21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/1

Sprawozdawca:

Oliver RÖPKE

1.1.

Jednolity rynek jest wielkim osiągnięciem i zasadniczym elementem procesu integracji europejskiej. Powinien stanowić fundament dobrobytu w Europie. Wprowadzenie euro i układ z Schengen stanowiły kluczowe etapy na drodze do urzeczywistnienia jednolitego rynku. Niemniej oba elementy spotykają się z coraz większą krytyką, m.in. z powodu doraźnych interesów krajowych. Znaczna część obywateli coraz częściej je kwestionuje, co jest spowodowane w pewnej mierze ich rzeczywistymi obawami.

1.2.

EKES zawsze popierał działania zmierzające do zwiększenia swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału, płatności i osób oraz utrzymania niezbędnej równowagi między polityką gospodarczą, społeczną i środowiskową. Państwa członkowskie muszą kontynuować konwergencję gospodarczą i społeczną.

1.3.

Z myślą o dalszym rozwijaniu rynku wewnętrznego trzeba usunąć niepotrzebne przeszkody, aby zapewnić wzrost gospodarczy i zatrudnienie, długofalowy dobrobyt i wysoce konkurencyjną społeczną gospodarkę rynkową. Szczególnie istotne są tu bariery rynkowe, takie jak niewystarczające uznawanie kwalifikacji i dyplomów, ograniczenia techniczne na poziomie lokalnym, przeszkody regulacyjne ze względu na różnice w przepisach krajowych oraz niedostateczna koordynacja rozwiązań dotyczących e-administracji na szczeblu UE.

1.4.

EKES jest zaniepokojony tym, że jednolity rynek UE praktycznie nie odnotował wzrostu od kryzysu finansowego. Gospodarka strefy euro wręcz zmniejszyła się o 1,6 % w latach 2008–2015. Natomiast inne regiony gospodarcze, takie jak Stany Zjednoczone, Australia i Japonia, znacznie wyprzedziły Unię pod względem popytu wewnętrznego i wzrostu gospodarczego. W związku z tym potrzebne są aktywne działania, aby ponownie ukierunkować Europę na cele polityczne strategii „Europa 2020”.

1.5.

EKES ponownie podkreśla znaczenie mobilności transgranicznej dla przedsiębiorstw i pracowników. Niemniej nie należy zapominać, że zasady jednolitego rynku mają coraz mniejsze poparcie wśród znacznej części społeczeństwa. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest coraz większe ryzyko utrzymywania się nieuczciwych i niezgodnych z prawem praktyk w związku z transgranicznym świadczeniem usług. Wysokie ryzyko nadużyć poważnie osłabia zaufanie pracowników i uczciwych przedsiębiorców do jednolitego rynku.

1.6.

Musimy podjąć zdecydowane działania, aby przeciwdziałać tym tendencjom; ważne jest również zapewnienie uczciwej konkurencji w interesie przedsiębiorstw. Sprawnie funkcjonujący jednolity rynek wymaga zgodności z prawodawstwem europejskim i krajowym w ramach działalności transgranicznej. Właśnie dlatego większość członków EKES-u popiera zatem wszelkie wysiłki na rzecz dopilnowania, by w praktyce taka sama praca w tym samym miejscu była jednakowo wynagradzana w całej UE, o co apelował przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker.

1.7.

Choć jednolity rynek ma solidną podstawę społeczną w TFUE i prawie wtórnym UE, należy rozważyć zapewnienie lepszej równowagi w prawie pierwotnym między swobodami rynkowymi a podstawowymi prawami socjalnymi. Celem byłoby sprostanie niezadowoleniu wielu obywateli, którzy uważają, że ich interesy społeczne i wymagania coraz częściej nie są odpowiednio chronione na jednolitym rynku.

1.8.

Komitet zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje starania mające na celu sprawdzenie skuteczności prawa Unii. Inicjatywa taka może odgrywać ważną rolę w ograniczaniu niepotrzebnych kosztów regulacyjnych, stosowanych, gdy ten sam obszar podlega różnym przepisom krajowym lub regionalnym. Zharmonizowane przepisy należy zatem oceniać pod kątem niezbędności, szczególnie w interesie MŚP. Niemniej EKES powtarza, że wysokie normy konsumenckie nie są zbędnym obciążeniem.

1.9.

Podkreśla, że jednolity rynek cyfrowy powinien być priorytetem politycznym z uwagi na jego ogromny potencjał wzrostu. Trzeba niezwłocznie zbadać i usunąć istniejącą niepewność prawa w dziedzinie zatrudnienia, gospodarki i spraw konsumentów. Komisja powinna wdrożyć jasne ramy prawne dla nowych form gospodarki i nowych modeli biznesowych na jednolitym rynku, w tym różnych form konsumpcji współdzielonej, aby zlikwidować luki regulacyjne. Mające zastosowanie przepisy muszą być w pełni przestrzegane; należy podjąć szczególne starania na rzecz ochrony praw konsumentów i pracowników oraz uczciwej konkurencji.

1.10.

Utworzenie unii rynków kapitałowych powinno także pozostać priorytetem, ponieważ związana z tym bardziej efektywna alokacja kapitału może przynieść pozytywne skutki dla gospodarki i zatrudnienia, a także dla konsumentów. Pewne najnowsze wydarzenia, takie jak Brexit, nie mogą niepotrzebnie opóźnić realizacji tych planów ani też jej zagrozić.

1.11.

EKES ponownie przypomina, że luki regulacyjne w polityce podatkowej prowadzą do nieuczciwej konkurencji na jednolitym rynku. Dlatego popiera kroki na rzecz wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych oraz sprawozdawczości w podziale na kraje, a także bieżące działania zmierzające do zwalczania unikania opodatkowania i rajów podatkowych. Wprowadzenie wspólnej minimalnej podstawy opodatkowania osób prawnych mogłoby stanowić użyteczne uzupełnienie tych inicjatyw i położyć kres prześciganiu się w obniżaniu stawek podatkowych.

1.12.

Usługi publiczne, określane również mianem usług świadczonych w interesie ogólnym, odgrywają kluczową rolę w społecznej gospodarce rynkowej i mają kluczowe znaczenie dla ogółu społeczeństwa. Usługi świadczone w interesie ogólnym należą do wspólnych wartości UE i odgrywają rolę we wspieraniu spójności społecznej i terytorialnej.

1.13.

Tę rolę w zakresie promowania spójności społecznej i terytorialnej należy uwzględniać w „zasadach i warunkach”, które UE może ustanowić w odniesieniu do tych usług. W związku z planowaną reformą dyrektywy usługowej EKES zwraca uwagę na Protokół nr 26 w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym załączony do Traktatu o Unii Europejskiej, zgodnie z którym organy krajowe, regionalne i lokalne państw członkowskich zachowują szeroki zakres uprawnień dyskrecjonalnych w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

1.14.

Potrzeba szeregu środków, by przeciwdziałać nieuczciwym praktykom w zakresie zamówień publicznych, które obniżają standard przetargów poniżej uczciwego poziomu, czasami nie spełniają wymogów dotyczących płacy minimalnej obowiązujących w odnośnych krajowych przepisach prawnych i stosowanych w praktyce, a w wielu wypadkach wiążą się z poważnym przekroczeniem kosztów. Potrzeba zwłaszcza przejrzystości w odniesieniu do najtańszej oferty przetargowej i usługi oraz przekroczenia kosztów, które może mieć miejsce na późniejszym etapie. Zasadą powinien być wybór najlepszej, a nie najtańszej oferty.

2.1.

Integracja europejska musi skupiać się na celu dotyczącym osiągnięcia niezbędnej równowagi między polityką gospodarczą, społeczną i środowiskową. Swobodnemu przepływowi towarów, usług, kapitału i płatności oraz osób musi towarzyszyć poszanowanie podstawowych praw socjalnych uwzględnionych w traktatach UE w ramach Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Podstawowe prawa socjalne muszą być rzeczywiście egzekwowane na jednolitym rynku. Jednocześnie należy usuwać wszelkie niepotrzebne przeszkody nadal utrzymujące się na jednolitym rynku, aby zapewnić długotrwały dobrobyt i wysoce konkurencyjną społeczną gospodarkę rynkową.

2.2.

EKES wielokrotnie wskazywał (ostatnio w opinii w sprawie usprawniania jednolitego rynku (1)), że jednolity rynek leży w centrum integracji europejskiej i jest w stanie zapewnić bezpośrednio odczuwalne korzyści i zrównoważony wzrost gospodarek europejskich.

2.3.

Jednolity rynek jest wielkim osiągnięciem i powinien stanowić fundament dobrobytu w Europie. Wprowadzenie wspólnej waluty w strefie euro i układ z Schengen to przełomowe momenty na drodze do stworzenia wspólnego jednolitego rynku. Obecnie jednak poddaje się je silnej presji, co pokazuje, jak różne są interesy państw członkowskich UE. Podejmowanie decyzji i nadzór nadal do pewnego stopnia odbywają się na szczeblu krajowym.

2.4.

Komitet wskazuje, że nadal istnieją poważne bariery rynkowe w formie niewystarczającego uznawania kwalifikacji i dyplomów, różnic w programach nauczania, lokalnych ograniczeń technicznych, barier regulacyjnych wynikających głównie z fragmentacji jednolitego rynku ze względu na różne krajowe ramy prawne, obciążeń administracyjnych, takich jak przestrzeganie krajowych przepisów podatkowych i celnych, a także braku struktur administracji elektronicznej i koordynacji rozwiązań z zakresu administracji elektronicznej na szczeblu europejskim.

2.5.

Komisja stara się zapewnić pełną harmonizację w niektórych dziedzinach, co może prowadzić do obniżenia istniejącego poziomu ochrony w niektórych państwach członkowskich. EKES podkreśla, że w licznych opiniach wyraził sprzeciw wobec takich działań. Pełna harmonizacja w obszarach, w których dąży do niej Komisja, musi odbywać się przy zachowaniu obecnego poziomu ochrony.

2.6.

Obywatele w państwach członkowskich mają coraz większe poczucie, że Europa robi niewiele, aby chronić standardy socjalne i płace bądź zapewnić sprawiedliwe opodatkowanie i obciążenia socjalne. Jednolity rynek ma solidny wymiar społeczny oparty na TFUE i prawodawstwie wtórnym UE, jednak należy rozważyć zapewnienie lepszej równowagi między swobodami gospodarczymi na rynku a podstawowymi prawami socjalnymi.

2.7.

Środki przedstawione w ramach europejskiego filaru praw socjalnych powinny odzwierciedlać podstawowe zasady Unii i bazować na przekonaniu, że rozwój gospodarczy ma prowadzić do większego postępu społecznego i większej spójności społecznej oraz że politykę socjalną, służącą zapewnieniu odpowiednich sieci bezpieczeństwa zgodnie z wartościami europejskimi, należy również postrzegać jako czynnik produkcji.

2.8.

Pomimo wielu osiągnięć w zakresie polityki spójności UE prawdziwa konwergencja gospodarcza i społeczna między państwami członkowskimi jest nadal bardzo odległa i występują znaczne różnice w płacach i standardach socjalnych. Niższe płace obowiązujące obecnie w niektórych państwach członkowskich wynikają z historycznego rozwoju i naturalnego zróżnicowania obszernego europejskiego rynku wewnętrznego oraz odzwierciedlają lokalne poziomy produktywności i wiele innych czynników, w tym interesy inwestorów. Mimo wszystko należy poświęcić więcej uwagi dumpingowi socjalnemu, który trzeba zdefiniować jako przykład nieuczciwych i niezgodnych z prawem działań polegających na nieprzestrzeganiu przepisów w dziedzinie wynagrodzenia za pracę lub opłacania ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych i zdobywaniu w ten sposób nieuczciwej przewagi nad konkurentami (2).

2.9.

Od czasu wystąpienia kryzysu finansowego, tj. w okresie 2008–2015, wzrost na jednolitym rynku wynosił 0,4 %, czyli w ujęciu realnym był praktycznie zerowy. W strefie euro odnotowano wręcz spadek o 1,6 %. Większość innych regionów gospodarczych znacznie wyprzedziła Unię Europejską pod względem popytu krajowego (np. Stany Zjednoczone o 8,8 %, Australia o 17,9 %, Japonia o 3,8 %) (3). Środki mające na celu ożywienie popytu na jednolitym rynku, takie jak plan inwestycyjny dla Europy oraz Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, nadal nie przynoszą wymaganych efektów.

2.10.

EKES obawia się, że cele strategii „Europa 2020” w zakresie zatrudnienia i spraw społecznych oparte na inteligentnym, zrównoważonym rozwoju sprzyjającym włączeniu społecznemu nie mogą zostać osiągnięte (4). Spowolnienie gospodarcze, wolne wdrażanie istotnych reform strukturalnych i brak popytu na jednolitym rynku przyniosły do tej pory odwrotne skutki: wskaźnik zatrudnienia wynoszący 70,3 % w 2008 r. spadł do 69,2 % w 2014 r. Do 2020 r. ma jednak osiągnąć 75 %. Liczba osób dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, która miała spaść o 20 mln do 2020 r., wzrosła jeszcze o 4,9 mln w 2014 r. Ponadto pod koniec 2015 r. liczba bezrobotnych w Unii Europejskiej była o ponad sześć mln większa niż przed kryzysem.

2.11.

Innym istotnym aspektem w strategii „Europa 2020” jest kształcenie. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że odsetek ludzi przedwcześnie kończących edukację i szkolenie zmniejszył się z 14,2 % w 2008 r. do 11 %. Odsetek osób, które mają wyższe wykształcenie, wzrósł zaś z 31,3 % do 38,7 % w okresie 2008–2015. EKES z zadowoleniem przyjmuje program Komisji na rzecz umiejętności i podkreśla, że wysoki poziom kwalifikacji jest niezbędny do tego, by przyciągać przedsiębiorstwa i tworzyć nowe miejsca pracy.

2.12.

Decyzja Zjednoczonego Królestwa, by opuścić Unię Europejską, stanowi poważne wyzwanie dla jednolitego rynku europejskiego. EKES zaleca, by oprzeć przyszłe negocjacje na poszanowaniu wszystkich zasad i wartości leżących u podstaw jednolitego rynku.

3.1.1.

Mobilność pracowników może mieć istotne znaczenie dla przedsiębiorstw, w odniesieniu do dostępu do wykwalifikowanej siły roboczej, a także dla samozatrudnionych i dla pracowników, którym stwarza możliwość znalezienia dobrej pracy oraz uzyskania dostępu do nowych umiejętności i dobrych warunków pracy. Niemniej wciąż mamy do czynienia z barierami.

3.1.2.

Badanie dotyczące przeszkód i kosztów (5) wskazuje, że oprócz oszczędności kosztów dla administracji, obywateli i przedsiębiorstw oczekuje się, iż interoperacyjne usługi administracji elektronicznej będą miały szczególnie duży wpływ na mobilność pracowników. Poprawa w zakresie uznawania dyplomów zawodowych ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia swobody przemieszczania się zarówno dla przedsiębiorstw, jak i pracowników.

3.1.3.

W swojej opinii w sprawie nadużywania statusu samozatrudnienia (6) EKES podkreślił, że fikcyjne samozatrudnienie może prowadzić do uchylania się od płacenia składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, naruszania praw pracowniczych oraz pracy nierejestrowanej, w związku z czym należy mu przeciwdziałać. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje istniejącą już europejską platformę na rzecz przeciwdziałania pracy nierejestrowanej, uznając jej utworzenie za krok w dobrym kierunku (7).

3.1.4.

Celem tej platformy jest zapobieganie pracy nierejestrowanej i zniechęcanie do niej przez wzmocnioną współpracę organów państw członkowskich odpowiedzialnych za egzekwowanie prawa, takich jak inspektoraty pracy, organy podatkowe i organy odpowiedzialne za kwestie zabezpieczenia społecznego. Taka współpraca obejmuje wymianę najlepszych praktyk w zakresie środków służących zapobieganiu i zniechęcaniu, wskazywanie wspólnych zasad kontroli pracodawców, promowanie wymiany personelu i wspólnych szkoleń oraz ułatwianie wspólnych działań kontrolnych.

3.1.5.

Wielu pracowników zatrudnia się obecnie jako „osoby świadczące usługi na własny rachunek”, a nie jako pracowników najemnych, jak to miało miejsce wcześniej. Osoby te nie mają umowy o pracę, ponieważ pracują na własny rachunek zgodnie z przypisanym im statusem osób samozatrudnionych. W przypadku takiego stosunku pracy w większości wypadków nie zachodzi wymóg przestrzegania krajowego prawa pracy. Trzeba stosować jasne i wiążące kryteria oceny, czy dana osoba jest zatrudniona lub ma faktycznie status osoby samozatrudnionej. Z tego względu EKES skrytykował wniosek Komisji dotyczący dyrektywy w sprawie jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, ponieważ „nie wydaje się on […] dostatecznie dopracowany” (8). Wniosek ten poddaje szczególnej presji mikroprzedsiębiorstwa, MŚP i osoby rzeczywiście samozatrudnione.

3.2.1.

W dyrektywie z 1996 r. określono unijne ramy prawne mające na celu osiągnięcie odpowiedniej i sprawiedliwej równowagi między promowaniem i ułatwianiem transgranicznego świadczenia usług, zapewnieniem ochrony pracownikom delegowanym oraz zagwarantowaniem równych warunków działania zarówno lokalnym, jak i zagranicznym konkurentom.

3.2.2.

Dyrektywa o egzekwowaniu z 2014 r. (9) zapewnia nowe i wzmocnione instrumenty w celu zwalczania obchodzenia przepisów, oszustw i nadużyć oraz karania ich, uzupełniając dyrektywę 96/71/WE i wnosząc wkład w budowanie bardziej skutecznych kompleksowych ram w zakresie delegowania pracowników.

3.2.3.

EKES przyjął ostatnio odrębną opinię w sprawie wniosku Komisji w sprawie ukierunkowanego przeglądu dyrektywy o delegowaniu pracowników, w której to opinii omawia główne zmiany i propozycje (10) w oparciu o apel wystosowany przez przewodniczącego Junckera w wytycznych politycznych dla następnej Komisji: „W naszej Unii ta sama praca, wykonywana w tym samym miejscu, powinna być tak samo wynagradzana” (11).

3.2.4.

W swojej opinii „Sprawiedliwsza mobilność pracowników w UE” (12) EKES wezwał Komisję do zajęcia się problemem nieuczciwych praktyk prowadzących do dumpingu socjalnego. Ten problem staje się coraz poważniejszy, ponieważ praktyczne przykłady z państw członkowskich wskazują, że ryzyko dumpingu płacowego i socjalnego wzrasta gwałtownie w kontekście transgranicznym. Kontrole przeprowadzone przez BUAK (13) w Austrii wykazały, że w gronie 7 238 austriackich przedsiębiorstw skontrolowanych w 2015 r. znalazło się 38 przedsiębiorstw podejrzanych o zaniżanie wynagrodzeń pracowników w kontekście przepisów w sprawie zwalczania dumpingu płacowego i socjalnego. Oznacza to, że 0,53 % przedsiębiorstw podejrzewano o zaniżanie wynagrodzeń pracowników. W tym samym okresie przeprowadzono kontrole 1 481 przedsiębiorstw działających w Austrii, ale mających siedzibę w innych państwach członkowskich UE. W 398 przypadkach podejrzewano zaniżanie wynagrodzeń pracowników, tj. stosowanie dumpingu płacowego. Liczba ta stanowi 26,87 % skontrolowanych przedsiębiorstw.

3.2.5.

W przypadku zagranicznych przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną i zatrudniających pracowników delegowanych prawdopodobieństwo dumpingu płacowego jest pięćdziesięciokrotnie większe niż w przypadku lokalnych dostawców. To alarmujący sygnał dotyczący (braku) funkcjonowania jednolitego rynku. Wysokie ryzyko nadużyć drastycznie obniża zaufanie europejskich pracowników do rynku wewnętrznego.

3.2.6.

Kolejnym problemem jest fikcyjne delegowanie pracowników. Przypadki dotyczące fikcyjnych pracowników delegowanych, tj. nadużycia polegające na wydawaniu fałszywych zaświadczeń A1 o oddelegowaniu, wskazują na problemy wynikające z poświadczeń, zaświadczeń lub dokumentów o podobnym charakterze wydawanych oficjalnie lub przez organy publiczne. Znacznie utrudnia to mikroprzedsiębiorstwom, MŚP i wykwalifikowanym pracownikom rywalizowanie z konkurentami, którzy działają nieuczciwie. Dlatego konieczne jest wyeliminowanie fikcyjnego delegowania pracowników.

3.2.7.

Komisja przedstawiła niedawno wniosek dotyczący zmiany rozporządzenia (WE) nr 883/04 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. EKES przygotuje osobną opinię na wniosek Komisji Europejskiej, która oczekuje rozwoju zmodernizowanego systemu koordynacji zabezpieczenia społecznego, reagującego na rzeczywiste warunki społeczne i gospodarcze w państwach członkowskich i respektującego zasady prawa UE, w szczególności te dotyczące równego traktowania i niedyskryminacji.

3.2.8.

EKES przyjmuje do wiadomości wniosek dotyczący paszportu dotyczącego świadczenia usług (bądź dowodu dotyczącego świadczenia usług), który powinien wyeliminować potrzebę wielokrotnego składania wniosków o udzielenie informacji i dokumentów dostarczonych już rodzimemu państwu członkowskiemu, dzięki utworzeniu wspólnego elektronicznego repozytorium dokumentów. EKES sprzeciwia się wszelkiemu podważaniu zasady kraju przeznaczenia. Komitet opracuje osobną opinię w tej sprawie.

3.3.1.

Z zasady z zadowoleniem należy przyjąć środki służące sprawdzaniu, czy prawo Unii jest skuteczne. Porozumienie międzyinstytucjonalne między Komisją, Radą i Parlamentem Europejskim może stanowić użyteczne rozwiązanie mające ułatwić osiągnięcie celu, jakim jest stworzenie prostszego i skuteczniejszego prawa Unii. Jeśli chodzi o współpracę, należy jednak dopilnować, aby unijne normy prawne oferujące korzyści wynikające z polityki społecznej lub gospodarczej były chronione i nie podlegały kwestionowaniu.

3.3.2.

MŚP odczuwają skutki takiego stanu w takim samym stopniu jak konsumenci i pracownicy. Zgodnie z zasadą „najpierw myśl na małą skalę” szczególnie ważne jest unikanie zbędnych obciążeń dla MŚP. Właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego wymaga polityki ochrony konsumentów opartej na wysokim poziomie ochrony zgodnie z art. 169 TFUE.

3.3.3.

REFIT może odgrywać ważną rolę w ograniczaniu kosztów regulacyjnych, stosowanych, gdy ten sam obszar podlega różnym przepisom regionalnym. Ujednolicenie przepisów mogłoby przynieść znaczne oszczędności kosztów i promować wzrost gospodarczy w regionach UE dzięki usunięciu tych przeszkód. Należy zatem sprawdzić, czy jest to wykonalne.

3.3.4.

Wiele z aktów ustawodawczych, które mają zostać poddane przeglądowi w ramach programu REFIT w celu ograniczenia biurokracji, w wielu wypadkach dotyczy przepisów prawnych chroniących normy pracownicze i konsumenckie i w związku z tym stanowi znaczącą korzyść społeczno-polityczną i gospodarczą. EKES potwierdza swoją opinię, że wysokie normy konsumenckie nie są zbędnym obciążeniem.

3.3.5.

Komitet odnosi się do opinii z 14 grudnia 2014 r. (14) i potwierdza swoje stanowisko, że inteligentne regulacje nie zwalniają z obowiązku przestrzegania zasad dotyczących ochrony społeczeństwa, konsumentów i pracowników oraz norm dotyczących równouprawnienia płci lub przepisów odnoszących się do ochrony środowiska. Ponadto zasada „najpierw myśl na małą skalę” nie może skutkować zwolnieniem mikroprzedsiębiorstw oraz MŚP z obowiązku stosowania ustawodawstwa, ale ustawodawstwo powinno uwzględniać ich interesy i potrzeby.

3.3.6.

To zupełnie niepojęte, że Komisja odmówiła kontynuowania prac w związku z planowaną inicjatywą ustawodawczą dotyczącą fryzjerów, pomimo porozumienia zawartego w tym zakresie między europejskimi partnerami społecznymi. Podejście Komisji jest sprzeczne z zasadami i wartościami dialogu społecznego szanującego zasadę reprezentatywności i do tego niezwykle krótkowzroczne, ponieważ brak regulacji w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy może prowadzić do chorób zawodowych, a w rezultacie do znacznych kosztów dla przedsiębiorstw i sektora publicznego.

3.3.7.

EKES zwraca uwagę na wspólną deklarację europejskich partnerów społecznych w sprawie nowego początku dialogu społecznego opartą na wynikach prac grup tematycznych, w której wspomina się o interakcjach między dialogiem społecznym w Unii a podejściem opartym na lepszym stanowieniu prawa.

3.3.8.

EKES z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie dialogu w ramach nowo utworzonej platformy REFIT. Oprócz celu, jakim jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej i ochrona przepisów prawa pracy, zarówno Komisja, jak i platformy ekspertów muszą dopilnować, by prawa konsumentów były chronione w kontekście działań zmierzających do uproszczenia prawa UE.

3.4.1.

Jednolity rynek cyfrowy powinien być jednym z priorytetów, zważywszy na korzyści, jakich można oczekiwać w wypadku ukończenia budowy jednolitego rynku w tym obszarze. Potencjalny wzrost PKB wynikający z ukończenia budowy jednolitego rynku cyfrowego szacuje się na 415 mld EUR rocznie (15).

3.4.2.

EKES zgadza się z Komisją Europejską, że istniejące niepewności prawne w dziedzinie zatrudnienia, gospodarki i konsumentów wymagają przeanalizowania i zlikwidowania. Należy zająć się zabezpieczeniem istniejących norm ochrony pracowników, ochrony socjalnej i ochrony konsumentów oraz zapewnieniem wiarygodnych ram prawnych dla przedsiębiorstw. Na jednolitym rynku cyfrowym nie powinny obowiązywać różne zasady w odniesieniu do świata „całkowicie cyfrowego” i tego „realnego”. Komisja powinna zapewnić normy prawne, które mogłyby być stosowane do jednolitego rynku cyfrowego i niecyfrowego.

3.4.3.

