30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/1

Sprawozdawca

Tony ZAHRA

1.1.

Mając na uwadze takie utrudnienia jak odległość, dostępność i wyspiarski charakter, EKES uważa, że należy dążyć do wprowadzenia korzystnego systemu podatkowego dla wysp, uwzględniającego szczególne wysiłki – w zakresie inwestycji, utrzymania i tworzenia miejsc pracy oraz przystosowywania godzin otwarcia placówek handlowych – poczynione w celu zmniejszenia następstw sezonowości.

1.2.

Mimo dużej odporności turystyki w czasach kryzysu i szybkiego ożywienia w sektorze, Komitet uważa, że ważne jest przeanalizowanie i wykorzystanie wyzwań i możliwości stojących przed turystyką wodną i morską, zwłaszcza w regionie Morza Śródziemnego, a to ze względu na jej duże znaczenie i znaczny wkład w gospodarkę Europy. W toku procesu oceny należy w odpowiednim stopniu wziąć pod uwagę porównywalność z konkurencyjnymi kierunkami turystycznymi. Kluczowe znaczenie mają inteligentniejsze przepisy i strategie polityczne oraz zmniejszanie obciążeń biurokratycznych dla MŚP.

1.3.

W regionie należy stworzyć i promować więcej tras obejmujących wiele kierunków turystycznych, wspierając przy tym wspólne/regionalne działania promocyjne państw członkowskich. EKES proponuje, by państwa członkowskie przyjęły solidne strategie marketingowe na rzecz dywersyfikacji i dostosowywania się do zmiennych preferencji i gustów klientów. Jednakże w tym procesie należy również ocenić różnice w przystępności cenowej dla obywateli, które mogą istnieć w odniesieniu do usług turystycznych oferowanych w tym sektorze.

1.4.

Ze względu na dużą zależność turystyki wodnej i przybrzeżnej od ekosystemów morskich ważne jest, by państwa basenu Morza Śródziemnego zintensyfikowały współpracę regionalną z myślą o ochronie tych ekosystemów. W tym kontekście Komitet opowiada się za połączeniem sił zachodnich śródziemnomorskich państw członkowskich i krajów trzecich, by wspólnie zająć się kwestią niebieskiego wzrostu (1) oraz niebieskiej i zielonej infrastruktury w celu odtworzenia zdegradowanych ekosystemów.

1.5.

Budownictwo i pozyskiwanie gruntów z morza na płytkim szelfie kontynentalnym powodują nieodwracalne zniszczenie podmorskich siedlisk. Szelf kontynentalny Morza Śródziemnego ma ograniczone rozmiary, dlatego należy chronić te strefy morskie przed tego rodzaju działaniami. W przypadku, gdy działania takie mają miejsce, należy również rozważyć środki wyrównawcze i utworzenie rezerwy.

1.6.

Rozwój turystyki wodnej i morskiej musi opierać się na zasadach zrównoważonego rozwoju. Wymaga to stworzenia operatywnego i wymiernego instrumentu. EKES zaleca opracowanie zharmonizowanego mechanizmu wskaźnika zrównoważonego rozwoju dla tego sektora, zwłaszcza w odniesieniu do państw i regionów wyspiarskich, które są w dużym stopniu zależne od działalności prowadzonej w strefie przybrzeżnej. Doskonałą platformą do realizacji tego celu mógłby być „Europejski System Wskaźników Turystycznych” opracowany przez Komisję Europejską.

1.7.

Opracowanie mechanizmu wskaźnika zrównoważonego rozwoju wymaga również zgromadzenia dokładnych danych gospodarczych. Branża turystyki jest niezwykle złożona i obejmuje zróżnicowane relacje między wieloma różnymi zainteresowanymi stronami. W tym celu można by opracować instrumenty gromadzenia względnych danych ekonomicznych przez ekstrapolację z modelu rachunku satelitarnego.

1.8.

Z uwagi na wpływ zmiany klimatu na środowisko morskie niezbędny jest dialog na temat innowacyjnych rozwiązań. Priorytet należy nadać szczególnym środkom w odniesieniu do terytoriów podatnych na zagrożenia. Komitet zwraca uwagę na opublikowany niedawno komunikat Komisji w sprawie międzynarodowego zarządzania oceanami i zawarty w nim pakiet 14 działań (2). Siódmy unijny program działań w zakresie środowiska do roku 2020 oraz unijne cele w zakresie dostosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków są skupione na sektorach infrastruktury, takich jak energia i transport, a także na konkretnych aspektach związanych z turystyką przybrzeżną i morską. Dodatkowo Europejski Bank Inwestycyjny ma przekazywać MŚP środki przeznaczone na inwestycje w turystykę i/lub inwestycje w regionach objętych celem konwergencji.

1.9.

W turystyce wodnej i morskiej istotny problem stanowi gospodarowanie odpadami, a sama turystyka generuje znaczne ilości odpadów. Według szacunków WWF zanieczyszczenie morza jest w ponad 80 % spowodowane działalnością prowadzoną na lądzie. Problem ten potęgują dodatkowo odpady wyrzucane do morza. Dlatego też obok skoordynowanego i skutecznego egzekwowania przepisów konieczne jest przyjęcie innowacyjnych środków pozwalających łagodzić problemy związane z odpadami. Komitet apeluje o zharmonizowane wdrażanie konwencji międzynarodowych, tak by wspierać budowanie zdolności w państwach trzecich.

1.10.

Ze względu na perspektywy wzrostu sektora, cały łańcuch gospodarki odpadami (począwszy od zbiórki aż do utylizacji) stanowi istotne wyzwanie, zwłaszcza na obszarach zamkniętych, takich jak wyspy. W tym kontekście EKES również zaleca utworzenie „koalicji na rzecz dziedzictwa przyrodniczego” obejmującej wyspy i obszary przybrzeżne oraz najważniejsze podmioty w obszarze środowiska naturalnego, takie jak fundacje i organizacje międzynarodowe, która miałaby zmienić wyspy i obszary przybrzeżne w liderów globalnych działań na rzecz czystego środowiska wspomaganych dzięki zintegrowanemu podejściu do turystyki.

1.11.

Inwestowanie w ludzi stanowi warunek wstępny zrównoważonego i konkurencyjnego wzrostu gospodarczego. Sektor ten nie przyciąga jednak wystarczającej liczby wykwalifikowanych pracowników, ponieważ nie jest atrakcyjny pod względem rozwoju kariery i długoterminowego zatrudnienia. Komitet zaleca opracowanie strategicznego planu działania szczególnie po to, by zapewnić i utrzymać stały napływ wykwalifikowanych pracowników zainteresowanych długoterminowym zatrudnieniem w tym sektorze. Taki plan działania musi zawierać konkretne propozycje oparte na naukowym i praktycznym podejściu, co pozwoli na zwiększenie atrakcyjności branży.

2.1.

Prezydencja maltańska zwróciła się do EKES-u o wydanie opinii rozpoznawczej w sprawie strategii dywersyfikacji turystyki wodnej i morskiej w szerszym kontekście innowacyjnych strategii na rzecz rozwoju bardziej konkurencyjnego środowiska w Europie ze szczególnym uwzględnieniem regionu Morza Śródziemnego.

2.2.

Turystyka jest silnym sektorem gospodarczym w skali światowej, który daje ogromne możliwości zatrudnienia i rozwoju gospodarczego, co zostało uznane w art. 195 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W 2014 r. udział sektora turystyki wyniósł ponad 1,6 bln EUR, czyli prawie 10 % całkowitego PKB w UE, a jego bezpośrednie, pośrednie i indukowane skutki zapewniły 25 mln miejsc pracy w UE (3). Podsektor morski turystyki został określony jako jeden z obszarów priorytetowych maltańskiej prezydencji UE. Opracowanie odpowiednich produktów turystycznych i usług morskich może się przyczynić do zwiększenia potencjału wzrostu gospodarczego na unijnych obszarach przybrzeżnych i wyspiarskich. W związku z tym konieczne jest określenie obecnych trendów i prognoz w celu uzyskania jaśniejszego obrazu innowacyjnych możliwości zgodnych ze specyficznym charakterem turystyki wodnej i morskiej.

2.3.

Turystyka wodna i morska to najważniejszy podsektor turystyki, jak również najważniejszy rodzaj działalności związanej z morzem w Europie. Sektor ten daje zatrudnienie prawie 3,2 mln osób, wytwarza łącznie 183 mld EUR wartości dodanej brutto (4) i posiada potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy i zrównoważonego „błękitnego wzrostu”. W celu promowania Europy jako wiodącego kierunku turystyki wodnej na świecie, infrastruktura turystyczna na wyspach i wybrzeżach Europy musi oferować użytkownikom odpowiednie i innowacyjne usługi, w tym dostępność, zapewniając jednocześnie zrównoważony rozwój społeczności lokalnych. Częścią tego sektora jest też „śródlądowa” turystyka wodna, uprawiana w wielu państwach członkowskich na jeziorach, rzekach itp., i należy ją uwzględnić w procesie przeglądu. Sektor ten jest także związany z przemysłem stoczniowym w zakresie budowy łodzi rekreacyjnych i statków wycieczkowych, gdzie Europa zajmuje istotną pozycję w gospodarce światowej.

3.1.

Na przestrzeni lat Komitet przyjmował opinie w sprawie polityki turystycznej w ujęciu ogólnym, a w szczególności turystyki wyspiarskiej i przybrzeżnej. Proponował opracowanie programów uczenia się przez całe życie, skierowanych zwłaszcza do osób w branży turystycznej na wyspach, oraz utworzenie międzyregionalnej szkoły na wyspie znajdującej się w dobrym strategicznie położeniu, opartej na koncepcji podobnej do programu Erasmus dla studentów i pracowników branży turystycznej.

3.2.

EKES uważa, że unijna definicja wysp jest nieodpowiednia i powinna zostać zmieniona, tak by uwzględniać nowe realia rozszerzonej Unii Europejskiej, która obejmuje wyspiarskie państwa członkowskie. Aby popularyzować Europę jako kluczowy kierunek turystyczny w skali światowej, zaleca także rozwój współpracy makroregionalnej (np. strategii na rzecz regionu Morza Adriatyckiego i Morza Jońskiego, strategii dla regionu Morza Bałtyckiego lub strategii na rzecz regionu Dunaju), aby rozwiązywać takie problemy jak dostępność. Wymaga to wysokiej jakości ciągłości terytorialnej zapewniającej połączenia komunikacyjne z wysp na kontynent.

3.3.

Ze względu na zmianę klimatu konieczne jest przyjęcie zdecydowanych środków dostosowawczych na rzecz odporności wysp na zmianę klimatu we wszystkich obszarach ich gospodarki. EKES zalecał wprowadzenie „testu zmiany dla wysp” dotyczącego takich kwestii jak energia i transport (infrastruktura i dostępność), podnoszący się poziom mórz, zmniejszenie różnorodności biologicznej i innych istotnych zagadnień.

3.4.

Gospodarki wysp w zbyt dużym stopniu uzależnione są od turystyki, głównie sezonowej, dlatego też konieczna jest dywersyfikacja. Komitet podkreślił, że traktowanie niebieskiej gospodarki jako niewyczerpanego źródła niewykorzystanego bogactwa i odwoływanie się w sposób uporczywy do niebieskiego wzrostu, który miałby być panaceum na wszystkie problemy gospodarki europejskiej, grozi zwiększeniem różnorakiej presji, której już podlegają wybrzeża i morza UE. W związku z tym w opracowywaniu i wdrażaniu środków nadrzędną zasadą musi pozostać długoterminowa stabilność.

3.5.

Przyjęty w 2014 r. komunikat Komisji pt. „Europejska strategia na rzecz większego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w turystyce przybrzeżnej i morskiej” (5) odnosi się do obecnych niedociągnięć i uchybień w ładzie administracyjno-regulacyjnym i tworzy ramy współpracy między organami publicznymi a partnerstwami publiczno-prywatnymi, m.in. przez tworzenie klastrów i zintegrowanych strategii terytorialnych. Z uwagi na specyfikę poszczególnych basenów morskich, w komunikacie zaproponowano 14 konkretnych działań dotyczących inwestycji przedsiębiorstw, dużego stopnia sezonowości, dywersyfikacji produktów i innowacji, łączności, dostępności, poprawy infrastruktury, rozwoju umiejętności i ochrony środowiska morskiego. Realizacja planu działania trwa (6).

4.1.1.

Przez lata zrobiono wiele, aby zwrócić uwagę decydentów i zainteresowanych stron na wysokim szczeblu na związek między oceanem a klimatem. Doprowadziło to do uwzględnienia oceanów w porozumieniu paryskim z 2015 r. oraz do opracowania specjalnego sprawozdania na temat oceanów przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC). Ze względu na tego rodzaju wysiłki konieczne jest wspieranie wdrażania porozumienia paryskiego, w tym wzmocnienie zdolności technicznych państw członkowskich w zakresie opracowywania ścieżek technologicznych z myślą o niskoemisyjnej przyszłości.

Transport morski odpowiada za ok. 2,5 % światowych emisji gazów cieplarnianych. UE wzywa do globalnej strategii ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z międzynarodowej żeglugi morskiej, ale do roku 2050 prognozowany jest znaczny wzrost emisji pochodzących z żeglugi. Według drugiego studium IMO (Międzynarodowej Organizacji Morskiej) na temat emisji gazów cieplarnianych, zużycie energii przez statki i ich emisje CO2 można zmniejszyć nawet o 75 %, stosując konkretne rozwiązania i wdrażając istniejące technologie. Wiele z tych rozwiązań jest opłacalnych i oferuje korzyści netto, jako że wszelkie koszty operacyjne lub nakłady inwestycyjne zwracają się w formie niższych rachunków za paliwo. Takie redukcje można uzyskać wdrażając nowe innowacyjne technologie.

