i podejściu policentrycznym, przetestowane w różnych europejskich miastach, wydaje się najbardziej odpowiednim podejściem do wspierania i krzewienia prawidłowego i sprawiedliwego rozwoju inicjatyw w zakresie konsumpcji współdzielonej. Policentryczne i oparte na współpracy podejście do zarządzania konsumpcją współdzieloną umożliwiłoby grupom obywateli, stowarzyszeniom, organizacjom trzeciego sektora, związkom zawodowym, instytucjom sektora wiedzy, przedsiębiorstwom społecznym i podmiotom rozpoczynającym działalność gospodarczą korzystanie z dostępnych, otwartych, opustoszałych i porzuconych przestrzeni i aktywów publicznych na wzór niektórych inicjatyw władz lokalnych i regionalnych (np. rozporządzenie Bolonii w sprawie współpracy dotyczącej wspólnych dóbr miejskich (14)).

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/34

1.

Przypomina, że każda inicjatywa ustawodawcza Komisji, w tym w dziedzinie opodatkowania, zgodnie z art. 113, 115 i 116 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, musi być zgodna z zasadami pomocniczości i proporcjonalności.

2.

Popiera cztery cele wytyczone w planie działania Komisji w sprawie opodatkowania przedsiębiorstw, a mianowicie:

3.

Uważa, że obowiązujące przepisy dotyczące opodatkowania przedsiębiorstw – zarówno na poziomie krajowym, unijnym, jak i światowym – nie są już dostosowane do obecnej sytuacji gospodarczej, charakteryzującej się globalizacją, mobilnością, technologiami cyfrowymi, nowymi modelami biznesowymi oraz złożonymi strukturami przedsiębiorstw.

4.

Podkreśla ogromną złożoność obecnych zasad regulujących opodatkowanie przedsiębiorstw w Unii Europejskiej oraz brak koordynacji i komplementarności systemów poszczególnych państw członkowskich.

5.

Wyraża ubolewanie, że niektóre przedsiębiorstwa, a w szczególności firmy wielonarodowe, wykorzystują tę sytuację do zmniejszenia wysokości swoich podatków w ramach prawnie nagannych praktyk związanych z nadużyciami podatkowymi oraz nielegalnym unikaniem opodatkowania, lub przez stosowanie strategii „agresywnego planowania podatkowego”, które, choć mogą być legalne, są sprzeczne z duchem prawodawstwa w tym zakresie.

6.

Podkreśla, że w jednym, jak i drugim przypadku przedsiębiorstwa te podlegają ostatecznie niesłusznie niskiemu opodatkowaniu w stosunku do ich dochodów.

7.

Przypomina, że według pewnych wyliczeń, co roku w Unii Europejskiej, unikanie opodatkowania, nadużycia podatkowe i agresywne planowanie podatkowe skutkują zmniejszeniem potencjalnych dochodów podatkowych o niemal 1 000 mld euro (1); przypomina również, że utrata tych dochodów uszczupla finanse publiczne na wszystkich szczeblach, także na szczeblu lokalnym i regionalnym; a ponadto, że sprawiedliwe, przejrzyste, skuteczne i uczciwe pobieranie należnych podatków od wszystkich przedsiębiorstw pozwoliłoby na zmniejszenie obciążeń podatkowych.

8.

Proponuje, aby wszystkie umowy międzynarodowe, których Unia Europejska jest stroną, w tym umowy handlowe i umowy o partnerstwie gospodarczym, zawierały klauzule wspierania dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych, w zakresie przejrzystości, ale także w zakresie przeciwdziałania szkodliwym praktykom podatkowym; wzywa ponadto Komisję Europejską, aby obstawała przy tym stanowisku zwłaszcza podczas trwających obecnie negocjacji w sprawie transatlantyckiego partnerstwa handlowo-inwestycyjnego oraz porozumienia w sprawie handlu usługami (TiSA).

9.

Ubolewa nad istnieniem i zakresem tych szkodliwych praktyk podatkowych, zwłaszcza w chwili gdy w niektórych państwach członkowskich wielu podatników, a w szczególności wiele osób prywatnych, podlega większemu obciążeniu podatkowemu z powodu restrykcyjnej polityki fiskalnej. Uważa, że wspomniany brak sprawiedliwości podatkowej jest szkodliwy dla pokoju społecznego i stabilności gospodarczej.

10.

Przypomina, że złożoność obecnych przepisów dotyczących podatku dochodowego od osób prawnych, mimo iż jest ona dobrodziejstwem dla niektórych dużych przedsiębiorstw, które wykorzystują istniejące w nich luki prawne, jest wyraźnie niekorzystna dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw, bowiem obciążenie administracyjne hamuje ich działalność, a szczególnie działalność transgraniczną.

11.

Uważa, że sytuacja ta stanowi ponadto zachwianie równowagi konkurencyjnej pomiędzy przedsiębiorstwami, głównie dużymi firmami wielonarodowymi, które dysponują niezbędnymi środkami, aby uniknąć płacenia podatków dzięki agresywnemu planowaniu podatkowemu, a małymi i średnimi przedsiębiorstwami (MŚP), które ich nie posiadają.

12.

Odnotowuje, iż w całej Unii i w perspektywie długoterminowej, obserwuje się ogólne obniżenie ustawowej stawki podatku od osób prawnych.

13.

Podkreśla natomiast, że obniżaniu stawek podatkowych w ostatnich latach towarzyszyły różne zmiany, takie jak rozszerzenie podstawy opodatkowania, wzrost liczby nowo zakładanych przedsiębiorstw i niskie stopy procentowe (ograniczające możliwość odliczania odsetek od podstawy opodatkowania), które powinny prowadzić do wzrostu przychodów z podatku dochodowego od osób prawnych.

14.

Stwierdza trudności w porównywaniu efektywnych stawek podatkowych stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich i wzywa w związku z tym do opracowania wspólnej metody obliczania stawek, aby umożliwić sporządzenie tabeli porównawczej efektywnych stawek podatkowych w poszczególnych państwach członkowskich.

15.

W świetle badań OECD, z których wynika, iż niektóre korporacje wielonarodowe korzystają ze strategii pozwalających na płacenie 5 % podatku dochodowego, podczas gdy mniejsze przedsiębiorstwa płacą do 30 %, popiera postulat, by przedsiębiorstwa wielonarodowe deklarowały w sprawozdaniach finansowych – dla każdego państwa członkowskiego i każdego państwa trzeciego, w którym mają oddział – szereg zbiorczych informacji obejmujących dochód z działalności operacyjnej przed opodatkowaniem, wysokość podatku dochodowego, liczbę pracowników, posiadane aktywa. Informacje te powinny być dostępne publicznie, w miarę możliwości w formie centralnego rejestru europejskiego.

16.

Dostrzega podwójny potencjał wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych (CCCTB): po pierwsze w walce z agresywnym planowaniem podatkowym, nadużyciami podatkowymi i uchylaniem się od płacenia podatków, oraz ze szkodliwą konkurencją podatkową pomiędzy państwami członkowskimi, a po drugie w celu umocnienia jednolitego rynku oraz zmniejszenia obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw różnej wielkości prowadzących działalność transgraniczną.

17.

Uważa, że ustalenie podstawy opodatkowania z jednym zestawem przepisów podatkowych w miejsce 28 byłoby uproszczeniem i źródłem oszczędności, jeśli chodzi o koszty administracyjne ponoszone przez osoby prawne i że byłaby ona szczególnie istotna dla małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność w więcej niż jednym państwie członkowskim.

18.

Dlatego podkreśla ewentualny pozytywny wpływ CCCTB na wzrost gospodarczy, zatrudnienie i sprawiedliwość podatkową, a także na stan finansów publicznych, w tym na finanse lokalne i regionalne.

19.

Uważa, że pomimo iż CCCTB nie obejmuje bezpośrednio – przynajmniej we wniosku z 2011 r. – podatków lokalnych i regionalnych, jej wdrożenie miałoby wpływ na dochody podatkowe władz lokalnych i regionalnych, których część, w zależności od państwa członkowskiego, pochodzi z podatków lokalnych lub regionalnych pobieranych według krajowej podstawy opodatkowania i/lub z części krajowego podatku od osób prawnych.

20.

Zwraca się do Komisji o dokładne zbadanie potencjalnego wpływu nowego wniosku legislacyjnego dotyczącego wprowadzenia CCCTB na władze lokalne i regionalne, a zwłaszcza na ich budżety, bez ponownego rozpoczynania całej procedury oceny skutków, która opóźniłaby niepotrzebnie wprowadzenie wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych.

21.

Podkreśla, że w niektórych państwach członkowskich skutki wprowadzenia CCCTB odbiją się na podatkach lokalnych i regionalnych, gdyż właściwe byłoby, aby w celu uproszczenia, wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania osób prawnych była także stosowana do określania podatków lokalnych i regionalnych.

22.

Podkreśla, że CCCTB nie ma na celu harmonizacji stawek podatkowych z uwagi na to, że traktaty nie zawierają żadnego szczególnego przepisu dotyczącego podatków bezpośrednich. Jednak brak możliwości harmonizacji na podstawie obowiązujących traktatów nie stanowi przeszkody, by państwa członkowskie mogły rozważyć wzmocnioną współpracę w tej dziedzinie.