W opinii w sprawie nieuzasadnionego blokowania geograficznego (16) EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie blokowania geograficznego, zarówno z punktu widzenia przedsiębiorstw, jak i konsumentów, jako niezbędny element strategii jednolitego rynku cyfrowego. Wniosek ten nie powoduje jednak przełomu, a stanowi jedynie mały krok. Należy położyć kres praktyce blokowania geograficznego, tzn. dyskryminacji w odniesieniu do dostępu konsumentów do usług internetowych ze względu na miejsce zamieszkania bądź ich geograficzny adres internetowy lub narodowość. Przekierowywanie konsumentów do lokalnej witryny internetowej, na której podane są wyższe ceny, również stanowi dyskryminację na jednolitym rynku. EKES zajmie się z konkluzjami z posiedzenia Rady ds. Konkurencyjności z listopada 2016 r. w sprawie ogólnego podejścia do proponowanego tekstu, zdecydowanie podkreślając potrzebę rozróżnienia pomiędzy dyskryminacją cenową a różnicowaniem cen.

3.4.4.

W obszarach takich, jak blokowanie geograficzne, transgraniczne doręczanie paczek, transgraniczne ubezpieczenia, licencjonowania praw autorskich i rynki finansowe należy uznać, że Unia Europejska i państwa członkowskie są w głównej mierze odpowiedzialne za usuwanie barier w handlu transgranicznym oraz zapewnienie lepszego funkcjonowania rynku.

3.4.5.

Swobodny przepływ danych wymaga większej ochrony danych osobowych i prywatności, co będzie miało kluczowe znaczenie w przyszłości, i należy zwrócić uwagę na spójną politykę dotyczącą dużych zbiorów danych, usług w chmurze i internetu rzeczy.

3.4.6.

Coraz większa cyfryzacja gospodarki tworzy nowe modele biznesowe, otwiera nowe możliwości, ale również stwarza nowe wyzwania. EKES prowadził pogłębione dyskusje na temat tego nowego zjawiska, których wynikiem jest szereg opinii (17).

3.4.7.

Komisja powinna również przedstawić wniosek dotyczący jednego portalu cyfrowego, aby nadać temu instrumentowi rzeczywistą skuteczność.

3.4.8.

Przedsiębiorczość społeczna i oparta na współpracy ma zasadnicze znaczenie dla spójności społecznej, gdyż zapewnia europejskim obywatelom bardziej wydajny i zrównoważony wzrost gospodarczy. EKES ponownie wzywa Komisję do podjęcia całego szeregu niezbędnych działań o charakterze politycznym w celu wspierania i wdrażania w UE i poszczególnych państwach członkowskich różnych form i odmian konsumpcji współdzielonej oraz zapewnienia ich wiarygodności i zaufania do nich (18).

3.5.1.

W 2015 r. Komisja opublikowała plan działania na rzecz utworzenia europejskiej unii rynków kapitałowych. Zdaniem Komitetu (19) unia ta powinna służyć stabilności gospodarczej i finansowej w UE oraz prowadzić do lepszej i bardziej efektywnej alokacji kapitału, pociągając za sobą pozytywne skutki zarówno dla inwestycji i wzrostu, jak i dla zatrudnienia i konsumentów. Komitet wyraził również (20) wówczas swoje obawy związane z faktem, że osiągnięcie ostatecznego wyniku zajmie wiele czasu, zaś w świetle ostatnich wydarzeń, takich jak wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE oraz innych czynników, o których mowa powyżej (zob. pkt 2), obawy te mogą się tylko nasilać.

3.5.2.

Plan działania obejmuje co najmniej 33 środki, które mają być zastosowane w różnych dziedzinach w perspektywie krótko- i średniookresowej. Niektóre z tych środków udostępniają dodatkowe finansowanie, w szczególności dla MŚP i gospodarstw domowych. Komitet uważa (21) za istotne, aby propozycje te zostały zrealizowane w krótkim okresie, przy jednoczesnym uwzględnieniu zasad bezpieczeństwa, przejrzystości i egzekwowania prawa. Kierując się taką samą troską o bezpieczeństwo i stabilność, Komitet podkreślał już niejednokrotnie (22), że należy zająć się równoległym systemem bankowym i uregulować go.

3.5.3.

Unijna regulacja rynków finansowych i jej egzekwowanie nie były wystarczające, aby zapobiec działaniom spekulacyjnym, nadmiernemu zadłużeniu i nieodpowiedzialnemu podejmowaniu ryzyka, co doprowadziło do kryzysu finansowego z poważnymi konsekwencjami dla całego społeczeństwa. EKES przypomina Komisji, aby przedstawiła wniosek dotyczący nadmiernego zadłużenia prywatnych gospodarstw domowych.

3.6.1.

Jak EKES stwierdził w sprawozdaniu zatytułowanym „Przeszkody dla jednolitego rynku europejskiego” w 2012 r., luki regulacyjne w polityce podatkowej prowadzą do nieuczciwej konkurencji. Należy z zadowoleniem przyjąć plany Komisji Europejskiej dotyczące wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych. EKES utworzył grupę analityczną na ten temat. Aby zlikwidować politykę równania w dół dla podatku od osób prawnych oraz osiągnąć bardziej sprawiedliwą politykę podatkową, należy rozważyć również wprowadzenie minimalnej stawki podatku od osób prawnych.

3.6.2.

Z zadowoleniem należy przyjąć wymianę informacji dotyczących podatków między państwami członkowskimi oraz kroki prawne mające na celu zablokowanie najpowszechniejszych metod wykorzystywanych do unikania opodatkowania. Kluczowym wymogiem w tym kontekście jest wprowadzenie w każdym państwie wymogu w zakresie sprawozdawczości dla przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną bez zwiększania zbędnych obciążeń administracyjnych.

3.6.3.

Ponadto należy podjąć działania wymierzone przeciwko rajom podatkowym. Podczas wysłuchania w Parlamencie Europejskim Joseph Stiglitz, ekonomista i laureat Nagrody Nobla, wezwał do międzynarodowych działań przeciwko takim systemom uchylania się od opodatkowania (23). Francuski ekonomista Gabriel Zucman oszacował, że w rajach podatkowych na całym świecie lokuje się aktywa w wysokości ok. 5 800 mld EUR, z czego 80 % nie jest opodatkowane (24). Obecnie Komisja proponuje środki na poziomie międzynarodowym w celu zwalczania rajów podatkowych.

3.6.4.

W pierwszej kolejności należy zapewnić wdrożenie porozumień o wzajemnej pomocy oraz prowadzenie automatycznej wymiany informacji między poszczególnymi krajami. Należy rozważyć międzynarodową sieć audytów podatkowych dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych. W przypadku przenoszenia aktywów i kapitału do państw sklasyfikowanych jako raje podatkowe możliwym pierwszym krokiem jest zobowiązanie instytucji finansowych do zgłaszania własnych przelewów (25).

3.7.1.

EKES wskazał już przeszkody występujące w sektorze usług w swoim sprawozdaniu w sprawie przeszkód dla jednolitego rynku z 2012 r. Komisja stwierdziła, że wiele państw członkowskich nie wywiązuje się z ciążącego na nich obowiązku powiadamiania organów Unii o środkach regulacyjnych, co utrudnia Komisji dokonanie oceny, czy nowy przepis jest uzasadniony i proporcjonalny.

3.7.2.

W związku z tym Komisja planuje zmienić procedurę powiadamiania, która ma mieć teraz zastosowanie również do usług wyłączonych obecnie z zakresu dyrektywy usługowej. Komisja musi dopilnować, aby wnioski nie były opracowane w sposób podający w wątpliwość suwerenność lub zasady demokracji państw członkowskich.

3.7.3.

Usługi świadczone w interesie ogólnym odgrywają kluczową rolę w społecznej gospodarce rynkowej. Dostępność usług mieszkaniowych, usług w zakresie dostaw wody i energii, odprowadzania ścieków i nieczystości, transportu publicznego, opieki zdrowotnej, usług socjalnych, usług dla młodzieży i rodzin, usług w dziedzinie kultury i komunikacji ma kluczowe znaczenie dla społeczeństwa. Usługi świadczone w interesie ogólnym należą do wspólnych wartości UE i odgrywają rolę we wspieraniu spójności społecznej i terytorialnej. Tę rolę w zakresie promowania spójności społecznej i terytorialnej należy uwzględniać w „zasadach i warunkach”.

3.7.4.

W związku z planowaną reformą dyrektywy usługowej EKES zwraca uwagę na Protokół nr 26 w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym załączony do Traktatu o Unii Europejskiej, stanowiący prawnie wiążącą wykładnię artykułu 14 TFUE: Ze względu na odmienną sytuację kulturową, społeczną i geograficzną organy krajowe, regionalne i lokalne państw członkowskich zachowują szeroki zakres uprawnień dyskrecjonalnych w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym. Jeśli chodzi o te usługi, które mają być udostępniane zgodnie z potrzebami odbiorców, należy zapewnić wysoki poziom jakości, bezpieczeństwo, przystępność cenową i równe traktowanie, a także promować powszechny dostęp i prawa użytkowników, zapewniając jednocześnie ich skuteczność i właściwe zarządzanie.

3.8.1.

W przypadku zamówień publicznych nie ma danych statystycznych dotyczących kosztów rzeczywistych w porównaniu z kosztami podanymi przez wykonawcę, który złożył najlepszą ofertę w postępowaniu przetargowym. W wielu wypadkach dochodzi do znacznego przekroczenia kosztów (26).

3.8.2.

Przetargi stale wygrywają oferenci działający w sposób nieuczciwy, którzy w swoich ofertach zaniżają koszty względem uczciwej ceny i korzystają z usług nierzetelnych podwykonawców. Później często naliczane są koszty następcze, które przewyższają cenę podaną przez drugiego lub trzeciego najlepszego oferenta.

3.8.3.

Ukrócenie tej praktyki wymaga szeregu środków: wprowadzenia elektronicznej procedury przetargowej powinno stworzyć zdolność gromadzenia danych statystycznych, które pozwolą zidentyfikować oferentów z najniższymi cenami i zachęcać podmioty odpowiedzialne do pozytywnych działań. W ramach badań statystycznych cena najlepszej oferty i późniejsze rzeczywiste koszty muszą być rejestrowane centralnie, aby zapewnić przejrzystość w odniesieniu do potencjalnego przekroczenia kosztów. Oferty oparte na cenach, które nie spełniają minimalnych wymogów określonych w odpowiednich przepisach i praktykach krajowych, należy wykluczyć z procedury przetargowej w celu uniknięcia ewentualnego dążenia do zmniejszenia kosztów i norm jakości.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/10

Sprawozdawcy:

Jacek KRAWCZYK

Gabriele BISCHOFF

Luca JAHIER

1.1.

W następstwie wniosku przewodniczącego Komisji Europejskiej do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) o wkład EKES-u w konsultacje w sprawie europejskiego filaru praw socjalnych (1), Komitet przeprowadził szerokie konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim (2) w 28 państwach członkowskich. W tych krajowych debatach uczestniczyło w sumie 116 członków EKES-u i blisko 1 800 innych przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

1.2.

Opinia EKES-u w sprawie europejskiego filaru praw socjalnych odzwierciedla i uwzględnia główne wnioski i zalecenia wynikające z tych debat krajowych. Komitet odnotowuje zamiar Komisji, by wyrazić „kilka głównych zasad z myślą o wspieraniu dobrze funkcjonujących i sprawiedliwych rynków pracy i systemów socjalnych” (3), i uznaje filar za bardzo ważną inicjatywę na rzecz zrównoważonego rozwoju w UE. W tym kontekście niniejsza opinia EKES-u stanowi pierwszy krok w trwającym procesie ustanowienia europejskiego filaru praw socjalnych. Komitet deklaruje zamiar wnoszenia dalszego wkładu w dyskusje na ten temat, zwłaszcza po przyjęciu w 2017 r. białej księgi Komisji.

2.1.

W 2017 r. Unia Europejska będzie obchodzić 60. rocznicę podpisania traktatu rzymskiego. To doniosłe wydarzenie stanowi okazję do uczczenia osiągnięć UE, ale jest to także czas na podjęcie stojących przed Europą wielkich wyzwań politycznych, gospodarczych i społecznych. Zaufanie obywateli do Unii Europejskiej w wielu państwach członkowskich spadło. Po raz pierwszy w dziejach Unii prawdopodobnie wystąpi z niej jedno z państw członkowskich.

2.2.

Od wstrząsu, jakim był kryzys finansowy w 2008 r., Unia Europejska nieprzerwanie doświadcza kolejnych kryzysów. Mimo że sytuacja nie jest jednakowa w poszczególnych państwach członkowskich i spotkała się z różnymi reakcjami w zakresie polityk, obecnie UE mierzy się z wieloma wyzwaniami, które obejmują: przedłużający się okres wysokiego bezrobocia, nieakceptowalne stopy bezrobocia wśród młodzieży, niestabilność gospodarczą oraz pogarszanie się sytuacji społecznej, w tym także podnoszenie się poziomów ubóstwa i nierówności. Można do tego dodać globalizację, zmiany demograficzne i digitalizację. Niezdolność Unii do tego, by odpowiednio sprostać napływowi migrantów i osób ubiegających się o azyl, tylko umacnia ogólne odczucie, że UE nie jest już w stanie zapewnić zarówno politycznych, jak i praktycznych rozwiązań, które działałyby w interesie wszystkich. Obawy te starają się wykorzystywać partie eurosceptyczne, populistyczne i nacjonalistyczne, oferując nazbyt uproszczone rozwiązania złożonych problemów, pokazując palcem na niektórych członków naszych społeczności i tworząc niebezpieczne podziały w społeczeństwie.

2.3.

Niektóre z tych wyzwań, a także rozbieżności między państwami członkowskimi i wewnątrz poszczególnych państw powiększyły się w wyniku kryzysu. Ich przyczyną, lub przyczyną ich pogłębiania się, są m.in. brak wzrostu gospodarczego i strukturalne słabości naszych rynków pracy i systemów zabezpieczenia społecznego, które to zjawiska w dużym stopniu występowały już przed kryzysem. Zmienić tę sytuację może zbiorowa zdolność UE i jej państw członkowskich do stworzenia warunków zrównoważonego wzrostu i zatrudnienia.

2.4.

EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji dotyczącą przeprowadzenia konsultacji społecznych na temat europejskiego filaru praw socjalnych, jako elementu działań mających na celu zapewnienie „uczciwego i prawdziwie paneuropejskiego rynku pracy”, uzyskanie „[w] kwestiach społecznych […] najwyższej oceny” oraz ukierunkowanie nowej konwergencji w strefie euro. Pozostaje jednak znaczna niepewność w kwestii tego, jak „filar” ten miałby ostatecznie wyglądać. EKES podkreśla przede wszystkim, że europejski filar praw socjalnych powinien przełożyć się na pozytywny projekt dla wszystkich. W ten sposób może on pomóc przywrócić wiarę w zdolność UE do poprawy perspektyw życiowych obecnych i przyszłych pokoleń.

2.5.

W tym celu filar musi zająć się także konkretnymi problemami na rynku pracy i w systemach zabezpieczenia społecznego z myślą o sprawiedliwym wyważeniu wymiaru gospodarczego i społecznego oraz przyczynieniu się do zwalczania ubóstwa, wykluczenia społecznego i nierówności.

2.6.

EKES stwierdza, że europejski model ekonomiczno-społeczny opiera się na wspólnym zrozumieniu znaczenia zwiększania zatrudnienia, postępu społecznego i wydajności, te kluczowe czynniki bowiem leżą u podstaw zrównoważonego wzrostu gospodarczego, który przynosi sprawiedliwe korzyści wszystkim. Proces opracowywania filaru jest okazją, byśmy ponownie potwierdzili nasze wspólne zaangażowanie na rzecz europejskiego modelu społecznego, dbając jednocześnie o to, by krajowe systemy opieki społecznej i rynki pracy były możliwe do dostosowywania i dobrze przygotowane na przyszłość (4). EKES podkreśla, że w całej UE potrzebne są wzrost i konkurencyjność. W tym kontekście podkreśla konieczne wzajemne powiązanie polityk w zakresie gospodarki, zatrudnienia i aspektów społecznych (5).

2.7.

EKES jest przekonany, że w debatach politycznych UE należy przyznać ważniejsze miejsce strategiom politycznym i działaniom unijnym oraz krajowym zmierzającym do osiągnięcia sukcesu gospodarczego i postępu społecznego. Ponadto istotne jest zapewnienie spójnego i wzajemnie wzmacniającego się unijnego i krajowego procesu kształtowania polityki. W ramach tych wysiłków konieczne jest nowe nastawienie do zmiany.

2.8.

Podczas gdy proces europejskiego semestru toczy się dalej, strategia „Europa 2020” mająca na celu „inteligentny i zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu” uległa marginalizacji, a nadzieje na realizację jej celów społecznych, zwłaszcza tych dotyczących osiągnięcia 75-procentowego wskaźnika zatrudnienia czy wydźwignięcia 20 mln osób z ubóstwa, przygasły. Ograniczone skutki ma także zalecenie z 2008 r. w sprawie aktywnego włączenia (6).

2.9.

Należy zacząć od tego, by filar promował istniejący dorobek socjalny UE i jego pełne i właściwe egzekwowanie. Ilekroć rozważać się będzie nowe wiążące inicjatywy i instrumenty ustawodawcze, należy to robić w oparciu o istniejące podstawy prawne i procedury. Status prawny filaru trzeba dopiero określić, tak jak i jego powiązania z podstawowymi międzynarodowymi instrumentami na rzecz praw człowieka (7). EKES podkreśla jednak, że prawa socjalne muszą się stosować do wszystkich osób zamieszkujących w UE i we wszystkich państw członkowskich UE, a zarazem przyznaje, że szczególne instrumenty/mechanizmy mogą być potrzebne dla strefy euro.

2.10.

Zasadnicze znaczenie ma inwestowanie w przyszłość, Europa tymczasem nadal cierpi z powodu braku inwestycji publicznych i produktywnych inwestycji prywatnych. EKES zauważa starania na rzecz inwestycji poczynione w ramach „planu Junckera” (8) i z zadowoleniem przyjmuje przedłużenie stosowania tego planu. W drugiej fazie trzeba ukierunkować większe inwestycje na kraje i regiony najbardziej potrzebujące takiego wsparcia, aby pobudzić ich gospodarki i wzrost i uniknąć jeszcze większej rozbieżności między państwami członkowskimi i w obrębie poszczególnych krajów. Za pośrednictwem planu Junckera należy dostatecznie wspierać także projekty inwestycyjne w dziedzinie infrastruktury społecznej.

2.11.

Dyskusje w sprawie filaru toczą się równolegle z innymi kluczowymi debatami na szczeblu unijnym i globalnym, szczególnie na temat przyszłości Europy i przyszłości rynków pracy. Dyskusje nad przyszłością Europy, które będą prowadzone na szczycie w Rzymie w 2017 r., powinny uwzględnić debaty toczące się wokół europejskiego filaru praw socjalnych. EKES podkreśla potrzebę zapewnienia synergii i spójności w tych dyskusjach, które wpłyną na kształt naszej wspólnej przyszłości. Przy opracowywaniu filaru należy uwzględnić strategię „Europa 2020” i wyciągnąć wnioski z problematycznego procesu jej realizacji. Filar powinien być także powiązany z nadrzędną strategią UE (9) na rzecz wdrażania przyjętego przez ONZ w 2015 r. programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, wraz z określonymi w nim celami zrównoważonego rozwoju. Cele te wyznaczają plan globalnej przemiany transformacyjnej zmierzającej do tego, by wyeliminować ubóstwo, ochronić naszą planetę, zagwarantować poszanowanie praw człowieka – w tym praw człowieka osób niepełnosprawnych, zapisanych w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, do której wdrożenia UE i państwa członkowskie są zobowiązane – oraz zapewnić dobrobyt wszystkim ludziom (10). Na poziomie UE należy także podjąć starania, aby zapewnić wdrożenie wszystkich przepisów prawa UE dotyczących równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji (11).

2.12.

Równocześnie z konsultacjami społecznymi Komisji EKES zapoczątkował serię debat krajowych w 28 państwach członkowskich z myślą o podnoszeniu świadomości na temat inicjatywy poza Brukselą, stymulowaniu dyskusji i otwartym rozmawianiu o tym, jak filar powinien zostać opracowany. Wiele wyników tych krajowych debat ujęto w niniejszej opinii.

2.13.

Niezbędne jest lepsze zdefiniowanie zakresu filaru. EKES jest zdania, że inicjatywa ta powinna obejmować wszystkich obywateli, na wszystkich etapach życia. EKES jest zaniepokojony brakiem odniesienia do osób ubiegających się o azyl i migrantów w komunikacie Komisji dotyczącym filaru.

2.14.

Należy lepiej uznać i wzmocnić rolę społeczeństwa obywatelskiego. Konieczne jest umocnienie dialogu obywatelskiego, tak aby obywatele, w tym młodzież (12) i osoby znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji lub narażone na dyskryminację, czuli, że mogą uczestniczyć w projektowaniu, wdrażaniu i przeglądzie procesów kształtowania polityki. Szczególną rolę do odegrania w opracowywaniu i wdrażaniu polityki bezpośrednio lub pośrednio dotyczących zatrudnienia i rynków pracy mają partnerzy społeczni. Należy promować i wspierać dialog społeczny, z jednoczesnym poszanowaniem autonomii partnerów społecznych i rokowań zbiorowych oraz zwiększaniem zdolności partnerów społecznych do włączania się w dialog społeczny. W wielu debatach krajowych podkreślano należyte zaangażowanie partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego w dyskusje dotyczące filaru (13). W trzech debatach podkreślono znaczenie tworzenia podejścia opartego na konsensusie i podmiotowości (14).

3.1.

EKES jest przekonany, że kluczowym priorytetem w debatach poświęconych filarowi powinna być przyszłość rynków pracy, tak aby uwzględnić dokonujące się ważne przemiany w świecie pracy. EKES uważa, że konieczne jest dziś spójniejsze i bardziej zintegrowane podejście, dlatego apeluje o spójną europejską strategię zatrudnienia, dotyczącą m.in. przyszłych rynków pracy i obejmującą takie zagadnienia, jak:

3.2.

Zadanie kształtowania przemian zachodzących w świecie pracy i zarządzania nimi dzieli między siebie kilka podmiotów instytucjonalnych. Wszystkie odpowiednie zainteresowane strony powinny ze sobą współpracować, aby zagwarantować sprawiedliwą, sprzyjającą włączeniu społecznemu przyszłość rynków pracy, która przyniesie z sobą możliwości zatrudnienia dla wszystkich i utoruje drogę do postępu społecznego. EKES jest przekonany, że w interesie wszystkich leży istnienie dobrze wykształconej, odpowiednio wykwalifikowanej i zmotywowanej siły roboczej, która będzie uzyskiwała godziwy dochód i dostęp do miejsc pracy wysokiej jakości. To, czy uda się osiągnąć pozytywne efekty w przyszłości, będzie zależało od niezbędnych inwestycji, które pozwolą wyposażyć ludzi w narzędzia potrzebne im w adaptacji do przemian, zapewnią odpowiednie zabezpieczenia socjalne i będą stymulowały innowacje, zwłaszcza innowacje społeczne.

3.3.

Zachodzącą w świecie pracy transformację trzeba wykorzystać do „propagowania trwałego, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego, pełnego i produktywnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich” (16). Realizacją tego celu powinni zająć się – w swoich różnych rolach – UE, państwa członkowskie i partnerzy społeczni. Należy również zaangażować organizacje społeczeństwa obywatelskiego reprezentujące osoby nieuczestniczące w rynku pracy. Warunki wstępne do stworzenia większej liczby miejsc pracy o wysokiej jakości rozkładają się nierównomiernie tak między państwami członkowskimi, jak i w ich obrębie. EKES apeluje do podmiotów instytucjonalnych państw członkowskich, by szybko przeszły do realizacji strategii polegającej na tworzeniu wartości dodanej odznaczającej się wysoką jakością (tzw. high-road-strategy), łącząc ją z aktywną polityką rynku pracy. Proces ten powinna wspierać odnowiona, sprzyjająca włączeniu społecznemu europejska strategia zatrudnienia oraz spójna i ambitna europejska strategia przemysłowa.

3.4.

Komitet docenił już fakt, że podstawą Programu na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia (17) uczyniono model elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego (flexicurity), i podkreślił potrzebę znalezienia właściwej równowagi między wewnętrznym i zewnętrznym aspektem flexicurity z myślą o lepszym funkcjonowaniu rynku pracy i ochronie pracowników. Wskazał ponadto na wagę zapewnienia aktywnego udziału partnerów społecznych w monitorowaniu i ocenianiu wdrażania polityk dotyczących modelu flexicurity (18). Ponadto EKES podkreślił, że ważnymi warunkami powodzenia modelu flexicurity są stabilna polityka makroekonomiczna wspierająca wzrost zatrudnienia oraz korzystne warunki prowadzenia działalności, pozwalające w pełni wykorzystać i rozwijać potencjał wzrostu. EKES zachęcił też państwa członkowskie i UE do stworzenia i utrzymania prostych, przejrzystych i przewidywalnych ram prawnych sprzyjających rozwojowi zdolności dostosowawczych oraz do wzmocnienia i strzeżenia praw pracowników i możliwości dochodzenia tych praw na drodze sądowej, a także do promowania w całej Unii podczas wdrażania modelu flexicurity stabilnych ram prawnych dla rokowań zbiorowych i dialogu społecznego. Wskazał ponadto na wagę zapewnienia aktywnego udziału partnerów społecznych w debacie i procesie podejmowania decyzji dotyczących modelu flexicurity (19). Kwestię znalezienia równowagi między elastycznością i bezpieczeństwem (20), a także zagadnienie zdolności rynku pracy do dostosowywania się do nowych wyzwań poruszono i zaakcentowano w debatach krajowych w szeregu państw członkowskich (21).

3.5.

Ramowe warunki na rynkach pracy muszą wspierać nowe i bardziej zdywersyfikowane ścieżki kariery. W życiu zawodowym potrzebne są różnorodne formy rekrutacji pracowników i różnorakie formy pracy. Wymaga to stworzenia odpowiedniego otoczenia ustawodawczego sprzyjającego ochronie zatrudnienia, tak aby zapewnić ramy uczciwych warunków pracy i stymulować zatrudnianie w ramach wszystkich rodzajów umów o pracę.

3.6.

Zmiany zachodzące w świecie pracy są liczne i wieloaspektowe. Musimy znaleźć rozwiązania zapewniające wszystkim pracownikom pewne przechodzenie z jednej pracy do drugiej, zmienianie statusu zatrudnienia, podejmowanie pracy po okresie bezrobocia oraz zdobywanie zatrudnienia po opuszczeniu szkoły. To, na ile ludzie będą w stanie dokonywać niezbędnych zmian na różnych etapach swojego życia oraz na ile dostępne będą umożliwiające im to ramy i mechanizmy pomocy, zadecyduje o tym, w jakim społeczeństwie przyjdzie nam żyć, i określi nasz dobrobyt gospodarczy. EKES proponuje, by w całościowy sposób omówić ramy i mechanizmy wspierania tych zmian.