4.1.2.

Biorąc pod uwagę wyjątkową różnorodność biologiczną Morza Śródziemnego, stanowi ono w tym zakresie jeden z najważniejszych regionów na świecie, ale także region, który w stopniu większym niż inne regiony jest narażony na skutki zmiany klimatu. Prowadzona na szeroką skalę turystyka przybrzeżna stanowi jedną z głównych przyczyn szkód ekologicznych w tym regionie. Jednak region Morza Śródziemnego posiada też wysoką wartość przyrodniczą, zatem ma on decydujące znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Z tego względu niezbędna jest współpraca regionalna z myślą o ochronie ekosystemów morskich. W ramach realizowanego przez Unię Europejską instrumentu finansowego LIFE+ wspierane są cele wspólnotowej strategii ochrony różnorodności biologicznej i oferowana jest możliwość finansowania innowacyjnych przedsięwzięć dotyczących turystyki przybrzeżnej i morskiej.

4.1.3.

Istotnym problemem sektora jest gospodarka odpadami, zwłaszcza na wyspach, które poddawane są dużym wahaniom sezonowym. Większość wysp z trudnością radzi sobie z dużą liczbą odwiedzających w okresach nasilonego ruchu turystycznego, dlatego też potrzebne są ogromne inwestycje w zapewnienie odpowiednich stacji uzdatniania wody lub oczyszczalni ścieków. Dzięki zawarciu Konwencji o różnorodności biologicznej dysponujemy globalnie uznawanymi ramami działania, pozwalającymi zwalczać zagrożenia dla dziedzictwa naturalnego, począwszy od rozwiązania kwestii odpadów morskich i mikrodrobin plastiku, po ustawiczne ograniczanie i zakaz używania jednorazowych worków z tworzyw sztucznych.

4.1.4.

W wielu różnych badaniach i sprawozdaniach podkreślono, że podjęcie proekologicznych działań jest opłacalne dla europejskiego sektora turystyki przybrzeżnej. UE musi zachęcać państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków w zakresie wdrażania praktyk ekoturystycznych i wprowadzania ekologicznych programów łagodzących skutki zmian klimatu. Działania te powinny być wspomagane przez promocję ekoturystyki jako segmentu wspierającego turystykę morską.

4.1.5.

Ze względu na te wyzwania coraz ważniejszy staje się rozwój turystyki wodnej i morskiej zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zrównoważoność musi być jednak oparta na sprawnym i mierzalnym modelu, który ustanawia system wskaźników pozwalających na monitorowanie i rejestrowanie działań i zmian w dziedzinie turystyki morskiej, zwłaszcza w państwach i regionach wyspiarskich. Ośrodki turystyczne powinny także zastanowić się nad ustanowieniem progów natężenia ruchu turystycznego, których przekroczenie skutkuje wystąpieniem szeregu problemów niekorzystnie wpływających na ten sektor oraz jego długofalowy zrównoważony charakter. Tymi progami są w szczególności:

4.1.6.

„Europejski System Wskaźników Turystycznych” opracowany przez Komisję Europejską w 2013 r. i zmieniony w 2016 r. (7), jest dobrowolnym instrumentem zarządzania, w którym określono zestaw podstawowych wskaźników, aby pomóc kierunkom turystycznym monitorować i mierzyć własne wyniki w zakresie zrównoważonej turystyki.

4.1.7.

Najbardziej wartościowym źródłem w tym względzie jest Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA), dostarczając informacji, danych statystycznych i porad, które mają kluczowe znaczenie w procesie ustalania zasad zrównoważonego rozwoju.

4.1.8.

Należy odnieść się również do opinii EKES-u „Inteligentne wyspy”, zwłaszcza jeśli chodzi o stosowanie najlepszych praktyk.

4.1.9.

Kolejnym cennym zasobem w osiąganiu tego celu może być projekt „Śledzenie operacji europejskich w ekosystemach morskich” [„Tracking European Operations for Maritime EcoSystems”] zrealizowany dzięki platformie ERA-LEARN 2020 (działania wspierające – CSA) i finansowany z programu „Horyzont 2020”.

4.1.10.

Wiele organizacji i instytucji wnosi wkład w proces ochrony środowiska; są to na przykład WWF, Ocean & Climate Platform, Konferencja Peryferyjnych Regionów Nadmorskich Europy (KPRNE), Greenpeace oraz różne struktury ONZ, które działają wspólnie z różnymi strukturami UE oraz prowadzą ścisłą współpracę z rządami oraz zainteresowanymi stronami z sektora publicznego i prywatnego. Jeśli mamy podążać drogą prowadzącą do sukcesu, proces ten musi być kontynuowany.

4.1.11.

Zdrowe ekosystemy morskie oraz chronione obszary przybrzeżne/wyspiarskie na różne sposoby przyczyniają się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Turystyka i rolnictwo, rybołówstwo oraz akwakultura i leśnictwo to kluczowe sektory wywierające duży wpływ na uwzględnianie aspektu różnorodności biologicznej i mające istotne znaczenie dla tego procesu. Kolejne powiązane kwestie, które wymagają szczególnej uwagi, to zrównoważona produkcja żywności i bezpieczeństwo żywnościowe. Polityka sektorowa przyczyniająca się do zachowania różnorodności biologicznej musi być rozwijana w obrębie zintegrowanych ram. W kwestii ekosystemów morskich EKES zwraca uwagę na dyrektywę w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich (PPOM) (8), a także na konwencję barcelońską z 1995 r. (9)

4.1.12.

Zanieczyszczenia mórz często pochodzą z nieoczyszczonych ścieków i rolnictwa, ale ekosystemom morskim zagrażają również nadmierne połowy komercyjne, wycieki ropy naftowej i innych substancji niebezpiecznych, a także wprowadzanie gatunków obcych. Także niewłaściwe odprowadzanie wody balastowej może mieć znaczny wpływ na środowisko naturalne (10). Ekosystemy morskie są istotnym źródłem różnorodności biologicznej. Unia Europejska podejmuje liczne działania, aby osiągnąć dobry stan środowiska morskiego, tak by do 2020 r. zwiększyć odporność ekosystemów na zmianę klimatu w europejskich wodach morskich. Wymaga to ścisłej współpracy między wszystkimi zainteresowanymi stronami.

4.1.13.

W tym kontekście strategiczne znaczenie ma wybór instrumentów wykonawczych, co pozwala zapewnić, że wszystkie sektory gospodarki skorzystają z nowych możliwości tworzonych przez zdrowe ekosystemy. Jednocześnie do zapewnienia, aby turystyka weszła w zakres ogólnego pojęcia dobrej administracji, niezbędna jest przejrzystość, odpowiednie konsultacje i odpowiedzialność. Jak wskazano w Konwencji o różnorodności biologicznej (11), efektywne gospodarowanie zasobami i gospodarka o obiegu zamkniętym stanowią warunki wstępne osiągania postępów i zrównoważenia w tej dziedzinie.

4.1.14.

Należy opracować strategie zwiększenia świadomości, by poprawić stopień przestrzegania przepisów, wykorzystując zachęty do działań w dziedzinie czystej turystyki wodnej i morskiej (również w powiązanych branżach, takich jak żeglarstwo, rybołówstwo, zaopatrzenie w żywność itp.). W tym kontekście konieczne jest opracowanie kompleksowych międzysektorowych programów szkoleniowych mających na celu realizację złożonych i zrównoważonych celów; z kolei sieć odpowiednich obszarów turystycznych pozwoliłaby na wymianę danych i dobrych praktyk.

4.1.15.

Europa musi dobrze wykorzystywać swoje zasoby naturalne oraz promować najlepsze miejsca, gdzie przyroda i planowanie przestrzenne obszarów przybrzeżnych i morskich znajdują się w równowadze. Ponieważ strefa przybrzeżna ma strategiczne znaczenie dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa, działania służące rozwiązywaniu problemów w tych obszarach muszą stanowić część zintegrowanej polityki zrównoważonego rozwoju, w ramach której szczególne znaczenie przypadnie planowaniu przestrzennemu, równowadze między wykorzystywaniem energii ze źródeł odnawialnych a pozostałą działalnością w strefie przybrzeżnej i przestrzeganiu zasad urbanistyki (12). Koniecznie należy zadbać o jak najlepsze wdrożenie przez państwa członkowskie dyrektywy w sprawie PPOM. Jako że ta dyrektywa nie dotyczy obszarów przybrzeżnych, można by ponownie odnieść się do konwencji barcelońskiej, którą opatrzono Protokołem w sprawie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną.

4.2.

4.2.1.1.

Obecna sytuacja wymaga przeprowadzenia odpowiedniej oceny po upływie określonego dla państw członkowskich na 18 stycznia 2016 r. terminu zmiany przepisów krajowych i transpozycji dyrektywy 94/25/WE w sprawie rekreacyjnych jednostek pływających w wersji zmienionej dyrektywą 2003/44/WE. Dyrektywa ta została uchwalona w celu promowania zrównoważonego rozwoju tego sektora i zmniejszenia liczby wypadków jednostek pływających na morzu przez wprowadzenie standardowych wymogów dotyczących bezpieczeństwa użytkowników oraz emisji spalin i hałasu.

4.2.1.2.

Te europejskie ramy prawne mają na celu usunięcie występujących między państwami członkowskimi różnic, które grożą utrudnieniem poruszania się w obrębie UE. Proces obowiązkowej harmonizacji przyniósł wiele wyzwań, które należy niezwłocznie zidentyfikować i przeanalizować, ponieważ wyraźnie widać, że na szczeblu Unii Europejskiej wciąż nie osiągnięto jednolitości w odniesieniu do wymogów. Brak jest koordynacji i jednolitości, czego przykładem są odmienne krajowe systemy szkolenia kapitanów statków (13). Nieskuteczne i niewłaściwe zarządzanie tymczasowym procesem transpozycji może przynieść efekty odwrotne do zamierzonych i potencjalnie wpłynąć na konkurencyjność branży żeglugi rekreacyjnej oraz wywołać skutki przeciwne do celów określonych w odniesieniu do turystyki wodnej i morskiej.

4.2.2.1.

W ostatnich latach różne podsektory tej branży doświadczały zmienności popytu oraz wahań występujących w całej branży turystycznej, na co wpływ miała także sytuacja gospodarcza panująca w krajach pochodzenia turystów. Następstwa niedawnych zamachów terrorystycznych w Europie i wzrost innych zagrożeń terroryzmem bez wątpienia będą miały wpływ na turystykę. Na przestrzeni lat turystyka okazała się być jednak niezwykle odporna, nawet w bardzo trudnych czasach, czego przykład stanowi szybkie ożywienie po kryzysie gospodarczym lat 2008–2009 i następujących po nim licznych kryzysach.

4.2.2.2.

Wysokiej jakości produkty i usługi turystyczne nabierają coraz większego znaczenia; konieczna jest innowacyjność, a inwestycje muszą być gwarantowane. Trzeba zwrócić uwagę na dywersyfikację i ulepszanie produktów w całym łańcuchu wartości. Takie postępowanie może zdynamizować turystykę wodną i morską oraz w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy atrakcyjności potencjalnych kierunków turystycznych. W ten sposób będziemy także mogli dostosować się do zmieniających się zachowań konsumenckich oraz do zmian demograficznych wpływających na modele podróżowania.

4.2.2.3.

Klienci nabierają coraz większej odwagi i są bardziej skłonni korzystać z nowych rodzajów transportu i poszukiwać nowych doświadczeń. Zaproszenie do stworzenia tras wodnych promujących turystykę wodną, które zostało niedawno opublikowane przez Komisję i którego budżet wynosi 1,5 mln EUR, stanowi krok we właściwym kierunku. Inicjatywa ta pomoże w promowaniu powiązania z innymi sektorami gospodarki oraz w przyciągnięciu gości o specjalnych zainteresowaniach, takich jak gastronomia, kultura czy rekreacja.

4.2.2.4.

W ramach swoich kompetencji Komisja podejmuje działania wspierające konkurencyjność i zrównoważony charakter sektora turystyki, co także może korzystnie wpłynąć na rozwój turystyki wodnej i morskiej.

4.2.2.5.

Jednym z takich działań jest program COSME, z którego w ciągu ostatnich sześciu lat wspierano rozwój i promocję ponadkrajowych produktów turystyki tematycznej w takich dziedzinach, jak: turystyka morska, turystyka kulturalna, turystyka gastronomiczna, sportowa i uzdrowiskowa (14). Inicjatywa EDEN również kieruje uwagę na mniej znane kierunki turystyczne, które wykazały się doskonałymi wynikami w zrównoważonym rozwoju turystyki (15). W edycji z 2010 r. skoncentrowano się na miejscowościach leżących na wybrzeżach, nad rzekami i jeziorami, promujących innowacyjne podejście do swojej oferty turystyki wodnej.

4.2.2.6.

Regiony mogą również korzystać z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (16), jeśli chodzi o inwestycje w modernizację obszarów przybrzeżnych, przystani i portów, a także w zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego na obszarach przybrzeżnych, jeżeli takie inwestycje przyczyniają się do realizacji istotnych celów tematycznych i stanowią element strategii terytorialnej. Komisja opublikowała również przewodnik (17) zawierający kompleksowy przegląd możliwości finansowania sektora turystyki przez UE. Podmioty turystyki przybrzeżnej i morskiej mogą ubiegać się o odpowiednie fundusze z tych różnych programów.

4.2.2.7.