23.

Zauważa, że ustawowe stawki opodatkowania przedsiębiorstw w poszczególnych państwach członkowskich są wskaźnikiem niedokładnym, a wręcz wprowadzającym w błąd, z uwagi na dużą liczbę rozbieżności w odniesieniu do podstaw opodatkowania, odliczeń i systemów preferencyjnych. Podkreśla, że w niektórych przypadkach faktyczna stawka podatku nie jest w ogóle spójna ze stawką ustawową.

24.

Wzywa w związku z tym, a także w trosce o przejrzystość, aby państwa członkowskie i regiony posiadające kompetencje ustawodawcze w dziedzinie opodatkowania przedsiębiorstw przekazały Komisji szczegółowe dane dotyczące obowiązującej średniej faktycznej stawki podatku dochodowego od osób prawnych, wraz ze wszystkimi odliczeniami.

25.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji, aby opracować nowy wniosek, w którym CCCTB będzie obowiązkowa, przynajmniej dla przedsiębiorstw wielonarodowych, ponieważ oczywiste jest, że te z nich, które stosują agresywne strategie podatkowe, a nawet uchylają się od płacenia podatków lub dokonują nadużyć podatkowych, nie przystąpiłyby do systemu CCCTB zapobiegającego wspomnianym praktykom, jeżeli byłby on nieobowiązkowy.

26.

Przypomina, że w swojej opinii z 2011 r. zaproponował, aby CCCTB była obowiązkowa po upływie pewnego okresu przejściowego, przynajmniej dla przedsiębiorstw o określonej wielkości (2).

27.

Byłoby pożądane, aby bezpośrednio wprowadzono wspólną jednolitą podstawę opodatkowania przedsiębiorstw. Jako że negocjacje w sprawie konsolidacji są skomplikowane i długotrwałe, Komitet popiera podejście Komisji dotyczące odroczenia konsolidacji stanowiącej element systemu CCCTB, jeżeli ma to umożliwić postęp w dyskusjach nad pozostałymi elementami wniosku, między innymi nad ustaleniem wspólnej podstawy opodatkowania. W związku z tym przyjmuje do wiadomości zapowiedź wycofania obecnego wniosku w sprawie CCCTB zawartą w programie prac Komisji na 2016 r. z 27 października br. Ma jednak wątpliwości, czy zamiar Komisji, by zastąpić ten wniosek „propozycjami stopniowego podejścia, począwszy od uzgodnienia obowiązkowej podstawy opodatkowania”, nie uprzedza wyników konsultacji publicznych zainicjowanych przez Komisję 8 października br., które mają trwać do 8 stycznia 2016 r.

28.

Przypomina jednak, że konsolidacja powinna nadal stanowić część celów instytucji europejskich oraz państw członkowskich w zakresie opodatkowania przedsiębiorstw, z uwagi na to, że rozwiązywałaby problem cen transferowych w ramach grup kapitałowych wewnątrz Unii Europejskiej oraz związane z nimi problemy unikania zobowiązań podatkowych. Ponadto prowadziłaby do uproszczenia oraz znacznych oszczędności, jeśli chodzi o koszty administracyjne ponoszone przez przedsiębiorstwa.

29.

Uważa, że w przypadku niepowodzenia dyskusji nad konsolidacją można rozważyć wprowadzenie minimalnej stawki opodatkowania.

30.

Wyraża ponadto zaniepokojenie, że mechanizm tymczasowej transgranicznej kompensacji proponowanej przez Komisję w oczekiwaniu na wprowadzenie konsolidacji może stwarzać nowe możliwości dla agresywnego planowania podatkowego. Ze względu na to zagrożenie, które spowodowałoby znaczne straty we wpływach państw członkowskich, KR wzywa Komisję do skrócenia terminów w zaproponowanym wstępnie harmonogramie wdrażania.

31.

Uważa, że korzystne traktowanie finansowania dłużnego i odliczania od podatku odsetek w wielu systemach podatkowych stanowi przeszkodę w zróżnicowaniu form finansowania przedsiębiorstw oraz uniemożliwia wzmocnienie w Unii Europejskiej finansowania przedsiębiorstw kapitałem własnym, powszechnie praktykowanego w innych krajach.

32.

Wzywa w związku z tym Komisję i państwa członkowskie do promowania większej dywersyfikacji źródeł finansowania dla firm, która przyniosłaby niewątpliwe korzyści dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

33.

Przypomina swój wniosek, sformułowany w opinii z 2011 r. w sprawie CCCTB, o uwzględnienie kosztów stałych związanych z ochroną środowiska oraz ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych przy sporządzaniu wykazu kosztów podlegających odliczeniu, również w odniesieniu do inicjatyw mających na celu przyjęcie zintegrowanych procesów produkcji o niewielkim oddziaływaniu na środowisko.

34.

Wzywa Komisję do włączenia takiej możliwości odliczenia w jej nowym wniosku ustawodawczym przewidzianym na rok 2016.

35.

Przypomina również, zgodnie ze swoim stanowiskiem wyrażonym w 2011 r., że aby w pełni osiągnąć cel uproszczenia procedur administracyjnych, stworzeniu wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania powinno towarzyszyć wdrożenie wspólnych zasad rachunkowości.

36.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że prace Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) doprowadziły do przyjęcia przez szefów państw i rządów grupy G-20 na spotkaniu 16 listopada 2015 r. w Antalyi planu działania w sprawie erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków (base erosion and profit shifting – BEPS), dotyczącego 62 krajów; uważa jednak, że przepisy dotyczące publikacji deklaracji z rozbiciem na poszczególne kraje (country by country reporting) są niewystarczające, gdyż działanie 13 z planu BEPS przewiduje automatyczne przekazywanie danych wyłącznie organom podatkowym kraju rezydencji podatkowej jednostki macierzystej danej grupy, podczas gdy obowiązek publikacji sprawozdań istnieje już w UE w odniesieniu do banków i przedsiębiorstw wydobywczych mających siedzibę w Unii.

37.

Wzywa Komisję Europejską, państwa członkowskie i regiony posiadające uprawnienia ustawodawcze w dziedzinie opodatkowania przedsiębiorstw do zapewnienia obowiązkowego wprowadzenia w życie pakietu BEPS za pośrednictwem nowej dyrektywy anty-BEPS w celu skutecznej walki z tymi zjawiskami w Unii Europejskiej.

38.

Uważa, że pozytywnym krokiem jest ustalenie przez ECOFIN zmodyfikowanego podejścia do metody wydatkowej, a ponadto że dyrektywa ta powinna włączyć do bezpośrednio wiążącego prawa europejskiego zmodyfikowane podejście do metody wydatkowej ustalone na szczeblu OECD w ramach projektu BEPS oraz przez grupę roboczą ds. kodeksu postępowania na szczeblu ECOFIN i dotyczące korzystnego opodatkowania dochodów z patentów (patent boxes).

39.

Uważa, że równolegle do niezbędnych w Unii inicjatyw i postępów, konieczne jest wzmocnienie europejskiego podejścia wobec jurysdykcji niechętnych do współpracy i rajów podatkowych.

40.

Jest zdania, że szczególnie w tej dziedzinie niezgoda pomiędzy państwami członkowskimi oraz brak koordynacji są elementami, które pozwalają przedsiębiorstwom unikać sprawiedliwego opodatkowania.

41.

Z zadowoleniem przyjmuje opublikowanie przez Komisję „wykazu jurysdykcji państw trzecich niechętnych do współpracy w kwestiach podatkowych”, załączonego do komunikatu, i uważa to za inicjatywę o silnej wymowie symbolicznej.

42.

Uważa ponadto, że opublikowanie tego wykazu powinno stanowić podstawę do ambitnej dyskusji między wszystkimi państwami członkowskimi, dążącej do ustalenia na szczeblu europejskim wspólnego i skoordynowanego podejścia wobec tych jurysdykcji w celu zwalczania szkodliwych praktyk podatkowych, na które pozwalają.

43.

Zastanawia się nad potencjalnie zbyt restrykcyjnym charakterem kryterium sporządzania wykazu jurysdykcji niechętnych do współpracy w kwestiach podatkowych opublikowanego przez Komisję, ponieważ jurysdykcje te muszą być zidentyfikowane jako takie przez co najmniej dziesięć państw członkowskich.

44.

Przyjmuje więc z zadowoleniem umowy podpisane w maju 2015 r. przez Unię Europejską, z jednej strony, a Szwajcarię, Andorę i Liechtenstein, z drugiej strony, ponieważ stanowią one ważny krok naprzód w kierunku przejrzystości i zwalczania nadużyć podatkowych.

45.

Uważa, że automatyczna wymiana informacji na mocy umów wymienionych w poprzednim punkcie stanowi skuteczne narzędzie służące ograniczaniu i zwalczaniu agresywnych strategii podatkowych, które powinno zostać rozpowszechnione. Ponadto przyjmuje z zadowoleniem fakt, że kilka jurysdykcji niechętnych do współpracy, wymienionych w wykazie Komisji, przyjęło lub zobowiązało się do przyjęcia międzynarodowych standardów w tej dziedzinie.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/39

1.