3.7.

Sposób, w jaki żyjemy i pracujemy, jest także kształtowany przez szybki postęp technologiczny. Proaktywne kształtowanie polityki na szczeblu europejskim i krajowym może i musi zagwarantować, by uwolniony mógł zostać potencjał możliwości stwarzany przez digitalizację, a przy tym by uniknięto związanych z nią problemów lub im zapobiegnięto (22). W debatach krajowych powszechnie wskazywano na digitalizację – i na potrzebę niezbędnych inwestycji w szkolenia i infrastrukturę (23) – jako jedno z najważniejszych wyzwań, które trzeba uwzględnić w ramach filaru (24). Dlatego należy uważnie ocenić wpływ tych zmian na rynek i standardy pracy, na gospodarkę, systemy podatkowe i systemy zabezpieczenia społecznego oraz płacę zapewniającą utrzymanie na minimalnym poziomie (25).

3.8.

Trzeba połączyć agendę cyfrową oraz inicjatywę dotyczącą jednolitego rynku cyfrowego z nowym przekrojowym podejściem w zakresie przyszłości rynków pracy. Strategia ta powinna uwzględniać wyzwania w obszarze gospodarki, zatrudnienia i spraw społecznych, w tym cel dotyczący zapewnienia koniecznych umiejętności oraz równych szans. EKES uważa, że najlepiej można tego dokonać zgodnie z Traktatami poprzez stosowanie na odpowiednim poziomie podejścia opartego na prawach, wspierając dostęp m.in. do edukacji i ochrony socjalnej, oraz za pomocą lepszej koordynacji UE w dziedzinach, w których Unia nie posiada kompetencji ustawodawczych.

3.9.

Jak EKES już wcześniej podkreślił, przy podejmowaniu wyzwań digitalizacji „kluczowe znaczenie ma współpraca” (26). W tym kontekście EKES zwraca się w szczególności do Komisji Europejskiej i całego europejskiego poziomu sprawowania rządów, do rządów krajowych, partnerów społecznych i szerokiego społeczeństwa obywatelskiego jako całości. EKES zalecił już, aby Komisja Europejska, OECD i MOP współpracowały z partnerami społecznymi na wszystkich odpowiednich szczeblach i z organizacjami szerokiego społeczeństwa obywatelskiego przy opracowaniu odpowiednich przepisów dotyczących godnych warunków pracy oraz ochrony niezbędnej w celu uwzględnienia nowych form pracy (np. praca w środowisku internetowym, gospodarka pracy dorywczej czy gospodarka dzielenia się) (27).

3.10.

Szczególną uwagę należy zwrócić na zwiększenie poziomów zatrudnienia młodzieży. Jak już stwierdzono w poprzednich opiniach EKES-u, konkretne działania na rzecz zwalczania bezrobocia wśród młodzieży powinny być podejmowane w ramach krajowych programów reform (28). Dobrze funkcjonujące systemy kształcenia i szkolenia zawodowego oparte na szkoleniu dualnym mogą pomóc młodym ludziom – także tym pochodzącym ze środowisk w niekorzystnej sytuacji – w łagodniejszym przejściu od etapu edukacji do zatrudnienia (29). EKES poparł pomysł utworzenia w państwach członkowskich systemów gwarancji dla młodzieży, finansowanych ze specjalnego funduszu Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych w kontekście wieloletnich ram finansowych, i z zadowoleniem przyjął utworzenie tego funduszu (30).

3.11.

W wielu debatach krajowych podkreślano rolę dialogu społecznego (31). EKES wyraża zaniepokojenie, że w niektórych krajach nie występuje odpowiedni dialog społeczny (32), a w pewnych krajach/sektorach pracodawcy i pracownicy nie są reprezentowani w dialogu społecznym ani nie biorą udziału w rokowaniach zbiorowych. Należy ten fakt wziąć pod uwagę (33), jak również potrzebę krzewienia ukierunkowanego na rozwiązania dialogu społecznego korzystnie wpływającego na ochronę pracowników i konkurencyjność przedsiębiorstw. Powinno się wspierać rokowania zbiorowe na wszystkich odpowiednich szczeblach, a w celu monitorowania tego procesu EKES zaleca, by gromadzono dane na temat zasięgu rokowań zbiorowych w całej Europie, za pomocą wskaźników w ramach europejskiego semestru, dbając zarazem o pełne poszanowanie praktyk krajowych i krajowych systemów stosunków pracy.

3.12.

Postęp technologiczny stwarza nowe możliwości zatrudnienia, ale w jego następstwie miejsca pracy będą także niszczone. Kwestią sporną jest to, jaki będzie zakres tego zjawiska, a najnowsze badania prognostyczne prezentują różne wyniki (34).

3.13.

W każdym razie w samym centrum jakiejkolwiek strategii dotyczącej przyszłości rynków pracy muszą się znaleźć inwestycje w ludzi. Zasadniczą rolę w wyposażaniu obywateli i pracowników na przyszłość odegra poziom kompetencji i umiejętności, zwłaszcza umiejętności cyfrowych. Ramy na rzecz umożliwienia ludziom nabywania nieodzownych umiejętności przez całe życie zapewnić może wprowadzenie gwarancji umiejętności (35), wsparte niezbędnymi inwestycjami. Podstawą będzie dostęp do wysokiej jakości edukacji sprzyjającej włączeniu społecznemu wszystkich obywateli UE, w tym do kształcenia zawodowego, uczenia się przez całe życie oraz możliwości przekwalifikowania i podniesienia kwalifikacji.

3.14.

Zmiana technologiczna może wzmacniać rozwój umiejętności, ale może również potencjalnie przyspieszać proces dezaktualizacji umiejętności pracowników w wielu zawodach. Poza podmiotami z sektora edukacji i przedsiębiorstwami, współpracującymi ze związkami zawodowymi, także CEDEFOP i rządy muszą wypełniać swoją rolę w zapewnianiu rozwoju kompetencji i umiejętności odpowiednich do zapotrzebowania w ewoluującym świecie pracy (36), m.in. zwiększając zdolność reagowania krajowych systemów kształcenia i szkolenia na zmieniające się potrzeby w zakresie umiejętności. Proces ten powinien przebiegać w spójny sposób. Rozwój kompetencji wymaga czasu i wystarczających zasobów i istnieje pilna potrzeba większych oraz wydajniejszych inwestycji w kształcenie i szkolenie. Trzeba także wziąć pod uwagę różne skutki/wyniki systemów edukacji i opieki społecznej w krajach i regionach europejskich.

3.15.

Nowe formy pracy rozwijają się tak szybko, że ustalenia umowne za nimi nie nadążają, dlatego też należy przeanalizować ich status prawny. EKES wzywa do pilnego wyjaśnienia statusu pośredników na rynku pracy oraz statusu platform internetowych. Domaga się również zbadania statusu umownego pracowników wykonujących pracę zlecaną za pośrednictwem platform społecznościowych oraz zbadania statusu umownego innych nowych form stosunków pracy i zatrudnienia. Konieczne są też wytyczne w celu wyjaśnienia ewentualnych problematycznych kwestii związanych ze statusem zatrudnienia w zakresie podatków i zabezpieczenia społecznego (37). Nadrzędnym celem musi być zagwarantowanie wszystkim uczciwych warunków pracy oraz dążenie do tego, by wszyscy pracownicy objęci byli podstawowymi normami pracy i adekwatną ochroną socjalną.

3.16.

W szczególności partnerzy społeczni znajdują się na pierwszym planie, jeśli chodzi o wspieranie wynegocjowanej elastyczności i stabilności pracy na wszystkich odpowiednich poziomach. Wymaga to jednak podjęcia zobowiązań ze strony rządów i europejskiego poziomu sprawowania rządów, obok poprawy współpracy między instytucjami UE, rządami i partnerami społecznymi. EKES stwierdził już, że UE i państwa członkowskie powinny wraz z partnerami społecznymi poszukiwać strategii pozwalających tak dopasować zakres obowiązywania norm socjalnych i norm prawa pracy, aby odzwierciedlały one warunki realiów pracy w epoce cyfrowej (38).

3.17.

„Gospodarka dzielenia się” i inne nowe modele zatrudnienia nie powinny być wykorzystywane do unikania zapłaty godziwego wynagrodzenia, podatków i składek socjalnych (39). Ponadto EKES już w przeszłości sugerował UE rozważenie, w jaki sposób wspierać rozwój platform europejskich, by wytworzona wartość pozostawała w obrębie gospodarek lokalnych (40).

3.18.

W niektórych debatach krajowych uczestnicy podnosili kwestię konwergencji wynagrodzeń i ustanowienia płacy minimalnej w państwach członkowskich (41). EKES uważa, że konieczne są dalsze działania w tym kierunku. Użytecznym dokumentem odniesienia jest tutaj badanie MOP Building a Social Pillar for European convergence  (42). Podkreślono w nim, że do porównania poziomów płac minimalnych można wykorzystać szereg wskaźników uwzględniających okoliczności krajowe, ale najbardziej popularny jest stosunek płacy minimalnej do mediany płacy (lub średniej płacy). Ponadto stwierdzono, że przyjęcie wspólnego podejścia do polityki w zakresie płacy minimalnej na szczeblu UE mogłoby pomóc ograniczyć skalę ubóstwa w rozszerzonej Unii i ograniczyć odsetek osób o niskich zarobkach w poszczególnych krajach. Zasugerowano, że punktem wyjścia mogłaby być trójstronna analiza na poziomie krajowym dotycząca zakresu objęcia pracowników płacą minimalną, poziomu tego wynagrodzenia i stopnia przestrzegania przepisów dotyczących płacy minimalnej, tak jak o tym mowa w instrumentach MOP. W badaniu MOP twierdzi się również, że wyniki kilku badań wskazują na znaczenie zrównoważonego podejścia (na które położono nacisk w konwencji nr 131) w odniesieniu do elementów, które należy wziąć pod uwagę przy określaniu poziomu płacy minimalnej i które – o ile to możliwe i stosowne w odniesieniu do praktyk i warunków krajowych – powinny obejmować: a) potrzeby pracowników i ich rodzin, biorąc pod uwagę ogólny poziom wynagrodzeń w kraju, koszty utrzymania, świadczenia społeczne, a także względny poziom życia innych grup społecznych; oraz b) czynniki ekonomiczne, w tym wymogi rozwoju gospodarczego, poziomy wydajności oraz celowość osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia. Konieczne są dalsze dyskusje na temat tego zagadnienia i powinny one zostać podjęte w ramach prac nad filarem socjalnym. EKES podkreśla, że kluczowe kompetencje i autonomia krajowych partnerów społecznych w odniesieniu do procesów kształtowania płac muszą być w pełni respektowane, zgodnie z praktykami krajowymi. W niektórych debatach krajowych wspominano także o konieczności poszanowania podziału kompetencji i zasady pomocniczości, jak również roli partnerów społecznych w ustalaniu poziomu płac minimalnych (43). Ogólnie EKES stwierdził już, że nie odnotowano konwergencji wśród państw członkowskich strefy euro, mimo oczekiwań związanych z endogennym optymalnym obszarem walutowym (44).

3.19.

Podczas niektórych debat krajowych uznano, że innymi czynnikami istotnie wpływającymi na świat pracy są zmiany demograficzne (45) i zmieniające się wzorce społeczne. Aktywne polityki rynku pracy muszą być skuteczne i ukierunkowane, by osiągnąć dobre wyniki w obszarze zatrudnienia. W jednym kraju omówiono skupienie się na możliwości włączenia prywatnych agencji w celu poprawy aktywnej pomocy dla osób poszukujących pracy (46). W ramach polityki dotyczącej zatrudnienia i rynku pracy w Europie trzeba nadal wprowadzać konkretne środki służące wcieleniu w życie zasady niedyskryminacji w pracy oraz zapewnieniu równości wszystkich grup pracowników (47).

3.20.

Równouprawnienie płci jest jednym z centralnych elementów gwarantowania uczciwych warunków pracy dla wszystkich. Oprócz wzrostu liczby kobiet na rynku pracy, także starzenie się społeczeństwa i wydłużenie życia zawodowego prawdopodobnie pociągną za sobą zwiększone obowiązki opiekuńcze w całym cyklu życia. Elastyczność życia zawodowego i czasu pracy i trwała równowaga między życiem zawodowym a prywatnym będą miały coraz większe znaczenie dla wszystkich pracowników. EKES już w przeszłości podkreślał, że godzenie obowiązków rodzinnych z zawodowymi wymaga koordynacji szeregu dziedzin, takich jak świadczenie opieki, urlopy rodzicielskie i miejsca pracy przyjazne dla rodziny (48). EKES apeluje o przyjęcie zintegrowanego podejścia obejmującego środki ustawodawcze i nieustawodawcze, które zostałyby wdrożone na odpowiednim poziomie w celu wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym w państwach członkowskich. Ważne jest skierowanie wystarczających inwestycji na dostępne placówki opieki o przystępnych cenach. Przyczyni się to do zwiększenia ogólnej aktywności zawodowej, zwłaszcza kobiet, a także pracy w pełnym wymiarze godzin.

3.21.

Należy zwrócić szczególną uwagę na integrację na rynku pracy słabszych grup społecznych i mniejszości. Gospodarcza, społeczna i kulturowa sytuacja ludności romskiej nie poprawia się w większości państw członkowskich. Jak EKES stwierdził w swym raporcie, strategia dotycząca Romów powinna być systematycznie uwzględniania w europejskim semestrze (49).

3.22.

W świetle starzenia się społeczeństwa europejskiego kluczowe znaczenie mają stabilne systemy emerytalne. Komisja stwierdziła, że podnoszenie wieku emerytalnego w miarę wzrostu średniego trwania życia, w połączeniu z wysiłkami na rzecz propagowania aktywnego starzenia się, nie tylko umożliwia istotne zmniejszenie wydatków emerytalnych, ale pozwala także zgromadzić wyższe uprawnienia emerytalne. Jednakże EKES krytykował wcześniej propozycję Komisji, by powiązać wiek emerytalny z dłuższym średnim trwaniem życia, i zaproponował zamiast tego środki mające na celu zbliżenie faktycznego wieku przechodzenia na emeryturę i ustawowego wieku emerytalnego (50). Jak stwierdził Komitet Ochrony Socjalnej, dla stabilności i adekwatności świadczeń emerytalnych w przyszłości kluczowe jest, by już teraz zmniejszać bezrobocie i zachęcać do dłuższego pozostawania na rynku pracy, m.in. poprzez zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy (51). Na przykład pomocnym punktem odniesienia byłby europejski wskaźnik porównawczy stabilności i adekwatności świadczeń emerytalnych, który wsparłby wysiłki państw członkowskich na rzecz zreformowania ich systemów emerytalnych i zmniejszenia ubóstwa.

3.23.

Realizowanie celu polegającego na nakłanianiu ludzi do dłuższego kontynuowania pracy musi iść w parze z przyjęciem podejścia uwzględniającego cykl życia i obejmującego zapewnienie dobrych warunków pracy, w tym politykę w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa oraz czasu pracy, a także zachęcającego ludzi do korzystania z możliwości uczenia się przez całe życie. Niezbędna jest także dłuższa kariera zawodowa przed osiągnięciem wieku emerytalnego i godziwy dochód podczas lat aktywności zawodowej prowadzący do godziwej emerytury, jak również strategie umożliwiające starszym pracownikom płynne przejście na emeryturę; kluczowym czynnikiem jest tu także zmiana sposobu wykonywania pracy.

3.24.

Normy zabezpieczenia społecznego w UE są bardzo zróżnicowane, w zależności od różnych systemów i tradycji. EKES opowiada się za opracowaniem jaśniejszych strategicznych priorytetów UE w zakresie polityki społecznej oraz za sformułowaniem ogólnych zasad tej polityki w ramach konkretnego programu prac. Wspominał już także wcześniej o potrzebie dążenia do wyznaczenia wiążącego minimum ochrony socjalnej (52) i proponuje, by określono wysokie standardy na odpowiednich szczeblach, uwzględniając przy tym należycie wymogi dotyczące zarówno zrównoważonego charakteru, jak i adekwatności. Potrzebna jest lepsza wymiana najlepszych praktyk z myślą o bardziej sprzyjającej włączeniu społecznemu sieci zabezpieczenia społecznego dla wszystkich osób mieszkających legalnie w UE. W kontekście wyzwań stawianych przez „pracę 4.0” i pojawiania się nowych form zatrudnienia oraz zatrudnienia częściowego (semi-employment) należy koniecznie zastanowić się i zdecydować, w jaki sposób państwa członkowskie mogą zreformować swoje systemy zabezpieczenia społecznego tak, by przekształcić ubezpieczenia od utraty pracy w sprzyjające włączeniu społecznemu ubezpieczenia pracownicze, które funkcjonowałyby jako przyszłe pasy bezpieczeństwa, a także ułatwiały znalezienie zatrudnienia i godziwej pracy. Ważne jest zadbanie o to, by praca była bardziej atrakcyjna od pobierania zasiłków, dzięki stworzeniu odpowiednich zachęt, które sprawią, że korzystniej będzie pracować, a jednocześnie istotne jest także zapewnienie bezpieczeństwa finansowego osobom, które nie znajdują pracy. Analiza porównawcza w tej dziedzinie mogłaby przynieść państwom członkowskim wartość dodaną, która pozwoli im ulepszyć w razie potrzeby warunki kwalifikowania się do świadczeń, okres otrzymywania świadczeń i ich poziom.

3.25.

Już w 2009 r. EKES zwrócił uwagę na konieczność odzyskania przez Europę przodującej pozycji w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Podkreślił wtedy, że osiągnięcie odpowiednich wyników w dziedzinie nauki i techniki oraz ich zastosowanie w konkurencyjnej i zglobalizowanej gospodarce zapewniłyby Europie przyszłość na globalnej scenie przemysłowej. Komitet zaznaczył także, że otwarty na postęp klimat społeczny jest koniecznym warunkiem innowacji (53). Kluczową rolę w tworzeniu otoczenia sprzyjającego innowacjom odgrywa również kreatywna przedsiębiorczość prowadząca do tworzenia miejsc pracy. Społeczeństwo obywatelskie ma istotną rolę do odegrania w tym procesie.

3.26.

EKES dostrzega związek między zdolnością do innowacji w miejscu pracy a partycypacją pracowników. Ponadto „dobry” i „trwały” ład korporacyjny musi opierać się na sprawdzonych na rynku wewnętrznym strukturach prawnych i praktyce udziału pracowników poprzez informowanie, konsultacje i w stosownych wypadkach także współdecydowanie (54). Przepisy w sprawie obligatoryjnego udziału pracowników powinny zostać skonsolidowane i powszechnie stosowane w prawie UE, na podstawie już obowiązujących norm (55).

3.27.

Poważne wyzwanie środowiskowe i społeczne dla Europy i reszty świata stanowi zmiana klimatu. Pilna potrzeba przekształcenia naszych gospodarek, przemysłu i miejsc pracy w celu ochrony planety będzie także miała wpływ na przyszłość rynków pracy. EKES przyjmuje z zadowoleniem ratyfikowanie przez UE porozumienia paryskiego. Komitet już wcześniej apelował o zbudowanie koalicji społeczeństwa obywatelskiego i władz szczebla niższego niż krajowy w celu wywiązania się ze zobowiązań podjętych na COP21 (56). Wywiązanie się z tych zobowiązań musi iść w parze z realizacją zobowiązań UE na rzecz ograniczenia ubóstwa. Wspieranie sprawiedliwej transformacji, godnej pracy i szans na zatrudnienie wymagać będzie inwestycji w zasoby, by wspomóc społeczności i pracowników w sektorach, które już odczuwają skutki tej transformacji, a także by przewidywać i ułatwiać przyszłą restrukturyzację i przestawienie się na bardziej zieloną i zrównoważoną gospodarkę. Plan inwestycyjny dla Europy powinien wspierać projekty zgodne ze zobowiązaniami podjętymi na COP 21.

4.1.

Zakłócenia równowagi społecznej i gospodarczej są zagrożeniem dla UE. Podważają spójność społeczną i wiarygodność polityczną oraz hamują postęp gospodarczy. EKES już wcześniej stwierdził, że zajęcie się kwestią ubóstwa ma priorytetowe znaczenie, a zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego musi stać się jednym z najważniejszych elementów omawianego filaru (57).

4.2.

EKES dostrzega, że ograniczanie ubóstwa leży przede wszystkim w kompetencji państw członkowskich, niemniej wzywa Radę UE do odnowienia zobowiązania do realizacji celu strategii „Europa 2020” dotyczącego ograniczania ubóstwa, przy jednoczesnym przyjęciu bardziej zintegrowanego podejścia. Oznacza to, że cel dotyczący ograniczania ubóstwa powinien być systematycznie realizowany na wszystkich etapach procesu europejskiego semestru, a strategia „Europa 2020” powinna zostać powiązana z agendą na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 (58). Z uwagi na konieczność osiągnięcia wzrostu gospodarczego i konkurencyjności polityka makroekonomiczna przyczyniająca się do tworzenia godnych miejsc pracy ma istotne znaczenie dla zmniejszania nierówności i ubóstwa.

4.3.

EKES stwierdził już wcześniej, że im dłużej kontynuowana jest polityka oszczędności, nastawiona przede wszystkim na cięcie wydatków, nieidąca w parze z odpowiednimi środkami na rzecz generowania wzrostu gospodarczego, spójności społecznej i solidarności, tym wyraźniej widać będzie, że pogłębiające się społeczne nierówności zagrażają integracji gospodarczej i dobrej koniunkturze w Europie (59). EKES wzywa do wznowienia wysiłków na rzecz promowania koncepcji inwestycji społecznych we wszystkich odpowiednich dziedzinach polityki (60). Uważa, że należy dogłębniej rozważyć to, jak połączyć „plan Junckera 2” z celami pakietu dotyczącego inwestycji społecznych. Ponadto zaapelował o europejski pakt na rzecz inwestycji społecznych (61), który wspierałby reformy społeczne i inwestycje społeczne oraz pomógłby w odnowieniu konwergencji gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

4.4.

EKES przyjął z zadowoleniem pakiet Komisji dotyczący inwestycji społecznych, który wydaje się wskazywać na zmianę paradygmatu w kierunku większego nacisku na inwestycje społeczne – postrzegane nie jako koszt, lecz jako inwestycja w potencjał wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Europie (62). EKES ubolewa nad tym, że nie zrobiono więcej, by skutecznie zrealizować te cele. Inwestycje społeczne z czasem przynoszą zyski gospodarcze i społeczne w postaci zwiększenia zatrudnienia lub dochodów z pracy, polepszenia stanu zdrowia, zmniejszenia bezrobocia, lepszej edukacji, zmniejszenia ubóstwa i wykluczenia społecznego itp. Poprawiają także dobrobyt i dobrostan jednostki, a jednocześnie ożywiają gospodarkę poprzez zapewnienie lepiej wykwalifikowanej siły roboczej, wyższej wydajności i zatrudnienia. Tego rodzaju inwestycje, zwłaszcza jeśli wzmacniają wzrost gospodarczy, pomogłyby także w podnoszeniu umiejętności i kwalifikacji obywateli, zwiększyły ich szanse w społeczeństwie i na rynku pracy, a także pobudziły gospodarkę i przyczyniły się do tego, by UE wyszła z kryzysu silniejsza i bardziej konkurencyjna. Zapewniłyby również większą wydajność i skuteczność wydatków publicznych, prowadząc tym samym do oszczędności w budżetach publicznych w perspektywie średnio- i długoterminowej.

4.5.

EKES przyjął już z zadowoleniem fakt, że Komisja jednoznacznie dostrzegła istotną rolę gospodarki społecznej, przedsiębiorstw społecznych, społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych we wdrażaniu pakietu dotyczącego inwestycji społecznych (63).

4.6.

EKES przedstawił już wcześniej pogląd, że ustanowienie na mocy dyrektywy ramowej europejskiego dochodu minimalnego przyczyni się do zwalczania wykluczenia społecznego, zapewni spójność gospodarczą i terytorialną oraz ochronę podstawowych praw jednostki, zagwarantuje równowagę celów gospodarczych i społecznych oraz przyczyni się do sprawiedliwej dystrybucji zasobów i dochodów. Ponownie zwraca się do Komisji o przeanalizowanie możliwości finansowania europejskiego dochodu minimalnego oraz ustanowienia odpowiedniego funduszu (64).

4.7.

EKES ponownie podkreśla, że zrównoważone, skuteczne i efektywne systemy bezpieczeństwa socjalnego mają ogromne znaczenie dla wszystkich społeczeństw w UE. Są kluczowym sposobem utrzymywania spójności społecznej i terytorialnej, solidarności i stabilności w społeczeństwie oraz wspomagania wzrostu gospodarczego. Systemy bezpieczeństwa socjalnego odgrywają również istotną funkcję automatycznych stabilizatorów, co potwierdziło się podczas kryzysu. Decyzja w sprawie struktury i treści polityki społecznej należy przede wszystkim do kompetencji państw członkowskich, niemniej krajowe i unijne inicjatywy powinny dążyć do zwiększenia skuteczności i wzmocnienia systemów zabezpieczenia społecznego obejmujących zabezpieczenie społeczne, pomoc społeczną i usługi socjalne, opiekę zdrowotną i politykę mieszkaniową (65). Jak stwierdziła Rada i Komitet Ochrony Socjalnej, państwa członkowskie powinny utrzymać swoje wysiłki na rzecz poprawy funkcjonowania systemów zabezpieczenia społecznego i zapewnić osiągnięcie lepszych wyników społecznych przy jednoczesnej maksymalizacji pozytywnego oddziaływania zatrudnienia i wzrostu gospodarczego (66).

4.8.

Krajowe instytucje zabezpieczenia społecznego i organy publiczne ponoszą odpowiedzialność za zapewnianie powszechnych, wysokiej jakości, dostępnych usług socjalnych po przystępnych cenach. Państwo musi przyznawać dostęp do świadczenia tych usług, inwestować w niego oraz go nadzorować; przy tym usługi te mogą być świadczone przez organy publiczne, podmioty nienastawione na zysk lub komercyjne, jak ma to już miejsce w szeregu krajów UE. Istotną rolę odgrywają reprezentatywne organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a zwłaszcza partnerzy społeczni, przedsiębiorstwa społeczne i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Ich rola obejmuje opracowywanie, wdrażanie i zapewnianie systemów zabezpieczenia społecznego, ubezpieczeń zdrowotnych i pomocy społecznej oraz nadzór nad nimi. Ponadto bliższa współpraca miedzy wszystkimi podmiotami może przyczynić się do skuteczniejszego i lepszego wykorzystywania zasobów publicznych podczas realizacji polityki społecznej. Powinno to obejmować także możliwość korzystania z partnerstw między organami publicznymi i podmiotami prywatnymi, z poszanowaniem specyfiki systemów krajowych.