Efekt powiązania i promowania tych usług można osiągnąć przez tworzenie klastrów produktów i usług, które są w stanie wzbogacić ofertę dla odwiedzających, np. poprzez kierowanie ich zainteresowania na wszechstronną ofertę preferowanych produktów i usług, które będą się im wydawały szczególnie atrakcyjne. Koncepcja tworzenia klastrów staje się w turystyce coraz bardziej popularna, co wiąże się z oferowaniem specjalistycznych produktów i usług turystycznych. Ukierunkowane działania marketingowe umożliwiają wykorzystywanie dowolnych środków (zwłaszcza cyfrowych) pozwalających na bezpośrednie docieranie do wszystkich potencjalnych gości z myślą o stworzeniu bezpośredniego powiązania między tymi gośćmi a danym kierunkiem turystyki.

4.2.3.1.

W opinii w sprawie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w turystyce przybrzeżnej i morskiej (18) Komitet stwierdził, że zaproponowane działania dotyczące przeprowadzenia badania potrzeb szkoleniowych oraz stworzenia w ramach portalu EURES komórki „niebieskich” miejsc pracy są ważne, lecz istotne są również działania Komisji z zakresu rozpowszechniania informacji i zwiększania świadomości w państwach członkowskich, tak by uwzględniły one dostępne wyniki badania w swoich krajowych strategiach politycznych dotyczących szkolenia. Szkolenia powinny być ukierunkowane zarówno na pracowników, jak i na pracodawców, a także na instytucje związane z turystyką. Szkolenia powinny też obejmować zwiększanie świadomości na temat znaczenia turystyki, europejskiego dziedzictwa i środowiska. Musi to figurować kształceniu obowiązkowym, tak by młodzi ludzie uczyli się o tym od najmłodszych lat.

4.2.3.2.

Komisja podjęła wiele inicjatyw w celu rozwijania umiejętności w zakresie turystyki, korzystnych także dla niebieskich miejsc pracy. Jedną z nich jest „Nowy europejski program na rzecz umiejętności” (19), ważny dokument strategiczny, który zawiera plan działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności. Wskazano w nim turystykę jako jeden z sześciu sektorów pilotażowych do realizacji określonych działań opartych podejściu branżowym. W związku z tym pod koniec stycznia 2017 r. opublikowano zaproszenie do składania wniosków w ramach funduszu programu Erasmus +, z budżetem w wysokości 4 mln EUR. Z funduszu wspierane będzie utworzenie platformy kluczowych zainteresowanych stron sektora (w tym przedstawicieli branży i organizatorów kształcenia), którzy zaproponują działania i zalecenia na następne 5–10 lat. Platforma będzie analizować główne tendencje i potrzeby w zakresie umiejętności w sektorze, opracowywać konkretne działania w celu zaspokojenia krótko- i średnioterminowych potrzeb w zakresie umiejętności, aktualizować profile zawodowe i nowe programy nauczania, promować atrakcyjność sektora, a także zachęcać do mobilności studentów i osób poszukujących pracy.

4.2.3.3.

W marcu 2017 r. w ramach COSME zostanie również opublikowane zaproszenie do składania wniosków z budżetem w wysokości 800 tys. EUR, by wspierać działania promujące wizerunek pracy w turystyce. Działania będą obejmować kampanie uświadamiające dotyczące istniejących już inicjatyw i narzędzi rozwoju umiejętności w turystyce, oraz dotyczące wizerunku pracy w turystyce, przez dostarczanie materiałów pomocniczych, wywiady i seminaria internetowe prezentujące pozytywne aspekty pracy w turystyce (tj. pracy w środowisku międzynarodowym, dynamicznej, na czasie). Działania będą ukierunkowane na przedsiębiorstwa turystyczne (w tym MŚP) i przedsiębiorstwa typu start-up, a także studentów i osoby poszukujące pracy.

4.2.4.1.

Branża turystyki wodnej i morskiej jest niezwykle złożona i obejmuje zróżnicowane relacje między wieloma różnymi zainteresowanymi stronami. Poszczególne rodzaje działalności gospodarczej, które łącznie składają się na tę branżę, znacząco się między sobą różnią. Informacje statystyczne dotyczące turystyki morskiej i przybrzeżnej w państwach członkowskich nie zawsze są łatwo dostępne, a metody ich gromadzenia mogą być odmienne w poszczególnych państwach. Może to prowadzić do uzyskiwania niespójnych danych, a przez to wartości liczbowych, które mogą nie przedstawiać precyzyjnych wyników. Z uwagi na znaczenie tego sektora dla gospodarki europejskiej spójne i precyzyjne dane są absolutną koniecznością. Dzięki nim wszystkie podmioty w obrębie sektora będą mogły też dokładniej zrozumieć i poznać dynamikę sektora turystyki wodnej oraz jej wpływ na wyniki gospodarcze UE. Potrzebne narzędzie może sektorowi zapewnić metoda rachunku satelitarnego turystyki (20). Dane gospodarcze uzyskane za pomocą tego systemu mogą być połączone ze zbieraniem innych ważnych danych, które łącznie mogą stanowić „mechanizm wskaźnika zrównoważonego rozwoju”. Wiele państw członkowskich zna już to narzędzie, co ułatwi proces.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/9

Sprawozdawca:

Stefano MALLIA

1.1.

UE musi podjąć większe wysiłki, by uświadomić sobie wyjątkowy charakter wyzwań, przed którymi stoją wyspy. Takim wyzwaniom nie da się zaradzić wyłącznie za pomocą polityki spójności.

1.2.

Wyspy borykają się z wieloma utrudnieniami strukturalnymi, których skutkiem są często niesprzyjające warunki prowadzenia działalności gospodarczej. EKES jest przekonany, że polityka w kluczowych dziedzinach, takich jak jednolity rynek, konkurencja, transport, rozwój obszarów wiejskich i rybołówstwo, a także inicjatywy i programy UE wspierające politykę w dziedzinie kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu muszą być realizowane z większą dozą elastyczności, jeśli chodzi o gospodarki wysp.

1.3.

Zdaniem EKES kryteria zastosowane przez Eurostat do zdefiniowania regionu wyspiarskiego należy ponownie przeanalizować i dostosować do jego specyfiki (zob. pkt 2.4–2.6).

1.4.

Szczególną uwagę należy poświęcić osobom niepełnosprawnym i ogólnie wszystkim osobom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji, gdyż zwykle bardziej niż inni cierpią one z powodu problemów dotykających wyspy.

1.5.

EKES uważa, że niezbędne jest, by we wszystkich staraniach na rzecz pomocy wyspom priorytetowo potraktować upowszechnianie dostępu do usług publicznych, propagowanie zrównoważonego wzrostu i wspieranie pełnego zatrudnienia, konkurencyjności i spójności europejskich wysp.

1.6.

Wyspy i regiony wyspiarskie często oferują wyjątkowe możliwości w zakresie rozwiązań w dziedzinie czystej energii. EKES popiera wszystkie działania Komisji Europejskiej w tym kierunku, zwłaszcza dążenie do całkowitego przestawienia energetyki wysp na czyste źródła energii.

1.7.

EKES popiera apel Parlamentu Europejskiego do Komisji o przeprowadzenie szczegółowej analizy dodatkowych kosztów ponoszonych przez europejskie wyspy.

1.8.

EKES wzywa Komisję i Radę, by wszystkie regiony wyspiarskie lub państwa członkowskie położone na wyspach kwalifikowały się do finansowania projektów infrastruktury w ramach polityki spójności na okres po 2020 r. W związku z tym wszystkie fundusze na lata 2014–2020 mające na celu łagodzenie szczególnych trudności, jakim stawiają czoła wyspy, muszą podlegać ocenie ex post ich skuteczności.

1.9.

EKES apeluje do Komisji, by określiła bardziej adekwatne ramy legislacyjne, jeśli chodzi o stosowanie pomocy państwa w regionach wyspiarskich i na wyspach będących w całości wyspiarskim państwem członkowskim.

1.10.

EKES wzywa Komisję do wzmocnienia koordynacji za pośrednictwem międzyresortowej grupy ds. terytorialnego i rozwoju obszarów miejskich oraz do wykorzystania narzędzia oceny oddziaływania terytorialnego do przeglądu wszystkich kluczowych przepisów, aby wskazać, do których z nich można by dodać klauzulę dotyczącą charakteru wyspiarskiego.

2.1.

Na europejskich wyspach mieszka ponad 21 milionów osób. Stanowią one blisko 4 % całej ludności 28 państw członkowskich UE. Całkowita liczba ludności wszystkich wysp znajdujących się w UE (z wyłączeniem wysp stanowiących państwa – Wielkiej Brytanii, Irlandii, Cypru i Malty) odpowiadałaby jedenastemu najbardziej zaludnionemu krajowi w Europie (1). Należy pilnie przyjąć zintegrowane ramy polityki, by zareagować na problemy w zakresie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej dotykające europejskie wyspy.

2.2.

UE musi dostrzec wyjątkowy charakter wyzwań stojących przed wyspami. W związku z tym niezbędne jest podjęcie starań na szczeblu UE i na szczeblu krajowym w celu maksymalizacji pełnego potencjału wysp znajdujących się w UE.

2.3.

Celem niniejszej opinii jest ożywienie dyskusji na szczeblu UE dotyczącej aspektu wysp w politykach europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem polityki spójności na okres po roku 2020; ma to sprzyjać podejściu oddolnemu opartemu na bardziej konkretnym uczestnictwie społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w procesie decyzyjnym, by ustanawiane polityki i programy odpowiadały rzeczywistym potrzebom ludzi. Partnerstwo i wielopoziomowe sprawowanie rządów w rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów (2) należy jeszcze bardziej wzmocnić w okresie po roku 2020.

2.3.1.

Niniejsza opinia zawiera także odpowiedni zestaw zaleceń politycznych, by uwzględniać pojęcie „wysp sprzyjających włączeniu społecznemu”, wprowadzając w życie zasady „wydajności” i „równości” jako filary, które posłużą wspieraniu konkurencyjności i spójności społecznej wszystkich wysp w Europie:

2.4.

Zgodnie z definicją Eurostatu (3) wyspa to każdy obszar spełniający następujących pięć kryteriów: 1) powierzchnia co najmniej jednego kilometra kwadratowego, 2) położenie w odległości co najmniej jednego kilometra od lądu stałego, 3) liczba stałych mieszkańców wynosząca co najmniej 50 osób, 4) brak stałego fizycznego połączenia z kontynentem, 5) brak stolicy państwa członkowskiego UE na tym obszarze.

2.5.

Europejskie wyspy można też uszeregować według aspektów geograficznych, klasyfikacji NUTS (wspólna klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych) oraz ich rozmiaru.

2.6.

Wyspiarskość można definiować w trzech wymiarach: 1) niewielkiej powierzchni, 2) oddalenia i 3) niekorzystnej sytuacji (4).

2.7.

Podejście UE do wysp nabrało większej widoczności, gdy do Unii przystąpiły dwa nowe państwa będące zarazem małymi wyspami, czyli Cypr i Malta.

2.7.1.

W 2008 r. w „Zielonej księdze w sprawie spójności terytorialnej” (5) padła propozycja, by spójność terytorialną zdefiniować jako „przekształcanie różnorodności w korzyści, [które] przyczynia się do zrównoważonego rozwoju całej Unii”. Z tej perspektywy wyspiarskość należy postrzegać jako atut i źródło potencjalnego rozwoju.

2.8.

Dokument poświęcony polityce spójności UE na lata 2014–2020 stanowi podstawę dostosowywania unijnych programów do potrzeb terytoriów w niekorzystnym położeniu, takich jak wyspy, ze szczególnym uwzględnieniem największych wyzwań terytorialnych wskazanych we wspólnych ramach strategicznych. Należy dalej analizować, z punktu widzenia wysp, nowe narzędzia służące wspieraniu zintegrowanych strategii na rzecz rozwoju terytorialnego wprowadzanych w latach 2014–2020, takie jak zintegrowane inwestycje terytorialne i rozwój lokalny kierowany przez społeczność, z myślą o opracowaniu polityki spójności na okres po roku 2020.

2.9.

Biorąc pod uwagę opinie EKES-u – w sprawie specyficznych problemów wysp i w sprawie inteligentnych wysp (6) – oraz wyniki śródokresowego przeglądu strategii „Europa 2020” (7), wyraźnie widać, że w przypadku wysp fundusze polityki spójności nie zadziałały zgodnie z oczekiwaniami. Oczywiste jest zatem, że należy ją przemyśleć na nowo.

2.10.

W styczniu 2016 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie specyficznej sytuacji wysp (8); tym samym zapewnił podstawę do zmiany obowiązujących polityk unijnych.

3.1.

Zgodnie z wynikami uzyskanymi w ramach badania ESPON dotyczącego europejskich wysp (9), przed przeprowadzeniem analizy problemów mających wpływ na europejskie wyspy użyteczny będzie krótki opis „mocnych i słabych stron” oraz „szans i zagrożeń”, po to, by dokładniej przedstawić przyczyny trudności, z którymi zetkną się wyspy w nadchodzących latach.

3.1.1.

Co się tyczy mocnych stron, wymiernymi atutami, którymi można by się posłużyć, by pozyskać nowe zasoby i zapewnić zatrudnienie na wyspach, są: jakość życia, obecność kapitału ludzkiego, przyrodniczego i kulturowego o dużym zagęszczeniu oraz silna tożsamość kulturowa.

3.1.2.

Jeśli chodzi o słabe strony, wyspiarskość bezpośrednio i trwale wpływa na niektóre spośród najważniejszych parametrów atrakcyjności wysp, takich jak dostępność, usługi publiczne, usługi i sieci prywatne, korzyści skali i organizacja rynku.

3.1.3.

Jako szanse można potraktować popyt na wysoką jakość życia, bezpieczną żywność o wysokiej jakości, turystykę tematyczną i usługi mieszkaniowe. Czynniki te należy zbadać i przekształcić w mocne strony, które zrównoważą najważniejsze niekorzystne warunki wynikające z wyspiarskości związane z niewielką powierzchnią, oddaleniem i podatnością na zagrożenia.