Porozumienie w sprawie handlu usługami (ang. Trade in Services Agreement – TiSA) to porozumienie handlowe, które jest negocjowane od początku 2013 r., obecnie przez 51 członków Światowej Organizacji Handlu (WTO) (1), w tym UE.

2.

Strony negocjacji dążą do zliberalizowania handlu usługami, będącymi ważnym elementem gospodarki światowej. W UE ok. 68 % pracowników przypada na sektor usług, 10 milionów miejsc pracy w UE zależy od eksportu usług. Liberalizacja handlu usługami oznacza przede wszystkim usunięcie barier utrudniających usługodawcom udostępnianie usług w innych krajach.

3.

Chociaż negocjacje dotyczące porozumienia TiSA toczą się poza ramami WTO, TiSA powinna być kompatybilna z Układem ogólnym w sprawie handlu usługami (GATS), aby w przypadku późniejszych przystąpień kolejnych członków WTO można było ją przekształcić w porozumienie wielostronne.

4.

Już w opinii z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie negocjacji dotyczących GATS prowadzonych w ramach WTO Komitet Regionów (KR) stwierdził, że negocjacje w sprawie handlu usługami mają ogromne znaczenie, po pierwsze, ze względu na aspekt gospodarki regionalnej (działające w UE firmy, zwłaszcza MŚP, zainteresowane są ułatwionym dostępem do rynków poza UE), a po drugie ze względu na władze lokalne i regionalne, które w dużej mierze regulują usługi lub w określonych przypadkach same je świadczą. Jednocześnie zwrócono w opinii uwagę, że w przypadku przedsiębiorstw zarządzanych przez władze regionów lub gmin – z powodu ich powiązania z określonym obszarem – nie da się wdrożyć zasady wzajemności dostępu do rynków.

5.

Te same uwagi dotyczą negocjacji w sprawie TiSA, podobnie jak pogląd, że podstawą świadczenia usług publicznych jest koncepcja władz lokalnych i regionalnych odnośnie do ich zadań i obowiązków wobec obywateli i że w związku z tym należy zagwarantować dalsze sprawowanie demokratycznej kontroli nad tymi usługami oraz ich ciągłość, dostępność i jakość.

6.

Z zadowoleniem przyjmuje ogólne podejście wyrażone w projekcie sprawozdania Parlamentu Europejskiego zawierającego zalecenia dla Komisji w sprawie negocjacji dotyczących TiSA. Zgodnie z tym projektem porozumienie TiSA powinno zapewniać wymierne korzyści dla konsumentów i przyznawać dostęp do rozmów zainteresowanym stronom, tak aby ułatwiać przyszłą wielostronność, a w konsekwencji „usługi publiczne i kulturalne, podstawowe prawa do prywatności danych i sprawiedliwych warunków pracy oraz prawo do tworzenia uregulowań prawnych nie podlegają negocjacjom i powinny być jednoznacznie wyłączone z zakresu porozumienia”. Z zadowoleniem przyjmuje również wiele odniesień do wymiaru lokalnego i regionalnego negocjacji dotyczących TiSA zawartych w projekcie sprawozdania.

7.

Podkreśla, że mandat negocjacyjny UE w zakresie porozumienia TiSA obejmuje wyłącznie przepisy dotyczące dostępu do rynków i niedyskryminacji zagranicznych usługodawców, natomiast nie dotyczy prawa UE, poszczególnych państw i ich samorządów terytorialnych do samodzielnego regulowania usług.

8.

Zauważa, że usługi stanowią znaczący składnik gospodarki światowej i gospodarki Europy, a dalsza liberalizacja handlu usługami dzięki porozumieniu TiSA przyniesie w różnych krajach wielorakie korzyści gospodarcze, w pierwszym rzędzie w sektorze prywatnym.

9.

Popiera obecną debatę na temat porozumienia TiSA i podkreśla konieczność znalezienia równowagi między potrzebą stron negocjacji, aby w trakcie rokowań zachować poufność, a stałą potrzebą przejrzystości, aby zagwarantować osiągnięcie właściwych rezultatów z zaangażowaniem wszystkich zainteresowanych podmiotów. Odsyła w związku z tym do normalnej praktyki WTO odnośnie do publicznego dostępu do dokumentów negocjacyjnych oraz oczekuje, że praktyka ta będzie nadal stosowana również w przypadku porozumienia TiSA.

10.

Z zadowoleniem przyjmuje starania Komisji Europejskiej, aby zwiększyć przejrzystość negocjacji. Zarazem podkreśla jednak, że nawet jeśli Komisja Europejska upubliczniła mandat negocjacyjny, to i tak przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych – reprezentowani na szczeblu UE przez KR – powinni być zapraszani na początku i na końcu rund negocjacyjnych do udziału w dialogu prowadzonym przez Komisję Europejską.

11.

Przyjmuje z zadowoleniem, że w wytycznych dla Komisji Europejskiej dotyczących negocjowania porozumienia zawarto następujący zapis: „W ramach porozumienia musi być podkreślone prawo UE i państw członkowskich do regulowania świadczenia usług na ich terytorium i do wprowadzania nowych przepisów w tym zakresie z myślą o interesie publicznym”.

12.

W odniesieniu do usług publicznych podkreśla znaczenie zawarcia w wytycznych negocjacyjnych odniesienia do art. 14 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i do Protokołu w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym (protokół nr 26) oraz wzywa do pełnego poszanowania autonomii na szczeblu lokalnym i regionalnym, zgodnie z art. 4 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Jednak wyraża w związku z tym ubolewanie, że w dziedzinie usług publicznych w umowach handlowych negocjowanych przez UE (CETA, TTIP, TiSA) używane są różne pojęcia.

13.

Podkreśla, że negocjacje w sprawie porozumienia TiSA nie dotyczą prywatyzacji usług.

14.

Podkreśla konieczność gromadzenia kompleksowych i porównywalnych danych dotyczących lokalnych i regionalnych następstw ustaleń poczynionych w ramach porozumienia TiSA, a także odpowiedniego aktualizowania – na podstawie tych danych i ocen skutków – statystyk i prognoz gospodarczych.

15.

Wyraża obawę w związku z tym, że ujęta w wytycznych negocjacyjnych UE (2) ocena skutków w kontekście zrównoważonego rozwoju nadal nie została zakończona. Wzywa do uwzględnienia w tej ocenie wpływu TiSA na spójność terytorialną (ocena oddziaływania terytorialnego).

16.

Podkreśla wynikające z artykułu 11 TFUE zobowiązanie, zgodnie z którym wymogi ochrony środowiska muszą zostać uwzględnione także w polityce handlu zagranicznego UE, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju.

17.

Zwraca uwagę Komisji Europejskiej na szczególne interesy szczebla lokalnego i regionalnego w kontekście negocjacji w sprawie porozumienia TiSA. Jego rola mogłaby się znacząco zwiększyć, gdyby na podstawie opinii Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dotyczącej umowy o wolnym handlu zawartej między UE i Singapurem potwierdzono, że porozumienie TiSA posiada cechy mieszanej umowy handlowej, podlegającej ratyfikacji w poszczególnych państwach członkowskich przez izby reprezentujące poziom regionalny.

18.

Zwraca uwagę na fakt, że w art. 3 ust. 1 TFUE wspólna polityka handlowa określona jest jako integralny obszar wchodzący w zakres wyłącznych kompetencji Unii. Jednak mając na uwadze zasadę pomocniczości, należy odpowiednio wcześnie wyjaśnić podział kompetencji podczas negocjacji handlowych, jeśli dane negocjacje mają konsekwencje dla dziedzin wchodzących w zakres kompetencji państw członkowskich.

19.

KR popiera podejście, zgodnie z którym w odniesieniu do kwestii niedyskryminacji sporządzony zostanie tzw. wykaz negatywny zawierający listę obszarów, które mają zostać wyłączone z zakresu porozumienia, natomiast w kwestii dostępu do rynków sporządzi się tzw. wykaz pozytywny zawierający listę obszarów, które mają zostać objęte porozumieniem TiSA.

20.

Choć zdaje sobie sprawę, że dla przedsiębiorczości i wzrostu gospodarczego bardzo ważne są strategie sprzyjające gromadzeniu danych, to jednak liczy na to, że strategie te będą stosowane tylko pod warunkiem że nie będą zagrażać prawu obywateli do należytej ochrony prywatnej sfery ich życia. Innymi słowy, oczekuje bezwarunkowej i kompleksowej ochrony danych osobowych. W związku z tym wzywa do wprowadzenia bezwarunkowego ogólnego odstępstwa od środków na rzecz ochrony życia prywatnego osób w zakresie przetwarzania i rozpowszechniania danych osobistych oraz ochrony poufności ich osobistych akt i rachunków zgodnie z art. XIV GATS i w oparciu o ten artykuł. Ponadto sprzeciwia się co do zasady stosowaniu porozumienia w odniesieniu do środków na rzecz ochrony danych, dopóki w obrębie UE nie zostaną wprowadzone kompleksowe ramy prawne w zakresie ochrony danych, dostosowane do aktualnego stanu cyfryzacji.

21.