4.9.

EKES jest zdania, że potrzebny jest prężniejszy i bardziej przejrzysty dialog między odpowiednimi podmiotami w celu wzmocnienia zrównoważonego charakteru systemów zabezpieczenia społecznego i ich przekształcenia pod względem priorytetowego przeznaczenia zasobów na skuteczne, wydajne i odpowiednie inwestycje publiczne, z pełnym poszanowaniem – i z myślą o promowaniu – praw socjalnych, a w szczególności podstawowych zasad systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich.

4.10.

Przejściu na „pracę 4.0” musi towarzyszyć równoległe przejście na „bezpieczeństwo socjalne 4.0”. Kryzys, powolne tempo wzrostu, wysoki poziom bezrobocia oraz połączenie coraz bardziej starzejącego się społeczeństwa z kurczeniem się siły roboczej stanowią wyzwanie dla stabilności i adekwatności systemów zabezpieczenia społecznego. Równocześnie wzrasta popyt na usługi społeczne, zwłaszcza w wyniku starzenia się ludności, natomiast środki na zaspokojenie tego popytu są ograniczone. Dlatego też niezbędne są reformy w celu wprowadzenia skutecznych i efektywnych ekonomicznie systemów zabezpieczenia społecznego oraz polityk i usług społecznych. Filar musi nie tylko być nastawiony na rejestrowanie zachodzących w świecie pracy transformacji, lecz także dążyć do wspierania państw członkowskich w zapewnianiu odpowiednich rozwiązań w odpowiedzi na istotne zmiany zachodzące w systemach bezpieczeństwa socjalnego oraz w politykach i usługach społecznych. Najważniejszym celem powinno być utrzymanie ich jakości, stabilności, dostępności, przystępności cenowej i adekwatności dla wszystkich osób, które od nich zależą, przez odpowiednie ramy regulacyjne i polityki.

4.11.

EKES dostrzega także, że ciągła presja na budżety publiczne, zmiany demograficzne i społeczne oraz pojawiające się nowe wyzwania społeczne doprowadziły w wielu państwach członkowskich do wyłonienia się nowych, innowacyjnych form organizacji finansowania i zapewniania świadczeń i usług. Siłą napędową tego zjawiska, określanego mianem innowacji społecznych, jest konieczność zajęcia się niezaspokojonymi potrzebami społecznymi. Uzupełnia ono tradycyjne zabezpieczenie społeczne zapewniane przez państwo, opierając się na mobilizacji różnych podmiotów społecznych i gospodarczych oraz środków finansowych we współpracy z władzami lokalnymi. Nie powinno jednak zastępować państwa i jego różnych komponentów publicznych w wypełnianiu ich obowiązków i funkcji w zakresie zapewnienia powszechnego dostępu do dobrej jakości, przystępnych cenowo, zrównoważonych i dostępnych usług dla mieszkańców UE, zgodnie z praktykami danego kraju. Innowacje społeczne budują kapitał społeczny i wzmacniają rolę społeczności lokalnych. Zaleca się, by Komisja Europejska i państwa członkowskie zadbały o to, by główne instrumenty, takie jak zamówienia publiczne i europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, były skutecznie wykorzystywane do wspierania innowacji społecznych i przedsiębiorstw społecznych.

4.12.

EKES przy wielu okazjach podkreślał szczególną i ważną rolę, jaką w zapewnianiu rozwiązań gospodarczych i społecznych odgrywa gospodarka społeczna, w tym przedsiębiorstwa społeczne (67). Sektor ten stanowi kluczowy element europejskiego modelu społecznego i bezpośrednio przyczynia się do spójności gospodarczej i społecznej, zmian społeczno-gospodarczych, sprawiedliwszego podziału dochodów i bogactwa, a także do aktywności obywatelskiej. Ostatnio EKES apelował o unijny plan działania na rzecz gospodarki społecznej (68).

4.13.

W ramach kompetencji UE, filar powinien zasadniczo mieć na celu zapewnienie wspólnych ram odniesienia do analizy porównawczej i monitorowania koniecznych krajowych ram prawnych i ram polityki w celu zagwarantowania prawa do dobrej jakości świadczeń, w szczególności świadczeń z tytułu ochrony socjalnej (69), w tym osiągalności, przystępności cenowej i dostępności usług społecznych, a także stabilności i skuteczności. Powinno mieć to zastosowanie do wszystkich dziedzin zabezpieczenia społecznego (70), a także wszystkich innych usług społecznych (czy usług ochrony socjalnej).

4.14.

W ramach tego samego podejścia filar powinien zmierzać do tworzenia koniecznych zachęt dla państw członkowskich w celu zagwarantowania możliwości przenoszenia uprawnień nabywanych zgodnie z odpowiednimi kryteriami krajowymi, a tym samym w celu zapewnienia swobodnego przepływu. Uznanie takiej funkcji filaru mogłoby umożliwić udzielanie każdej osobie bardziej dostosowanego wsparcia w organizacji jej życia zawodowego i prywatnego. Zapewniłoby to bardziej oparte na szacunku i elastyczniejsze dostosowywanie środków do cyklu życia każdego obywatela Unii, co w szczególności pozwalałoby na płynne wchodzenie na rynek pracy lub opuszczanie go bądź też na płynną zmianę pracy.

4.15.

Ponadto filar powinien służyć do ustalania poziomów referencyjnych w odniesieniu do świadczenia podstawowych usług. Państwa członkowskie powinny opracować strategie wdrażania uwzględniające konkretną sytuację społeczno-gospodarczą i budżetową każdego państwa. Benchmarki nie powinny się ograniczać do kwestii dostępności usług i powinny pobudzać wdrażanie podstawowych zasad zapisanych w protokole nr 26 (powszechny dostęp, poziom jakości, bezpieczeństwo, przystępność cenowa, równe traktowanie i propagowanie praw odbiorców). Punkt odniesienia przy opracowywaniu benchmarków powinny stanowić dobrowolne europejskie ramy odniesienia na rzecz zapewniania jakości usług społecznych i europejskie ramy jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.

4.16.

Zasada równych szans dla wszystkich została zapisana w europejskich Traktatach i musi być w pełni i odpowiednio odzwierciedlona w sprzyjającym włączeniu społecznemu filarze praw socjalnych. Ponieważ unijny dorobek prawny ustanawia już wspólny zbiór minimalnych standardów dla pracowników w całej Europie, trzeba egzekwować ich stosowanie. Należy zapewnić równość i niedyskryminację mężczyznom i kobietom i w odniesieniu do wszystkich grup w społeczeństwie, w tym osób niepełnosprawnych, osób z grupy LGBTI, osób należących do mniejszości etnicznych oraz innych dyskryminowanych osób.

4.17.

Osiągnięcie wyższego poziomu aktywności zawodowej w różnych grupach w Europie ma kluczowe znaczenie dla stawienia czoła starzeniu się społeczeństwa i kurczeniu się liczby ludności w wieku produkcyjnym. Niezbędne są też postępy w promowaniu równości i niedyskryminacji w innych aspektach życia niż związane z pracą, takich jak dostęp do towarów i usług, edukacji, mieszkalnictwa i służby zdrowia. W tym kontekście żywi się nadzieję, że szybko wznowione zostaną rozmowy na temat dyrektywy UE w sprawie równego traktowania w odniesieniu do dostępu do towarów i usług.

5.1.

W okresie od 2 września do 2 listopada 2016 r. EKES zorganizował we wszystkich państwach członkowskich debaty ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. Poszczególne debaty koordynowało każdorazowo trzech członków EKES-u z danego kraju, często we współpracy z Komisją Europejską (15 debat) albo krajową radą społeczno-gospodarczą (7 debat). Uczestnicy pochodzili z szerokich kręgów organizacji pracodawców, związków zawodowych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz, rzadziej, ze środowisk akademickich. Ogółem w 28 debatach wzięło udział blisko 1 800 przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

5.2.

Jako podstawę dyskusji w większości debat wykorzystano zestaw kluczowych pytań. Podczas debat poruszono wiele kwestii, odzwierciedlających różne krajowe systemy, priorytety i warunki. Po debatach koordynująca trójka członków przygotowała sprawozdania krajowe, które w większości przypadków zawierały konkluzje lub zalecenia. Kierunkowe pytania brzmiały następująco:

5.3.

Z przygotowanych przez trójki członków sprawozdań krajowych i zawartych w nich konkluzji/zaleceń wynika, że podczas różnych debat poruszano pewną liczbę wspólnych tematów/zagadnień. Streszczono je w niniejszej części opinii.

5.3.1.

W odniesieniu do zakresu i formatu europejskiego filaru praw socjalnych:

5.3.2.

Kluczowe zagadnienia poruszone w konkluzjach/zaleceniach powiązane ze wstępnym zarysem filaru sporządzonym przez KE:

5.4.

W konkluzjach/zaleceniach wskazano również, że głównym punktem rozbieżności zapatrywań jest to, czy w filarze należy przewidzieć środki ustawodawcze. Zdania uczestników zarówno w skali poszczególnych państw, jak i całej UE były podzielone w tej kwestii; przedstawiciele pracodawców (zazwyczaj) nie popierali pomysłu wprowadzania dalszego prawodawstwa, a przedstawiciele związków zawodowych (zazwyczaj) głosili przeciwne poglądy.

6.1.1.

W europejskim filarze praw socjalnych potrzebna jest znacznie większa jasność co do treści, procesów, konkretnych inicjatyw w zakresie jego wdrażania, finansowania i monitorowania, a także co do roli poszczególnych podmiotów. Kwestia sprawowania rządów jest kwestią najwyższej wagi, z uwagi na zapisy Traktatów, w tym dotyczące zasady pomocniczości. Obywatele mają prawo wiedzieć, kto jest odpowiedzialny za każdą decyzję.

6.1.2.

Jeśli chodzi o odpowiednie podmioty i ich rolę, EKES podkreśla, że w sprawach rynku pracy partnerstwo między organami publicznymi i partnerami społecznymi na poziomie UE i krajowym jest kluczowym narzędziem pozwalającym osiągnąć postęp w realizacji szeroko popieranych celów. W dziedzinie ochrony socjalnej kluczową rolę odgrywają rządy, organy publiczne/regionalne/lokalne oraz różne instytucje krajowe zajmujące się organizacją zabezpieczenia społecznego, jak też podmioty świadczące usługi społeczne. Ponadto także partnerzy społeczni często odgrywają pewną rolę i mają zadania w zakresie opracowywania i wdrażania programów zabezpieczenia społecznego oraz w zakresie usług społecznych. Inne zainteresowane strony, takie jak ośrodki pomocy społecznej, mogą posiadać wiedzę fachową w szczególności w obszarze pomocy społecznej i mogą odgrywać pewną rolę względem części ludności zagrożonej ubóstwem i zapewniać jej zabezpieczenie socjalne.

6.1.3.

EKES podkreśla, że europejski filar praw socjalnych może stać się pozytywnym projektem dla Europy i dla wszystkich, ale tylko wtedy, gdy jego rezultaty będą widoczne. W obecnych czasach kryzysu filar może stanowić dobrą okazję do wykazania, że UE nadal jest w stanie w razie potrzeby odpowiednio zareagować na problemy napotykane przez zwykłych ludzi, przy jednoczesnym pełnym poszanowaniu podziału kompetencji i zasady pomocniczości. W szczególności filar powinien służyć wspieraniu dobrostanu obywateli zgodnie z zapisanym w Traktacie wymogiem dotyczącym m.in. „społecznej gospodarki rynkowej o wysokiej konkurencyjności zmierzającej do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska” (art. 3 TUE). Ponadto filar powinien przyczyniać się do lepszego funkcjonowania rynków pracy i systemów zabezpieczenia społecznego. Jednocześnie EKES jest zaniepokojony brakiem jasności w filarze co do kwestii jego zakresu. EKES obawia się, że może to wywołać jeszcze większą niepewność i frustrację poprzez zwiększenie oczekiwań, które nie zostaną lub nie mogą zostać spełnione (71).

6.2.1.

Zdaniem Komisji filar powinien obejmować przede wszystkim strefę euro, ponieważ rozpoczął się już w niej proces głębszej integracji i konsolidacji z myślą o zwiększeniu konwergencji. Jednakże postanowienia socjalne unijnych Traktatów (72) dotyczą wszystkich państw członkowskich. Odzwierciedlając to, co zostało stwierdzone w wielu debatach krajowych, EKES jest zdania, że filar powinien mieć zastosowanie do wszystkich 28 państw członkowskich UE.

6.2.2.

We wcześniejszej opinii EKES zauważył, że zrównoważona społecznie polityka makroekonomiczna jest warunkiem mocniejszego ożywienia gospodarczego i zapewnienia spójności społecznej. Ponadto lepsze uwzględnianie rzeczywistości gospodarczej jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia produktywnego zatrudnienia i dobrze zaprojektowanej polityki społecznej na poziomie UE i krajowym, z zachowaniem sprawiedliwości międzypokoleniowej. Komitet przyjmuje z zadowoleniem położenie nacisku na stosowanie elastyczności w ramach zasad określonych w pakcie stabilności i wzrostu oznaczające, że Komisja weźmie pod uwagę niektóre inwestycje publiczne przy obliczaniu deficytu budżetowego; uważa jednak, że jest to rozwiązanie o ograniczonym i częściowym zasięgu (73).

6.3.1.

Europejski semestr i krajowe programy reform – które dotyczą również krajów spoza strefy euro – powinny stać się podstawowymi narzędziami wdrażania i monitorowania filaru. Jednakże biorąc pod uwagę istniejące w ramach semestru europejskiego dodatkowe makroekonomiczne mechanizmy monitorowania dla państw strefy euro, możliwe jest, że państwa te opracują dodatkowe odpowiednie poziomy referencyjne wspierające krajowe reformy. Na powiązanie między filarem a europejskim semestrem wskazywano w niejednej debacie krajowej (74).

6.3.2.

EKES zwraca uwagę, że trzeba lepiej pogodzić niektóre cele polityki gospodarczej ostatnich lat w zakresie zarządzania gospodarczego z celami polityki społecznej UE określonymi w art. 4 ust. 2 TFUE (75). Wszystkie działania w ramach europejskiego semestru – zgodnie z horyzontalną klauzulą społeczną (76) – muszą być przedmiotem oceny skutków społecznych. Jej wyniki powinny być publikowane oraz dyskutowane na szczeblu krajowym i europejskim (77).

6.3.3.

EKES stwierdził już wcześniej, że podczas europejskiego semestru cele w zakresie zatrudnienia i cele społeczne należy traktować na równi z zagadnieniami makroekonomicznymi (78). Ponadto zalecał stworzenie wspólnych, porównywalnych wskaźników, np. dotyczących ubóstwa i nierówności, a także przygotowanie obowiązkowych ocen skutków społecznych wszystkich programów reform przedkładanych w ramach krajowych programów reform (KPR) i zaleceń dla poszczególnych krajów (79).

6.3.4.

Komitet wzywa do przywrócenia równowagi w ramach europejskiego semestru, tak aby przy formułowaniu zaleceń dla poszczególnych krajów uwzględniać obecną tablicę wyników zawierającą kluczowe wskaźniki zatrudnienia i wskaźniki społeczne.

6.3.5.

By ułatwić uzyskanie większej konwergencji w poprawie warunków pracy i życia, należy wyznaczyć konkretne cele, które uwzględniłyby strategię „Europa 2020” i cele zrównoważonego rozwoju oraz ukierunkowałyby koordynację polityki gospodarczej, społecznej i polityki zatrudnienia.

6.4.1.

Komitet żywi duże obawy o stabilność UE, gdyż konieczne reformy – niezależnie od tego, czy wymagają zmiany w Traktatach, czy też nie – zawsze przeprowadza się na ostatnią chwilę i pod dużym naciskiem. Trzeba na nowo umocnić spójność społeczną, polityczną i gospodarczą w UE oraz kontynuować spójną integrację gospodarczą i walutową, jako podstawę sprawnie funkcjonującej UGW. Nie da się zatem uniknąć poważnej debaty na temat opartej na solidnych podstawach struktury UGW, co oznacza potrzebę konsensusu w sprawie celów gospodarczych i społecznych, jak również uzgodnionego zarządzania (80).

6.4.2.

Należy urzeczywistnić spójność społeczną, polityczną i gospodarczą, aby wzmocnić zdolność UGW do amortyzowania wstrząsów. EKES stwierdza, że należy zwracać większą uwagę na rozbieżności między gospodarkami państw UGW oraz podejmować w tych państwach wyważone reformy strukturalne, uwzględniając wymogi krajowe i odzwierciedlając wymogi unii walutowej, tak aby zapewnić niezbędną konwergencję.

6.4.3.

EKES sugerował już, jak nadać lepszy kształt UGW, oraz przedstawił propozycje dotyczące możliwie szybkiego rozwoju jej demokratycznej i społecznej organizacji w ramach metody wspólnotowej. Wzmocniłoby to jej wymiar demokratyczny oraz pomogłoby sprostać wynikającym z Traktatów obowiązkom w sferze społecznej (81).

6.4.4.

Racjonalna gospodarczo UGW ma zasadnicze znaczenie. Jak stwierdził wcześniej Komitet, w tym kontekście rządy państw członkowskich ponoszą dużą odpowiedzialność za dalszy rozwój demokratycznej i społecznej UGW. Odnosi się to w równym stopniu do partnerów społecznych na szczeblu krajowym i europejskim, dla których UGW stanowi nadrzędne ramy dla ich systemów kształtowania płac oraz założeń polityki rynku pracy i polityki społecznej. Jako podmioty gospodarcze i społeczne odgrywają oni zasadniczą rolę w zapewnianiu zgodności ze wspólnym celem stabilizacji UGW (82). Lepsze zaangażowanie partnerów społecznych może przyczynić się do usprawnienia zarządzania UGW. Ich stanowisko odnośnie do sposobu zorganizowania rynku pracy i polityki społecznej należy także uznać za część debaty na temat przyszłości UGW (83). Wzmocniony i zorganizowany dialog ze społeczeństwem obywatelskim również przyczyniłby się do poprawy demokratycznej odporności i zarządzania.

6.4.5.

Komitet jest zdania, że przeciwdziałanie utrzymującym się zaburzeniom równowagi, jak również budowanie zaufania i pewności w Europie wymagają skuteczniejszego i bardziej demokratycznego zarządzania gospodarczego, zwłaszcza w strefie euro (84).

6.5.1.

Europejski filar praw socjalnych powinien dążyć do wniesienia wkładu w skuteczne egzekwowanie istniejącego prawnego dorobku socjalnego opartego na prawie pierwotnym i wtórnym UE w odniesieniu do zatrudnienia i praw społecznych, w tym zwłaszcza ochrony socjalnej i skutecznego nadzoru ze strony m.in. inspekcji pracy, a także prawa do skutecznego środka odwoławczego i rzetelnego procesu sądowego. Konieczne jest pełne przestrzeganie międzynarodowych, prawnie wiążących, ratyfikowanych przez państwa członkowskie praw przysługujących obywatelom Unii.

6.5.2.

EKES uważa, że filar ten przewiduje możliwość potwierdzenia wagi istniejącego dorobku socjalnego. Ponadto proces rozwijania filaru pozwala również ocenić, co działa, a co nie, czego brakuje, a co należy ulepszyć w podejściu UE i państw członkowskich, tak aby wspierać odnowioną konwergencję społeczną i gospodarczą, zrównoważony wzrost i tworzenie miejsc pracy w UE.

6.6.1.

Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych oraz europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne mają do odegrania zasadniczą rolę w tworzeniu miejsc pracy i wzrostu oraz w propagowaniu spójności społecznej i terytorialnej. EKES uważa za konieczne bardziej efektywne i racjonalne wykorzystanie tych funduszy oraz sądzi, że należy dać pierwszeństwo długoterminowym inwestycjom UE w wysokiej jakości infrastrukturę społeczną i usługi społeczne, w tym za pośrednictwem Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a także powiązać te inwestycje z wdrażaniem filaru.

6.6.2.

W granicach paktu stabilności i wzrostu, EKES przedstawił różne opcje i propozycje. Jedną z nich jest np. „złota” lub nawet „srebrna” reguła (85) dotycząca realizowanych przez państwa członkowskie inwestycji publicznych, w tym także w sektorze społecznym, które byłyby wliczane do inwestycji publicznych UE za pośrednictwem systemu uzgodnionych wspólnie parametrów, co w połączeniu z właściwymi reformami strukturalnymi przyczyniłoby się do wzrostu inwestycji prywatnych (86).

6.6.3.

W kontekście przyszłych budżetów i przeglądów wieloletnich ram finansowych EKES uważa za niezbędne wykorzystanie, jak to już wskazała Komisja, 25 % europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, a mianowicie Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, na promowanie inwestycji społecznych w usługi społeczne, zdrowotne, edukacyjne i mieszkaniowe i politykę w tych dziedzinach. Co więcej, na poziomie UE część zasobów w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego powinna zostać przeznaczona na finansowanie mające służyć wzmocnieniu zdolności partnerów społecznych. Komisja Europejska powinna doradzać państwom członkowskim, jak praktycznie promować inwestycje społeczne oraz jak monitorować jakość i skuteczność projektów.

6.6.4.

W 2014 r. EKES nawiązał do mechanizmu redystrybucji, który byłby stosowany w wypadku wstrząsów asymetrycznych (87), i zwrócił uwagę, że Unia, a zwłaszcza strefa euro, nie może ignorować konsekwencji społecznych obecnej polityki gospodarczej, zrzucając na państwa członkowskie ciężar poradzenia sobie z nimi. Podkreślił potrzebę postrzegania środków na kształcenie i szkolenie jako inwestycji w przyszłość (88). Uczestnicy niektórych debat krajowych zastanawiali się nad potrzebą i ewentualną wykonalnością funduszu dostosowawczego lub unijnego ubezpieczenia od utraty pracy (89). Debaty te pokazały, że stanowiska w tym zakresie znacznie się różnią i że należy kontynuować także te dyskusje (90).

6.7.1.

Rozważania na temat filaru powinny również w razie potrzeby uwzględniać wymiar globalny. Kluczowe znaczenie przypada ostatnim dyskusjom w MOP, Radzie Europy, OECD i MFW, zwłaszcza odnośnie do dowodów wskazujących, że nierówności wpływają na trwałość wzrostu, a redystrybucja nie szkodzi wzrostowi gospodarczemu. W prowadzonych rozważaniach należy również odnotować, że zrównoważony charakter europejskiego modelu społecznego zależy od poprawy globalnej konkurencyjności Europy.

6.7.2.

W 2015 r. został uzgodniony przez wszystkie państwa członkowskie ONZ program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030. Tak więc realizacja tych celów jest obowiązkiem państw członkowskich UE. Zdaniem EKES-u filar mógłby wnieść istotny wkład w program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, zwłaszcza w odniesieniu do celu 1 (zlikwidowanie ubóstwa), 3 (dobre zdrowie i dobrostan), 5 (równość płci) i 8 (godna praca i wzrost gospodarczy).

6.8.1.

EKES wzywa Komisję do przedstawienia jasnej i spójnej strategii dotyczącej filaru. Zgadza się ze stanowiskiem Komitetu ds. Zatrudnienia (EMCO) i Komitetu Ochrony Socjalnej (SPC), które stwierdziły, że „europejski filar praw socjalnych powinien stanowić kontynuację i usprawnienie istniejących instrumentów, w tym europejskiej strategii zatrudnienia i otwartej metody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej i włączenia społecznego (społecznej OMK), i na tej podstawie służyć za kompas w procesie wspierania trwałej pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej, jeśli chodzi o wyniki w dziedzinie zatrudnienia i społeczne, przy jednoczesnym poszanowaniu kompetencji krajowych” (91). Częścią tego procesu może być opracowanie nowych odpowiednich poziomów referencyjnych dotyczących ograniczonej liczby najważniejszych wyzwań społecznych i wyzwań na rynku pracy w celu oszacowania postępów. Ustanowienie takich ram współpracy pomogłoby państwom członkowskim osiągnąć pozytywne wyniki dzięki reformom (92) i przyczyniło się do zwiększenia spójności społecznej.

6.8.2.

Pomimo wyraźnych zagrożeń EKES nadal uważa, że UE jest w stanie stworzyć lepszą, bardziej demokratyczną i społeczną Unię. EKES zrobi co w jego mocy, by wesprzeć debaty w państwach członkowskich, a na szczeblu UE zaangażować obywateli na rzecz lepszej przyszłości Europy. Sprawiedliwa globalizacja, która stwarza dobre warunki życia, wystarczające możliwości zatrudnienia i sprawiedliwe warunki pracy dla wszystkich, jest możliwa jedynie wtedy, jeśli UE utrzyma jedność i zdolność do działania. Aby zachować swój model społeczny, Europa musi być w stanie przystosować się do zmieniających się realiów, aby zapewnić każdemu optymalne szanse. To nasza alternatywa wobec protekcjonizmu, nacjonalizmu i populizmu.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/27

Sprawozdawca:

Juan MENDOZA CASTRO

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje pakiet środków mający na celu dostosowanie praw autorskich do wymagań związanych z gospodarką cyfrową.

1.2.

W UE brak zintegrowanego systemu praw autorskich. Opracowanie takiego systemu wymaga przede wszystkim zlikwidowania rozdrobnienia, a jednocześnie większej ochrony twórców, również w obliczu potęg technologicznych, które zdominowały rynek.

1.3.

Dziedzina prawa autorskiego jest bardzo złożona ze względu na dużą liczbę zainteresowanych stron, których interesy są odmienne, ale które nawzajem się potrzebują. Przepisy powinny ustalić równowagę w prawach wszystkich tych stron, nie dopuszczając jednocześnie do biurokracji i zbędnych wymogów.

1.4.

W obliczu „stopniowego” podejścia Komisji EKES proponuje dokonanie przeglądu i konsolidacji obowiązujących przepisów, w tym wprowadzenie zmian do innych dyrektyw, zastanowienie się nad zasadnością proponowania środków dotyczących przypadków wyszukiwarek internetowych i bezpłatnego przesyłania treści za pośrednictwem sieci Wi-Fi oraz uregulowanie niektórych zagadnień w drodze rozporządzenia.

1.5.

Komitet przypomina o potrzebie szybkiej ratyfikacji przez UE Traktatu z Marrakeszu dotyczącego praw autorskich w przypadku osób niewidomych, a także o jej znaczeniu.

1.6.