3.1.4.

Zagrożenia mogą wiązać się ze zmianą klimatu, globalizacją, kryzysami gospodarczymi, wzrostem cen energii, niedoborem wody, degradacją gleby i wyczerpywaniem się zasobów ryb.

3.2.

Choć problemy dotykające europejskie wyspy mogą mieć bardzo różne skutki w zależności od określonych czynników (10), można je zakwalifikować do jednej z trzech podstawowych grup: 1) gospodarka wyspy, 2) sprawiedliwość społeczna i 3) ochrona środowiska.

3.3.

Gospodarka wysp – Średni PKB na mieszkańca na wyspach jest niższy niż średnia dla UE-28 (11). Proces konwergencji gospodarczej przebiega zazwyczaj wolniej niż w pozostałych regionach UE. Na wielu wyspach źródłem PKB i miejsc pracy jest turystyka i duży sektor publiczny, co sugerowałoby niską konkurencyjność gospodarki.

3.3.1.

Jednym z głównych problemów terytoriów wyspiarskich są wysokie koszty transportu i brak połączeń z innymi terytoriami. Trzeba dostrzec ten problem i zapewnić elastyczne podejście, które pozwoli gospodarkom wyspiarskim na przetrwanie i rozkwit. Chociaż ramy prawne rozporządzenia (EWG) nr 3577/92 umożliwiają państwom członkowskim zorganizowanie usług publicznych w celu zapewnienia regularnych połączeń z obszarami wyspiarskimi, konieczne jest dokonanie przeglądu rzeczywistego wpływu tego środka.

3.3.2.

Inny aspekt niekorzystnie wpływający na konkurencyjność niektórych gospodarek wyspiarskich wiąże się z gospodarką jednotorową. Polega to na tym, że niektóre gospodarki wyspiarskie specjalizują się w zaledwie jednej lub kilku dziedzinach gospodarczych (np. turystyka); na innych wyspach z kolei obserwuje się niewielką aktywność gospodarczą ze względu na ich mały rozmiar.

3.3.3.

EKES popiera apel Parlamentu Europejskiego, by Komisja rozpoczęła szczegółową analizę dodatkowych kosztów ponoszonych przez europejskie wyspy, jeśli chodzi o system transportu ludzi i towarów, dostawy energii i dostęp do rynków, w szczególności w przypadku MŚP.

3.4.

Sprawiedliwość społeczna – W ciągu ostatniego dziesięciolecia sprawiedliwość społeczna na europejskich wyspach uległa diametralnej zmianie z uwagi na szereg czynników wewnętrznych i zewnętrznych: transport, zmiany gospodarcze, zmiany w stylu życia, kulturze i ambicjach. Kryzys gospodarczy niekorzystnie wpłynął na czynniki stanowiące o sprawiedliwości społecznej.

3.4.1.

Spadek liczby ludności dotyka wyspy najsłabiej rozwinięte, które zazwyczaj mocniej cierpią z powodu starzenia się społeczeństwa.

3.4.2.

W niektórych systemach wyspiarskich (np. wyspy na Morzu Śródziemnym) na standardy sprawiedliwości społecznej wpłynęła migracja uchodźców. Na wyspy przybyło ostatnio wielu migrantów i czasem ich liczba przewyższa nawet liczbę miejscowej ludności, która z kolei nie jest w stanie zapewnić niezbędnego wsparcia i pomocy. EKES wzywa Komisję do dalszego wzmacniania synergii pomiędzy działaniami w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz zachęca państwa członkowskie i regiony do korzystania z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w celu wspierania skutecznych polityk integracyjnych obejmujących kształcenie, zatrudnienie, gospodarkę mieszkaniową i niedyskryminację.

3.4.3.

Inicjatywy i programy UE wspierające politykę w dziedzinie kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu takie jak Erasmus+ powinny uwzględniać izolację wysp, a także występujący czasami brak know-how i wiedzy, tak by zapewnić odpowiednie finansowanie i funkcjonowanie międzynarodowych wymian i kontaktów.

3.4.4.

Niepełnoprawni i ogólnie wszystkie osoby znajdujące się w niekorzystnej sytuacji dotkliwiej niż inni odczuwają skutki wyżej wspomnianych problemów. Pozytywnym przykładem jest polityka spójności, która wymaga od beneficjentów końcowych udostępniania projektów finansowanych z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych osobom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji; powinien to być przykład do naśladowania we wszystkich obszarach polityki UE.

3.5.

Ochrona środowiska – Europejskie wyspy często położone są w regionach unikalnych pod względem swojej różnorodności biologicznej.

3.5.1.

Wynika to m.in. z wysokiego rozdrobnienia siedlisk. Bogactwem wielu wysp jest wyjątkowa bioróżnorodność lądowa i morska. Zwykle znajduje to odbicie w fakcie, że na większości wysp znajdują się obszary chronione.

3.5.2.

Europejskie wyspy mają unikalne cechy przyrodnicze, jednak ich ekosystemy są zarazem wrażliwe i bardzo mocno narażone na presję związaną z działalnością człowieka i innymi czynnikami. Wyspy może też cechować ograniczona powierzchnia gruntów rolnych, susza, podnoszący się poziom morza i erozja gleby.

3.5.3.

Wszystkie wyspy w mniejszym lub większym stopniu są dotknięte problemami związanymi z zanieczyszczeniem morza, zwłaszcza zagrożeniami związanymi z zanieczyszczeniem spowodowanym przez tworzywa sztuczne, które jest powszechne w oceanach (głównie wskutek działalności prowadzonej poza wyspami), pustynnieniem i degradacją krajobrazu, niedoborem wody słodkiej, zależnością od paliw kopalnych oraz gospodarowaniem odpadami i ściekami.

4.1.

Sposobem na przekształcenie tych wyzwań w szanse jest zharmonizowanie i poprawienie równowagi między różnymi sferami zrównoważonego rozwoju (gospodarczą, środowiskową i społeczną) poprzez zastosowanie podejścia holistycznego, które będzie miało na celu wdrożenie koncepcji „wysp o wysokiej jakości życia”, „wysp ekologicznych” i „wysp równych szans”.

4.2.

Zdaniem EKES należy propagować zrównoważony rozwój (gospodarczy, środowiskowy i społeczny) oraz wspierać pełne zatrudnienie, innowacje, konkurencyjność i spójność na europejskich wyspach, scalając bądź dywersyfikując poszczególne dziedziny działalności gospodarczej, po to by zachęcać do wzajemnej solidarności między wyspami oraz między nimi a stałym lądem.

4.2.1.

Mimo skutków niewielkiej powierzchni i wyspiarskości, produkty wytwarzane na wyspach w oparciu o miejscowe zasoby i wiedzę fachową mogą być konkurencyjne. Nowa wiedza, innowacje i wykwalifikowane zasoby ludzkie są warunkiem wstępnym powodzenia strategii nastawionej na zaspakajanie nisz rynkowych.

4.3.

EKES jest przekonany, że polityka w kluczowych dziedzinach, takich jak jednolity rynek, konkurencja, transport, rozwój obszarów wiejskich i rybołówstwo, musi być realizowana z większą dozą elastyczności, jeśli chodzi o gospodarki wysp. Nie można oczekiwać, że sama tylko polityka spójności pozwoli osiągnąć wszystkie zakładane cele.

4.3.1.

Aby wspierać „wyspy o wysokiej jakości życia” z udziałem wyżej wymienionych dziedzin polityki, trzeba priorytetowo traktować takie korzystanie z otwartych i społecznych innowacji, które pozwoli tworzyć nowe miejsca pracy i przedsiębiorstwa, a tym samym doprowadzi do zwiększenia atrakcyjności tych wysp w oczach ich mieszkańców.

4.4.

Kluczowe znaczenie ma to, by państwa członkowskie wykorzystywały fundusze strukturalne i inwestycyjne do większego zaangażowania na rzecz zrównoważonego gospodarowania środowiskiem i jego ochrony oraz dla podkreślenia atutów terytorialnych wysp. Nieodzowne jest też wdrożenie strategii, które mają pomóc zmniejszyć zużycie zasobów, takich woda, grunt i energia oraz zachęcić do recyklingu odpadów produkowanych zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i miejscową ludność.

4.5.

Zdaniem EKES za zagadnienie priorytetowe w przypadku europejskich wysp należy uznać gospodarkę o obiegu zamkniętym. Wypracowanie modelu gospodarki o obiegu zamkniętym z myślą o europejskich wyspach pomoże zabezpieczyć ich gospodarkę przed zagrożeniami związanymi z dostawą zasobów oraz zmiennością cen towarów.

4.6.

Wyspy i regiony wyspiarskie często zapewniają wyjątkowe możliwości w zakresie rozwiązań w dziedzinie czystej energii. Komisja Europejska doceniła te możliwości i zadeklarowała, że wesprze rozwój i stosowanie najlepszych dostępnych technologii na unijnych wyspach i w regionach wyspiarskich, w tym wymianę sprawdzonych rozwiązań w zakresie finansowania oraz mechanizmów prawnych i regulacyjnych (12). EKES zachęca Komisję, by podjęła takie działanie wspólnie z państwami członkowskimi i władzami wysp oraz zapewnia o swoim pełnym poparciu dla wdrożenia wszechstronnych ram prawnych wspierających przechodzenie europejskich wysp na całkowicie czyste źródła energii.

4.7.

EKES wyraża poparcie dla propagowania rozwoju terytorialnego w oparciu o równy dostęp wszystkich mieszkańców wysp do usług świadczonych w interesie ogólnym, współpracy między systemem wyspiarskim a kontynentalnym, lepszej dostępności usług, mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju i dla udoskonalenia rodzajów transportu i infrastruktury łączności.

4.8.

Podstawowe znaczenie ma propagowanie działań w zakresie nabywania nowych kwalifikacji zawodowych i uczenia się przez całe życie, co pozwala najlepiej wykorzystywać dostępne na miejscu zasoby ludzkie, oraz zapewnienie równych warunków i szans dla osób niepełnosprawnych, a także wspieranie aktywności osób starszych postrzeganych jako strategiczny zasób lokalny. Niezbędne jest również zachęcanie młodych ludzi zamieszkujących wyspy do większego zaangażowania się w programy UE mające na celu wspieranie mobilności w dziedzinie szkoleń i kursów kwalifikacyjnych, takich jak „Erasmus +”.

4.9.

Wyzwania, z którymi wyspy w UE będą musiały zmierzyć się w nadchodzących latach, będą wymagać nie tylko zdecydowanego wsparcia politycznego, ale również większego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w tworzenie „nowej strategii dla wysp”, a także wzmocnienia systemu przedsiębiorczości poprzez wspieranie konkurencyjności MŚP.

4.9.1.

Dlatego publiczne i prywatne podmioty gospodarcze, partnerzy społeczni i różne podmioty zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego muszą posiadać wiedzę fachową w zakresie unijnych strategii politycznych, programów i możliwości finansowania, uzyskując ją za pośrednictwem doraźnych programów szkoleniowych, wsparcia organizacyjnego i pomocy technicznej.

4.10.

EKES podkreśla, że potencjał cyfrowy ma decydujące znaczenie dla zrównoważenia trudności komunikacyjnych, z jakimi borykają się europejskie wyspy. Potrzeba więcej inwestycji w infrastrukturę informacyjno-komunikacyjną i technologię, by zapewnić wystarczającą dostępność usług publicznych zaspokajających potrzeby wszystkich mieszkańców terytoriów wyspiarskich.

5.1.

Zdaniem EKES kryteria używane przez Eurostat do zdefiniowania wysp należy ponownie ocenić pod kątem ich adekwatności.

5.2.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że wspólne ramy strategiczne na lata 2014–2020 (13) wymagają od państw członkowskich, by brały pod uwagę cechy geograficzne lub demograficzne poszczególnych regionów i podejmowały kroki w celu sprostania konkretnym wyzwaniom terytorialnym. Ma to na celu uwolnienie szczególnego potencjału rozwojowego tych regionów i efektywne wsparcie w dążeniu do inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Większe wysiłki w tej dziedzinie są niezbędne do osiągnięcia bardziej wymiernych rezultatów.

5.3.

Głównym wyzwaniem, jeśli chodzi o wspieranie konkurencyjności i spójności europejskich wysp, jest podniesienie poziomu ich atrakcyjności. Zgodnie z wnioskami płynącymi z badania dotyczącego europejskich wysp (Euroislands study) (14), planując działania rozwojowe z myślą o inteligentnym, trwałym wzroście gospodarczym sprzyjającym włączeniu społecznemu na europejskich wyspach, należy wziąć pod uwagę dwa główne czynniki: atrakcyjność wysp jako miejsca do życia oraz jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

5.4.

Biorąc pod uwagę rezolucję Parlamentu Europejskiego w sprawie specyficznej sytuacji wysp oraz rezolucje Konferencji Peryferyjnych Regionów Nadmorskich Europy (KPRNE), EKES uważa, że atrakcyjność wysp można podnieść w następujący sposób:

5.5.

EKES popiera apel KR-u o bardziej intensywne i ukierunkowane wsparcie z funduszy polityki spójności i innych polityk UE na rzecz rewitalizacji miast i obszarów portowych, w tym wysp, przy jednoczesnym wykorzystaniu możliwości, jakie stwarza agenda terytorialna UE, program UE dla miast, karta lipska i pakt amsterdamski (15).

5.6.

Większość finansowania w ramach polityki spójności skupia się na regionach słabiej rozwiniętych. Klasyfikacja regionów w ramach polityki spójności w dużej mierze opiera się na regionalnym PKB, który z wielu powodów jest wskaźnikiem co najmniej niedoskonałym.

5.6.1.