Odrzuca wszelkie ograniczenie suwerenności regulacyjnej rządów i władz lokalnych i regionalnych, zwłaszcza w dziedzinie edukacji, kultury, teatrów, bibliotek, muzeów i finansów oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska, ochrony danych oraz świadczeń społecznych i usług zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, w zakresie wydawania pozwoleń dla placówek opieki zdrowotnej i laboratoriów, zakładów utylizacji odpadów i elektrowni, w dziedzinie standardów dotyczących ochrony konsumenta, norm spójności społecznej, w przypadku szkół i usług edukacyjnych finansowanych ze środków publicznych i innych usług edukacyjnych finansowanych ze środków prywatnych oraz w odniesieniu do regulacji zamówień publicznych.

22.

Odrzuca ograniczenia finansowania skrośnego przedsięwzięć tego samego samorządu terytorialnego, jeśli wykraczają one poza ograniczenia wynikające z prawa Unii i prawa państw członkowskich.

23.

Wzywa do przyjęcia klauzuli rewizji, aby umożliwić ewentualny ponowny przegląd porozumienia, i do zamieszczenia w nim postanowienia, na podstawie którego w każdej chwili możliwe będzie cofnięcie decyzji o liberalizacji danej usługi.

24.

Odrzuca przyjęcie klauzul, które zobowiązują władze do utrzymania stanu liberalizacji osiągniętego do czasu zawarcia porozumienia (klauzula „martwego punktu”), zabraniają przywrócenia świadczenia zliberalizowanej usługi przez władze publiczne (klauzula zapadkowa) i stanowią, że każda nowa usługa automatycznie podlega całkowitej liberalizacji (klauzula zabezpieczenia przyszłości).

25.

Porozumienie TiSA powinno określać jedynie minimalne, wymagane standardy, nie ograniczając prawa do stosowania wyższych standardów.

26.

Wzywa do wprowadzenia w porozumieniu TiSA rozdziału dotyczącego spraw społecznych, który określałby, na podstawie odnośnych konwencji MOP, odpowiednie standardy socjalne, zwłaszcza w odniesieniu do norm pracy. Jednak rozdział ten nie powinien uniemożliwiać „uwielostronnienia” porozumienia TiSA.

27.

Domaga się zabezpieczenia zasady kraju docelowego w przypadku istnienia różnych standardów, zwłaszcza w zakresie sposobu 4 (swobodny przepływ usługodawców tymczasowych i pracowników przemieszczonych wewnątrz przedsiębiorstw) w celu przestrzegania wymagań dotyczących kwalifikacji oraz prawa pracy i układów zbiorowych w kraju goszczącym; swobodny przepływ usługodawców tymczasowych i pracowników przemieszczonych wewnątrz przedsiębiorstw nie powinien i nie może być wykorzystywany w celu ograniczania prawa do strajku lub obchodzenia obowiązujących układów zbiorowych (w ten sposób, że pracownicy są zatrudniani tymczasowo).

28.

Wzywa do pełnego uznania w negocjowanym tekście prawa rządów do regulacji w interesie publicznym („prawa do regulacji”), które przysługuje władzom europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Wychodzi z założenia, że współpraca regulacyjna na żadnym poziomie nie może podważać demokratycznego ustawodawstwa ani spowalniać procesu jego tworzenia.

29.

Apeluje, by w porozumieniu TiSA zawrzeć możliwość sądowej kontroli przestrzegania praw człowieka w handlu usługami.

30.

Domaga się, aby spory sądowe związane z przestrzeganiem tego porozumienia rozstrzygane były przez sądy w kraju siedziby pozwanego w języku i zgodnie z porządkiem prawnym kraju pozwanego. Należy też zapewnić możliwość złożenia apelacji. Procedury rozstrzygania sporów między państwami powinny opierać się na procedurach obecnie obowiązujących na szczeblu WTO. Nie jest wskazane, by porozumienie przewidywało mechanizm rozstrzygania sporów między inwestorami a państwami.

31.

Proponuje, by rozważyć przyjęcie postanowień mających na celu ochronę konsumentów korzystających z usług online, w szczególności ochronę przed skutkami nieuczciwego prowadzenia działalności gospodarczej, a także osobnego określenia jurysdykcji w dziedzinie sprzedaży konsumenckiej, wzorem rozporządzenia Bruksela I.

32.

Oczekuje zagwarantowania świadczenia usług powszechnych m.in. po to, aby obywatele z obszarów oddalonych, obszarów przygranicznych, wysp, z regionów górskich itp. nie musieli otrzymywać usług gorszej jakości ani ponosić żadnych wyższych kosztów niż mieszkańcy aglomeracji.

33.

Odrzuca zaklasyfikowanie gminnych i regionalnych przepisów dotyczących zagospodarowania gruntów oraz regionalnych planów rozwoju i zabudowy jako barier pozataryfowych.

34.

Z zadowoleniem przyjmuje jednoznaczne wyłączenie z negocjacji usług audiowizualnych; wyraża jednak ubolewanie, że nie dotyczy ono usług kulturalnych. Dlatego wyraża niepokój z powodu trudności ze zdefiniowaniem usług kulturalnych i domaga się ochrony różnorodności językowej i specyfiki kulturowej w gminach i regionach, ze szczególnym uwzględnieniem interesów mniejszości, jak również praw autorskich i własności intelektualnej.

35.

Zdecydowanie odrzuca zobowiązania w dziedzinie usług finansowych, które są sprzeczne z obowiązującymi w UE środkami regulacji rynków i produktów finansowych.

36.

Liczy na drugą turę konsultacji publicznych na temat porozumienia w sprawie handlu usługami i zdecydowanie domaga się od Komisji Europejskiej, by uwzględniła wyniki tej oraz poprzedniej tury konsultacji w swej końcowej ocenie postanowień porozumienia.

37.

Domaga się otwartego prowadzenia negocjacji w sprawie porozumienia TiSA, by umożliwić krajom rozwijającym się i najsłabiej rozwiniętym włączenie się do nich, jeśliby tego pragnęły.

38.

Zwraca uwagę na konieczność wielostronnego podejścia zmierzającego do integracji w skali świata.

39.

Apeluje o wynegocjowanie takich zasad handlowych, które przyczynią się do bardziej sprawiedliwego handlu oraz do bardziej zrównoważonego rozwoju. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje zawartą w strategii handlowej Komisji Europejskiej zapowiedź, że europejska polityka handlowa powinna być zgodna z programem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/43

1.

Popiera Porozumienie Burmistrzów od momentu jego powstania w 2008 r. jako europejski ruch mający na celu osiągnięcie – i w miarę możności przekroczenie – wytyczonego przez Unię Europejską celu dotyczącego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 20 % do roku 2020. W tym celu zaangażowane władze lokalne zobowiązały się do realizacji celów w zakresie efektywności energetycznej i energii odnawialnej. Porozumienie Burmistrzów obejmuje obecnie wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem jednego, a ponad 6 000 jednostek samorządu terytorialnego, które podpisały porozumienie, reprezentuje więcej niż jedną trzecią ludności UE. Sygnatariusze zobowiązali się do ograniczenia swoich emisji dwutlenku węgla o średnio 28 %.

2.

Zgodnie ze swoimi wcześniejszymi opiniami (1) uznaje, że Porozumienie Burmistrzów osiągnęło od czasu swego ustanowienia bezprecedensowy sukces – zarówno jeśli chodzi o zaangażowanie samorządów terytorialnych w kwestie związane z klimatem i energią, jak i pod względem tworzenia struktur wielopoziomowego sprawowania rządów.

3.

Wyraża zadowolenie w związku z tym, że Komisja Europejska podjęła i finansuje tę inicjatywę, która – dzięki oszczędnościom energii i propagowaniu czystej energii – pomaga ponad 6 400 miastom i regionom na całym świecie ograniczyć ich emisje CO2. Na podstawie zobowiązań podjętych dobrowolnie przez strony porozumienia zakłada się, że do 2020 r. poziom ich emisji spadnie o 28 %.

4.

Nieustannie podkreśla potrzebę przyjęcia kompleksowego podejścia do przeciwdziałania zmianie klimatu i przystosowania się do jej nieuniknionych skutków. W związku z tym z zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji Europejskiej dotyczącą połączenia inicjatyw „Porozumienie burmistrzów” i „Mayors adapt” („Burmistrzowie przystosowują się”) i zachęca Komisję do pełnego wykorzystania synergii, które z tego wynikną. Zaleca przyjęcie podobnego podejścia w przypadku inicjatywy „Pakt Wysp”.

5.

Zwraca uwagę na fakt, że w ramach realizacji wytyczonych celów skupiono się przede wszystkim na poprawie efektywności energetycznej budynków publicznych, modernizacji oświetlenia publicznego i rozwoju transportu miejskiego. Docelowy poziom ograniczenia emisji CO2 dotyczy w 44 % dostosowania energetycznego budynków. Ponadto zużycie energii powinno zmniejszyć się o 20 % do 2020 r. dzięki inwestycjom w budynkach i transporcie.

6.

Nadal będzie udzielać wsparcia instytucjonalnego Porozumieniu Burmistrzów za pomocą konkretnych instrumentów, którymi dysponuje. Ponadto za pośrednictwem swoich członków zachęca do przystępowania do Porozumienia oraz do idącego z tym w parze zaangażowania w realizację celów polityki energetycznej Unii Europejskiej i przekraczania wartości docelowych.

7.