Transmisje online prowadzone przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz cyfrowe retransmisje programów telewizyjnych i radiowych: EKES uważa, że wniosek Komisji jest stosowny i będzie sprzyjać dystrybucji europejskich produkcji filmowych. Zasada „kraju pochodzenia” nie jest sprzeczna z zasadą terytorialności prawa autorskiego i ze swobodą zawierania umów.

1.7.

Dostosowanie wyjątków do otoczenia cyfrowego i środowiska transgranicznego: choć we wnioskach Komisji prawidłowo określa się problemy, EKES sugeruje wprowadzenie do wniosków szeregu zmian, z myślą o lepszym dostosowaniu praw autorskich do obecnych wymagań; chodzi o następujące zmiany:

1.8.

Wyrok, w którym Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdza, że pod pewnymi warunkami użyczanie książek cyfrowych można porównać do użyczania tradycyjnych książek (5), stanowi odpowiedź na wielokrotnie zgłaszany postulat użytkowników bibliotek i placówek edukacyjnych.

1.9.

Należy pozytywnie ocenić propozycję w sprawie cyfryzacji, dystrybucji i transgranicznego korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym (tytuł III, rozdział 1).

1.10.

Stosowne jest również zharmonizowanie za pomocą europejskich przepisów wyjątku określanego jako „wolność panoramy”.

1.11.

EKES popiera wyłączne prawo pokrewne wydawców prasowych do dopuszczenia lub zabronienia cyfrowego korzystania z ich publikacji prasowych przez okres 20 lat.

1.12.

EKES zgadza się ze zobowiązaniem dostawców usług społeczeństwa informacyjnego, którzy przechowują i udostępniają publicznie dużą liczbę utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną praw autorskich i zamieszczanych przez użytkowników, do przyjmowania odpowiednich i proporcjonalnych środków w celu zagwarantowania funkcjonowania umów z podmiotami prawa autorskiego czy też zapobiegania dostępności takich utworów lub innych przedmiotów ( luka wartości ).

1.13.

EKES jest zdania, że wniosek Komisji oznacza krok naprzód z punktu widzenia ochrony praw autorskich; autorzy powinni mieć prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia za swoje wysiłki twórcze, do udziału w sukcesie handlowym utworów, a także do utrzymania wysokiego poziomu ochrony i finansowania utworów.

1.14.

Trzeba zauważyć, że instytucje społeczeństwa obywatelskiego muszą przyczynić się do zwiększenia świadomości użytkowników na temat przestrzegania przepisów dotyczących praw autorskich. EKES popiera wysiłki Komisji na rzecz zwalczania piractwa i wszelkich form nielegalnego korzystania z treści chronionych prawem.

2.1.

Rozwój technologii cyfrowych zmienił sposób, w jaki tworzy się, produkuje, dystrybuuje i eksploatuje utwory i inne przedmioty objęte ochroną. Pojawiły się zarówno nowe sposoby korzystania, jak i nowe podmioty i nowe modele biznesowe. W otoczeniu cyfrowym coraz częściej mamy do czynienia z korzystaniem transgranicznym, a konsumenci mają nowe możliwości dostępu do treści chronionych prawem autorskim.

2.2.

Mimo że cele i zasady określone w ramowych unijnych przepisach dotyczących prawa autorskiego są nadal aktualne, istnieje potrzeba dostosowania ich do nowych realiów. Interwencja na szczeblu UE jest także konieczna, aby uniknąć rozdrobnienia rynku wewnętrznego.

2.3.

W tym kontekście w przyjętej w maju 2015 r. strategii jednolitego rynku cyfrowego (6) stwierdzono, że istnieje potrzeba „zmniejszenia różnic między krajowymi systemami prawa autorskiego oraz umożliwienia użytkownikom w całej UE szerszego dostępu do utworów”. W komunikacie podkreślono znaczenie ulepszenia transgranicznego dostępu do usług dotyczących treści chronionych prawem autorskim i wyjaśniono rolę usług online w rozpowszechnianiu utworów oraz innych przedmiotów objętych ochroną.

2.4.

W grudniu 2015 r. Komisja opublikowała komunikat (7) nakreślający konkretne działania i długofalową wizję, odzwierciedlając potrzebę dalszego rozwoju jednolitego rynku w tym obszarze, aktualizacji przepisów zgodnie z rzeczywistością cyfrową, utrzymania konkurencyjności europejskiej branży twórczej oraz zachowania właściwej równowagi między prawem autorskim a innymi celami polityki publicznej.

2.5.

W związku z niedawnym wnioskiem w sprawie transgranicznego przenoszenia usług (8) Komisja teraz proponuje szereg środków legislacyjnych w celu:

2.6.

Po pierwsze, wniosek dotyczący rozporządzenia (9) ma na celu stworzenie korzystnych warunków dla nowych internetowych i cyfrowych sposobów dystrybucji programów telewizyjnych i radiowych na wzór warunków mających zastosowanie do tradycyjnej transmisji satelitarnej i kablowej. Nowe przepisy, inspirowane przepisami dyrektywy w sprawie przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (10), ułatwią i przyspieszą wyjaśnienie praw niezbędnych dla niektórych usług online świadczonych przez nadawców oraz dla niektórych usług retransmisji. Przepisy te mają również ułatwić rozwój rynku i szersze rozpowszechnianie europejskiej produkcji radiowej i telewizyjnej. To z kolei umożliwi konsumentom szerszy wybór i zwiększy różnorodność kulturową.

2.7.

Jednocześnie wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym (11) wprowadza nowy mechanizm negocjacji, który ułatwi zawieranie umów licencyjnych w celu udostępnienia utworów audiowizualnych na platformach wideo na żądanie (VOD). Jest to część szerszych działań politycznych zmierzających do uwzględnienia wielorakich czynników, które leżą u podstaw ograniczonej dostępności europejskich utworów audiowizualnych, w szczególności filmów, w całej UE.

2.7.1.

Wydawanie licencji i związane z tym trudności prawne i umowne dotyczące wykorzystania europejskich utworów audiowizualnych na platformach VOD zostaną również poruszone w ramach zorganizowanego dialogu z zainteresowanymi stronami mającego na celu usprawnienie praktyk licencyjnych oraz ułatwienie porozumień sektorowych z myślą o bardziej zrównoważonym wykorzystaniu i większej dostępności utworów europejskich. Komisja przedstawi sprawozdanie dotyczące wyników dialogu do końca 2018 r.

2.7.2.

Wniosek dotyczący dyrektywy wprowadza także rozwiązania ułatwiające udzielanie licencji na prawa przez instytucje dziedzictwa kulturowego w celu digitalizacji i upowszechniania utworów niedostępnych w obrocie handlowym, lecz posiadających dużą wartość kulturową. Dostęp do utworów w miejscach niekomercyjnych, np. placówkach edukacyjnych, bibliotekach publicznych, miejscach niekinowych, ma również duże znaczenie dla pielęgnowania różnorodności kulturowej, edukacji i uczestnictwa w życiu społecznym. Ponadto Komisja bada wraz z EFAD i przemysłem audiowizualnym możliwość stworzenia i sfinansowania w 2017 r. katalogu europejskich filmów w celach edukacyjnych.

2.8.

Równolegle przyjęto dwa wnioski ustawodawcze (12) w celu wdrożenia w prawie UE Traktatu z Marrakeszu, który zobowiązuje strony do wprowadzenia wyjątków na rzecz wspierania dostępu osób z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem do książek i innych materiałów w dostępnych dla nich formatach. Wniosek dotyczący dyrektywy wprowadza obowiązkowy wyjątek oraz zapewnia jego funkcjonowanie w celu tworzenia i wymiany kopii w dostępnym formacie na jednolitym rynku. Wniosek dotyczący rozporządzenia pozwoli na transgraniczną wymianę takich kopii między UE a państwami trzecimi będącymi stronami Traktatu.

3.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje pakiet środków mający na celu dostosowanie praw autorskich do wymogów gospodarki cyfrowej.

3.2.

Sztuka europejska jest w czołówce światowej, jednak produkcja kinowa, branża wydawnicza oraz sektor muzyczny i artystyczny muszą stawić czoła rozdrobnieniu rynku, wielkiemu bogactwu wynikającemu z różnorodności kulturowej i językowej, transformacji cyfrowej i trudnościom finansowym.

3.3.

Uproszczenie systemu zezwoleń powinno przyczynić się do zmniejszenia rozdrobnienia, ułatwić transgraniczny dostęp do treści online oraz stworzyć większą równowagę w zakresie ochrony autorów, zwłaszcza wobec korporacyjnych gigantów kontrolujących rynki cyfrowe.

3.4.

Dziedzina prawa autorskiego jest bardzo złożona ze względu na dużą liczbę zainteresowanych stron, których interesy są odmienne, ale które potrzebują się wzajemnie. Przepisy powinny ustalić równowagę w prawach wszystkich tych stron.

3.5.

Komisja przyjmuje „stopniowe” podejście (13) i nie proponuje całościowego przeglądu, lecz jedynie dodanie znaczących elementów do już obowiązujących przepisów. EKES sugeruje, by rozważyć:

4.1.1.

Sektor programów i transmisji radiowych i telewizyjnych w UE obejmuje prawie 12 tys. przedsiębiorstw i zatrudnia 255 tys. osób, a jego obroty wynoszą 66,5 mld euro (19). Reformę uzasadnia fakt, że istniejące mechanizmy ułatwiające weryfikację praw autorskich i pokrewnych nie obejmują transmisji online czy też pewnych retransmisji cyfrowych.

4.1.2.

EKES popiera włączenie zasady „kraju pochodzenia”, która jest już zapisana w dziedzinie przekazu satelitarnego (20) i która nie jest sprzeczna z zasadą terytorialności prawa i swobodą zawierania umów.

4.1.3.

EKES uważa, że neutralna pod względem technologicznym zmiana przepisów dotyczących retransmisji cyfrowej powinna uprościć proces nabywania praw przez nowych dostawców i tym samym poprawić dostęp do treści ważnych z punktu widzenia konsumentów.

4.1.4.

W reformie słusznie przewiduje się również, że w przypadku wystąpienia trudności związanych z przyznawaniem licencji państwa członkowskie będą czuwać nad tym, by „bezstronny organ” ułatwiał umowy dotyczące dostępu do utworów audiowizualnych i ich dostępności na platformach wideo na żądanie.

5.1.

Biblioteki, muzea i archiwa w Europie stanowią dla obywateli europejskich przestrzeń kultury i mają kluczowe znaczenie z punktu widzenia przekazywania wiedzy oraz dla kształcenia i badań. Jednocześnie wnoszą one istotny wkład finansowy z tytułu praw autorskich (22).

5.2.

Ze względu na brak harmonizacji przepisów, złożone prawodawstwo, bariery geograficzne i różnorodność językową, europejscy naukowcy znajdują się w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z wiodącymi krajami, takimi jak Stany Zjednoczone. Dlatego reforma musi dążyć do trzech celów: do poszerzenia przepisów i ich dostosowania do nowej sytuacji technologicznej, do ich zharmonizowanego i obowiązkowego wprowadzenia oraz do pewności prawa w dziedzinie uregulowania wyjątków i ograniczeń (23).

5.3.

W deklaracji z Hagi (2014 r.) podkreśla się duży potencjał eksploracji tekstów i danych z punktu widzenia innowacji i badań naukowych. To kluczowe narzędzie naukowców, MŚP i dużych firm technologicznych jest w UE jest wykorzystywane w niewielkim stopniu z powodu ograniczeń prawnych, technologicznych i umownych.

5.4.

Komisja proponuje ustanowienie obowiązkowych wyjątków w różnych przypadkach:

5.5.

Choć EKES uważa, że we wnioskach Komisji prawidłowo określono problemy, proponuje zmiany mające na celu lepsze dostosowanie prawodawstwa do aktualnych potrzeb (zob. wnioski). Ważne jest m.in., by wyjątków w prawie autorskim nie unieważniały ustalenia umowne ani narzędzia technologiczne. Z drugiej zaś strony, należy dokonać przeglądu wyjątków w prawie autorskim dotyczących niekomercyjnych badań naukowych (art. 5 ust. 3 lit. a), jako że ich wdrożenie jest bardzo trudne (24).

5.6.

Ponadto EKES wzywa do harmonizacji wyjątku „wolności panoramy”, zgodnie z którym indywidualne osoby mogą rejestrować obrazy budynków i rzeźb znajdujących się w miejscach publicznych i dzielić się nimi w internecie. Chociaż Komisja potwierdza słuszność tego wyjątku, postanowiła utrzymać dobrowolność jego ewentualnego wdrażania w państwach członkowskich.

5.7.1.

Komitet przypomina o znaczeniu i konieczności szybkiej ratyfikacji Traktatu z Marrakeszu w sprawie ułatwienia dostępu do opublikowanych utworów drukowanych osobom niewidomym i słabowidzącym oraz osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem, który to traktat wszedł w życie 30 września 2016 r. Traktat umożliwi wielu obywatelom europejskim, którzy są niewidomi lub słabowidzący, dostęp do większej liczby utworów, a tym samym otworzy im drogę do kultury, kształcenia, zatrudnienia i rzeczywistej integracji społecznej.

5.7.2.

Wnioski dotyczące rozporządzenia (25) i dyrektywy (26) umożliwią Unii realizację zobowiązań międzynarodowych podjętych na mocy Traktatu z Marrakeszu. Traktat wpisuje się ponadto w zobowiązania Unii wynikające z Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych.

5.8.

Udzielanie licencji i większy dostęp do treści: słusznie zezwala się na digitalizację i rozpowszechnianie utworów niedostępnych w obrocie handlowym publikowanych po raz pierwszy w UE (art. 7); zezwolenie przyznane w jednym państwie członkowskim będzie obowiązywało w całej UE (art. 8).

5.9.1.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 i 4 wniosku dotyczącego dyrektywy (27) państwa członkowskie zapewniają wydawcom publikacji prasowych wyłączne prawo – na okres 20 lat – dopuszczenia lub zabronienia cyfrowego korzystania z ich publikacji prasowych.

5.9.2.

EKES wspiera ten środek w celu zapewnienia sprawiedliwego i równomiernego rozpowszechniania wartości między wydawcami prasowymi, którzy wytworzyli wartość, a platformami internetowymi, które z niej korzystają.

5.9.3.

EKES przypomina, że podczas gdy wielu wydawców prasowych, istotnych z punktu widzenia demokracji, boryka się z kryzysem finansowym, który przekłada się na zamykanie publikacji i masową utratę miejsc pracy, to podmioty korzystające z ich informacji odnotowują coraz większe dochody (28).

5.10.1.

Dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego, którzy przechowują dużą liczbę utworów bądź innych przedmiotów objętych ochroną zamieszczanych przez swoich użytkowników lub zapewniają do nich dostęp publiczny, przyjmą we współpracy z podmiotami praw środki w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania umów zawartych z podmiotami prawa autorskiego na wykorzystanie ich utworów lub innych przedmiotów zidentyfikowanych przez podmioty praw w toku współpracy z dostawcami usług. Z jednej strony wspomina się o takich środkach jak „skuteczne technologie rozpoznawania treści”, a z drugiej o przekazywaniu przez tych dostawców adekwatnych informacji podmiotom praw i ustanawianiu mechanizmów składania skarg i dochodzenia roszczeń. Państwa członkowskie będą ułatwiać współpracę między dostawcami usług (29).

5.10.2.

Środek ten, który EKES uważa za stosowny, ma zaradzić istniejącej obecnie luce wartości ( value gap ) między podmiotami prawa autorskiego a dostawcami usług społeczeństwa informacyjnego, umożliwiając podmiotom prawa autorskiego podejmowanie lepszych decyzji w sprawie wykorzystania swoich produkcji. Istnieją przykłady usług opartych na reklamach, które nie rekompensują twórcom w wystarczającym stopniu praw autorskich, w przeciwieństwie do usług online opłacanych w formie subskrypcji (30).

6.1.

EKES zgadza się ze stwierdzeniem Komisji, że naruszanie praw autorskich na skalę handlową, oparte na niewłaściwej działalności rynkowej oraz wykorzystywaniu inwestycji innych, stanowi obecnie poważne zagrożenie dla europejskich twórców. Bez skutecznego i wyważonego systemu gwarantującego przestrzeganie praw, prawa autorskie i inne prawa własności intelektualnej pozostaną bez ochrony, co sparaliżuje kreatywność i innowacje (31).

6.2.

Autorzy powinni mieć prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia za swoje wysiłki twórcze, do udziału w sukcesie handlowym utworów oraz do utrzymania wysokiego poziomu ochrony i finansowania utworów (32).

6.3.

We wniosku, który EKES uważa za stosowny, wprowadza się środki mające na celu wzmocnienie zdolności negocjacyjnych autorów. Państwa członkowskie powinny zagwarantować obowiązek przejrzystości oraz mechanizmy dostosowania umów i pozasądowych metod rozstrzygania sporów; reforma wzmacnia tymczasem siłę przetargową autorów i artystów (33).

6.4.

Trzeba wskazać na konieczność wnoszenia przez publiczne i prywatne organizacje społeczeństwa obywatelskiego wkładu we właściwych dziedzinach w zwiększanie wśród użytkowników świadomości faktu, że twórcom należy się wynagrodzenie za pracę w ramach przewidzianych przez prawo.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/34

Sprawozdawca:

Stefan BACK

1.1

EKES ponawia swoje poparcie dla planu działania z 2012 r. na rzecz innowacyjnego i konkurencyjnego sektora bezpieczeństwa (zwanego dalej „planem działania”) (1).

1.2

EKES zwraca także uwagę na Europejską agendę bezpieczeństwa (zwaną dalej „agendą bezpieczeństwa”) (2) i ponownie wyraża swoje poparcie dla planu działania przeciwko nielegalnemu handlowi bronią palną i materiałami wybuchowymi oraz ich wykorzystywaniu do celów niezgodnych z prawem, jak również dla wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie zwalczania terroryzmu (3)  (4).

1.3

Z zastrzeżeniem poniżej przedstawionych uwag EKES obecnie z zadowoleniem przyjmuje również cel wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia ustanawiającego unijny system certyfikacji sprzętu do kontroli bezpieczeństwa w lotnictwie (5) (zwany dalej „wnioskiem”) jako pierwszy krok we wdrażaniu planu działania. Wyraża uznanie dla zamierzenia wniosku, jakim jest wprowadzenie systemu homologacji typu sprzętu do kontroli z certyfikacją w jednym miejscu obsługi z myślą o uproszczeniu wprowadzania produktów do obrotu, ograniczeniu kosztów, zwiększeniu wielkości rynku oraz poprawieniu konkurencyjności europejskiego sektora produktów bezpieczeństwa.

1.4

EKES ubolewa jednak nad tym, że wniosek nie skutkuje wprowadzeniem jednego unijnego organu udzielającego homologacji ze zintegrowanymi służbami technicznymi, gdyż pozwoliłoby to na optymalną efektywność działania i ograniczenie kosztów. EKES ma poważne wątpliwości co do zasobooszczędności w wypadku proponowanego wariantu polegającego na rozdziale służb technicznych i organów udzielających homologacji.

1.5

Dalej EKES ubolewa, że we wniosku nie została odzwierciedlona możliwość – przewidziana art. 6 rozporządzenia (WE) nr 300/2008 w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie ochrony lotnictwa cywilnego (6) – stosowania na szczeblu krajowym bardziej rygorystycznych środków niż podstawowe wymogi określone we wspomnianym rozporządzeniu, do czego EKES odniósł się wyraźnie przychylnie w swojej opinii (7).

1.6

EKES ubolewa nad faktem, że rozważania dotyczące rynku wewnętrznego wydają się nadrzędne w stosunku do kwestii bezpieczeństwa do tego stopnia, że nawet nie umożliwiono wprowadzenia dodatkowych krajowych wymogów w zakresie bezpieczeństwa w celu ochrony żywotnych interesów kraju zgodnie z art. 114 ust. 10 TFUE.

1.7

W tym względzie EKES wyraża również żal, że TFUE nie pozwala na przedsięwzięcie specjalnych działań krajowych w celu ochrony podstawowych interesów narodowych przed aktami terroryzmu, zgodnie z zasadami, które odnoszą się do sprzętu wojskowego na podstawie art. 346 TFUE lub do zamówień publicznych na podstawie art. 15 dyrektywy 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych (8).

1.8

EKES podważa adekwatność przepisu w art. 24 ust. 3 wniosku, stwierdzającego, że Komisja przewodniczy komitetowi koordynującemu służb technicznych, z powodu wysoce technicznego, złożonego charakteru kwestii, które będą rozpatrywane.

1.9

W tym względzie EKES ubolewa również, że raczej nie rozważano żadnych możliwości uwzględnienia we wniosku systemu wymiany informacji i koordynacji między różnymi krajowymi organami udzielającymi homologacji.

1.10

EKES podnosi kwestię, czy stopień, w jakim wniosek upoważnia do stosowania aktów delegowanych w celu modyfikowania przepisów technicznych, nie wykracza poza zakres dopuszczony na podstawie art. 290 ust. 1 TFUE. Dotyczy to w szczególności art. 27 lit. a) wniosku, w którym nie nałożono żadnych ograniczeń na zakres czy charakter nowych wymogów eksploatacyjnych, które mogą zostać ujęte w załączniku I do wniosku za pośrednictwem aktów delegowanych.

1.11

EKES wskazuje, że wprowadzenie prawodawstwa w tej dziedzinie wymaga od Komisji kompetencji technicznych koniecznych do zapewnienia odpowiedniej jakości aktów ustawodawczych.

1.12

EKES zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje propozycję, by UE ubiegała się o pełne członkostwo w Europejskiej Konferencji Lotnictwa Cywilnego (ECAC). Biorąc jednak pod uwagę to, że obecny statut ECAC jako członków dopuszcza jedynie państwa, że członkami ECAC są nie tylko państwa członkowskie UE oraz że wynik negocjacji w sprawie członkostwa nie jest nigdy oczywisty, bardziej realistyczne może być stwierdzenie, że UE powinna podjąć stosowne kroki z myślą o uzyskaniu członkostwa w ECAC.

1.13

EKES odnotował przepis wniosku przewidujący maksymalny średni termin sześciu miesięcy między złożeniem wniosku o wykonanie badania przez służby techniczne a dostarczeniem wyników badań do odpowiedniego organu nadającego uprawnienia. EKES sugeruje, że lepszym wariantem byłoby przeprowadzenie przez służby techniczne wstępnej oceny wniosku w celu określenia czasu potrzebnego na badania i poinformowanie wnioskodawcy w ustalonym terminie. Jeśli termin badań nie zostanie ostatecznie dotrzymany, należy poinformować wnioskodawcę i podać przyczyny.

1.14

EKES zauważa, że obecnie system ECAC do oceny produktów działa poprawnie, zatem można kwestionować wartość dodaną unijnego systemu homologacji typu pod względem celów operacyjnych. Niniejsze stwierdzenie pozostaje bez uszczerbku dla celów dotyczących rynku wewnętrznego określonych we wniosku.

1.15

Ze względu na wskazane przyczyny EKES wątpi, czy wniosek wnosi wartość dodaną w obecnym brzmieniu, i z tego względu zwraca się do Komisji o ponowne rozważenie jego treści pod kątem uwzględnienia spostrzeżeń ujętych w niniejszej opinii.

2.1

Wniosek stanowi krok naprzód we wdrożeniu planu działania (9). Cele planu działania są następujące:

2.2

Ważnym celem planu działania jest wyeliminowanie rozdrobnienia rynku w dziedzinie bezpieczeństwa przez wprowadzenie ogólnounijnych systemów certyfikacji technologii w zakresie bezpieczeństwa, począwszy od urządzeń kontrolnych i systemów alarmowych na lotniskach, dzięki stworzeniu systemu obsługi w jednym miejscu umożliwiającego uzyskanie certyfikatu zapewniającego produktowi objętemu certyfikatem dostęp do całego rynku unijnego. To doprowadzi do uproszczenia procedur, zmniejszenia kosztów certyfikacji, zwiększenia wielkości krajowych rynków, a w konsekwencji do zwiększenia konkurencyjności produktów w porównaniu z produktami amerykańskimi i chińskimi, które mają przewagę pod względem większych ilości sprzedaży na dużych rynkach wewnętrznych.

2.3

W agendzie bezpieczeństwa (10) zatwierdzono plan działania w odniesieniu do działań pomocniczych, takich jak szkolenia, finansowanie, badania i innowacje.

2.4

Agenda bezpieczeństwa zawiera szeroki zakres środków obejmujący przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu, nielegalnemu handlowi bronią palną i materiałami wybuchowymi oraz ich wykorzystaniu do celów niezgodnych z prawem, a także dalsze środki mające na celu ochronę obywateli i infrastruktury krytycznej, w tym plan działania przeciwko nielegalnemu handlowi bronią i materiałami wybuchowymi oraz ich wykorzystywaniu do celów niezgodnych z prawem oraz wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zwalczania terroryzmu (11).

2.5

Wniosek wprowadza system certyfikacji stworzony na podstawie wspólnych wymogów eksploatacyjnych, wspólnych metod badań oraz akredytacji laboratoriów badawczych (służb technicznych).

2.6

Wymogi eksploatacyjne oznaczają wymogi ustanowione na postawie rozporządzenia (WE) nr 300/2008 w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie ochrony lotnictwa (12) oraz aktów wykonawczych do tego rozporządzenia (art. 4 i załącznik I do wniosku).

2.7

Metody oceny oznaczają metody opracowane w ramach wspólnego procesu oceny (CEP) zatwierdzonego przez ECAC.

2.8

W każdym państwie członkowskim należy wyznaczyć lub powołać organ udzielający homologacji o uprawnieniach obejmujących wszystkie aspekty homologacji sprzętu (art. 6 wniosku). Żadne państwo członkowskie nie może nakładać dodatkowych wymogów odnoszących się do certyfikowanego sprzętu (art. 4 wniosku).

2.9

Wniosek ustanawia procedury postępowania ze sprzętem, który stwarza zagrożenie na szczeblu krajowym lub nie jest zgodny z wymogami certyfikacji (art. 17–19 wniosku).

3.1

EKES już wcześniej odniósł się przychylnie do planu działania (13), Europejskiej agendy bezpieczeństwa i planu działania przeciwko nielegalnemu handlowi bronią palną i materiałami wybuchowymi oraz ich wykorzystywaniu do celów niezgodnych z prawem, a także wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie zwalczania terroryzmu (14).

3.2

Obecnie EKES przyjmuje z zadowoleniem również zamierzenie ujęte we wniosku związane z wdrożeniem planu działania przez wzmocnienie europejskiego sektora bezpieczeństwa dzięki zwiększeniu krajowego rynku oraz zwiększeniu konkurencyjności tego sektora.