Biorąc pod uwagę konkluzje EKES-u dotyczące śródokresowego przeglądu strategii „Europa 2020”, należy zbadać możliwość wprowadzenia do metodologii funduszy strukturalnych dodatkowych wskaźników uzupełniających PKB. Scenariusz taki powinien pozwolić zwiększyć finansowanie na rzecz terytoriów wyspiarskich. EKES apeluje do Komisji, by obok wskaźnika dotyczącego PKB opracowała inne wskaźniki, które uwzględnią trudną sytuację wysp pod względem gospodarczym, społecznym i środowiskowym.

5.6.2.

Z punktu widzenia podejścia „wyjść poza PKB” europejskie wyspy można by uznać za „słabiej rozwinięte obszary”. W tym przypadku wszystkie europejskie wyspy mogłyby korzystać z funduszy spójności, aby tworzyć i uruchamiać strategiczną infrastrukturę; można by również zwiększyć pomoc dla podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstw i spójności tych obszarów, a także dostosować tę pomoc do poziomu atrakcyjności tych wysp.

5.6.3.

Komisja powinna zbadać wartość dodaną programu innowacyjnych działań na rzecz wysp, z myślą o określeniu i przetestowaniu innowacyjnych rozwiązań na rzecz zrównoważonego rozwoju wysp na okres po roku 2020.

5.6.4.

Zważywszy na cechy geomorfologiczne i gospodarcze niektórych wysp europejskich (obszary przybrzeżne, obszar śródlądowy i obszary górskie) możliwe jest wdrożenie innowacyjnego podejścia mającego na celu wzmacnianie komplementarności między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi a synergiami występującymi między różnymi strategiami, w celu wspierania „niebieskiego” wzrostu oraz rozwoju obszarów wiejskich.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/15

Sprawozdawca:

Mindaugas MACIULEVIČIUS

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji Europejskiej „Strategia kosmiczna dla Europy” i popiera zaproponowane w nim wytyczne. Te ostatnie zawierają szereg nowych elementów, w tym otwarcie się na społeczeństwo obywatelskie, położenie nacisku na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), zachęcanie do badań i rozwoju oraz zwrócenie uwagi na konieczność zapewnienia odpowiednich przepływów finansowych w działaniach związanych z przestrzenią kosmiczną, także poprzez uruchomienie kapitału prywatnego.

1.2.

EKES zachęca Komisję do dalszych działań w tym kierunku i do uwzględnienia jeszcze bardziej ambitnej perspektywy. Pierwsza część komunikatu zatytułowana jest „Maksymalizacja korzyści z działalności związanej z przestrzenią kosmiczną dla społeczeństwa i gospodarki UE”. Zawiera ona wiele zaleceń sformułowanych przez Komitet w projekcie pt. „Przestrzeń kosmiczna i społeczeństwo”.

1.3.

EKES dostrzega dualny charakter zdolności do działania w przestrzeni kosmicznej. Potwierdza jednak swoje zdecydowane poparcie dla polityki kosmicznej ukierunkowanej na potrzeby cywilne (pokój i współpracę), uznając znaczenie wykorzystywania systemów monitorowania przestrzeni kosmicznej do celów zapewnienia bezpieczeństwa publicznego i ochrony. Takie podwójne zastosowanie jest jednym z czynników warunkujących sukces zintegrowanych i zharmonizowanych polityk zapewniających dobrobyt obywatelom Europy.

1.4.

Mając na uwadze dotychczasowe doskonałe wyniki pod względem dokładności i niezawodności, EKES ma nadzieję, że Komisja opracuje rozporządzenie, na mocy którego wykorzystanie Galileo jako systemu geopozycjonowania stanie się w Europie priorytetowe, a w niektórych konkretnych przypadkach, preferowane.

1.5.

Inwestycje planowane na nadchodzące lata są wystarczające na potrzeby programów Copernicus i Galileo, ale należy je zagwarantować. W przyszłym roku rozpocznie się debata na temat nowych wieloletnich ram finansowych dla Unii. Komitet opowiada się za przydzieleniem dodatkowych środków w celu sprostania nowym wyzwaniom związanym ze zmianą klimatu, bezpieczeństwem i ochroną przed zewnętrznymi zagrożeniami. Można by wykorzystać program „Horyzont 2020” i fundusze strukturalne do wspierania działalności rozwojowej w sektorze kosmicznym.

1.6.

Komitet zwraca się do Komisji, by wraz z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym wyłoniła nowe możliwości finansowania, by zachęcić prywatnych inwestorów do brania pod uwagę sektora kosmicznego. Komisja mogłaby w tym celu współpracować poprzez organizowanie spotkań na poziomie poszczególnych zainteresowanych państw członkowskich, podczas których banki, inwestorzy instytucjonalni i przedsiębiorstwa byłyby zachęcane do analizowania nowych form inwestycji, w tym klastrów kosmicznych.

1.7.

EKES jest zdania, że jedynym sposobem zapewnienia długofalowego powodzenia unijnej strategii kosmicznej jest aktywne zaangażowanie wszystkich państw członkowskich. Cel ten można osiągnąć przez konkretne i ukierunkowane środki budowania zdolności mające na celu pomaganie w szczególności państwom członkowskim o rodzących się zdolnościach do działania w przestrzeni kosmicznej i interesach w tej dziedzinie. Środki takie można zacząć realizować m.in. przez organizowanie szkoleń, działania informacyjne, konsultacje (zarówno techniczne, jak i wśród użytkowników), projekty demonstracyjne, inicjatywy regionalne, synergię między zaawansowanymi i rozwijającymi zdolności państwami członkowskimi oraz inne środki dopasowane do potrzeb państw członkowskich.

1.8.

Edukacja i zwiększanie świadomości społecznej w zakresie korzyści oferowanych przez informacje i dane dostępne za pośrednictwem działalności związanej z przestrzenią kosmiczną mają kolosalne znaczenie. Uwzględnianie działalności związanej z przestrzenią kosmiczną w programach szkół, uczelni i w dalszym kształceniu również byłoby istotne.

1.9.

Szkolenie techników i inżynierów ma kluczowe znaczenie dla przyszłości europejskiego przemysłu. Wzmocnienie europejskiego rynku pracy, poprawa infrastruktury na potrzeby ćwiczeń i testów, centra doskonałości i uczenia się przez całe życie oraz stałe podnoszenie wiedzy i umiejętności do nowych poziomów uwzględniających naukę o kosmosie muszą być podstawą europejskiej strategii w zakresie przestrzeni kosmicznej.

1.10.

W tym celu Komitet zwraca się do Komisji o sprawdzenie, czy możliwe jest stworzenie jednego portalu przedstawiającego wszystkie działania podejmowane przez różne organizacje i agencje. Portal ten powinien być dostępny dla wszystkich zainteresowanych obywateli i operatorów. Powinien podkreślać korzyści związane z wszystkimi bieżącymi działaniami i uwypuklać potencjalne możliwości oferowane przez gospodarkę kosmiczną, w szczególności dla MŚP.

1.11.

W niedawnej opinii w sprawie europejskiej inicjatywy dotyczącej przetwarzania w chmurze (1) Komitet zwrócił uwagę na „problemy uniemożliwiające Europie wykorzystanie potencjału danych, w szczególności w odniesieniu do braku interoperacyjności, fragmentacji struktur oraz ich zamknięcia na inny wkład i inną wymianę”. Oczywiście jest, że te same problemy dotyczą również naziemnej infrastruktury europejskiego systemu kosmicznego i muszą zostać przezwyciężone tak szybko, jak to możliwe.

1.12.

Europa posiada doskonałą infrastrukturę do wynoszenia satelitów na orbitę, a nowa generacja rakiet nośnych, takich jak Ariane i Vega, przyczynia się do znacznych oszczędności, częściowo dzięki zacieśnieniu współpracy między państwami członkowskimi. Rozwój pojazdów nośnych wielokrotnego użytku doprowadzi do znacznego obniżenia kosztów i umożliwi dostęp do działalności związanej z przestrzenią kosmiczną tym krajom, które nie dysponują środkami, by zapewnić skuteczną infrastrukturę w przestrzeni kosmicznej.

1.13.

Rośnie zainteresowanie małymi satelitami dla systemów łączności i monitorowania. Nawet na rynku obserwacji Ziemi oczekuje się znacznego wzrostu rynku małych satelitów dzięki nowym zastosowaniom. W związku z tym ważne jest, by w celu wykorzystania tego rynku UE skoncentrowała się na rozwoju mini- i nanosatelitów. Będzie to jednocześnie stanowić okazję nie tylko dla mniejszych państw członkowskich, ale również dla podmiotów prywatnych. EKES podkreśla jednak, że rozwój mniej kosztownych satelit monitorujących powierzchnię Ziemi będzie się wiązał z ogromną ilością danych. Ochrona życia prywatnego wszystkich obywateli i użytkowników powinna być traktowana priorytetowo, czemu towarzyszyć muszą wysoki poziom świadomości i solidne uregulowania (2).

1.14.

Zapewnienie dostępu do infrastruktury kosmicznej i zagwarantowanie jej bezpieczeństwa jest jednym z priorytetów, którymi będzie musiała zająć się Komisja. Niezbędna jest współpraca z innymi państwami, aby uniknąć wyścigu do najkorzystniejszych orbit i braku zainteresowania zarzadzaniem kwestią śmieci kosmicznych. Należy zatem zintensyfikować działania dyplomatyczne związane z zarządzaniem przestrzenią kosmiczną. Jednocześnie EKES zaleca, aby UE wspierała innowacje w dziedzinie usuwania odpadów w przestrzeni kosmicznej.

1.15.

Niedawne spotkania na szczeblu globalnym (3) również uwypukliły znaczenie takiej współpracy. W ich wyniku określono cztery filary: gospodarkę, społeczeństwo, dostępność i dyplomację. Kwestie te były zawsze przedmiotem uwagi EKES-u, który podjął inicjatywę zaakcentowania ich znaczenia dla gospodarki i społeczeństwa.

1.16.

Należy w związku z tym przyjąć nowe podejście do wykorzystywania danych, ułatwiając MŚP dostęp do nich, uświadamiając obywatelom i MŚP, że mają możliwość niedyskryminacyjnego dostępu do tych kanałów informacyjnych związanych z dużymi zbiorami danych, wzmacniając ochronę przed atakami cybernetycznymi i ciągle rozwijając nowe zastosowania za pośrednictwem ukierunkowanych inicjatyw wykorzystujących kreatywność naszych naukowców, uniwersytetów i przedsiębiorstw EKES podkreśla, że zgodnie z konwencją z Aarhus należy ułatwiać korzystanie z dużych zbiorów danych w celu ochrony środowiska za pomocą ustalenia przystępnych kosztów.

2.1.

UE dysponuje obecnie drugim co do wielkości publicznym budżetem kosmicznym na świecie i jest głównym klientem instytucjonalnym w Europie korzystającym z usług wynoszenia na orbitę. W jej posiadaniu znajdują się światowej klasy systemy kosmiczne: Copernicus do obserwacji Ziemi oraz EGNOS i Galileo do nawigacji satelitarnej i geopozycjonowania. W latach 2014–2020 sama UE zainwestuje 12 mld EUR w działalność związaną z przestrzenią kosmiczną.

2.2.

Technologie kosmiczne stały się nieodzowne w codziennym życiu europejskich obywateli. Ponadto rozwiązania związane z przestrzenią kosmiczną przynoszą korzyści w wielu różnych kontekstach, takich jak zarządzanie klęskami żywiołowymi, rolnictwo, transport, infrastruktura energetyczna i globalne wyzwania. Kosmiczne technologie, dane i usługi mogą stanowić podstawę wielu unijnych polityk i kluczowych priorytetów politycznych. Przestrzeń kosmiczna ma również dla Europy znaczenie strategiczne: wzmacnia jej rolę jako podmiotu o znaczeniu globalnym, stanowi atut pod względem bezpieczeństwa i obrony i pomaga w pobudzaniu zatrudnienia, wzrostu oraz inwestycji. Europa posiada prężny przemysł produkcji satelitów, którego udział w otwartych rynkach światowych wynosi około 33 %, a także dynamiczny sektor usług pochodnych obejmujący dużą liczbę MŚP. Wartość sektora europejskiej gospodarki kosmicznej szacowano w 2014 r. na kwotę 46–54 mld EUR, co stanowiło 21 % wartości światowego sektora kosmicznego.

2.3.

Zgodnie z art. 189 Traktatu (TFUE) Komisja proponuje zatem nową Strategię kosmiczną dla Europy, w której skoncentrowano się na czterech strategicznych celach:

3.1.

EKES zawsze bardzo aktywnie wspierał Komisję i zainteresowane strony w zagadnieniach dotyczących przestrzeni kosmicznej.

3.2.

EKES określił szereg priorytetów w opiniach w sprawie przestrzeni kosmicznej:

4.1.1.

Ambitna strategia wymaga ambitnego budżetu. Według Komisji budżet UE związany z przestrzenią kosmiczną jest drugim największym na świecie. Jest on połączeniem budżetu Unii Europejskiej, odrębnych budżetów państw członkowskich przeznaczonych na przestrzeń kosmiczną i budżetu Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Budżet USA jest prawie czterokrotnie większy niż budżet UE. Bardzo trudno jest oszacować rzeczywiste wydatki Rosji i Chin w dziedzinie przestrzeni kosmicznej, gdyż nie wszystkie dane odnoszące się do ich działalności kosmicznej są publicznie dostępne. Z drugiej strony, jeśli porówna się budżety kosmiczne wyrażone jako procent PKB, to Europa zajmuje jedynie szóste miejsce.

4.1.2.

Ambitne cele KE wymagają uruchomienia ogromnych inwestycji, na które sam sektor publiczny nie może sobie pozwolić. Udział inwestorów prywatnych, sektora bankowego, funduszy inwestycyjnych oraz innych podmiotów finansowych ma kluczowe znaczenie dla wspierania rozwoju badań i nowych zastosowań.