Aprobuje i popiera rozszerzenie i aktualizację celów Porozumienia Burmistrzów zgodnie z programem ramowym UE na okres do 2030 r. w zakresie klimatu i energii – to jest ograniczenie o ponad 40 % (2) emisji gazów cieplarnianych w porównaniu z poziomem z 1990 r. (3) Zaleca, aby wśród nowych celów uwzględniono obok efektywności energetycznej także zrównoważone wykorzystanie zasobów.

8.

Wzywa Komisję Europejską do zadbania o to, by Porozumienie Burmistrzów mogło kontynuować działalność również po roku 2020, i do zagwarantowania mu w związku z tym autonomicznego budżetu administracyjnego, współmiernego do rosnących ambicji politycznych tego projektu, by zapewnić mu długofalową perspektywę. Biorąc pod uwagę, że rok 2020 r. jest już nieodległy, i to, że ramy UE w zakresie klimatu i energii zostały wytyczone do roku 2030, należy wyznaczyć rok 2030 jako średnioterminową perspektywę i rok 2050 jako perspektywę dla celów długoterminowych, tak jak zostało to postanowione w przypadku strategii na rzecz przejścia na gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r.

9.

W średniej perspektywie proponuje, by na podstawie naukowych sprawozdań Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) (4) oraz zaleceń Komitetu Regionów dotyczących ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 (5) zmienić cel dotyczący ograniczenia emisji do 2030 r. tak, by ustalić, że celem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 50 % w porównaniu z poziomem z 1990 r. Stwierdza niemniej, że opracowywane obecnie ramy regulacyjne UE wytyczają jako cel europejski ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 40 %.

10.

W perspektywie długoterminowej sugeruje, by sygnatariusze wyznaczyli za cel ograniczenie emisji o co najmniej 95 % do roku 2050. Na podstawie udokumentowanych sprawozdań naukowych opublikowanych przez IPCC, UE zobowiązała się do ograniczenia swoich emisji gazów cieplarnianych o 80–95 % w porównaniu z poziomem z 1990 r. W świetle regularnie publikowanych nowych danych naukowych dotyczących środków interwencyjnych i dodatkowych wysiłków, które należy podjąć, by stawić czoła pogarszającej się sytuacji w zakresie klimatu, KR proponuje, by Porozumienie Burmistrzów postawiło sobie za cel osiągnięcie górnej granicy tego przedziału, tj. ograniczenie emisji o 95 %.

11.

Niemniej sprzeciwia się działaniom utrudniającym przystąpienie do Porozumienia Burmistrzów. Należy wyznaczyć ambitniejszy (choćby minimalnie) cel dotyczący ograniczenia emisji CO2, gdyż jednym z czynników stanowiących o atrakcyjności tego ruchu jest jego prostota. KR zaleca jednak, by dla najbardziej ambitnych sygnatariuszy przewidziano ustanowienie wielopoziomowego, wewnętrznego systemu celów i towarzyszącego mu systemu uznawania, zwłaszcza w odniesieniu do bardziej podstawowych kwestii, takich jak projektowanie budynków, transport itp.

12.

Opowiada się za większym skupieniem się na małych miastach i gminach, biorąc pod uwagę, że 56 % gmin w UE liczy od 5 tys. do 100 tys. mieszkańców. Środki podejmowane w małych i średnich aglomeracjach i miastach mają silny efekt kumulacyjny, jeśli chodzi o wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. Komitet proponuje zatem, by opracować środki służące uproszczeniu i modernizacji planów działania na rzecz zrównoważonej energii, obejmujące prosty arkusz finansowy, i systemu monitorowania, w celu uwzględnienia wielkości aglomeracji, gdyż obecnie formalności administracyjne związane z uczestnictwem w Porozumieniu Burmistrzów są zbyt złożone dla niektórych samorządów na mniej zaludnionych obszarach.

13.

Odnotowuje z satysfakcją, że Porozumienie Burmistrzów przekroczyło już granice Unii. Do tej pory samorządy terytorialne z ponad 50 krajów przystąpiły do tej inicjatywy i dobrowolnie zobowiązały się do ograniczenia emisji CO2.

14.

Popiera globalny eksport modelu Porozumienia Burmistrzów i deklaruje gotowość przyczyniania się do jego rozpowszechniania za pośrednictwem swoich partnerstw z miastami i regionami w krajach trzecich, zwłaszcza krajach leżących w sąsiedztwie UE, z którymi już ustanowił struktury współpracy poprzez platformy ARLEM i CORLEAP lub wspólne komitety konsultacyjne i grupy robocze, co pomoże miastom i regionom świata sprostać wyzwaniom wynikającym ze zmiany klimatu.

15.

Zachęca Komisję Europejską do promowania również poza obrębem UE potwierdzonych w praktyce zasad i sprawdzonych rozwiązań Porozumienia Burmistrzów i do wspierania – z myślą o celach klimatycznych – rozpowszechniania modelu wielopoziomowego sprawowania rządów (6), aby torować drogę nowym inicjatywom współpracy zdecentralizowanej.

16.

Zauważa z zadowoleniem, że wielu członków KR-u reprezentuje rady miejskie, które już przystąpiły do Porozumienia Burmistrzów. Zachęca ponadto członków Komitetu do propagowania tej inicjatywy w swych miastach i regionach i zapewnienia ciągłości polityki sprzyjającej osiągnięciu celów Porozumienia.

17.

Uważa, że uproszczenie procesu opracowania i wdrażania planów działań na rzecz zrównoważonej energii i procesu sprawozdawczego może pomóc w pozyskiwaniu nowych sygnatariuszy. W związku z tym bardzo istotne jest ulepszenie procedur oceny planów działań na rzecz zrównoważonej energii i skrócenie maksymalnego czasu na tę ocenę. Należy wziąć pod uwagę fakt, że obecnie małe miasta i gminy wiejskie nie mają dostępu do zasobów i do finansowania potrzebnych do wdrożenia planu działania na rzecz zrównoważonej energii.

18.

Uważa, że regiony i samorządy terytorialne, które mają już doświadczenie w tej dziedzinie, mogłyby odegrać rolę mentora, a tym samym przyczynić się do przyłączania się nowych jednostek samorządu terytorialnego do tej inicjatywy, a także do opracowania planów działania na rzecz zrównoważonej energii i wymiany najlepszych praktyk.

19.

Sugeruje możliwość powołania w każdym państwie członkowskim „ambasadora Porozumienia Burmistrzów”, by również w ten sposób zwrócić uwagę miast i regionów na tę inicjatywę, w szczególności tych miast i regionów, które w wyniku zmiany kierunku polityki niekoniecznie przejawiały chęć dalszego udziału w Porozumieniu Burmistrzów. Ci „ambasadorzy” byliby wybierani na zasadzie dobrowolności spośród członków Porozumienia Burmistrzów i korzystaliby ze wsparcia KR-u, odpowiednich ministerstw krajowych oraz – za pośrednictwem stałych przedstawicielstw w państwach członkowskich – Komisji Europejskiej. Jednocześnie byliby oni ogólnie odpowiedzialni za składanie sprawozdań dotyczących celów w każdym kraju.

20.

Zaleca wykorzystywanie istniejących partnerstw lokalnych i regionalnych, zwłaszcza partnerstw miast, w celu dalszego propagowania Porozumienia Burmistrzów i jego celów – zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz Unii – przyczyniając się tym samym do tworzenia ogólnoświatowego ruchu.

21.

Przypomina, że celem Porozumienia Burmistrzów jest ustanowienie struktury zarządzania zapewniającej koordynację między wszystkimi poziomami sprawowania rządów zgodnie z zasadami pomocniczości i wielopoziomowego sprawowania rządów, tak by najbardziej ambitny szczebel rządzenia mógł podjąć efektywne środki pod względem kosztów. Warunkiem koniecznym jest, aby środki te były inicjowane oddolnie. Zaangażowanie ludności oraz władz lokalnych ma kluczowe znaczenie. Poziom władz lokalnych jest najbardziej odpowiedni do opracowania i wdrożenia planów działania oraz zapewnienia zaangażowania obywateli w tym zakresie. Regiony zapewniają koordynację i udzielają niezbędnego wsparcia miastom o ograniczonych zasobach w opracowywaniu planów działania na rzecz zrównoważonej energii. Władze krajowe także zapewniają koordynację oraz rozdział zasobów krajowych i europejskich, podczas gdy szczebel europejski podejmuje decyzje dotyczące ram regulacyjnych, finansowania i programów pomocy technicznej.

22.

Podkreśla, jak ważne jest, by w celu osiągnięcia optymalnych wyników wszystkie szczeble sprawowania władzy wywiązywały się z zadań i roli przypisanej im w Porozumieniu Burmistrzów. Ponadto nalega, by obecnie, po paru latach wdrażania Porozumienia, utrzymano wszelkie możliwe minimalne zobowiązania.

23.

Odnotowuje, że regiony lub mikroregiony (poziom NUTS 4) mogą odgrywać kluczową rolę, wspierając miasta sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzów w zakresie opracowywania planów działania na rzecz zrównoważonej energii, ich realizacji i wymiany sprawdzonych rozwiązań, by uniknąć dublowania działań i umożliwić dużej liczbie małych i średnich miast udział w tej inicjatywie. Formalne uznanie tej kluczowej roli regionów każdej wielkości następuje w momencie ich przystąpienia do Porozumienia Burmistrzów w charakterze koordynatorów terytorialnych.