3.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje cele wniosku polegające na zwiększeniu konkurencyjności unijnego sektora bezpieczeństwa oraz uproszczeniu procedur administracyjnych poprzez wprowadzenie jednego punktu obsługi certyfikacji z myślą o ograniczeniu kosztów i stworzeniu większego rynku krajowego. EKES zauważa silny nacisk na rynek wewnętrzny i konkurencyjność, a także fakt, że kwestie bezpieczeństwa rozpatruje się głównie pod kątem koncepcji, że zwiększenie konkurencyjności sektora może zwiększyć możliwości innowacyjności i wprowadzania innowacji produktowych.

3.4

EKES akceptuje podejście przyjęte we wniosku polegające na wprowadzeniu przepisów prawnych w zakresie wymogów eksploatacyjnych oraz wykorzystaniu wspólnych metod badań opracowanych przez ECAC oraz zgadza się, że niejawny charakter dużej części materiału prawnego stwarza konieczność przyjęcia takiego podejścia. EKES jest tym niemniej zdania, że wniosek można poprawić pod wieloma istotnymi względami.

3.5

EKES ubolewa więc, że we wniosku nie uwzględniono ujętej w art. 6 rozporządzenia (WE) nr 300/2008 możliwości zastosowania przez państwo członkowskie bardziej rygorystycznych środków niż wspólne podstawowe normy, o których mowa we wniosku. Ani procedury dotyczące postępowania ze sprzętem stwarzającym zagrożenie na poziomie krajowym, ani unijna procedura ochronna nie nadają się do rozwiązania tego rodzaju problemu.

3.6

EKES przypomina tutaj, że w swojej opinii na temat wniosku dotyczącego rozporządzenia (WE) nr 300/2008 (15) zaaprobował w szczególności możliwość stosowania przez państwa członkowskie bardziej rygorystycznych środków na podstawie art. 6 tego rozporządzenia.

3.7

EKES jest świadom trudności związanych z dopuszczeniem dodatkowych wymagań krajowych w odniesieniu do produktów objętych kryteriami zharmonizowanymi, niemniej zwraca uwagę na przewidzianą w art. 114 ust. 10 TFUE możliwość dopuszczania wymogów krajowych, w oparciu, na przykład, o potrzebę ochrony krajowych interesów w zakresie bezpieczeństwa, choć tylko przez ograniczony okres.

3.8

EKES zwraca uwagę na fakt, że parlamenty co najmniej dwóch państw członkowskich odniosły się – we wnioskach dotyczących uzasadnionych opinii w sprawie pomocniczości, przy czym jedna z tych opinii została przedłożona – do potrzeby stworzenia możliwości przystosowania wymogów bezpieczeństwa do zróżnicowanego poziomu narażenia na ryzyko w różnych państwach członkowskich (16). Oznacza to, że może być konieczne podwyższenie wymogów bezpieczeństwa – w porównaniu ze standardowymi wymaganiami UE – przez wprowadzenie dodatkowych właściwości sprzętu oraz udoskonalenie jego działania, w tym sprzętu do kontroli na lotniskach.

3.9

EKES jest zdania, że w ramach wdrażania polityki, która ma poprawić ochronę przed aktami terroryzmu, cel ten musi być postrzegany jako niezbędny element każdego proponowanego środka. Agendę polityki sektorowej związaną z tym celem należy traktować jako podporządkowaną celowi przeciwdziałania terroryzmowi.

3.10

Należy zatem jasno sprecyzować zakres odrębnych działań podejmowanych przez państwa członkowskie w zakresie eliminowania zagrożeń terrorystycznych, w tym poprzez wprowadzanie dodatkowych wymagań odnośnie do urządzeń kontrolnych na lotniskach, wykraczających ponad standardowe wymogi certyfikacji. Artykuł 17 i 18 wniosku nie odnoszą się do tego problemu i nie dają wystarczającej swobody państwom członkowskim w zakresie ochrony własnej przed zagrożeniami terrorystycznymi. EKES jest świadom, że TFUE w obecnym brzmieniu nie zawiera konkretnych postanowień zezwalających na wyłączenie sprzętu wykorzystywanego do ochrony spod reguł rynku wewnętrznego z racji zabezpieczenia żywotnych interesów kraju, gdyż art. 346 TFUE zapewnia taką możliwość tylko w odniesieniu do sprzętu wojskowego, a przepisy dyrektywy 2014/24/UE (art. 15) odnoszą się jedynie do zamówień publicznych (17).

3.11

EKES odnotowuje fakt, że wniosek umożliwia przyjęcie przez Komisję aktów delegowanych zmierzających do zmiany załącznika I w celu odzwierciedlenia wprowadzenia nowych wymogów eksploatacyjnych dotyczących sprzętu do kontroli bezpieczeństwa w lotnictwie [art. 27 lit. a)] oraz zmiany załączników do rozporządzenia pod kątem ich przystosowania do rozwoju wiedzy naukowo-technicznej [art. 27 lit. b)]. Artykuł 290 ust. 1 TFUE ogranicza delegowanie do innych niż istotne elementów danego aktu prawnego, z uwzględnieniem aktualizacji związanych z rozwojem technicznym. Wydaje się, że delegowanie przewidziane art. 27 lit. a) wniosku wykracza poza te granice. Z tego względu EKES kwestionuje zgodność delegowania proponowanego w art. 27 lit. a) wniosku z TFUE.

3.12

W każdym razie wprowadzanie prawodawstwa w tej dziedzinie wymaga od Komisji kompetencji technicznych koniecznych do zapewnienia odpowiedniej jakości aktów ustawodawczych.

3.13

Wniosek przewiduje istnienie organu udzielającego homologacji w każdym państwie członkowskim. EKES kwestionuje zarówno zdolność wszystkich państw członkowskich do utworzenia takiego organu w momencie wejścia w życie wniosku, jak również zasobooszczędność takiego wymogu oraz jego wartość dodaną, mając na uwadze, że obecnie tylko pięć państw członkowskich jest w stanie prowadzić badania sprzętu i wydawać homologacje typu. EKES uważa, że jeden organ UE udzielający homologacji byłby bardziej skutecznym rozwiązaniem, zgodnym z podejściem jednego punktu obsługi.

3.14

W związku z tym EKES kwestionuje także przydatność rozdziału funkcji badawczych i certyfikacyjnych między służby techniczne oraz organy udzielające homologacji, który zakłada, że badania parametrów działania produktu mają przeprowadzać służby techniczne, które zostały certyfikowane w zakresie swojego poziomu kompetencji, a decyzję o wydaniu certyfikatu (homologacji typu) ma natomiast podejmować organ udzielający homologacji, który wyraźnie nie musi spełniać żadnych kryteriów dotyczących kompetencji technicznych, ale będzie polegał całkowicie na ocenach służb technicznych. Jeśli dwupoziomowy system wprowadzono ze względu na fakt, że nie wszystkie państwa członkowskie dysponują odpowiednimi kompetencjami technicznymi, EKES proponowałby zintegrowanie tych dwóch funkcji w ograniczonej liczbie organów udzielających homologacji lub, najlepiej, jak już sugerowano, utworzenie jednego wspólnego organu udzielającego homologacji dla całej UE.

3.15

EKES zauważa również, że wspólna metoda badań certyfikacyjnych ECAC funkcjonuje prawidłowo. Fakt ten stawia pod znakiem zapytania wartość dodaną systemu, który ma być utworzony na podstawie wniosku, ponieważ ramy ECAC zapewniają swobodny przepływ produktów wśród państw członkowskich ECAC. Niniejsze stwierdzenie pozostaje bez uszczerbku dla celów dotyczących rynku wewnętrznego przedstawionych we wniosku.

3.16

EKES zwraca uwagę na art. 10 wniosku, który przewiduje, że UE stanie się pełnym członkiem organu odpowiedzialnego za opracowanie wspólnych metod badań, tj. ECAC. EKES wskazuje, że członkostwo UE w ECAC wymagałoby uprzedniej zmiany statutu ECAC, gdyż obecnie dopuszcza on jako pełnych członków jedynie państwa. Ponieważ członkostwo jest wynikiem procesu negocjacji, EKES sugerowałby zmianę przepisu tak, aby przewidywał on, że UE powinna zostać upoważniona do rozpoczęcia negocjacji z myślą o uzyskaniu pełnego członkostwa w ECAC.

4.1

We wniosku stwierdza się, że Komisja ustanawia sektorową grupę służb technicznych i jej przewodniczy, by zapewnić współpracę i koordynację między służbami. EKES – mając na uwadze, że ten zespół będzie prawdopodobnie rozpatrywał sprawy o wysokim stopniu złożoności – kwestionuje adekwatność tego rozwiązania.

4.2

EKES jest zaskoczony, że nie dostrzeżono potrzeby zaproponowania wymiany informacji oraz koordynacji między różnymi krajowymi organami udzielającymi homologacji oraz między tymi organami a Komisją, mając na uwadze, że taki system uznano za przydatny dla służb technicznych oraz w innych kontekstach, w których krajowe organy wykonują uprawnienia decyzyjne mające odniesienie do stosowania prawa UE, na przykład w dziedzinie konkurencji.

4.3

We wniosku przewidziano po jednym organie udzielającym homologacji na państwo członkowskie, tymczasem żadne takie wymogi nie mają zastosowania do służb technicznych, które – jak wskazano powyżej – będę odgrywały kluczową rolę w planowanym systemie certyfikacji. To raz jeszcze uzasadnia pogląd, że wymóg istnienia jednego organu udzielającego homologacji w każdym państwie członkowskim ma charakter jedynie symboliczny, jeśli uwzględni się fakt, że certyfikacja homologacji typu oraz świadectwa zgodności wydane na jej podstawie zachowują ważność w całej UE. Procedurą postępowania w przypadku sprzętu stwarzającego zagrożenie na poziomie krajowym (art. 17 wniosku) mógłby się zajmować organ krajowy kompetentny w sprawach bezpieczeństwa.

4.4

We wniosku określono, że służby techniczne zapewniają, by średni czas między złożeniem wniosku o badanie sprzętu a dostarczeniem wyników do organu udzielającego homologacji wynosił maksymalnie sześć miesięcy, z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności lub ze względu na żądanie producentów. EKES jest zdania, że ustalenie tego rodzaju okresu nie jest pożądane ani realistyczne. Lepszym wariantem może być zobowiązanie służb technicznych do bezzwłocznej oceny czasu potrzebnego do realizacji wniosku i poinformowania wnioskodawcy w ustalonym czasie, na przykład piętnastu dni roboczych. Jeśli ustalony termin nie może zostać ostatecznie dotrzymany, służby techniczne powinny podać przyczynę.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/40

Sprawozdawca:

Christian MOOS

1.1.

Apeluje o utworzenie prawdziwie wspólnej polityki azylowej zgodnie z wartościami europejskimi. Z zadowoleniem przyjmuje stworzenie unijnych ram przesiedleń.

1.2.

Wzywa UE do przyjęcia większej odpowiedzialności za osoby wymagające ochrony międzynarodowej, do poczynienia większych niż dotychczas wysiłków, by je przyjąć, oraz do okazania większej solidarności z krajami trzecimi, lecz również z takimi państwami członkowskimi jak Grecja, jeśli chodzi o kwestie związane z uchodźcami.

1.3.

Podkreśla swój apel o stworzenie solidnych systemów integracyjnych w państwach członkowskich.

1.4.

Wzywa, aby wspólne kryteria przesiedleń opierały się głównie na potrzebie ochrony osób, a nie tylko na skutecznej współpracy z państwami trzecimi w dziedzinie azylu. Kryteria te muszą być również stosowane w sposób niedyskryminujący.

1.5.

Za dyskusyjne uważa koncepcje takie jak „kraj pierwszego azylu” czy „bezpieczny kraj trzeci”, z uwagi na obecną niepewną i niestabilną sytuację w takich państwach trzecich i regionach. Zdaniem Komitetu oświadczenie UE–Turcja jest niezmiernie ważne w obecnej sytuacji. Zarówno w interesie UE, jak i Turcji leży monitorowanie sytuacji w zakresie przestrzegania praw człowieka w ramach wdrażania tego oświadczenia.

1.6.

Wzywa do oddzielenia programu przesiedleń od umów o partnerstwie, których celem jest przekonanie państw trzecich do ograniczenia napływu uchodźców, gdyż istnieje tu ryzyko naruszania prawa międzynarodowego i praw podstawowych. Podkreśla, że działania w ramach partnerstw z państwami trzecimi lub ogólnie pomoc rozwojowa nie może być uzależniona od porozumień w sprawie powrotu ani innych podobnych umów o współpracy z państwami trzecimi.

1.7.

Apeluje, by UNHCR odgrywało kluczową rolę w identyfikowaniu obywateli państw trzecich bądź bezpaństwowców, którzy mają zostać przesiedleni, i kwestionuje przyznawanie państwom trzecim specjalnych praw dotyczących selekcji takich osób.

1.8.

Z zadowoleniem przyjmuje uwypuklenie potrzeby ochrony kobiet oraz dzieci i osób młodocianych. Niemniej krytycznie podchodzi do kategorii „osób w trudnej sytuacji społecznej i ekonomicznej”. Z uwagi na pomieszanie we wniosku Komisji różnych legalnych sposobów dotarcia do UE istnieje ryzyko, że ucierpi na tym jakość i ilość przesiedleń.

1.9.

Kwestionuje, zgodnie z konwencją genewską z 1951 r., ogólne wyłączenie osób, które nielegalnie przebywały na terytorium państw członkowskich, nielegalnie na nie przybyły bądź podjęły próbę nielegalnego przybycia na terytorium państw członkowskich w okresie pięciu lat poprzedzających ich przesiedlenie, a także osób, którym państwa członkowskie odmówiły w okresie ostatnich pięciu lat poprzedzających przesiedlenie prawa do przesiedlenia, mimo że spełnione zostały kryteria kwalifikowalności.

1.10.

Zaznacza, że przesiedlenia nie mogą naruszać prawa do azylu. Ogólnie należy zagwarantować zachowanie praw podstawowych w ramach Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców, Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz Europejskiej konwencji praw człowieka (EKPC).

1.11.

Opowiada się za określeniem ambitnych celów w odniesieniu do ustalania rocznej liczby osób, które mają zostać przesiedlone, i zaleca uznanie liczby przedstawionej przez Komitet Wysokiego Szczebla ds. Przesiedleń za poziom minimalny.

1.12.

Oczekuje, że będzie uczestniczył w rozpoczynającym działalność Komitecie Wysokiego Szczebla ds. Przesiedleń.

1.13.

Zaleca również stały udział UNHCR w tym komitecie. Ogólnie we wniosku Komisji nie jest jasne, kto (UNHCR czy państwa członkowskie) i za pomocą jakich procedur ma określać osoby wymagające ochrony międzynarodowej ani jaką rolę będzie tu odgrywać unijna agencja ds. azylu.

1.14.

Opowiada się za zbadaniem alternatywnych uzupełniających rozwiązań w zakresie programów przyjmowania i finansowania, na wzór kanadyjskiego prywatnego programu sponsorowania uchodźców „Private Sponsoring of Refugees Program” (1). Instytucjonalizacja trójstronnego podejścia obejmującego państwa członkowskie, UNHCR oraz podmioty prywatne i społeczeństwo obywatelskie byłaby, ogólnie rzecz biorąc, korzystna dla ustanowienia unijnych ram przesiedleń. Nie może to jednak negatywnie wpływać na jakość i ilość przesiedleń. Wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, aby społeczeństwo obywatelskie było należycie informowane o planach w zakresie przesiedleń i by otrzymało wsparcie w zakresie udziału w tym procesie.

1.15.

Zaleca wzmocnienie obecności instytucji UE i państw członkowskich w najbardziej obciążonych krajach pochodzenia i tranzytu. Należy odciążyć te ostatnie dzięki budowaniu zdolności w zakresie przyjmowania i ochrony na miejscu.

2.1.1.

EKES wyraża zadowolenie w związku z przesiedlaniem do UE osób wymagających międzynarodowej ochrony. Podkreśla apel poczyniony w opinii w sprawie Europejskiego programu w zakresie migracji (2), by państwa członkowskie stworzyły solidne systemy integracji w celu wspierania procesu przesiedlenia oraz by ułatwiono dostęp do rynku pracy, uznawanie kwalifikacji oraz szkolenie zawodowe i naukę języków.

2.1.2.

EKES popiera środki na rzecz przeprowadzanej jak najwcześniej, skutecznej i udanej integracji przesiedlonych osób w ramach przedłożonego dnia 7 czerwca 2016 r. planu działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich (3). Stoją one niemniej w sprzeczności ze statusem ochrony uzupełniającej, z uwagi na to, że państwa członkowskie muszą ponownie sprawdzać status danej osoby i bywa, że status uchodźcy nie zostaje przyznany. Tym samym istnieje ryzyko, że osoba wymagająca ochrony międzynarodowej zostanie wydalona lub odesłana do państwa trzeciego lub kraju pochodzenia.

2.2.1.

EKES popiera przewidzianą w art. 7 i 8 elastyczność w ustalaniu wspólnych kryteriów wyboru regionów lub państw trzecich, z terytorium których ma nastąpić przesiedlenie. Jednakże nie powinny mieć one zbyt wyłącznego charakteru ani zależeć od jakości skutecznej współpracy państwa trzeciego lub regionu w dziedzinie migracji i azylu, lecz od potrzeby ochrony osób. EKES odrzuca wszelkie przejawy dyskryminacji związanej z obraną przez daną osobę trasą bądź krajem pochodzenia oraz ze względu na rasę lub religię (art. 3 konwencji genewskiej).

2.2.2.

Odnośnie do stworzenia warunków do stosowania koncepcji „kraju pierwszego azylu” i „bezpiecznego kraju trzeciego” w odniesieniu do powrotu osób ubiegających się o azyl, EKES stwierdził już w opinii w sprawie unijnego wspólnego wykazu bezpiecznych krajów pochodzenia (4), że za wcześnie jeszcze na wyczerpujący wykaz, w związku z czym trzeba uzgodnić wykaz bezpiecznych krajów pochodzenia w oparciu o wspólne kryteria, np. zawarte w dyrektywie 2013/32/UE. Do oceny danego kraju należy stosować konkretne, praktyczne i precyzyjne wskaźniki, głównie z takich źródeł, jak UNHCR, EASO, Rada Europy, Europejski Trybunał Praw Człowieka i inne organizacje działające na rzecz praw człowieka. EKES apeluje, by koncepcje te w żadnym wypadku nie stosowały się do państw łamiących prawa człowieka i zasady praworządności. Ponadto kraj trzeci może zostać uznany za „bezpieczny” tylko po upewnieniu się, że przestrzega on zasady non-refoulement i ogólnie w pełni uznał i wdrożył konwencję genewską i protokół nowojorski z dnia 31 stycznia 1967 r. dotyczący statusu uchodźców i inne właściwe umowy.

2.2.3.

Niemniej zdaniem EKES-u Unia poprzez partnerstwa usiłuje przerzucić na państwa trzecie problematykę związaną z uchodźcami i własną odpowiedzialność za osoby wymagające ochrony, a także przekonać je dzięki zachętom materialnym do zatrzymania tych osób na granicach. W tym kontekście należy także przyjrzeć się kwestii zwiększenia w związku z nowymi umowami tempa readmisji obywateli państw trzecich i bezpaństwowców przebywających w nieuregulowany sposób na terytorium państw członkowskich. Wysiłki na rzecz ograniczenia liczby uchodźców wiążą się z ryzkiem, iż państwa trzecie zatrzymają na swoich granicach nowo przybywające osoby wymagające ochrony, wydalą je lub odeślą, łamiąc tym samym zasadę non-refoulement zapisaną w Karcie praw podstawowych, w konwencji genewskiej i w EKPC. EKES domaga się więc rygorystycznego stosowania przepisów prawa międzynarodowego i utworzenia skutecznych mechanizmów kontroli.

2.3.1.

EKES wzywa do oddzielenia programu przesiedleń od umów o partnerstwie. Należy więc skreślić wyrażenie w art. 4 lit. a) „oraz dalsze przemieszczanie się takich osób na terytorium państw członkowskich”. Zdaniem Komitetu kryteria wymienione w art. 4 lit. c) i d) (z wyjątkiem ppkt (iii)) stoją w sprzeczności z prawem do azylu i zapewnieniem ochrony przed zawracaniem, zagwarantowanymi w art. 18 i 19 Karty, i muszą zostać usunięte.

2.3.2.

EKES wzywa, zgodnie ze stanowiskiem UNHCR, by przepisy dotyczące readmisji zawierały gwarancję, że państwo trzecie bądź region w pełni uznało i wdrożyło konwencję genewską, dzięki czemu zapewniony zostanie dostęp do procedury oceny wniosków o ochronę zgodnie z konwencją.

2.3.3.

Komitet z zaniepokojeniem zauważa, że mechanizm powrotów ustanowiony na mocy oświadczenia UE–Turcja może doprowadzić do przekształcenia hotspotów w ośrodki detencyjne. Stanowiłoby to złamanie prawa do wolności i ochrony przed arbitralnym zatrzymaniem (art. 5 EKPC, art. 6 Karty). EKES wyraża więc najwyższe zaniepokojenie w związku z zatrzymaniami w celu wydalenia i powrotami, które mają miejsce na mocy oświadczenia UE–Turcja, oraz uważa, że należy przeprowadzić pilny przegląd obecnego mechanizmu powrotów, by zapewnić odpowiednią ochronę w jego ramach i w ramach nowych porozumień o partnerstwie.

2.3.4.

Komitet popiera w zasadzie nasilenie stosunków dyplomatycznych oraz środki finansowe i techniczne w ramach partnerstw z państwami trzecimi, takie jak budowanie lokalnych zdolności w zakresie przyjmowania i ochrony osób wymagających ochrony międzynarodowej, co służy rozwiązaniu kwestii związanych z uchodźcami w państwach trzecich i regionach. Działania te muszą być zgodne z konwencją genewską, EKPC i Kartą praw podstawowych. Również te środki w zakresie przesiedlenia czy ogólna pomoc rozwojowa nie mogą być uzależnione od porozumień w sprawie powrotu ani innych podobnych porozumień z państwami trzecimi. Takie umowy są sprzeczne z humanitarnymi celami tych działań.

2.4.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje szczególne uwypuklenie potrzeby ochrony kobiet i dziewczynek oraz dzieci i młodocianych, w tym małoletnich bez opieki, a także uwzględnienie osób połączonych więzami rodzinnymi, jako poszerzenie klasycznych kategorii przesiedleń. Popiera zwłaszcza troskę o jedność rodziny i uznanie za członka rodziny także rodzeństwa. Środki te powinny jednak mieć zastosowanie jedynie wtedy, gdy dobra rodziny nie daje się zagwarantować poprzez istniejące instrumenty łączenia rodzin, takie jak dyrektywa w sprawie łączenia rodzin z 2003 r. EKES podkreśla konieczność zachowania zasad równości i niedyskryminacji, które powinny stosować się bez uszczerbku do lit. a), b), c) i d).

2.4.2.

Niemniej Komitet krytycznie podchodzi do rozszerzenia kategorii o „osoby w trudnej sytuacji społecznej i ekonomicznej”, jeśli osoby te mają niskie dochody, niski status zawodowy czy niewielkie wykształcenie itp. Kategoria ta nie wymaga ochrony na mocy konwencji genewskiej i mogłaby prowadzić do dyskryminacji wobec osób wymagających ochrony międzynarodowej. Niemniej należy koniecznie stworzyć inne legalne sposoby dotarcia do UE oraz środki ukierunkowane na pomoc osobom w trudnej sytuacji społeczno-gospodarczej.

2.4.3.

Ogólnie rzecz biorąc, EKES zaleca przyjęcie od dawna obowiązujących kryteriów kwalifikowalności ustalonych przez UNHCR i tym samym wzmocnienie centralnej roli tego organu w procesie identyfikacji osób wymagających ochrony międzynarodowej.

2.5.1.

EKES odrzuca ogólne wyłączenie osób na mocy art. 6 ust. 1 lit. d) i f), gdyż zawarte tam postanowienia stoją w sprzeczności z podstawowym prawem do azylu. Obie litery muszą zostać usunięte, aby utrzymać integralność i wiarygodność instytucji azylu.

2.5.2.

Należy także zadbać o to, by art. 6 ust. 1 lit. c) stosowany był tylko z poszanowaniem zasady proporcjonalności. Ponadto ze względu na różne ramy prawne i różne interpretacje przepisów w poszczególnych państwach należy unikać, w kontekście kryteriów kwalifikowalności i wyłączenia, ogólnikowych sformułowań (jak np. w art. 6 ust. 1 lit. a) ppkt (ii) „popełniły one poważne przestępstwo”) bądź je skonkretyzować.

2.5.3.

Skorzystanie z podstawy opcjonalnego wyłączenia (art. 6 ust. 2) przewidującej, że państwa członkowskie mogą odmówić przesiedlenia obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, do których znajduje zastosowanie prima facie jedna z podstaw wyłączenia, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. a) lub b), wymaga jasnych i rozsądnych dowodów. W przeciwnym wypadku należy ją usunąć. Państwo członkowskie działające wyłącznie na podstawie podejrzenia naruszyłoby zasadę niedyskryminacji.

2.6.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje możliwość elastycznego reagowania na zmienność przepływów migracyjnych i okoliczności międzynarodowych. Apeluje jednak, zgodnie ze stanowiskiem UNHCR i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego (5), aby liczbę osób do przesiedlenia koniecznie traktować – inaczej niż w art. 7 – jako minimum oraz szacować ją na podstawie prognoz dotyczących przesiedleń, które co roku przedstawia UNHCR (6). Zdaniem EKES-u wyznaczony przez UNHCR poziom przesiedleń dla Europy, odpowiadający co najmniej 25 % potrzeb przesiedleńczych na świecie, jest odpowiedni.

2.6.2.

Komitet wyraża wątpliwości w związku z udziałem państw członkowskich we wdrażaniu rocznego planu przesiedleń. Są one uzasadnione w świetle dotychczasowego stanu wdrażania konkluzji Rady z dnia 20 lipca 2015 r., a także prowadzonego przez Komisję postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego z powodu niewdrożenia wspólnego europejskiego systemu azylowego (7) oraz w świetle sprawozdań Komisji z postępów w zakresie realizacji postanowień oświadczenia UE–Turcja (8).

2.6.3.

W art. 8 trzeba wyraźniej rozróżnić między ramami przesiedleń UNHCR a środkami na rzecz przesiedleń i innymi legalnymi sposobami dotarcia do Europy, jakie oferują UE, państwa członkowskie i inne zainteresowane strony. EKES co do zasady z zadowoleniem przyjmuje zinstytucjonalizowane w kontekście unijnych ram przesiedleń podejście obejmujące trzy strony, zgodnie z którym przesiedlenia powinny odbywać się za pośrednictwem UNHCR, UE i jej państw członkowskich oraz prywatnych podmiotów i podmiotów społeczeństwa obywatelskiego.