4.1.3.

Komunikat niewystarczająco uwypukla i wspiera kluczową rolę MŚP, a powinien ją wzmacniać, zwłaszcza w wypadku innowacyjnych przedsiębiorstw typu start-up. Chociaż poświęcono więcej uwagi ich mocnym stronom, jeśli chodzi o innowacyjność, to proponowane rozwiązania finansowe nie wychodzą naprzeciw rzeczywistym potrzebom tego sektora, który cierpi na chroniczny brak środków. System bankowy niechętnie wspiera innowacje ze względu na wysokie ryzyko z tym związane. Wiele MŚP nie może uczestniczyć w publicznych zaproszeniach do składania ofert, gdyż te ostatnie są często dostosowane do dużych podmiotów. W związku z tym należy zwiększyć wsparcie dla MŚP poprzez wprowadzenie przetargów dla tej wielkości przedsiębiorstw. W przypadku większych projektów krokiem we właściwym kierunku byłoby również bardziej otwarte zlecanie podwykonawstwa szerszemu zakresowi MŚP. Program „Horyzont 2020” i inne programy dotyczące badań i rozwoju mają do odegrania ważną rolę i należy je jak najszerzej wykorzystywać z punktu widzenia MŚP.

4.1.4.

EKES jest zaniepokojony możliwymi skutkami BREXIT-u i jego wpływem na europejskie działania związane z przestrzenią kosmiczną. Zjednoczone Królestwo jest jednym z wiodących państw członkowskich w dziedzinie przestrzeni kosmicznej. W związku z tym UE musi rozważyć możliwości współpracy ze Zjednoczonym Królestwem w dziedzinie kosmicznej.

4.2.1.

Nie wszystkie państwa członkowskie UE są głęboko zaangażowane w działalność związaną z przestrzenią kosmiczną i niestety nie wszystkie sektory (w tym prywatne i publiczne) dostrzegają związane z tą działalnością korzyści. Na przykład w sektorze publicznym działalność związana z przestrzenią kosmiczną może byś skutecznie wykorzystywana w różnych obszarach, w tym w bieżącym monitorowaniu terytorialnym, monitorowaniu skuteczności izolacji budynków, wykrywaniu nielegalnych wysypisk śmieci i wielu innych dziedzinach.

4.2.2.

W celu zapewnienia konkurencyjności sektora kosmicznego UE, zasadnicze znaczenie ma zaangażowanie wszystkich państw członkowskich o rodzących się zdolnościach do działania w przestrzeni kosmicznej i interesach w tej dziedzinie, a także zainteresowanych stron, przedsiębiorców, naukowców oraz innych instytucji. Komisja powinna zaproponować konkretne środki.

4.3.1.

Komitet docenia fakt, że niedawna dyskusja dotycząca kwestii zarządzania, na którą EKES zwracał uwagę w szeregu wcześniejszych opinii, została rozstrzygnięta. Strategia Europejskiej Agencji Kosmicznej została zatwierdzona podczas posiedzenia Rady Ministerialnej ESA w grudniu 2016 r. (w tym podział budżetu między poszczególne programy na lata 2017–2021). Strategie UE i ESA nie są już różne, lecz komplementarne.

4.4.1.

Istnieje pilna potrzeba ustanowienia ośrodków przetwarzania dużych zbiorów danych w celu przechowywania, wstępnego przetwarzania i analizowania danych pobieranych z programu Copernicus. Zdolność do wykorzystywania danych historycznych w połączeniu z programem Copernicus jest również bardzo istotna dla opracowania nowych instrumentów w tej dziedzinie.

4.4.2.

UE zobowiązała się do realizacji ambitnego porozumienia COP 21 oraz celów zrównoważonego rozwoju. EKES podkreśla, że satelitarne systemy monitorowania i urządzenia do przetwarzania dużych zbiorów danych w terenie mają kluczowe znaczenie dla pomyślnego wdrożenia zobowiązań – zarówno lokalnych, jak i globalnych. Istnieje wyraźna potrzeba opracowania nowych narzędzi związanych ze zmianą klimatu, tak jak postulował EKES w poprzednich opiniach, takich jak NAT/696 (5).

4.4.3.

Jak uzgodniono w porozumieniu osiągniętym w ramach COP 21, LULUCF (6) ma do odegrania ważną rolę w pochłanianiu obecnych poziomów CO2 w atmosferze. Lasy są pochłaniaczami dwutlenku węgla, a codzienne precyzyjne monitorowanie stanu lasów może zapobiegać nielegalnej ścince drzew i zachęcać do aktywnej gospodarki leśnej, w tym do sadzenia większej liczby drzew o szybkim tempie wzrostu, i do wczesnego wykrywania pożarów lasów oraz zapobiegania im. Obecne propozycje UE, które umożliwiają kompensowanie emisji CO2 w sektorach takich jak przemysł lub transport poprzez wykorzystanie leśnych pochłaniaczy CO2 lub poprzez wzrost lasów, kładą znacznie większy nacisk na kwestie gospodarcze, społeczne i środowiskowe. Propozycje te wyraźnie wskazują na pilną potrzebę opracowania narzędzi monitorowania w oparciu o program Copernicus. Narzędzia te mają kapitalne znaczenie w skali międzynarodowej, ponieważ mogą być wykorzystywane do precyzyjnego monitorowania faktycznych postępów w łagodzeniu zmiany klimatu i pochłanianiu CO2 w różnych krajach na całym świecie.

4.4.4.

EKES uznaje, że satelitarne systemy monitorowania i ośrodki danych mają istotne znaczenie dla zrównoważonej produkcji żywności w przyszłości. W szczególności oferują znaczne korzyści dla rolnictwa precyzyjnego, między innymi ze względu na to, że Galileo i GNSS pozwalają zaoszczędzić paliwa kopalne. Co więcej, oprogramowanie wykorzystujące obrazy o różnej częstotliwości uzyskane z programu Copernicus mogą dokładnie określić te obszary pól, gdzie poziom wilgoci lub składników odżywczych jest albo zbyt niski, albo zbyt wysoki, co następnie umożliwia skorygowanie ilości wody i składników odżywczych. To z kolei pozwala zaoszczędzić wodę słodką i ograniczyć do minimum stosowanie nawozów i pestycydów. Znacznie zwiększa to zrównoważoność systemów rolniczych, promuje wczesne wykrywanie chorób roślin i zapobieganie im, pozwala przewidzieć przyszłe plony i zapewnia zarówno istotne korzyści ekonomiczne, jak i bardzo pozytywny wpływ społeczny i środowiskowy.

4.4.5.

Należy dalej rozwijać precyzję pomiarów meteorologicznych w celu ułatwiania wczesnego wykrywania ekstremalnych warunków pogodowych i zapobiegania im bądź przygotowywania się na ich wystąpienie. Może to ograniczyć straty żywności w gospodarstwach rolnych, a także ochronić ludzi przed zagrożeniem dla ich zdrowia i własności.

4.5.1.

W 2014 r. EKES zainaugurował swój projekt pt. „Przestrzeń kosmiczna i społeczeństwo”, w którym partnerzy podkreślali konieczność uczynienia postępów poprzez włączenie całego społeczeństwa w debatę na temat znaczenia roli odgrywanej przez Europę w sektorze kosmicznym. Europejskie społeczeństwo obywatelskie musi być odpowiednio konsultowane, jeżeli chcemy zrozumieć jego oczekiwania i potrzeby.

4.5.2.

Komunikat Komisji nie zawiera żadnego odniesienia do tego strategicznego wyzwania, chociaż konsultacje społeczne w sprawie strategii kosmicznej dla Europy odbyły się w 2016 r. Debata na temat polityki związanej z przestrzenią kosmiczną jest tradycyjnie ograniczona do udziału głównych zainteresowanych stron, z pominięciem faktu, że jeśli chcemy stworzyć rynek zorientowany na konsumenta, to ci ostatni muszą wiedzieć o korzyściach i możliwościach oferowanych przez technologie i być ich świadomi.

4.5.3.

Każdy podmiot o istotnym znaczeniu posiada indywidualną strategię komunikacyjną, brakuje jednak wspólnej wizji lub planu strategicznego, które można by było przedstawić ogółowi społeczeństwa. EKES jest przekonany, że wdrożenie strategii jest niemożliwe bez zaangażowania podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, zarówno publicznych, jak i prywatnych, w stosowny plan działania.

4.5.4.

Należy zorganizować dla użytkowników końcowych spotkania na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim. Istnieje także potrzeba organizowania kampanii informacyjnych przy aktywnym udziale władz lokalnych.

4.5.5.

EKES zwraca się do Komisji i głównych partnerów o uruchomienie portalu „Przestrzeń kosmiczna i społeczeństwo” przy współpracy organizacji publicznych i prywatnych oraz przedsiębiorców. Działania informacyjne i podnoszące świadomość powinny być jednym z czołowych priorytetów nowej polityki kosmicznej, której ostatecznym celem będzie zaspokojenie rzeczywistych potrzeb obywateli.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/21

Sprawozdawca:

Antonello PEZZINI

Współsprawozdawca:

Franca SALIS-MADINIER

1.1.

EKES popiera wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie restrukturyzacji zapobiegawczej i drugiej szansy i dlatego też przedstawia propozycje organizacji społeczeństwa obywatelskiego zmierzające do uzupełnienia jego treści.

1.2.

Wziąwszy pod uwagę treść wniosku i konieczność uzupełnienia norm dotyczących rynku wewnętrznego, EKES skłania się ku temu, by wniosek został wydany w formie rozporządzenia i by nie zawahano się poczynić dalszych kroków w kierunku jak największej harmonizacji obecnych systemów.

1.3.

EKES nalega, by w dyrektywie uściślono formalnie obowiązek kierownictwa przedsiębiorstwa dotyczący udzielania pracownikom informacji i prowadzenia z nimi konsultacji przed rokowaniami i w ich trakcie. Na etapie wczesnej restrukturyzacji trzeba zwłaszcza zwrócić większą uwagę na interesy pracowników, a w postępowaniu upadłościowym konieczne jest poczynienie wyraźnego odniesienia do art. 5 ust. 2 dyrektywy 2001/23/WE w celu ochrony praw pracowników w tym kontekście.

1.4.

EKES zachęca Komisję, by jako podstawową zasadę ustanowiła w dyrektywie obowiązek antycypowania niewypłacalności poprzez podpisanie kodeksu dobrego postępowania. Dlatego też proponuje stosowne włączenie do dyrektywy zasady ostrzeżenia społecznego.

1.5.

EKES zaleca, by w dyrektywie uwzględniono podstawową zasadę zapewnienia – w wypadku niewypłacalności – wszystkim pracownikom we wszystkich państwach członkowskich statusu priorytetowych wierzycieli. Ponadto proponuje utworzenie krajowego funduszu uwspólniania ryzyka tam, gdzie on nie istnieje, tak by zagwarantować pracownikom wypłatę wynagrodzenia we wszystkich państwach członkowskich. Fundusz, który obowiązuje już w niektórych państwach członkowskich, mógłby być zasilany przez pracodawców odpowiednimi składkami. Państwa mogłyby uczestniczyć w zarządzaniu nim i być jego gwarantami.

1.6.

EKES zaleca Komisji, by szybko określono metody i terminy rychłego rozpoznawania trudności przedsiębiorstwa.

1.7.

Oprócz sędziów powołani do pracy na tym polu specjaliści i eksperci powinni być tak samo przeszkoleni i mieć wielorakie doświadczenie, które umożliwiałyby im działanie w jak dotąd mało zbadanych dziedzinach.

1.8.

Konieczne jest zweryfikowanie kryteriów wiarygodności przedsiębiorców związanych z uczciwym postępowaniem zawodowym, które należy udokumentować za pomocą odpowiednich świadectw wydanych przez organy. Takie świadectwa uzasadniają skorzystanie z drugiej szansy.

1.9.

EKES zachęca, by w dyrektywie uznano, że nadużycie postępowania upadłościowego przez kadrę kierowniczą związane z odmową praw pracownikom jest nielegalną praktyką i tym samym skutkuje odmówieniem takiej kadrze kierowniczej dostępu do moratorium czy też skorzystania z drugiej szansy.

1.10.

EKES docenia marginalną rolę sądów, które interweniują wyłącznie w razie konieczności.

1.11.

EKES podkreśla wartość społeczną przedsiębiorstwa i starania zmierzające do kontynuacji działalności za pomocą sprawnych, mało kosztownych i terminowych procedur zgodnie z wartościami ustanowionymi w Traktacie UE (art. 3) i z poszanowaniem dobrej wiary przedsiębiorcy.

2.1.

W dniu 20 maja 2015 r. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły rozporządzenie (UE) 2015/848 w sprawie postępowania upadłościowego między różnymi państwami, zwane dalej rozporządzeniem.

2.2.

W nowych przepisach przyjęto nową perspektywę na cele prawa upadłościowego, zgodnie z którą postępowania upadłościowego nie postrzega się już wyłącznie w kategoriach likwidacji, lecz jako narzędzie gwarantujące utrzymanie środków zorganizowanych przedsiębiorstwa, a zatem prawo zatrudnionych do pracy, zapewniając, tam, gdzie to możliwe, przetrwanie przedsiębiorstwa.

2.3.

W tych państwach członkowskich, w których procedury restrukturyzacji przedsiębiorstw przeważają nad procedurami likwidacji, wskaźnik windykacji zadłużenia wynosi 83 % w porównaniu z 57 % (1).

2.3.1.

Ponadto długość procedur (2) znacznie się różni między państwami członkowskimi i wynosi od kilku miesięcy do wielu lat.

2.3.2.