24.

Przypomina swoje wcześniejsze zalecenia dotyczące znaczenia uznawania i wzmacniania koordynacyjnej roli regionów w ramach Porozumienia Burmistrzów. Rola ta ma faktycznie zasadnicze znaczenie dla uwzględniania środków i projektów mniejszych jednostek samorządu terytorialnego, które nie otrzymują żadnej rekompensaty za poniesione koszty.

25.

Uznaje niemniej, że Porozumienie Burmistrzów nie ma „monopolu” i nie jest jedyną możliwą „ścieżką działania” w przeciwdziałaniu zmianie klimatu. Państwa członkowskie oraz Rada Europy podjęły podobne inicjatywy i należy zadbać o rozwijanie z nimi synergii. Krajowe i regionalne inicjatywy są istotne dla silniejszego wsparcia operacyjnego, w szczególności dla mniejszych gmin. Sprawozdawczość i zobowiązania w ramach Porozumienia Burmistrzów należy zrewidować z myślą o lepszej koordynacji z innymi inicjatywami międzynarodowymi, tak aby w negocjacjach w sprawie klimatu prowadzonych w ramach ONZ wyraźny był głos szczebla lokalnego i regionalnego (np. Mayors Compact, Carbonn oder Nazca).

26.

Powtarza swoje zalecenie dotyczące zintegrowania Porozumienia Burmistrzów z inicjatywą „Mayors Adapt”, wyrażone w opinii w sprawie strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu (7). Opowiada się przy tym także za zintegrowaniem inicjatywy „Pakt Wysp”.

27.

Zwraca uwagę Biura Porozumienia Burmistrzów oraz Komisji Europejskiej na korzyści związane z synergią, która może powstać w wyniku zobowiązań politycznych związanych z udziałem w Porozumieniu Burmistrzów oraz inicjatywie „Mayors Adapt” z jednej strony, a rozwiązaniami technologicznymi proponowanymi przez „inteligentne miasta” („Smart Cities”) z drugiej.

28.

Zaznacza, że te różne inicjatywy mogą wprowadzać zamieszanie, biorąc pod uwagę różnorodność procedur związanych z udziałem w nich oraz różnorodność ich mechanizmów kontroli, a także częściowe nakładanie się ich celów. Wzywa zatem do lepszej koordynacji – z inicjatywy Porozumienia Burmistrzów – i strukturyzacji tych różnych elementów i do zwrócenia szczególnej uwagi na przejrzystość, jasność przekazu komunikacyjnego i ograniczenie obciążeń administracyjnych. Proponuje, by zastanowić się nad możliwością ustanowienia punktu kompleksowej obsługi dostarczającego samorządom terytorialnym wszelkich pożytecznych informacji dotyczących różnych inicjatyw.

29.

Zauważa, że dostęp do funduszy lub finansowania jest nadal podstawową przeszkodą we wdrażaniu planów działań na rzecz zrównoważonej energii, zwłaszcza w przypadku mniejszych gmin lub w krajach, w których dokonano znacznych cięć budżetowych.

30.

Podkreśla, że oprócz wsparcia i solidnych ram instytucjonalnych, jednostki samorządu terytorialnego potrzebują także otoczenia prawnego, finansowego, metodologicznego i promocyjnego sprzyjającego rozwojowi sieci i ułatwiającego realizację celów (8).

31.

Sprzeciwia się wszelkiej dyskryminacji samorządów, które nie przystąpiły do Porozumienia Burmistrzów.

32.

Z niepokojem zauważa, że małe i średnie miasta mają bardzo utrudniony dostęp do zasobów UE, w niektórych wypadkach dlatego, że nie posiadają informacji o możliwościach finansowania, z których mogłyby skorzystać, a w innych wypadkach dlatego, że nie dysponują zdolnościami potrzebnymi do opracowania planów na poziomie projektów, które mogłyby być finansowane. Dlatego też wzywa Komisję Europejską i Porozumienie Burmistrzów do informowania władz takich miast o dostępnych możliwościach finansowania w celu realizacji zobowiązań tych miast (9). W szerszym ujęciu wzywa do ustanowienia specjalnych systemów finansowania dla małych i średnich gmin.

33.

Pragnie przypomnieć, że chociaż plany działania na rzecz zrównoważonej energii zatwierdzone przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) UE mogą zawierać doskonałe koncepcje dotyczące oszczędności energii w miastach, należy je przełożyć na projekty, tak by mogły skorzystać z finansowania przez banki lub przyciągnąć prywatny kapitał. Tymczasem często brakuje niezbędnych zdolności w tym zakresie na poziomie samorządów. Program ELENA prowadzony przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) mógłby okazać się pomocny w tym zakresie, jednak dotyczy on niemal wyłącznie dużych projektów. Aby umożliwić realizację możliwie największej liczby planów, należy opracować – na wzór programu ELENA – programy krajowe lub regionalne oferujące możliwości finansowania również mniejszych projektów, zwłaszcza w małych i średnich gminach.

34.

Sugeruje, że sygnatariusze muszą nadal korzystać z pomocy technicznej (studium wykonalności, inżynieria techniczna i finansowa, procedury zamówień publicznych itp.), aby w oparciu o środki przyjęte w ramach ich planów działania na rzecz zrównoważonej energii przygotować projekty kwalifikujące się do finansowania i zbudować mechanizmy długoterminowego finansowania w celu uruchomienia niezbędnych inwestycji. O ile instrument ELENA EIB pomógł sygnatariuszom we wdrażaniu modeli wielkoskalowego i długoterminowego finansowania, okazuje się on bardzo wymagający, jeśli chodzi o wielkość projektu i efekt dźwigni, co od razu wyklucza sygnatariuszy małej i średniej skali. Pomoc europejska powinna zostać zintensyfikowana, aby oferować wsparcie w tworzeniu różnej skali planów działania na rzecz zrównoważonej energii. Należy zracjonalizować różne źródła finansowania, w tym mechanizmy EBI (EFIS, ECDI, ELENA), europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (fi-compass), Horyzont 2020, EFEE, JESSICA, przyszłą inicjatywę dotyczącą „inteligentnego finansowania na rzecz inteligentnych budynków” itp.

35.

Zwraca się do Komisji Europejskiej, by umożliwiła Biurowi Porozumienia Burmistrzów ułatwianie wzajemnych powiązań między projektami samorządów terytorialnych – ewentualnie za pomocą platformy online – po to, by umożliwić im dostęp do usług proponowanych w programie ELENA zarządzanym przez EBI. Apeluje jednocześnie do Komisji o zwiększenie świadczonej sygnatariuszom pomocy technicznej i pomocy w budowaniu zdolności.

36.

Usilnie domaga się, by zawrzeć wszystkie informacje na temat możliwości finansowania w przejrzystej broszurze zredagowanej we wszystkich językach urzędowych UE i aktualizowanej co roku oraz by udostępniać tę broszurę zainteresowanym stronom, w szczególności KR-owi i jego członkom.

37.

Przypomina, że Komitet, jako instytucja Unii Europejskiej reprezentująca stanowisko miast i regionów w Europie i stanowiąca miejsce spotkań wielu sieci lokalnych, powinien odgrywać kluczową rolę w systemie wielopoziomowego sprawowania rządów. Należy także w dalszym ciągu wspierać prace nad systemami wielopoziomowego sprawowania rządów, prowadzone przez regionalne i lokalne agencje energetyczne w Europie oraz ich sieci w ramach Porozumienia Burmistrzów. Pozwoli to czuwać nad tym, by prawodawstwo UE było lepiej dostosowane do sytuacji i potrzeb miast i gmin.

38.

Jest gotowy do rozwijania działań służących większemu nagłaśnianiu Porozumienia Burmistrzów wśród swych członków oraz zachęca tych, którzy jeszcze nie przystąpili do Porozumienia, o uczynienie tego w imieniu odpowiednich władz lokalnych lub regionalnych. W tym celu zbada możliwość utworzenia zgrupowania ad hoc„przyjaciół Porozumienia Burmistrzów” wśród tych członków KR-u, którzy już są sygnatariuszami Porozumienia, i którzy mogliby otrzymywać wsparcie dla propagowania Porozumienia w stosownych strukturach – zarówno w KR-ze, jak i poza nim.

39.

Zaznacza, że obecny kryzys uchodźczy, spowodowany głównie wojną i trudnościami ekonomicznymi, mógłby w przyszłości stać się jeszcze poważniejszy, jeśli nie będzie się skutecznie przeciwdziałać zmianie klimatu i jeśli jej skutki zagrażać będą przetrwaniu coraz większej liczby osób.

40.

Dodaje na zakończenie, że Porozumienie Burmistrzów jest jednym z instrumentów, które mogłyby pomóc zbliżyć Europę do jej obywateli. Samorządy terytorialne dowiodły swej zdolności do wykraczania na zasadzie dobrowolności poza cele wyznaczone przez UE. Jeszcze lepsze wyniki można osiągnąć tylko pod warunkiem, że gospodarstwa domowe, ewentualnie za pośrednictwem inicjatyw podejmowanych przez samorządy, zdołają wyznaczyć sobie własne cele w zakresie mniejszego, bardziej ekologicznego i zrównoważonego zużycia energii, w interesie własnym i całego świata.