2.7.1.

Chociaż procedura przesiedleń przewidzianych w art. 10 i 11 musi odbywać się za zgodą obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, niemniej osoba, która odmówiła przesiedlenia do konkretnego państwa członkowskiego np. ze względów rodzinnych, społecznych lub kulturowych, nie może zostać pozbawiona prawa do przesiedlenia w innym państwie członkowskim.

2.8.1.

EKES przypisuje kluczową rolę UNHCR w identyfikowaniu obywateli państw trzecich i bezpaństwowców. UNHCR może otrzymywać wsparcie ze strony Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu, której cele i zadania muszą zostać jeszcze doprecyzowane przez Komisję, lub ze strony innych odnośnych organów międzynarodowych. EKES kwestionuje specjalne prawa przyznane np. w ramach oświadczenia UE–Turcja, które dają państwu trzeciemu, zamiast UNHCR, możliwość wyboru osób opuszczających kraj, gdyż nie daje to gwarancji przestrzegania praw podstawowych zapisanych w konwencji genewskiej, Karcie praw podstawowych i EKPC.

2.8.2.

Zgodnie z wnioskiem przesiedlenie powinno być preferowanym sposobem uzyskania ochrony międzynarodowej na terytorium państw członkowskich i nie powinno być dublowane przez procedurę azylową. Takie ograniczenia mogą naruszyć prawo do azylu osób wymagających ochrony. Trzeba zapewnić możliwość ubiegania się o azyl w inny sposób na terytorium państw członkowskich, w przeciwnym razie mogłoby to naruszać prawo i obowiązek osób wymagających ochrony międzynarodowej do ubiegania się o azyl w pierwszym kraju przyjmującym w UE.

2.8.3.

EKES zwraca uwagę na konflikt między integracją nowo przesiedlonych osób w państwie członkowskim a przyznaniem statusu ochrony uzupełniającej w ramach procedury przyspieszonej (art. 11). W państwie członkowskim przesiedlenia konieczne staje się bowiem powtórne zbadanie statusu uchodźcy danej osoby i status taki może zostać w pewnych wypadkach odrzucony. Nie należy więc przyznawać statusu ochrony uzupełniającej, zważywszy że procedura przyspieszona ma miejsce z uwagi na np. pilną potrzebę udzielania opieki medycznej. W przypadku obydwu procedur trzeba zbadać warunki przyznawania pełnego statusu uchodźcy (9).

2.9.1.

EKES zaleca, by roczny unijny plan przesiedleń Komisji został przygotowany z udziałem Komitetu Wysokiego Szczebla (wykraczając poza konsultacje), a jego wdrażanie miało charakter wiążący. Przewodniczyć temu organowi powinny wspólnie Komisja i Parlament w ścisłej współpracy ze społeczeństwem obywatelskim. EKES, jako przedstawiciel społeczeństwa obywatelskiego, powinien być członkiem Komitetu Wysokiego Szczebla lub co najmniej posiadać status stałego obserwatora lub status doradczy.

2.9.2.

EKES apeluje, by Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu, UNHCR i Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) również posiadały status stałych członków Komitetu Wysokiego Szczebla.

3.1.1.

Komitet powtórnie wzywa w tym miejscu państwa członkowskie Unii i międzynarodową wspólnotę państw do przyjęcia większej odpowiedzialności za osoby wymagające ochrony międzynarodowej, do większej solidarności z państwami trzecimi i regionami, do których lub z których przesiedlono ludzi, a także do natężenia wysiłków w zakresie przesiedlenia i dobrowolnego przyjęcia ludzi ze względów humanitarnych.

3.1.2.

Apeluje do UE i państw członkowskich o wypełnienie dotychczasowych zobowiązań w zakresie relokacji i przesiedlenia poczynionych w ramach decyzji Rady z lipca i września 2015 r. Należy przy tym lepiej uwzględnić ograniczone zdolności przyjmowania danego państwa członkowskiego, np. Grecji, a także poczynić większe wysiłki w celu stworzenia solidarnych ram przesiedleń w UE i wspólnego europejskiego systemu azylowego. Mając na uwadze szacunki UNHCR, według których 65,3 mln osób na świecie wymaga ochrony międzynarodowej, EKES zaleca wykazanie się większym zaangażowaniem i przesiedlenie rocznie znacznie więcej niż 20 tys. osób.

3.1.3.

Komitet zaleca państwom członkowskim bezzwłoczne zwiększenie obecności instytucjonalnej w krajach pochodzenia i tranzytu oraz umożliwienie ambasadom i konsulatom lub mającym powstać ośrodkom migracyjnym szybkie uznanie potrzeby ochrony międzynarodowej na podstawie dokumentacji UNHCR i zatwierdzenie przesiedlenia do państw członkowskich. Byłby to dodatkowy element przyczyniający się do rozwoju infrastruktury niezbędnej dla unijnych planów przesiedleń.

3.2.1.

EKES zaleca zinstytucjonalizowanie solidnego partnerstwa z UNHCR z racji jego wiedzy eksperckiej uznanej na szczeblu międzynarodowym. Dodatkowo można by nawiązać podobne partnerstwa z IOM i innymi uznanymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, takimi jak kościelna Komisja ds. Migracji w Europie (CCME) czy Europejska Rada ds. Uchodźców i Wypędzonych (ECRE). Komitet pragnie zachęcać państwa członkowskie do angażowania obywateli i organizacji społeczeństwa obywatelskiego na początkowych etapach na szczeblu lokalnym w celu uzyskania wsparcia lokalnych społeczności, co zwiększy szanse na udaną integracją przesiedlonych uchodźców.

3.2.2.

Należy także rozważyć alternatywne programy przyjmowania i finansowania kierowane przez jednostki, organizacje pozarządowe, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacje społeczne, czy inne zainteresowane grupy, z myślą o stworzeniu legalnych dróg przybycia do UE. Programy te mogą użytecznie uzupełniać europejski plan przesiedleń, w żadnym razie jednak nie mogą go zastępować. EKES pragnie tu zwrócić uwagę na godną naśladowania kanadyjską inicjatywę „Private Sponsorship of Refugees Programme”. Społeczeństwo obywatelskie, partnerzy społeczni i władze lokalne pełnią ważne funkcje sprzyjające integracji po zakończeniu przesiedlenia. Dlatego też powinny zostać jak najszybciej włączone w planowanie i podejmowanie decyzji w kontekście unijnych ram przesiedleń.

3.2.3.

Państwa członkowskie powinny regularnie oceniać prywatne programy przyjmowania i dopilnować przestrzegania praw podstawowych gwarantowanych w Karcie, EKPC i konwencji genewskiej oraz upewnić się, że programy te nie kierują się żadnymi innymi interesami. Osoby przesiedlone w ramach takich programów muszą spełniać warunki regulujące status uchodźcy. Otrzymują one ten sam status prawny w kraju przyjmującym co uchodźcy, którzy przybyli w ramach programów państwowych.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/46

Sprawozdawca:

Christian BÄUMLER

1.1.

Zdaniem Komitetu polityczne wytyczne Komisji Junckera słusznie wskazują na potrzebę stopniowego usprawnienia współpracy sądowej między państwami członkowskimi UE, tak aby mogła ona sprostać rosnącej liczbie mobilnych obywateli, którzy wstępują w związek małżeński i mają dzieci.

1.2.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż wniosek Komisji dąży do większego uwzględniania nadrzędnego interesu dziecka przy podejmowaniu decyzji dotyczących powrotów. EKES wspiera prawa dzieci i podkreśla, że ich poszanowanie we wszystkich obszarach polityki ma nadrzędne znaczenie. Dobro dziecka musi być kwestią najwyższej wagi.

1.3.

Pozytywnie ocenia fakt, że Komisja zaproponowała szereg zasadniczych zmian mających na celu zapewnienie skuteczniejszej procedury powrotu uprowadzonego dziecka. Zdaniem Komitetu może to również obejmować przyjęcie wspólnych minimalnych standardów, w tym jednolitego wykonywania orzeczeń.

1.4.

Zdaniem Komitetu opisana w art. 55 współpraca między organami centralnymi w sprawach specyficznych dla odpowiedzialności rodzicielskiej ma zasadnicze znaczenie; EKES popiera przekształcenie tych przepisów.

1.5.

Komitet pozytywnie ocenia fakt, że państwa członkowskie są zobowiązane do skoncentrowania jurysdykcji w ramach ograniczonej liczby sądów w sposób spójny ze strukturą ich odpowiednich systemów prawnych.

1.6.

EKES z zadowoleniem przyjmuje skonkretyzowanie terminu wydania wykonalnego zarządzenia powrotu oraz skrócenie do 18 tygodni procedury powrotu.

1.7.

EKES sądzi, że słusznie ograniczono do jednego razu prawo do odwołania w postępowaniu w sprawie powrotu.

1.8.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że sąd państwa pochodzenia może stwierdzić tymczasową wykonalność orzeczenia, nawet jeśli prawo krajowe nie przewiduje takiej możliwości.

1.9.

EKES jest zdania, że minimalne standardy dotyczące wysłuchania dziecka mogłyby pomóc zwiększyć akceptację orzeczeń.

1.10.

EKES popiera także zniesienie procedury exequatur. Niemniej zdaniem Komitetu należy utrzymać mechanizmy ochronne.

1.11.

EKES z zadowoleniem przyjmuje przyznanie sądowi państwa, do którego uprowadzono dziecko, możliwości zarządzenia pilnych środków ochronnych, jeżeli dziecku mogłaby grozić poważna szkoda.

1.12.

EKES popiera również fakt, że zgodnie z wnioskiem umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczej w innym państwie członkowskim musi zawsze odbywać się za zgodą państwa przyjmującego.

1.13.

EKES dostrzega potrzebę wyjaśnienia zakresu stosowania rozporządzenia Bruksela IIa. Nawet jeśli przyjmiemy „krajową” definicję małżeństwa, państwa członkowskie muszą przestrzegać art. 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. EKES proponuje uwzględnienie przestrzegania art. 21 w jednym z motywów rozporządzenia.

1.14.

Zdaniem Komitetu istnieje potrzeba uregulowania przepisów dotyczących sytuacji, w której jeden z małżonków nie pochodzi z Unii Europejskiej; EKES popiera podpisanie dwustronnych umów, przede wszystkim z państwami, które nie przystąpiły do konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę.

2.1.

Komisja Europejska przedstawiła 30 czerwca 2016 r. wnioski dotyczące reformy rozporządzenia Bruksela IIa, które stanowi podstawę współpracy sądowej w sprawach rodzinnych w UE. Rozporządzenie ustanawia jednolite zasady jurysdykcji w sprawach dotyczących rozwodu, separacji prawnej lub unieważnienia małżeństwa, a także w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej w sytuacjach transgranicznych. Ułatwia swobodny przepływ orzeczeń, dokumentów urzędowych i porozumień w Unii, określając przepisy dotyczące ich uznawania i wykonywania w innych państwach członkowskich. Rozporządzenie obowiązuje od dnia 1 marca 2005 r. we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem Danii.

2.2.

Dotycząca praw dzieci część rozporządzenia ustala kwestie związane z jurysdykcją międzynarodową w sprawach dotyczących dzieci w UE oraz reguluje uznawanie i wykonywanie orzeczeń w tej dziedzinie wydanych w innych państwach członkowskich. Ponadto w rozporządzeniu określono warunki powrotu dzieci bezprawnie uprowadzonych do innego państwa członkowskiego lub tam zatrzymanych. W tym względzie rozporządzenie wzmacnia mechanizm powrotu przewidziany w konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę.

2.3.

Szereg punktów rozporządzenia – które było już przedmiotem 24 orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości – ma zostać zmienionych. Obecny wniosek Komisji ma na celu dalsze usprawnienie rozporządzenia: ogranicza się on do części tekstu dotyczącej praw dzieci i nie dotyczy kwestii związanych z rozwodami.

2.4.

Zdaniem Komitetu polityczne wytyczne Komisji Junckera słusznie wskazują na potrzebę stopniowego usprawnienia współpracy sądowej między państwami członkowskimi UE, tak aby mogła ona sprostać rosnącej liczbie mobilnych obywateli, którzy wstępują w związek małżeński i mają dzieci.

2.5.

EKES zaznaczył już we wcześniejszych opiniach (1), że traktaty i Karta praw podstawowych gwarantują dostęp do sprawiedliwości i przestrzeganie praw podstawowych w UE, zwłaszcza prawa własności, równości wobec prawa, zakazu dyskryminacji, prawa do życia prywatnego i rodzinnego, prawa do wstąpienia w związek małżeński i założenia rodziny oraz prawa do rzetelnego procesu.

2.6.

Komisja dokonała przeglądu praktycznego zastosowania rozporządzenia i w przyjętym w kwietniu 2014 r. sprawozdaniu ze stosowania (COM(2014) 225) (2) uznała za konieczne wprowadzenie zmian do tego aktu. Przegląd został przeprowadzony w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT).

2.7.

Celem przekształcenia jest dalszy rozwój europejskiego obszaru wymiaru sprawiedliwości i praw podstawowych w oparciu o wzajemne zaufanie, zniesienie istniejących przeszkód w swobodnym przepływie orzeczeń sądowych zgodnie z zasadą wzajemnego uznawania oraz lepsza ochrona nadrzędnego interesu dziecka dzięki uproszczeniu i zwiększeniu skuteczności procedur.

2.8.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż wniosek Komisji dąży do większego uwzględniania nadrzędnego interesu dziecka przy podejmowaniu decyzji dotyczących powrotów. Nasilająca się migracja wymaga coraz więcej metod i struktur współpracy umożliwiających ochronę dzieci ponad granicami.

2.9.

Komitet pozytywnie ocenia fakt, że Komisja zaproponowała szereg zasadniczych zmian mających na celu zapewnienie skuteczniejszej procedury powrotu uprowadzonego dziecka. W sprawach o uprowadzenie dziecka przez jednego z rodziców wczesne podjęcie działań ma decydujące znaczenie dla powodzenia przewidzianej w rozporządzeniu procedury powrotu dziecka.

2.10.

Zdaniem Komitetu opisana w art. 55 współpraca między organami centralnymi w sprawach specyficznych dla odpowiedzialności rodzicielskiej ma zasadnicze znaczenie dla skutecznego wspierania rodziców i dzieci uczestniczących w postępowaniach o charakterze transgranicznym dotyczących spraw dzieci.

2.11.

Decydującym problemem jest niejasne brzmienie tego artykułu, w którym określono pomoc, jakiej mają udzielać organy centralne w sprawach specyficznych dla odpowiedzialności rodzicielskiej. Artykuł nie stanowi wystarczającej podstawy prawnej do podjęcia działań dla organów krajowych w niektórych państwach członkowskich.

2.12.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że we wniosku wyjaśniono, kto może wymagać od kogo i na jakich warunkach wsparcia bądź udzielenia informacji. Ponadto wyjaśniono, że sądy i organy zajmujące się ochroną dzieci mogą zwrócić się o pomoc do organów centralnych. Przekształcona wersja stanowi podstawę prawną dla organów zajmujących się ochroną dzieci, aby za pośrednictwem organów centralnych uzyskać niezbędne informacje z innych państw członkowskich.

2.13.

Komitet pozytywnie ocenia fakt, że państwa członkowskie są zobowiązane do skoncentrowania jurysdykcji w ramach ograniczonej liczby sądów w sposób spójny ze strukturą ich odpowiednich systemów prawnych. Opóźnienia w rozpatrywaniu spraw są spowodowane brakiem wyspecjalizowania w sądach zajmujących się pozwami lub wnioskami o powrót dziecka w różnych państwach członkowskich. W rezultacie sędziowie są mniej obeznani z odpowiednimi procedurami i przepisami i mają mniej okazji, by współpracować rutynowo z organami innych jurysdykcji w UE w sposób sprzyjający budowaniu wzajemnego zaufania.

2.14.

EKES z zadowoleniem przyjmuje skonkretyzowanie terminu wydania wykonalnego zarządzenia powrotu oraz skrócenie do 18 tygodni procedury powrotu.

2.15.

Zgodnie z wnioskiem organy centralne są zobowiązane do pracy w sześciotygodniowym terminie nad przyjęciem i rozpatrzeniem wniosku, zlokalizowaniem pozwanego i dziecka, popieraniem mediacji, a jednocześnie do upewnienia się, że nie opóźni to postępowania. Obecnie nie istnieją żadne ograniczenia czasowe dla organów centralnych.

2.16.

Oddzielny sześciotygodniowy termin przewidziano dla sądów pierwszej instancji oraz sądu apelacyjnego. Zdaniem EKES-u daje to sądom bardziej realistyczny termin w celu ochrony prawa pozwanego do rzetelnego procesu. EKES zwraca uwagę na konieczność zagwarantowania przestrzegania tych terminów w odnośnym porządku prawnym.

2.17.

Zdaniem EKES-u słusznie ograniczono do jednego razu prawo do odwołania w postępowaniu w sprawie powrotu. Większość konstytucji państw członkowskich gwarantuje tylko jedno odwołanie od decyzji podjętej na mocy prawa publicznego.

2.18.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że sąd państwa pochodzenia może stwierdzić tymczasową wykonalność orzeczenia, nawet jeśli prawo krajowe nie przewiduje takiej możliwości. Jest to przydatne w systemach, w których orzeczenie nie jest wykonalne, póki trwa odwołanie. Dzięki temu rodzic miałby kontakt z dzieckiem na mocy tymczasowo wykonalnego orzeczenia, podczas gdy druga strona prowadziłaby postępowanie odwoławcze.

2.19.

EKES popiera apel do sędziów o zbadanie, czy zarządzenie powrotu dziecka powinno być tymczasowo wykonalne. Opóźnienia w tej dziedzinie negatywnie wpływają na relacje między rodzicami i dzieckiem oraz na nadrzędny interes dziecka. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że wniosek zawiera szereg wyjaśnień w celu lepszego stosowania obowiązujących przepisów. We wniosku zobowiązano państwo członkowskie, w którym dziecko miało miejsce zwykłego pobytu bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem, do dokładnego rozważenia dobra dziecka przed wydaniem ostatecznego orzeczenia w sprawie pieczy nad dzieckiem, które może pociągać za sobą powrót dziecka. W związku z tym każde dziecko, które jest w stanie formułować swoje własne poglądy, ma prawo zostać wysłuchane, nawet jeżeli nie jest fizycznie obecne, z użyciem w stosownych przypadkach środków alternatywnych, np. wideokonferencji.

2.20.

EKES jest zdania, że minimalne standardy dotyczące wysłuchania dziecka mogłyby pomóc uniknąć odmowy uznania i wykonania orzeczenia bądź odmowy przyznania exequatur z innego państwa członkowskiego, a tym samym zwiększyć akceptację orzeczeń przez obywateli UE. Obejmuje to np. minimalny wiek, w jakim dziecko może zostać wysłuchane, lecz nie dotyczy kwestii proceduralnych, takich jak kto ma przeprowadzić wysłuchanie. Powinno (i musi) to pozostać w gestii państw członkowskich. Komitet zaleca, aby sędziowie wysłuchujący dzieci odbywali dodatkowe szkolenia z zakresu pracy z młodzieżą.

2.21.

EKES popiera także zniesienie procedury exequatur w przypadku wszystkich orzeczeń wydanych w danym państwie członkowskim (oraz dla dokumentów urzędowych i porozumień stron) dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. W odniesieniu do wykonania, które należy do kompetencji państw członkowskich, zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości stosowanie przepisów krajowych dotyczących wykonania nie może negatywnie wpływać na skuteczność rozporządzenia.

2.22.

Ponadto wymóg exequatur powodował średnio kilkumiesięczne opóźnienia i koszty sięgające 4 000 EUR dla obywateli UE (3).

2.23.

Niemniej zdaniem Komitetu należy utrzymać niektóre mechanizmy ochronne, w tym należyte doręczenie dokumentów, prawo stron i dziecka do bycia wysłuchanym, zwłaszcza w odniesieniu do sprzecznych orzeczeń, oraz przestrzeganie określonych przepisów proceduralnych dotyczących umieszczania dziecka w innym państwie członkowskim, zgodnie z art. 56 rozporządzenia Bruksela IIa.

2.24.

EKES z zadowoleniem przyjmuje przyznanie sądowi państwa, do którego uprowadzono dziecko, możliwości zarządzenia pilnych środków ochronnych, jeżeli dziecku mogłaby grozić poważna szkoda lub mogłoby się ono znaleźć w innej niedopuszczalnej sytuacji. Zatem sąd, przed którym toczy się postępowanie dotyczące powrotu, może zapewnić rodzicowi prawo kontaktu z dzieckiem, a decyzja ta będzie obowiązywać również w państwie członkowskim, w którym dziecko ma miejsce zwykłego pobytu, aż do czasu podjęcia przez sąd tego państwa ostatecznej decyzji.

2.25.

Komitet popiera fakt, że zgodnie z wnioskiem Komisji umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczej w innym państwie członkowskim musi zawsze odbywać się za zgodą państwa przyjmującego. Wymóg zgody gwarantuje, że dziecko będzie odpowiednio potraktowane w państwie przyjmującym. EKES zaleca ponadto, by dziecko było w pierwszej kolejności umieszczane w swojej rodzinie, a jeżeli to nie jest możliwe lub nie leży w najlepszym interesie dziecka, wtedy w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczej na poziomie społeczności lokalnej.

2.26.

Komitet odnotowuje, że według sprawozdania ze stosowania potrzeba kilku miesięcy na ustalenie, czy w danym przypadku wymagana jest zgoda. Jeżeli zgoda jest wymagana, trzeba wdrożyć procedurę konsultacji, która jest długotrwała, gdyż organy, do których skierowano wniosek, nie są związane żadnym terminem do udzielenia odpowiedzi. W rezultacie wiele organów wnioskujących zarządza umieszczenie dziecka w rodzinie lub placówce i wysyła je do państwa przyjmującego w trakcie procedury konsultacji lub zanim została ona rozpoczęta, gdyż uznaje, że jest to pilna kwestia, i ma świadomość, jak długo może trwać cała procedura. Prowadzi to do niepewności prawnej z punktu widzenia dziecka.

2.27.

Należy przewidzieć termin ośmiu tygodni na udzielenie przez wezwane państwo członkowskie odpowiedzi na wniosek. Przyspieszenie procedury służy dobru dziecka.

2.28.

EKES akceptuje fakt, że zgodnie z konwencją haską właściwy jest sąd państwa członkowskiego, w którym przebywa dziecko. Wskazuje, że w wypadku uprowadzenia dziecka najczęściej właściwym sądem będzie sąd osoby, która dopuściła się uprowadzenia. Komitet zwraca uwagę, że rozporządzenie Bruksela IIa już przewiduje bezpłatne ośrodki doradcze dla rodziców pochodzących z innego kraju niż kraj obecnego miejsca zamieszkania dziecka.

2.29.

EKES popiera przyjęcie wspólnych minimalnych standardów, w tym jednolitego wykonania orzeczeń, w celu przyspieszenia procedury powrotu.

3.1.

Zdaniem Komitetu istnieje potrzeba uregulowania przepisów dotyczących sytuacji, w której jeden z małżonków nie pochodzi z Unii Europejskiej. Migracja oraz globalna wymiana towarów i usług przyczyniają się do wzrostu liczby takich sytuacji. Komitet za niezbędne uważa podpisanie dwustronnych umów przede wszystkim z państwami, które nie przystąpiły do konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę.

3.2.

EKES dostrzega potrzebę wyjaśnienia zakresu stosowania rozporządzenia Bruksela IIa. Z wniosku Komisji nie wynika, czy rozporządzenie obejmuje nowe formy małżeństwa i rozwodu. Rozumienie małżeństwa jest domniemane, nie zdefiniowane. Nawet jeśli przyjmiemy „krajową” definicję małżeństwa, państwa członkowskie muszą przestrzegać art. 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który zakazuje dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. EKES proponuje uwzględnienie przestrzegania art. 21 w jednym z motywów rozporządzenia.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/51

Samodzielny sprawozdawca:

Ulrich SAMM

1.1.

EKES pragnie podkreślić, że technologia cyfrowa odgrywa coraz większą rolę w naszym życiu gospodarczym i społecznym. Należy nadać priorytetowy charakter znaczącym inwestycjom w infrastrukturę cyfrową, z myślą o utrzymaniu konkurencyjności oraz umożliwieniu powstawania nowych przedsiębiorstw i nowych miejsc pracy, zwłaszcza w kontekście inwestycji największych konkurentów Europy: Stanów Zjednoczonych i Azji.

1.2.

EKES przyjmuje z zadowoleniem komunikat oraz powiązane z nim inicjatywy UE dotyczące Europejskiego kodeksu łączności elektronicznej, Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC), planu działania w zakresie sieci 5G oraz programu wsparcia dla organów publicznych pragnących oferować bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi (WiFi4EU).

1.3.

Rozdrobnienie sieci dostawców w Europie oznacza, że potrzebne są wytyczne UE, które zapewniłyby spójną ogólnoeuropejską modernizację wspierającą jednolity rynek cyfrowy.

1.4.

EKES odnotowuje, że choć strategiczne cele na 2025 r. są ambitne, to ich realizacja jest realistyczna, mimo że w dużej mierze zależą one od finansowania krajowego (prywatnego i publicznego), przy czym finansowanie UE służyłoby do uruchamiania i koordynowania projektów. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie i wspieranie unijnej sieci biur kompetencji w zakresie łączności szerokopasmowej na szczeblu regionalnym/krajowym, która ułatwi administracji lokalnej stosowanie i wykorzystanie funduszy strukturalnych.

1.5.

EKES z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie systemu bonów, mające na celu ograniczenie kosztów i obciążeń administracyjnych, zwłaszcza dla małych społeczności oraz MŚP.

1.6.

EKES odnotowuje z zadowoleniem, że europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (EFSI) zapewniają znaczne środki finansowe na szybkie sieci szerokopasmowe. Ważną rolę odgrywa również Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS). EKES zaleca, by wzmocnić tę rolę przez wsparcie europejskich projektów na wielką skalę dotyczących szybkich sieci szerokopasmowych, obejmujących przy tym transeuropejską transportową sieć bazową, a także przez określenie odpowiednich ram finansowych i regulacyjnych.

1.7.