Istnieje również wiele rozbieżności, jeżeli chodzi o możliwość dostępu do procedur restrukturyzacji przed ogłoszeniem niewypłacalności.

2.3.3.

Niedawne badania (3) pokazały niepełną adekwatność przepisów upadłościowych i nadmierną rozbieżność przepisów państw członkowskich, co tworzy przeszkody w obiegu inwestycji na jednolitym rynku.

2.4.

Jeśli chodzi o przedsiębiorców, wśród których odsetek upadających przedsiębiorstw wynosi ok. 50 % (4) w pierwszych pięciu latach działalności, celem jest to, by stworzyć im możliwość skorzystania z moratorium w chwili, gdy kryzys wydaje się oczywisty, a następnie uzyskania umorzenia długów w terminie wynoszącym nie więcej niż trzy lata, usuwając piętno niewypłacalności i zachęcając uczciwego przedsiębiorcę do skorzystania z drugiej szansy.

2.5.

Dużą nowością zmierzającą w kierunku jednolitej europejskiej przestrzeni sądowniczej jest stworzenie do czerwca 2019 r. systemu elektronicznego połączenia tzw. rejestrów upadłości, które trzeba ustanowić w każdym państwie członkowskim i z których można by bezpłatnie zaczerpnąć informacje za pośrednictwem europejskiego portalu „e-Sprawiedliwość”.

2.6.

Według Komisji co roku upada w Europie 200 tys. przedsiębiorstw, co przekłada się na utratę 1,7 mln miejsc pracy. Można by tego często uniknąć, jeżeliby dostępne były skuteczniejsze postępowanie upadłościowe i procedury restrukturyzacji.

2.7.

Z analizy zastosowania zalecenia KE z 2014 r. dotyczącego restrukturyzacji i drugiej szansy wynikło, że pomimo reform w dziedzinie niewypłacalności przepisy w niektórych krajach są wciąż sprzeczne i nieskuteczne lub też ich całkowicie brakuje. W planie działania na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych z 2015 r. zapowiedziano inicjatywę ustawodawczą dotyczącą niewypłacalności przedsiębiorstw, w tym wczesnej restrukturyzacji i drugiej szansy.

2.8.

Inicjatywę KE trzeba postrzegać również w świetle różnych zaleceń, jakie formułujemy w celu ukazania między innymi, że:

3.1.

Wniosek Komisji, którego podstawą prawną są art. 53 i 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, opiera się na trzech głównych elementach:

3.2.

W nowych przepisach wskazano pewne podstawowe zasady gwarantujące, że ramy dotyczące niewypłacalności i restrukturyzacji będą spójne i skuteczne w całej UE:

3.3.

Wniosek dotyczący nowej dyrektywy uwzględnia aspekty procedury dotyczącej przedsiębiorstwa kontynuującego działalność, w ramach których przedsiębiorca utrzymuje kontrolę nad swą własną działalnością, czyli nad automatycznym zawieszeniem, będącym czteromiesięcznym okresem, w którym wierzyciele nie mają prawa podejmować indywidualnych działań zmierzających do windykacji kredytu.

4.1.1.

Jeżeli chodzi o fakultatywne stosowanie proponowanego systemu do procedur umorzenia długów konsumentów, EKES, nawiązując do swych wielu opinii przyjętych już w tej dziedzinie, stanowczo sprzeciwia się tej możliwości, która jest niezgodna z przedstawionymi przez niego postulatami w sprawie absolutnej konieczności zapewnienia szczególnego systemu dotyczącego nadmiernego zadłużenia konsumentów.

4.2.1.

EKES uważa, że stosowne byłoby uściślenie zakresu zastosowania dyrektywy (rodzaj przedsiębiorstwa, liczba pracowników) ze szczególnym uwzględnieniem MŚP i ich wpływu na gospodarkę lokalną.

4.2.2.

Istnieje szeroka zgoda co do konieczności wspomożenia przedsiębiorstw w przeprowadzeniu w odpowiednim czasie restrukturyzacji, tak by mogły uratować miejsca pracy, zachować swoją wartość, a także by wesprzeć uczciwych przedsiębiorców.

4.2.3.

Korzystne i stosowne byłoby określenie, według jakich kryteriów kadra kierownicza może zostać uznana za uczciwą. Takie obiektywne kryteria powinny zostać wskazane i sformalizowane w dyrektywie. Nie można pomijać niedawnego zjawiska taktycznego postępowania upadłościowego stosowanego w celu uniknięcia odpowiedzialności prawnej, które wiąże się z odmówieniem pracownikom ich praw. Należy zniechęcać do stosowania takich praktyk, pozbawiając moratorium i drugiej szansy podmioty do nich się uciekające.

4.2.4.

Wszystkie etapy należy prowadzić przy stałym udziale pracowników i organizacji związkowych za pomocą rzeczywistych konsultacji i informowania z wystarczająco dużym wyprzedzeniem. Przedstawiciele pracowników i organizacji związkowych powinni mieć prawo do proponowania alternatywnych rozwiązań w celu utrzymania zatrudnienia i korzystać z prawa do pomocy eksperckiej.

4.2.5.

Jeśli ramy restrukturyzacji zapobiegawczej zawierają kluczowe, godne poparcia wspólne elementy, powinny być one zgodne ze wspólnym i jednolitym protokołem na szczeblu UE.

4.2.6.

EKES proponuje, by procedury tworzenia krajowego funduszu uwspólnienia ryzyka gwarantującego pracownikom wypłatę wynagrodzenia przewidziano we wszystkich państwach członkowskich. Fundusz mógłby być zasilany przez pracodawców odpowiednimi składkami. Państwa mogłyby uczestniczyć w zarządzaniu nim i być jego gwarantami (5).

4.2.7.

W celu utrzymania miejsc pracy i uniknięcia zwolnień trzeba wesprzeć koncepcję ostrzeżeń społecznych, czyli zobowiązanie przedsiębiorstwa do tego, by z wystarczająco dużym wyprzedzeniem powiadamiało wszystkie zainteresowane strony o swoich trudnościach i ostrzegało je przed nimi. Taki mechanizm, który trzeba przyjąć odpowiednio do każdego specyficznego przypadku, będzie ponadto odpowiednim sposobem na dowiedzenie, że postępowanie przedsiębiorcy jest uczciwe i społecznie odpowiedzialne.

4.2.7.1.

Konieczne jest wsparcie kultury prowadzenia dialogu z przedstawicielami pracowników, organizacjami związkowymi, innymi organizacjami przedstawicielskimi i innymi zainteresowanymi stronami.

4.2.8.

Należy dążyć do tego, by ograniczyć działania organu sądowego/administracyjnego, którego zadaniem zbyt często jest przedwczesne i drastyczne rozwiązywanie problemów niewypłacalności.

4.2.9.

Konieczne jest stosowanie na szczeblu europejskim i krajowym zasady informowania przedstawicieli pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji (dyrektywa w sprawie europejskiej rady zakładowej 2009/38/WE), a także uznanie ich prawa do wczesnego ostrzegania i ochrony podczas niego, gdyż często jako pierwsi mają świadomość nieprawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa („whistleblower as means of prevention”).

4.2.10.

Konieczne jest lepsze wyjaśnienie ust. 3 art. 3. Trzeba by szczególnie określić parametry, na których podstawie przedsiębiorstwa mogą być wykluczone z mechanizmu wczesnego ostrzegania (liczba pracowników, wysokość obrotów itd.).

4.3.1.

Należy stworzyć ogólne korzystne i proaktywne ramy oparte na harmonizacji doświadczeń i procedur.

4.3.2.

By urzeczywistnić postanowienia zawarte w art. 114 TFUE, czyli stworzyć rynek wewnętrzny, niezbędne jest, by Komisja przystąpiła, również za pomocą aktów delegowanych, do harmonizacji postępowania upadłościowego, które wydaje się obecnie za bardzo różnić między państwami członkowskimi.

4.3.3.

Jednocześnie na szczeblu UE trzeba zaproponować i zharmonizować odpowiednie postępowanie przedupadłościowe, które uwzględniałoby powody utrudniające normalny przepływ finansowy, często związane z opóźnieniem płatności (6).

4.3.4.

Konieczne jest ustanowienie norm dobrego postępowania między zleceniodawcami a usługodawcami, które wyznaczałyby maksymalny termin płatności za usługi.

4.3.5.

W innych przypadkach powody są związane z kwestiami politycznymi niezależnymi od umiejętności przedsiębiorcy.

4.3.6.

Ochronę nowego finansowania oraz finansowania przejściowego trzeba zagwarantować za pomocą wspólnych przepisów i zasad postępowania, które byłyby stosowane jednolicie w różnych krajach i mogłyby ochronić również uzasadnione stanowisko mniejszości.

4.3.7.

Niektóre organy administracji regionalnej w krajach europejskich wprowadziły już organy parytetowe (7), których zadaniem jest podejmowanie odpowiednio wcześnie działań, gdy konieczna jest interwencja, by wesprzeć przedsiębiorstwo napotykające trudności (8).

4.3.8.

Stosowne byłoby sporządzenie badania na temat tych organizacji i wyciągnięcie odpowiednich wniosków z najbardziej znaczących doświadczeń.

4.3.9.

Powołanie organów parytetowych posiadających szerokie kompetencje i realizujących ważne cele społeczne, zdolnych do przyjęcia jasnej wizji przyszłości, mogłoby pomóc w pokonaniu niedostatków związanych z antycypacją i innowacją strategiczną, które osłabiły cały świat pracy i przyczyniły się do przybierającego różne formy kryzysu gospodarczego dotykającego Europę od 2008 r.

4.3.10.

Zarówno instrumenty restrukturyzacji zapobiegawczej, jak i druga szansa stanowią korzyść dla przedsiębiorcy, który przestrzegał procedur wczesnego ostrzegania i antycypacji i domaga się uzyskania do nich dostępu. Oba środki mają na celu stworzenie warunków niezbędnych do udziału wierzycieli (przede wszystkim pracowników i związków zawodowych).

4.3.10.1.

Dlatego też niezbędne wydaje się, by przedsiębiorca, który zwrócił się o dostęp do takich korzyści, bezzwłocznie udostępnił swym partnerom (pracownikom, związkom zawodowym, ogólnie wierzycielom, organom wyznaczonym do pokonania kryzysu) wszystkie swe zapisy księgowe (budżet i załączniki, dokumenty bankowe, ubezpieczeniowe, ewidencję zapasów itd.) i umożliwił wszelkie formy kontroli nad swą działalnością.

4.3.10.2.

Byłoby to nie tylko zgodne z zasadą przejrzystości, lecz umożliwiłoby również zwiększenie skuteczności niektórych podstawowych zasad stanowiących centralny element omawianego wniosku dotyczącego dyrektywy.

4.3.10.3.

Bezzwłoczny dostęp do całej dokumentacji przedsiębiorstwa mógłby umożliwić:

4.3.11.

Ocena skutków restrukturyzacji powinna obejmować wpływ na zatrudnienie, gdyż jeżeli zostanie on zauważony z wyprzedzeniem, można będzie przedsięwziąć odpowiednie środki w celu ochrony zatrudnienia, takie jak te dotyczące szkolenia i rozwoju umiejętności pracowników.

4.3.12.

Jeżeli chodzi o art. 18 w dziale 5, kadra kierownicza powinna mieć zakaz obniżenia aktywów spółki poniżej progu koniecznego do uregulowania narosłych zobowiązań wobec pracowników.

4.4.1.

W swej opinii z 2013 r. w sprawie postępowania upadłościowego, które dotyczy również niniejszej opinii, EKES podkreślił między innymi, że:

4.4.2.

Przepisy dotyczące drugiej szansy zarezerwowane dla przedsiębiorców, którzy doświadczyli pierwszego niepowodzenia, powinny być jasne i wspólne w krajach UE, o czym mówi art. 114 w sprawie jednolitego rynku, i powinny cieszyć się poparciem pracowników najemnych, którzy nie doznali szkód i nie padli ofiarą oszustwa po pierwszej porażce przedsiębiorcy.

4.4.3.

Zbyt często sztywność procedur w wielu państwach sprzyja drastycznym działaniom ze strony likwidatorów.

4.4.4.

We wszystkich państwach członkowskich UE należy podejmować w jednolity i otwarty sposób działania mające na celu przekształcenie starej roli likwidatorów w nową rolę administratorów rozwoju zatrudnienia za pomocą szerokiego i pogłębionego procesu przygotowania kulturowego i technicznego, również z wykorzystaniem procesów informatycznych przewidzianych w ramach europejskiego portalu „e-Sprawiedliwość” i rozwiniętych w rozporządzeniu (UE) 2015/848.

4.4.5.

Godne uznania jest uproszczenie proponowane w celu skorzystania z drugiej szansy. W tym względzie znaczące wydaje się, że nadmiernie zadłużony przedsiębiorca może uzyskać umorzenie długów po upływie odpowiedniego terminu bez potrzeby ponownego zwracania się w tej sprawie do organu sądowego lub administracyjnego (art. 20 ust. 2).

4.5.1.

Korzystnie byłoby, gdyby wstępne i dalsze szkolenia „członków organów sądowych i administracyjnych rozpatrujących sprawy z zakresu restrukturyzacji, upadłości i drugiej szansy” były organizowane bezpośrednio przez Komisję (również za pośrednictwem agencji).

4.5.2.

Konieczna jest harmonizacja wymogów obowiązujących zarządców działających w obrębie UE: należy przewidzieć dla nich minimalne normy, takie jak szkolenia i kwalifikacje zawodowe, rejestracja w charakterze zarządców, zakres obowiązków i kodeks etyki zawodowej.

4.5.3.

Konieczne są instrumenty dotyczące nadzoru wewnętrznego, a także praktyk księgowych, sprawozdawczych i kontrolnych w celu zapewnienia i zwiększenia skuteczności procedur.