10.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 51/48

1.

Podkreśla, że obecnie jednym z największych wyzwań ekologicznych jest zahamowanie i odwrócenie do roku 2020 procesu utraty różnorodności biologicznej i naturalnych siedlisk oraz degradacji usług ekosystemowych.

2.

Przypomina, że w odnośnych motywach unijnej dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (1) i dyrektywy UE w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (2) („dyrektyw środowiskowych”) mowa jest między innymi o tym, że utrzymanie, ochrona i poprawa jakości środowiska stanowi ważny cel wspólnoty i leży w interesie ogółu, oraz że zanikanie populacji dzikich gatunków i ich siedlisk jest poważnym zagrożeniem dla zachowania środowiska naturalnego.

3.

Wyraża zaniepokojenie faktem, iż w świetle aktualnych badań, takich jak np. sprawozdanie na temat stanu przyrody w Unii Europejskiej (3), nie należy oczekiwać, że zatwierdzony także przez Radę Europejską w dniach 25 i 26 marca 2010 r. cel na rok 2020 dotyczący utrzymania różnorodności biologicznej może zostać osiągnięty wyłącznie dzięki podjętym dotychczas lub planowanym działaniom.

4.

Podziela założenie Komisji Europejskiej wyrażone w ramach europejskiej strategii na rzecz różnorodności biologicznej (4), zgodnie z którym wdrożenie w pełni dyrektyw środowiskowych ma podstawowe znaczenie dla powstrzymania utraty różnorodności biologicznej i osiągnięcia celów szczegółowych sformułowanych w ramach strategii.

5.

Wskazuje na fakt, że władzom lokalnym i regionalnym przypada kluczowa rola w procesie wdrożenia dyrektyw środowiskowych. Jest przekonany, że rolę tę potwierdza szczególne doświadczenie Europejskiego Komitetu Regionów w zakresie dyrektyw środowiskowych.

6.

Dlatego chciałby na mocy swojego mandatu politycznego uczynić owo doświadczenie w zakresie dyrektyw środowiskowych swoim wkładem w odbywającą się procedurę kontroli sprawności przez Komisję Europejską (5). Dlatego też zajmuje poniższe stanowisko dotyczące poruszonych przez Komisję zagadnień.

7.

Jest zdania, że motywy i cele, które legły u podstaw dyrektyw środowiskowych pozostają nadal aktualne, i że dlatego dyrektywy te są nieodzowne dla ochrony gatunków i ich siedlisk, jak również typów siedlisk w Unii Europejskiej.

8.

Podkreśla, że dyrektywy środowiskowe odnoszą się do wszystkich istotnych zagrożeń gatunków, ich siedlisk i typów siedlisk występujących w Unii Europejskiej.

9.

Wyraża jednak znaczne zaniepokojenie faktem, że istniejące przepisy dyrektyw środowiskowych nie zostały jeszcze w pełni wdrożone przez wszystkie państwa członkowskie, i podkreśla, że nierzadko nie udało się jeszcze w pełni zapewnić zabezpieczenia prawnego obszarów Natura 2000, opracować planów zagospodarowania bądź podjąć konkretnych działań ochronnych. Wyraża życzenie zwiększenia zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w realizację tych zadań.

10.

Wskazuje na fakt, że celem dyrektyw środowiskowych jest kompleksowa ochrona gatunków najbardziej wymagających ochrony, ich siedlisk oraz typów siedlisk we wszystkich dziedzinach polityki. Wskazuje także na wynikające z tego wyzwanie dalej idącej integracji kwestii ochrony środowiska z innymi dziedzinami polityki, takimi jak np. polityka rolna, ponieważ kwestie ochrony przyrody nie zostały w nich dotychczas uwzględnione w optymalnym stopniu.

11.

W tej sytuacji uważa dyrektywy środowiskowe za mające zasadnicze znaczenie dla ochrony gatunków, ich siedlisk i typów siedlisk na poziomie lokalnym i regionalnym przed obciążeniami i zagrożeniami wynikającymi z utraty lub fragmentacji siedlisk, zanieczyszczenia środowiska bądź rozprzestrzeniania się nierodzimych gatunków zwierząt i roślin.

12.

Uznaje, że stan gatunków, ich siedlisk i typów siedlisk uległ widocznej, znacznej poprawie w tych kwestiach, w odniesieniu do których dyrektywy środowiskowe zostały wdrożone (6), i że na tej podstawie można uznać, że cele dyrektyw środowiskowych mogą zostać osiągnięte poprzez wdrożenie tych dyrektyw w pełni.

13.

Podkreśla, że na podstawie wielu konkretnych przykładów podanych w sprawozdaniu o stanie przyrody w Unii Europejskiej widać, że państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne odgrywają znaczącą rolę w ochronie gatunków i siedlisk.

14.

Wyraża poważne zaniepokojenie faktem, że podejmowane z powodzeniem w ramach wdrażania dyrektyw środowiskowych wysiłki służące ochronie gatunków i siedlisk mają ograniczony zasięg i wykazują luki, gdyż stan zachowania większości gatunków i siedlisk jest nadal niezadowalający, a w przypadku wielu z nich grozi nawet dalszym pogorszeniem.

15.

Ponadto wskazuje na fakt, że poza obszarami chronionymi przepisami dyrektyw środowiskowych sytuacja w zakresie różnorodności biologicznej nie zmienia się na korzyść w stopniu porównywalnym z sytuacją w ramach sieci obszarów Natura 2000, co jest widoczne na przykładzie dramatycznego spadku liczebności szeroko rozpowszechnionych gatunków ptaków.

16.

Jest przekonany, że debaty między różnymi zainteresowanymi stronami mające związek z kilkoma gatunkami mogącymi wyrządzić szkody można rozwiązać dzięki jednoznacznym zapisom w planach zagospodarowania, które z jednej strony określą kolejne etapy postępowania, a z drugiej – będą miały zapewnione odpowiednie zasoby finansowe i personalne umożliwiające zagwarantowanie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa publicznego oraz uniknięcie poważnych szkód i zapewnienie rekompensaty w przypadku konfliktów, których nie da się uniknąć.

17.

Wzywa Komisję Europejską oraz państwa członkowskie, aby wsparły władze lokalne i regionalne we wdrażaniu w pełni wytycznych dyrektyw środowiskowych; dotyczy to w szczególności wytyczania i prawnego zabezpieczania obszarów Natura 2000 oraz wyznaczania konkretnych celów w zakresie ochrony gatunków i siedlisk poprzez praktyczne działania mające na celu ich ochronę i odbudowę, jak również w zakresie wymaganych środków finansowych, między innymi w celu rozwiązania problemu braku funduszy i uwzględnienia potrzeby uproszczenia dostępu do istniejących źródeł finansowania (7).

18.

Zachęca Komisję Europejską do ogłoszenia bardziej skutecznych wytycznych dotyczących wdrażania dyrektyw oraz do aktualizacji obowiązujących wytycznych w taki sposób, aby były zrozumiałe i łatwo dostępne w językach poszczególnych państw członkowskich za pośrednictwem jednolitego portalu internetowego (8), nawiązywały do obowiązującego orzecznictwa i w razie potrzeby odnosiły się do specyfiki różnych sektorów.

19.

Proponuje Komisji Europejskiej zwiększenie nacisku na informację, kształcenie i uwrażliwianie przede wszystkim w zakresie korzyści płynących z wykorzystania środków ochrony przyrody i obszarów Natura 2000, oraz sugeruje rozbudowę np. istniejącego narzędzia „Natura 2000 viewer” Europejskiej Agencji Środowiska do rozmiarów kompleksowego geograficznego systemu informacji online, który w sposób usystematyzowany informowałby opinię publiczną, planistów, użytkowników gruntów i inne podmioty o wszystkich aspektach wdrażania dyrektyw środowiskowych w odniesieniu do poszczególnych obszarów Natura 2000.

20.

W związku z tym jest przekonany, że wskazane uchybienia i niepokojący stan ochrony wielu gatunków i typów siedlisk nie mogą być uważane za przejaw braku skuteczności dyrektyw środowiskowych, lecz że same dyrektywy potwierdziły swoją skuteczność jako instrumenty służące ochronie różnorodności biologicznej.

21.

Wskazuje w pierwszej kolejności na fakt, że utrzymanie różnorodności biologicznej jest przede wszystkim zadaniem społeczeństwa, które należy zrealizować przez wzgląd na stworzenie zrównoważonego, czyli trwałego i możliwego do zrealizowania w skali globalnej modelu gospodarki i stylu życia.

22.

Podkreśla, że podczas publicznych konsultacji Komisji Europejskiej (9) małe i średnie przedsiębiorstwa nie zaliczyły dyrektyw środowiskowych do dziesięciu aktów prawnych wymagających największych nakładów finansowych.

23.

Wyraża ubolewanie, że planiści, użytkownicy gruntów i inne kluczowe sektory poniosły niekiedy niepotrzebne koszty spowodowane np. opóźnionym i niekompletnym wytyczeniem obszarów Natura 2000; wskazuje jednak zarazem na fakt, że zróżnicowanie kosztów ponoszonych przez samorządy lokalne i regionalne można wytłumaczyć tym, że różnorodność gatunków i siedlisk oraz związane z nią niezbędne środki ochrony przyrody mogą niejednakowo rozkładać się między regionami.