Całkowite korzyści gospodarcze i społeczne przejścia na łączność gigabitową zostaną osiągnięte jedynie pod warunkiem, że Europa będzie potrafiła zapewnić sieci dużej przepustowości na obszarach miejskich i wiejskich oraz dla całego społeczeństwa. Potrzebne są inwestycje publiczne, ponieważ same działania rynkowe nie wystarczą do objęcia siecią wszystkich obszarów oddalonych ani nie zagwarantują minimalnego dostępu cyfrowego najsłabszym członkom naszego społeczeństwa.

1.8.

EKES pozytywnie ocenia obecną sytuację w państwach członkowskich w odniesieniu do celów dotyczących szerokopasmowego internetu określonych w Europejskiej agendzie cyfrowej z 2010 r., służących za punkt odniesienia w krajowych lub regionalnych planach działania w dziedzinie sieci szerokopasmowych.

1.9.

Komitet z zadowoleniem odnotowuje inicjatywę bezpłatnego dostępu „WiFi4EU” dla wszystkich Europejczyków w miejscach publicznych, budynkach administracji publicznej, bibliotekach i szpitalach, a także na zewnątrz budynków. Inicjatywa ta powinna oferować wszystkim obywatelom możliwość darmowego połączenia internetowego opatrzonego taką samą tożsamością cyfrową w całej UE. EKES zaleca w szczególności stosowanie się do zapisów rozporządzenia eIDAS (1) o tożsamości cyfrowej, które oferuje gwarancje ochrony danych i bezpieczeństwa publicznego w obliczu niewłaściwego wykorzystywania tych usług (np. terroryzm).

2.1.

Łączność internetowa o bardzo dużej przepustowości to infrastruktura kluczowa dla przesyłu danych, podobnie jak drogi, linie kolejowe, porty i lotniska mają zasadnicze znaczenie dla transportu towarów i osób. Ponieważ przesył danych nabiera coraz większego znaczenia dla naszej gospodarki i życia społecznego, inwestowanie w tę infrastrukturę ma zasadnicze znaczenie dla naszego społeczeństwa z punktu widzenia utrzymania konkurencyjności oraz umożliwienia powstawania nowych przedsiębiorstw i nowych miejsc pracy.

2.2.

Łączność internetowa jest istotna dla jednolitego rynku cyfrowego. Strategia jednolitego rynku cyfrowego Komisji z maja 2015 r. stworzyła korzystne warunki i środowisko do budowy zaawansowanych sieci cyfrowych. EKES omówił znaczenie tych kwestii w kilku opiniach (2), (3).

2.3.

Oczekiwania dotyczące poprawy jakości łączności internetowej do 2025 r. są dobrze udokumentowane (np. w konsultacjach społecznych przeprowadzanych przez Komisję Europejską).

2.4.

Podstawowe łącza szerokopasmowe, do których mają obecnie dostęp niemal wszyscy Europejczycy, już nie wystarczają. W ciągu najbliższych 10 lat potrzebne będą sieci szerokopasmowe o bardzo dużej przepustowości (gigabitowe) z uwagi na ich różne zastosowania, takie jak internet rzeczy (głównie bezprzewodowy), przetwarzanie w chmurze, wysokowydajne systemy obliczeniowe i duże zbiory danych, telewizja nowej generacji lub rzeczywistość wirtualna i rozszerzona.

2.5.

Na jakość przesyłu danych wpływa nie tylko prędkość, lecz również opóźnienia i niezawodność. Znacznie mniejsze niż obecnie opóźnienia i wysoka niezawodność pozwolą na nowe zastosowania wymagające szybkiego sterowania ze sprzężeniem zwrotnym, takie jak kierowanie pojazdem połączonym i pojazdy sterowane automatycznie, chirurgia zdalna, Tactile Internet lub precyzyjna nawigacja.

2.6.

Komunikatowi COM(2016) 587 towarzyszy dokument roboczy służb Komisji SWD(2016) 300, w którym przedstawiono wizję europejskiego społeczeństwa gigabitowego w ramach trzech celów strategicznych na 2025 r.:

Wszystkie trzy cele są kluczowe dla wzrostu gospodarczego w Europie oraz dla tworzenia miejsc pracy, konkurencyjności i spójności.

3.1.

Europa musi stawić czoła modernizacji infrastruktury cyfrowej, którą przeprowadzają obecnie jej główni konkurenci w USA i Azji. Korzystny dla Europy jest fakt, że ceny detaliczne usług internetowych na naszym kontynencie są niższe dzięki większej konkurencji na rynku wewnętrznym; z kolei niekorzystna jest o wiele większa fragmentacja rynku dostawców usług sieciowych. Dlatego zdecydowanie potrzeba unijnych wytycznych, które zapewniłyby spójną, ogólnoeuropejską modernizację wspierającą jednolity rynek cyfrowy.

3.2.

W tym kontekście EKES przyjmuje z zadowoleniem komunikat i powiązane z nim inicjatywy UE, które omówił już w specjalnych opiniach w tej sprawie (4), (5), (6), (7):

System wsparcia dla organów publicznych pragnących oferować bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi.

3.3.

EKES odnotowuje, że cele dotyczące internetu szerokopasmowego wyznaczone w agendzie cyfrowej na 2010 r. przyjęto obecnie w państwach członkowskich i służą one za punkt odniesienia dla polityki w tych państwach. Wiele państw członkowskich rzeczywiście dostosowało do tych celów swoje krajowe lub regionalne plany w zakresie internetu szerokopasmowego.

3.4.

EKES przyjmuje również z zadowoleniem fakt, że cele te zostały potraktowane jako punkty odniesienia, zgodnie z zasadami i wytycznymi zarówno europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, jak i instrumentu „Łącząc Europę” (łączność szerokopasmowa w ramach instrumentu „Łącząc Europę”), jak również na mocy wytycznych dotyczących pomocy państwa w zakresie usług szerokopasmowych.

3.5.

Przedstawione w komunikacie cele strategiczne na 2025 r. wyznaczają harmonogram budowy europejskiej infrastruktury szerokopasmowej o dużej przepustowości. Wychodząc z założenia, że tempo inwestycji zostanie przyspieszone, wytyczono ambitne, lecz wciąż realistyczne cele:

przeprowadzenie, do dnia 1 lipca 2018 r., oceny wpływu na koszty finansowanych ze środków UE projektów dotyczących sieci szerokopasmowych oraz opublikowanie wytycznych w sprawie wspierania najlepszych praktyk.

3.6.

Społeczno-gospodarcze korzyści tej transformacji cyfrowej uda się osiągnąć w pełni jedynie pod warunkiem, że Europa zadba o powszechną budowę i uruchomienie sieci o bardzo dużej przepustowości na obszarach miejskich i wiejskich oraz w całym społeczeństwie. Działania rynkowe nie rozwiążą jednak wszystkich problemów. Chodzi w szczególności o następujące zagadnienia:

W związku z tym, aby osiągnąć te cele w całej UE i dla wszystkich Europejczyków, należy wdrożyć publiczne systemy wsparcia.

4.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie i wspieranie unijnej sieci biur kompetencji w zakresie łączności szerokopasmowej na szczeblu regionalnym/krajowym. Będą one miały zasadnicze znaczenie dla obszarów wiejskich i małych społeczności. Wesprą administrację lokalną w stosowaniu i wykorzystywaniu funduszy strukturalnych, przez zapewnienie najlepszych praktyk i doradzanie organom administracji lokalnej. Będzie to duży krok naprzód w zakresie rozwoju obszarów wiejskich.

4.2.

Unijne strategie i instrumenty są neutralne pod względem technologicznym. Powszechnie wiadomo jednak, że optymalne funkcjonowanie może zapewnić tylko światłowód. Dawne monopole (takie jak niemiecki Telekom) nie powinny utrudniać instalacji światłowodu, nadal inwestując w okablowanie miedziane.

4.3.

Tylko niektóre państwa, w tym Malta, Litwa, Belgia i Niderlandy, osiągnęły już prawie całkowite pokrycie siecią dostępową nowej generacji. W innych krajach pokrycie tymi sieciami jest bardziej ograniczone. Niektóre państwa członkowskie o słabiej rozbudowanej infrastrukturze zdołały nawet przeskoczyć pewne etapy postępu technologicznego. Instalacja światłowodu daje im przewagę.

4.4.

EDUROAM to opracowany w UE największy i najbardziej udany system roamingu oferujący bezpłatny dostęp do bezprzewodowego internetu dla naukowców. Oferuje on bezpłatny dostęp do sieci Wi-Fi milionom studentów i pracowników naukowych. EKES z zadowoleniem odnotowuje, że ten uwieńczony sukcesem projekt mógłby posłużyć za przykład inicjatywie „WiFi4EU” dotyczącej darmowego dostępu do internetu dla wszystkich Europejczyków w miejscach publicznych, budynkach administracji publicznej, bibliotekach i szpitalach oraz na zewnątrz budynków. Inicjatywa ta powinna oferować wszystkim obywatelom możliwość darmowej łączności internetowej charakteryzującej się taką samą tożsamością cyfrową w całej UE. EKES zaleca w szczególności stosowanie się do zapisów rozporządzenia eIDAS o tożsamości cyfrowej, które oferuje gwarancje ochrony danych i bezpieczeństwa publicznego w obliczu niewłaściwego wykorzystywania tych usług (np. terroryzm).

4.5.

Bony, które mają na celu wspieranie MŚP, będą wykorzystywane przez władze lokalne na pokrycie kosztów instalacji (okablowanie, anteny itp.). Przedsiębiorstwa instalacyjne będą je przesyłać do UE w celu otrzymania płatności. Oprócz zmniejszenia obciążeń i kosztów administracyjnych system ten umożliwi łatwe monitorowanie i realizowanie celów w zakresie dobrej jakości.

4.6.

EKES z zadowoleniem przyjmuje cel zapewnienia symetryczności łączy we wszystkich miejscach stanowiących siłę napędową rozwoju społeczno-gospodarczego, ponieważ będzie to miało zasadnicze znaczenie dla wielu przyszłych zastosowań.

4.7.

EKES domaga się utworzenia programu zapewniającego, by odbiorcy końcowi znajdujący się w szczególnie trudnej sytuacji mieli dostęp do wystarczającej i odpowiedniej łączności, umożliwiającej im społeczne i gospodarcze uczestnictwo we współczesnym społeczeństwie. Elementem takiego podejścia może być WiFi4EU.

4.8.

Zachęty regulacyjne dla dostawców usług sieciowych wspierające realizację celów COM(2016) 587 nie powinny kolidować z innymi ważnymi celami, takimi jak neutralność sieci.

4.9.

W perspektywie długoterminowej mieszkańcy obszarów wiejskich również powinni móc korzystać ze zdrowej konkurencji i swobody wyboru dostawcy usługi dostępu do internetu. Zatem środki regulacyjne powinny również zachęcać do takiej konkurencji.

4.10.

Technologia 5G nie tylko umożliwi nowe zastosowania mobilne, lecz posłuży też za technologię pomostową, która przyspieszy wprowadzenie bardzo szybkiej łączności na obszarach wiejskich. Jednakże tylko infrastruktura oparta na włóknie szklanym zapewni stabilność i niezawodną szerokość pasma niezbędną dla wielu nowych zastosowań.

5.1.

EKES z zadowoleniem odnotowuje wyraźny wzrost finansowania z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (EFSI) przeznaczonego na szybkie sieci szerokopasmowe, z 2,7 mld EUR w latach 2007–2013 do około 6 mld EUR w okresie 2014–2020. Oczekuje się, że większość tych inwestycji przybierze postać dotacji. Dzięki efektowi dźwigni wobec współfinansowania krajowego i/lub regionalnego oraz prywatnego oczekuje się, że w okresie programowania 2014–2020 w infrastrukturę szerokopasmową zainwestowanych zostanie 9–10 mld EUR. Będzie to miało zasadnicze znaczenie z punktu widzenia kluczowych inwestycji komercyjnych zapewniających szybką łączność internetową mieszkańcom obszarów wiejskich.

5.2.

Ważną rolę odgrywa również Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS). Rolę tę można by wzmocnić przez wspieranie zakrojonych na szeroką skalę projektów europejskich dla szybkich sieci szerokopasmowych, w tym w ramach sieci bazowej, przemysłowego przesyłu danych z prędkością rzędu kilku gigabajtów oraz przemysłu 4.0, a także dzięki udziałowi przedstawicieli DG CONNECT w komitecie sterującym EFIS. Komisja powinna również aktywnie dążyć do opracowania odpowiednich ram finansowych i regulacyjnych.

5.3.

Instrument „Łącząc Europę” w dziedzinie cyfrowej dysponuje budżetem w wysokości 150 mln EUR, aby wspierać rozwój nowoczesnej infrastruktury szerokopasmowej w oparciu o instrumenty finansowe zapewniane poprzez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Oczekuje się, że element instrumentu „Łącząc Europę” dotyczący sieci szerokopasmowych pozwoli uruchomić co najmniej 1 mld EUR na dodatkowe inwestycje za pośrednictwem specjalnego funduszu na rzecz sieci szerokopasmowych, co można by jeszcze uzupełnić środkami z EFIS.

21.4.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 125/56

Samodzielny sprawozdawca:

Jorge PEGADO LIZ

1.1.

EKES zgadza się z ogólnymi założeniami wniosku Komisji dotyczącego Europejskiego kodeksu łączności elektronicznej, jego celowością, podejściem do tematu i sposobem na ujednolicenie i horyzontalne przekształcenie czterech dyrektyw (dyrektywy ramowej, dyrektywy o zezwoleniach, dyrektywy o dostępie i dyrektywy o usłudze powszechnej), które łączy w jednej dyrektywie. Stanowi on okazję do uproszczenia obecnej struktury w celu zwiększenia jej spójności i dostępności, zgodnie z celem w zakresie sprawności regulacyjnej (REFIT).

1.2.

EKES wskazuje zwłaszcza na trudności związane z przekształceniem kilku dyrektyw i podkreśla doskonałą jakość przeprowadzonych po raz pierwszy prac prawnych, jednak zwraca uwagę na konieczność dokładnego przeglądu różnych wersji językowych w celu poprawy drobnych błędów redakcyjnych.

1.3.

Komitet popiera szeroko zakrojone cele wniosku idące w kierunku lepszej łączności internetowej z korzyścią dla wszystkich obywateli i przedsiębiorstw w ramach pakietu inicjatyw dążących do uatrakcyjnienia dla wszystkich przedsiębiorstw inwestycji w nowe infrastruktury wysokiej jakości w całej UE – zarówno na poziomie lokalnym, jak i ponad granicami.

1.4.

Niemniej ubolewa, że pominięto dyrektywę o prywatności, która powinna być dla obywateli dobitnym przykładem pozytywnych działań Unii w tej dziedzinie. Pozbawia to wniosek jednego z najważniejszych filarów gwarantujących najistotniejsze interesy użytkowników sieci i tym samym stanowi jego słaby punkt.

1.5.

Ubolewa także, że Komisja wybrała dyrektywę o różnych systemach harmonizacji, pozostawiając wiele istotnych dziedzin do decyzji państw członkowskich, co nie zapobiegnie rozdrobnieniu rynków. Komisja powinna była wybrać rozporządzenie, które jest bezpośrednio stosowane i gwarantuje wyższy poziom ochrony konsumentów, co przyczyniłoby się do większej integracji jednolitego rynku.

1.6.

Wśród głównych, zaaprobowanych przez Komitet aspektów proponowanego systemu, należy podkreślić zwłaszcza:

1.7.

Niemniej Komitet wyraża zastrzeżenia i uzasadnione obawy w związku z następującymi aspektami:

2.1.1.

W ramach strategii na rzecz jednolitego rynku cyfrowego (1) i w świetle ostatnich szybkich i głębokich zmian w strukturach rynku łączności elektronicznej oraz wyłonienia się wcześniej nieznanych podmiotów konkurujących z tradycyjnymi operatorami telekomunikacyjnymi, a także z uwagi na wzrost ilości i popularności treści internetowych, powstaje potrzeba przeglądu i aktualizacji ram regulacyjnych łączności elektronicznej z 2009 r., tak aby umożliwić obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z nieprzerwanego dostępu do internetu w warunkach uczciwej konkurencji. Zapewnienie lepszego dostępu do internetu wszystkim obywatelom i przedsiębiorstwom stanowiło główny cel wniosku Komisji opublikowanego dnia 14 września 2016 r. (2).

2.1.2.

Omawiany w niniejszej opinii wniosek jest częścią pakietu mającego na celu uatrakcyjnienie z punktu widzenia wszystkich przedsiębiorstw inwestycji w nowe, wysokiej jakości infrastruktury w całej UE, zarówno w wymiarze lokalnym, jak i transgranicznym. Pakiet ten obejmuje również wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) oraz komunikat Komisji „Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego”. Przedstawiono także plan działania na rzecz wdrożenia do 2018 r. usług 5G w całej UE oraz wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie promowania łączności internetowej w społecznościach lokalnych i miejscach publicznych –WIFI4EU.

2.1.3.

Wszystkie te instrumenty służą osiągnięciu trzech szeroko zakrojonych celów strategicznych dotyczących łączności w horyzoncie czasowym 2025 r.:

2.1.4.

Wniosek opiera się na art. 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i ma na celu stworzenie wewnętrznego rynku łączności elektronicznej oraz zapewnienie jego funkcjonowania. Wybrano opcję horyzontalnego przekształcenia czterech dyrektyw (dyrektywy ramowej, dyrektywy o zezwoleniach, dyrektywy o dostępie i dyrektywy o usłudze powszechnej), które łączy się w jednej dyrektywie. Uproszczono obecną strukturę w celu zwiększenia jej spójności i dostępności, zgodnie z celem w zakresie sprawności regulacyjnej (REFIT). Tym samym tworzy się rzeczywisty Europejski kodeks łączności elektronicznej.

2.1.5.

W zależności od podejmowanych kwestii wniosek przyjmuje różne formy harmonizacji prawodawstwa, począwszy od pełnej ukierunkowanej lub wybiórczej harmonizacji, np. w odniesieniu do ochrony praw użytkowników końcowych, aż po minimalną harmonizację uprawnień krajowych organów regulacyjnych na wysokim poziomie bądź maksymalną harmonizację kwestii związanych z widmem.

2.1.6.

Wniosek przygotowano w oparciu o szerokie konsultacje publiczne z zainteresowanymi podmiotami na przestrzeni 12 tygodni, fachowe ekspertyzy zewnętrzne PE i Rady oraz liczne badania szczegółowo określone i omówione w ocenie skutków, a także prace panelu ekspertów wysokiego szczebla utworzonego w ramach badania SMART 2015/0005.

2.1.7.

W omawianym wniosku Komisja stawia sobie następujące cele:

2.1.8.

Podsumowując, szereg zaproponowanych zmian, zwłaszcza dotyczących widma, usługi powszechnej, dostępu, użytkowników końcowych, numerów i zarządzania politycznego, ma na celu wprowadzenie jasnych przepisów, ułatwienie stronom zrozumienia przysługujących im praw i obowiązków oraz uniknięcie nadmiernych regulacji i obciążeń administracyjnych.

2.1.9.

Proponowane zmiany obejmują w szczególności następujące elementy: uproszczenie i ukierunkowanie geograficzne regulacji dostępu; stosowanie (gdy tylko możliwe) ogólnych zezwoleń zamiast indywidualnych zezwoleń na korzystanie z widma; wspieranie wtórnych rynków widma; zniesienie niektórych obowiązków dotyczących usługi powszechnej, takich jak konieczność udostępniania publicznych automatów telefonicznych i papierowych książek telefonicznych; ograniczenie zakresu stosowania usługi powszechnej; wyjaśnienie zakresu stosowania ram regulacyjnych i zniesienie wymogów w zakresie ochrony konsumentów, jeśli kwestie te są już objęte prawodawstwem horyzontalnym lub realizowane przez rynek; harmonizacja i uściślenie zasad numeracji i zarządzania nią w kontekście łączności maszyna-maszyna (M2M).

2.1.10.

Komisja zaproponowała także wzmocnienie roli krajowych organów regulacyjnych oraz BEREC w celu zapewnienia spójnego i przewidywalnego stosowania przepisów na całym jednolitym rynku cyfrowym, ograniczając tym samym fragmentację i obecne niespójności w celu promowania skutecznego zarządzania nowymi instytucjami (3).

2.2.1.

Komisja nie ograniczyła się jedynie do kodyfikacji, w ramach której treść różnych wcześniejszych dyrektyw (pozostająca bez zmian) włącza się w spójny i harmonijny instrument, jak to czyniła w większości przypadków. Wykorzystała raczej możliwość przyznaną jej na mocy porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 28 listopada 2001 r. (4), aby równocześnie z horyzontalną integracją różnych wcześniejszych aktów w jeden akt prawny wprowadzić gruntowne i istotne zmiany w systemie („zmiany merytoryczne”).

2.2.2.

W kontekście tego rodzaju uproszczenia, kodyfikacji i istotnych zmian systemu prawnego aktu legislacyjnego „normalny proces prawotwórczy Wspólnoty jest w pełni wykonywany” (art. 5 porozumienia). Wniosek o przekształcenie został przedłożony Komitetowi i spełnia szereg kryteriów i reguł wyraźnie określonych w punktach 6 i 7 porozumienia.

3.1.1.

Nie tylko ograniczenia wielkości opinii, lecz również sam charakter wniosku powodują, że EKES nie będzie wypowiadał się na temat zagadnień przejętych bez zmian z wcześniejszych aktów legislacyjnych, chyba że okaże się to absolutnie niezbędne dla zrozumienia niektórych poruszanych kwestii.

3.1.2.

W rzeczy samej, Komitet miał okazję wypowiedzieć się szczegółowo we wcześniejszych opiniach na temat wszystkich tych kwestii. Obecnie potwierdza jedynie zajęte tam stanowisko.

3.1.3.

W niniejszej opinii nie porusza się również aspektów dotyczących struktury i funkcjonowania BEREC, gdyż zostaną one dogłębnie zbadane w przygotowywanej równocześnie opinii.

3.2.1.

EKES pragnie pogratulować Komisji celowości podjętej przez nią inicjatywy, która jest w pełni uzasadniona ze względu na rynek, zmiany technologiczne i potrzebę ochrony prawnej użytkowników łączności elektronicznej. Wymaga to przekształcenia ram prawnych, aby obywatele mogli czerpać korzyści z nieprzerwanego dostępu do internetu, a przedsiębiorstwa działały w warunkach uczciwej konkurencji. Komitet z zadowoleniem przyjmuje także wybraną metodę przekształcenia, która jest bardzo odpowiednim instrumentem w kontekście REFIT, choć ubolewa, że Komisja rzadko z niej korzysta.

3.2.2.

Komitet pragnie również pogratulować Komisji w związku z formalnie właściwym wykonaniem trudnego zadania, jakim jest przekształcenie, co Komisja uczyniła ze skrupulatnym przestrzeganiem ustalonych zasad. Szkoda jednak, że Komisja nie opublikowała równocześnie „wyczyszczonej” wersji bardziej przyjaznej w odbiorze, co Komitet sugerował już wielokrotnie.

3.2.3.

EKES wyraża także poparcie dla ogółu nowych przepisów wprowadzonych we wniosku w sprawie nowego aktu legislacyjnego oraz dla sposobu, w jaki zostały one uzgodnione z innymi politykami wspólnotowymi – czy to z obowiązującym prawodawstwem w sektorze, czy też z przepisami z zakresu prawa konkurencji i horyzontalnymi przepisami w dziedzinie ochrony konsumentów.

3.2.4.

Niemniej, zdaniem Komitetu wybrana opcja – choć nie w pełni uzasadniona – szeroko zakrojonej i kompleksowej dyrektywy, która pozostawia sporo aspektów do decyzji krajowej, byłaby prostsza i niosłaby ze sobą większą pewność prawa, jeśli wybrano by rozporządzenie ramowe, bezpośrednio, natychmiastowo i jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich, co zresztą proponowała sama Komisja, a szczegółowe dyrektywy regulowałyby niektóre zagadnienia, przewidując różne poziomy harmonizacji w zależności od warunków rynkowych oraz charakteru zagadnień. Termin wyznaczony na przyjęcie dyrektywy (co najmniej 18 miesięcy), transpozycję (nie mniej niż 2 lata) i realizację przesuwa faktyczny moment jej wejścia w życie na najwcześniej 2021/2022 r.

3.2.5.

Z drugiej strony, pominięcie dyrektywy o prywatności (wniosek opublikowano dnia 10 stycznia 2017 r. – COM(2017) 10 final) – mimo że zrozumiałe ze względu na harmonogram prac legislacyjnych – będącej jedną z głównych i najważniejszych kwestii w pakiecie, stanowi słaby punkt wniosku pozbawionego w ten sposób jednego z najważniejszych filarów gwarancji najistotniejszych interesów użytkowników sieci. Przesunięto w odległą przyszłość dopasowanie obecnych regulacji poprzez przyszły instrument dotyczący prywatności, co stworzy większe trudności w transpozycji i wdrażaniu wszystkich środków.

3.2.6.

Pominięto również rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Unii (5) i pewne aspekty komunikatu Komisji „Promowanie współdzielenia zasobów widma radiowego na rynku wewnętrznym”, które mogłyby również zostać włączone do kodeksu (6).

3.2.7.

Wyraźnie widać, że wniosek nie odpowiada na wyrażone przez Radę dążenie do stworzenia „Europejskiego kodeksu praw użytkowników usług łączności elektronicznej”, którego celem byłoby „wprowadzenie na szczeblu UE prostego, przyjaznego użytkownikom narzędzia obejmującego wszystkie prawa użytkowników usług łączności elektronicznej w dziedzinie TIK (technologii informacyjno-komunikacyjnych) oraz ochrony konsumentów” (7), ani na intencję wyrażoną w agendzie cyfrowej, by „do 2011 r. opublikować Kodeks unijnych praw internetowych, który jasno i przystępnie podsumowywałby aktualne prawa użytkowników cyfrowych w UE” (8).

4.3.1.

Jeżeli chodzi o cele, Komitet zwraca uwagę, że dla ich osiągnięcia bardzo ważna jest współpraca między krajowymi organami regulacyjnymi a innymi właściwymi organami, a także między państwami członkowskimi i BEREC, mimo że preferowany przez niego model opisany w opinii w sprawie nowego statutu BEREC wygląda nieco inaczej.

4.3.2.

W tym kontekście szczególnie ważne jest podkreślenie ponownej definicji obowiązków krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów oraz BEREC, wymienionych w art. 3 ust. 2.

4.3.3.

Ważna jest też współpraca państw członkowskich (ze sobą nawzajem i z Komisją) w ramach Zespołu ds. Polityki Spektrum Radiowego, utworzonego decyzją Komisji 2002/622/WE, a także – na wniosek tych instytucji – z Parlamentem Europejskim i Radą, aby wspierać planowanie strategiczne i koordynację mechanizmów kształtowania polityki w zakresie widma radiowego w Unii.