24.

Podkreśla, że wiele obszarów Natura 2000 oferuje znaczące i generujące przychody usługi ekosystemowe na szczeblu lokalnym i regionalnym (10), np. w postaci usług zdrowotnych, magazynowania CO2, zapobiegania powodziom, oczyszczania zasobów wodnych, utrzymania czystości powietrza lub zapobiegania erozji gleb.

25.

Wskazuje na fakt, że aktualne badania (11) potwierdzają znakomitą relację kosztów do osiąganych korzyści na poziomie lokalnym i regionalnym, ponieważ korzyści ekologiczne, społeczne i ekonomiczne znacznie przewyższają koszty wdrożenia dyrektyw środowiskowych.

26.

Zwraca uwagę na możliwości, jakie niesie ze sobą sieć Natura 2000 pod względem tworzenia miejsc pracy i dochodów w sektorze przyjaznej środowisku turystyki i rekreacji na łonie natury. Podkreśla szczególne znaczenie tworzenia nowych możliwości biznesowych na obszarach wiejskich znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.

27.

W związku z tym jest zdania, że choć wdrożenie dyrektyw środowiskowych oczywiście generuje koszty, są one jednak konieczne dla zapewnienia ochrony różnorodności biologicznej niezbędnej dla zrównoważonego rozwoju, a ponadto pozostają w rozsądnej relacji do znacznie większych i tylko częściowo dających się przeliczyć na wartości pieniężne korzyści wynikających z wdrożenia tych dyrektyw.

28.

Wyraża przekonanie, że obydwie dyrektywy środowiskowe same w sobie stanowią doskonałe przykłady ustawodawstwa skoncentrowanego, zrozumiałego, spójnego oraz tworzonego systematycznie i tym samym ukierunkowanego na osiągnięcie celu.

29.

Uważa obydwie dyrektywy środowiskowe za udane instrumenty prawodawcze, gdyż obie funkcjonują podobnie, nie są ze sobą sprzeczne i rozsądnie uzupełniają się w zakresie zapisów dotyczących ochrony, tworząc wspólnie system ochrony Natura 2000.

30.

Ocenia, że dyrektywy środowiskowe są również zgodne z innymi aktami prawnymi UE dotyczącymi ochrony środowiska i w związku z tym przypomina o uchwalonej specjalnie w tym celu nowelizacji dyrektywy OOŚ (12). Zarazem zachęca jednak państwa członkowskie oraz samorządy lokalne i regionalne do lepszej koordynacji wdrażania różnych aktów prawnych dotyczących środowiska i do przyspieszenia np. integracji procedur wydawania pozwoleń, działań monitorujących i obowiązków sprawozdawczych.

31.

Jest zdania, że wskazane byłoby lepsze dostosowanie procesów planowania zgodnych z dyrektywami środowiskowymi i dyrektywą wodną (13) oraz – w razie potrzeby – również z dyrektywami OOŚ i SEA (14), zarówno ze względu na ochronę środowiska, jak i w celu uniknięcia zbędnych kosztów.

32.

Wzywa państwa członkowskie do współpracy z samorządami lokalnymi i regionalnymi oraz wspierania ich w praktycznej realizacji aktów prawnych dotyczących środowiska, jak np. rozporządzenie UE w sprawie inwazyjnych gatunków obcych (15).

33.

Niezależnie od prawidłowego osadzenia dyrektyw środowiskowych w kontekście innych przepisów prawa UE dotyczących środowiska naturalnego, z punktu widzenia realizacji celów dyrektyw uważa za problematyczny fakt, że inne sektory polityki Unii Europejskiej, np. wspólna polityka rolna, wspólna polityka rybołówstwa lub polityka w dziedzinach energetyki czy transportu nadal w niedostatecznym stopniu przyczyniają się do utrzymywania różnorodności biologicznej (16).

34.

Uważa za nieuchronne przyjęcie w śródokresowym sprawozdaniu Komisji Europejskiej zobowiązania dotyczącego funduszy strukturalnych i inwestycji, zgodnie z którym wszystkie projekty wspierane przez UE będą sprawdzane pod kątem zachowania różnorodności biologicznej (17).

35.

Wzywa Komisję Europejską, aby przez wzgląd na ochronę gatunków i siedlisk poza obszarami Natura 2000 oraz gatunków niepodlegających ścisłej ochronie gatunkowej, przedstawiła zgodnie z europejską strategią na rzecz różnorodności biologicznej propozycję ram prawnych mających na celu zapobieganie stratom netto różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych (18).

36.

Wyraża zatem przekonanie, że z punktu widzenia swojego strategicznego ukierunkowania dyrektywy środowiskowe stanowią odpowiedni środek do osiągania przyświecających im celów; należy jednak podejmować dalsze wysiłki w celu powstrzymania szkodliwych dla różnorodności biologicznej działań w innych obszarach polityki, które nie zostały objęte środkami przewidzianymi w dyrektywach środowiskowych.

37.

Uznaje, że dyrektywy środowiskowe w znacznym stopniu przyczyniły się do ujednolicenia i zwiększenia skuteczności podejścia do ochrony przyrody i gatunków oraz do podniesienia minimalnych standardów prawnych w tej dziedzinie w regionach poszczególnych państw członkowskich.

38.

Wskazuje, że różnorodność gatunków i siedlisk w Europie ma charakter ponadnarodowy i nierównomierny i że w związku z tym w celu zapewnienia skutecznej ochrony ponad granicami państw członkowskich potrzebne jest jednolite podejście na poziomie całej Unii, koordynujące wysiłki państw członkowskich.

39.

Przypomina, że dyrektywy środowiskowe stanowią ważny instrument umożliwiający Unii Europejskiej wypełnianie jej międzynarodowych zobowiązań wynikających z konwencji o różnorodności biologicznej (CBD) i innych konwencji międzynarodowych, takich jak np. konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (konwencja berneńska) oraz konwencja bońska o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (CMS). Tym samym umożliwiają jej wpływanie w pozytywny sposób na różnorodność biologiczną oraz na dziką florę i faunę w obrębie Unii Europejskiej i poza nią.

40.

Wyraża przekonanie, że dyrektywy środowiskowe znacząco przyczyniły się do stworzenia jednolitych prawnych standardów ochrony w państwach członkowskich, umożliwiając tym samym zapewnienie podmiotom gospodarczym jednoznacznych ram prawnych ustanawiających jednakowe warunki konkurencji na europejskim rynku wewnętrznym.

41.

Podkreśla zatem, że bardziej niż kiedykolwiek potrzebne jest jednolite prawodawstwo na poziomie Unii Europejskiej, aby osiągnąć cele strategii UE na rzecz różnorodności biologicznej i cele konwencji międzynarodowych, oraz że dyrektywy środowiskowe stanowią doskonałą podstawę tych działań.

42.

Wyraża przekonanie, że wszelkie problemy związane z ochroną gatunków i siedlisk nie mają źródła w samych dyrektywach środowiskowych, lecz że z reguły związane są z wdrażaniem dyrektyw na poziomie lokalnym, regionalnym i państw członkowskich.

43.

Jest zdania, że poddanie dyrektyw środowiskowych przeglądowi byłoby niewskazane z powodów wymienionych powyżej, oraz z tego względu, że początkowe wątpliwości interpretacyjne zostały w międzyczasie wyjaśnione w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

44.

Uważa ponadto, że przegląd dyrektyw środowiskowych byłby niecelowy również dlatego, że samorządy lokalne i regionalne potrzebują więcej czasu na wdrożenie działań przewidzianych w dyrektywach i uznanych przez nie za możliwe, lecz dotychczas niezrealizowanych, takich jak np. plany zagospodarowania. Pozwoli to jak najpełniej wykorzystać potencjał tych dyrektyw.

45.

Przez wzgląd na interesy różnych podmiotów stosujących dyrektywy środowiskowe ma poważne wątpliwości, czy w przypadku przeglądu obowiązującego prawodawstwa nie nastąpiłaby faza długotrwałych dyskusji między zainteresowanymi podmiotami społecznymi, z czym mogłaby się wiązać trwająca dziesiątki lat faza niepewności prawnej.

46.

Wyraża zaniepokojenie zniszczeniem niektórych obszarów Natura 2000 oraz dotychczasową skalą nielegalnego odławiania ptaków i innych gatunków zwierząt, oraz jest przekonany o potrzebie zwiększenia na wszystkich poziomach sprawowania rządów wysiłków w celu monitorowania i egzekwowania przestrzegania zapisów dyrektyw środowiskowych.

47.

Dlatego uważa za nieodzowne rzetelne traktowanie przez Komisję Europejską jej roli strażniczki prawa unijnego i w związku z tym wzywa Komisję do poważnego traktowania skarg dotyczących stosowania prawa unijnego i niewzbraniania się przed wszczynaniem postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

48.

Zaleca Komisji Europejskiej wykorzystanie procedury kontroli sprawności do jeszcze wyraźniejszego podkreślenia znaczenia wdrożenia dyrektyw środowiskowych przez państwa członkowskie i z zadowoleniem przyjmuje każde starania państw członkowskich mające na celu włączenie samorządów lokalnych i regionalnych w proces ich wdrażania.