4.6.1.

Jak podkreślono w pkt 4.3.10.1, jedynie szybki i pełny dostęp do dokumentacji przedsiębiorstwa mógłby zagwarantować prawdziwość i kompletność danych, które należy zebrać w celu nadania skuteczności monitorowaniu postępowań (art. 29).

4.6.2.

Konieczność jasnej i kompletnej dokumentacji trzeba podkreślić w akcie wykonawczym wydanym na mocy rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/28

Sprawozdawca:

Antonio GARCÍA DEL RIEGO

1.1.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje proponowane „Ramy naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji kontrahentów centralnych” (1), które mają na celu przejście do definitywnego i zharmonizowanego procesu naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do rozliczeń kontrahentów centralnych (CCP) w UE, i popiera zarówno zawarte w nich cele, jak i przyjęte podejście.

1.2.

EKES podkreśla, że kluczowe znaczenie ma wdrożenie obecnej decyzji grupy G 20 w sprawie globalnego zarządzania CCP, a także szczegółowych zaleceń stałego komitetu Rady Stabilności Finansowej ds. współpracy w zakresie nadzoru i ram regulacyjnych, grupy sterującej ds. rezolucji Rady Stabilności Finansowej, Komitetu ds. Systemów Płatności i Rozrachunku, Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO) i Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego w postaci zharmonizowanego i wiążącego prawodawstwa zapewniającego stabilne, bezpieczne i równe warunki działania w skali światowej.

1.3.

Dlatego też Komitet chciałby, aby w proponowanym rozporządzeniu przewidziano mechanizm umożliwiający elastyczne dostosowywanie się do przyszłych zmian w zakresie międzynarodowego konsensusu w sprawie CCP, tj. zaleceń Rady Stabilności Finansowej (2).

1.4.

W opinii EKES-u przekształcenie obecnego systemu indywidualnych rozwiązań dla CCP opartych na zaleceniach międzynarodowych i krajowych organach nadzoru w definitywne rozporządzenie w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, które będzie przejrzyste, spójne, solidne i kompleksowe, a także proporcjonalne i zachowujące aktualność w kontekście innych przepisów, takich jak dyrektywa w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (BRRD), ma ogromne znaczenie.

1.4.1.

W tym kontekście EKES jest zdania, że jednolity organ ds. nadzoru oraz jednolity organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji CCP ułatwiłby im dzielenie się wiedzą ekspercką i danymi, a także zapewnienie, by nowe rozporządzenie zostało wdrożone przez CCP w sposób znormalizowany w całej Europie, co wyeliminuje obecną mozaikę krajowych organów nadzoru stosujących nieco odmienne kryteria i narzędzia nadzorcze.

1.5.

Mając na uwadze zasadniczą rolę Europejskiego Banku Centralnego (EBC) w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego dla sektora bankowego, jego istniejące kompetencje w zakresie zapewniania efektywnych i rzetelnych systemów rozliczeniowych i płatniczych oraz systemów rozrachunku (3), a także jego rolę w zapewnianiu CCP dostępu do pieniądza banku centralnego, EKES zdecydowanie zaleca, by rozważyć wykorzystanie lub poszerzenie mandatu EBC, tak by stał się on zarówno centralnym europejskim organem nadzoru nad CCP w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, jak i centralnym organem ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w ramach EBC/Eurosystemu.

1.6.

EKES uważa, że dla organów nadzorczych w tym obszarze należy przewidzieć dodatkowe narzędzia monitorowania, aby umożliwić uzyskanie kompleksowego obrazu pozycji ryzyka poszczególnych członków rozliczających wśród wielu CCP (w tym CCP z państw trzecich) oraz CCP na różnych rynkach, modelując potencjalny efekt domina w odniesieniu do pozycji we wszystkich CCP. Organy nadzoru, a najlepiej centralny organ nadzoru, powinny być uprawnione do przeprowadzania własnych, całościowych testów warunków skrajnych, by co kwartał, miesiąc lub dzień, stosownie do sytuacji, móc zrozumieć analizę pozycji ryzyka i aktywów ograniczających ryzyko odnośnych CCP. Oprócz tego co roku ESMA przeprowadzałaby test warunków skrajnych CCP na mocy rozporządzenia w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR).

1.7.

Chociaż EKES zakłada, że nastąpi naturalna sekwencja – najpierw restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja jednego lub kilku członków rozliczających na mocy BRRD i następnie – w razie konieczności – naprawa oraz restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja jednego lub kilku CCP, należy wyjaśnić, że mogą się zdarzyć sytuacje, w których naprawie jednego lub większej liczby CCP należy przyznać pierwszeństwo przed naprawą jednego lub większej liczby banków będących ważnymi członkami rozliczającymi tych CCP.

1.8.

EKES wnosi, by w planach naprawy CCP uściślono narzędzia i środki, które zostaną uwzględnione w celu ponownego zbilansowania ich portfeli, gdyż we wniosku nie określono, które warianty plany naprawy powinny zawierać, a które wykluczać.

1.9.

W opinii Komitetu należy uważnie przyjrzeć się, w jaki sposób zastosowanie instrumentów podziału pozycji i strat może wpłynąć na kontrahentów niefinansowych i wyodrębnione aktywa klientów pośrednich uczestników rozliczających, tj. w przypadku rozwiązywania umów oraz obniżenia wartości zysków wypłacanych przez CCP na rzecz wykonujących zobowiązania członków rozliczających. Z podobnych względów Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że obecny wniosek nie obejmuje „redukcji wartości początkowego depozytu zabezpieczającego”, gdyż nie byłoby to odpowiednie narzędzie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, ani „redukcji wartości zysków ze zmiennego depozytu zabezpieczającego”, gdyż należy się spodziewać pozycji zabezpieczonych.

1.10.

Zdaniem EKES-u należy usunąć z proponowanych przepisów wszelką bezpośrednią wzmiankę o ratowaniu CCP z wykorzystaniem pieniędzy podatników, a szczególnie wykluczyć takie działania w przypadku CCP z państw trzecich. Możliwość udzielania nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego należy pozostawić do decyzji odnośnych władz w stosownych przypadkach i tym samym dopilnować, by miała ona faktycznie nadzwyczajny charakter. Dopuszczana obecnie możliwość udzielania na pewnych warunkach nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego może stworzyć pokusę nadużycia. To również sprawiłoby, że utworzenie jednego organu nadzorczego i jednolitego organu ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji byłoby bardziej politycznie akceptowalne z krajowego punktu widzenia.

1.10.1.

W tym kontekście EKES postuluje, podążając dalej w tym kierunku, aby takie same lub podobne wiążące standardy wprowadzono również w odniesieniu do CCP, którzy uzyskali zezwolenie na mocy rozporządzenia w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR) (4) zgodnie z decyzją w sprawie „równoważności” jako organizacje rozliczeniowe z państw trzecich („CCP z państw trzecich”).

1.11.

EKES proponuje, by uprawnienia organu ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji do rozwiązania niektórych lub wszystkich umów w odniesieniu do usług rozliczeniowych świadczonych przez CCP były stosowane w sposób bardzo restrykcyjny w przypadku gdy CCP wspiera rynki gotówkowe i rozlicza produkty gotówkowe.

1.12.

EKES uważa, że zawieszenie obowiązku rozliczania w przypadku restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji pojedynczego kontrahenta centralnego musi być zastosowane z uwzględnieniem potencjalnego wpływu na inne CCP uprawnione do świadczenia usług rozliczeniowych w tej samej klasie aktywów.

2.1.

Zarówno unijna dyrektywa w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (BRRD), jak i amerykańska ustawa Dodda-Franka, nakładają na banki wymóg posiadania planów sanacyjno-naprawczych, aby umożliwić ich uporządkowaną likwidację na wypadek kryzysu, z ograniczonym wpływem na szersze rynki finansowe. Od czasu wprowadzenia w następstwie rozporządzenia EMIR i ustawy Dodda-Franka obowiązku rozliczania centralnego CCP mają coraz większe znaczenie dla ogólnego bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego. W związku z tym, oprócz zapewnienia odporności CCP, konieczne jest solidne planowanie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w celu zapewnienia, by silniejsze uzależnienie od centralnego rozliczania nie doprowadziło do powstania nowej kategorii podmiotów, które są „zbyt duże, by upaść”.

2.1.1.

Chociaż upadłość CCP jest statystycznie mało prawdopodobna, ze względu na ich szczególny model biznesowy i nacisk na zarządzanie ryzykiem, sytuacja taka może, z uwagi na centralną rolę CCP na rynku jako instytucji finansowych o znaczeniu systemowym, łatwo rozprzestrzenić się w obrębie systemu finansowego, wywołując efekt domina wśród członków rozliczających oraz wspieranych rynków. Jest to zdarzenie o niskim prawdopodobieństwie, lecz dużej sile oddziaływania.

2.2.

CCP odgrywają kluczową rolę w systemie finansowym, zarządzając złożoną siecią relacji opartych na ryzyku kontrahenta. Dokonują tego zasadniczo, (i) pośrednicząc między stronami umów będących przedmiotem obrotu na jednym lub wielu rynkach finansowych (regulowanych lub poza rynkiem giełdowym – pozagiełdowych) oraz (ii) chroniąc się przed niewykonaniem zobowiązań przez swoich użytkowników poprzez pobieranie, zarówno od sprzedającego, jak i kupującego, odpowiednich depozytów i zabezpieczeń oraz wprowadzanie w życie uzgodnień dotyczących podziału strat (tzw. kaskadowego pokrywania strat w przypadku niewykonania zobowiązania, z którego korzysta się w sytuacjach nadzwyczajnych, gdy indywidualne depozyty okażą się niewystarczające) (5).

2.3.

W porównaniu z rozliczaniem dwustronnym uczestnik CCP narażony jest na mniejsze ryzyko dzięki temu, że korzysta z wielostronnego kompensowania, odpowiedniego zabezpieczenia i uwspólnienia strat. CCP kompensują zobowiązania uczestników (pozycje długie i krótkie) w odniesieniu do poszczególnych produktów, określając pojedynczy wielostronny bilans dla każdego produktu/uczestnika, niezależnie od tożsamości kontrahenta przed nowacją. W przypadku gdy produkty są ze sobą w znacznym stopniu skorelowane CCP mogą określać depozyty zabezpieczające uczestników dla grupy produktów (ustalanie wysokości depozytu zabezpieczającego na poziomie portfela), co umożliwia im kompensowanie ryzyka poprzez posiadanie pozycji w produktach skorelowanych.

2.4.

Aby działalność CCP przynosiła pełne korzyści, CCP muszą 1) skutecznie zarządzać ryzykiem oraz posiadać wystarczające dostępne zasoby finansowe oraz 2) podlegać ostremu nadzorowi regulacyjnemu i wymogom w zakresie nadzoru. Po pierwsze, CCP muszą być wystarczająco odporne, w tym sensie, że ich zasoby finansowe (w tym wymogi dotyczące depozytów zabezpieczających, fundusze na wypadek niewykonania zobowiązania oparte na wniesionych z góry wkładach oraz zasoby płynności) z bardzo dużym prawdopodobieństwem umożliwią im przetrwanie w sytuacji upadłości członków rozliczających i innych zdarzeń powodujących zakłócenia. Po drugie, CCP muszą posiadać plany naprawy, które pozwalają im na podział nadwyżki strat i wygenerowanie dodatkowej płynności bez nadmiernego obciążania członków rozliczających oraz innych instytucji finansowych, spośród których wiele jest także instytucjami o znaczeniu systemowym. CCP muszą poza tym dysponować wiarygodnymi planami restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

2.5.

W 2009 r. przywódcy grupy G 20 zobowiązali się zapewnić, by wszystkie znormalizowane kontrakty na instrumenty pochodne będące przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym były rozliczane za pośrednictwem CCP. Szersze wykorzystanie centralnego rozliczania instrumentów pochodnych ma zwiększyć stabilność finansową poprzez:

2.6.

Na szczeblu międzynarodowym Komitet ds. Systemów Płatności i Rozrachunku (CPMI) wraz z Międzynarodową Organizacją Komisji Papierów Wartościowych (CPMI–IOSCO) oraz Radą Stabilności Finansowej już w 2014 r. wydały wytyczne w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji infrastruktur rynku finansowego, w tym CCP. Ponadto naprawa oraz restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja CCP są ważnymi priorytetami aktualnie realizowanych planów prac, które wytyczono w 2015 r.

2.7.

Na szczeblu UE Komisja Europejska opublikowała wniosek (7) – opracowany na podstawie wyżej wymienionych prac prowadzonych na szczeblu międzynarodowym – dotyczący przepisów ustawodawczych regulujących naprawę oraz restrukturyzację i uporządkowaną likwidację CCP, który to wniosek jest głównym tematem niniejszej opinii.

3.1.1.

EKES odnotowuje, że wymogi regulacyjne dotyczące CCP są ostrzejsze niż przed kryzysem. Opracowane przez CPMI–IOSCO „Zasady dotyczące infrastruktury rynków finansowych” zapewniają kompleksowe ramy na rzecz zapewnienia odporności i naprawy CCP.

3.1.2.

EKES wyraża uznanie dla znaczących prac podjętych przez CPMI i IOSCO w celu zajęcia się kwestią odporności i naprawy CCP na szczeblu międzynarodowym.

3.1.3.

Dlatego też Komitet chciałby, aby w proponowanym rozporządzeniu przewidziano mechanizm umożliwiający elastyczne dostosowywanie się do przyszłych zmian w zakresie międzynarodowego konsensusu w sprawie CCP, tj. zaleceń Rady Stabilności Finansowej.

3.1.4.

W związku z powyższym Komitet popiera proponowane rozporządzenia, w którym normy międzynarodowe – obecnie realizowane w nieco odmienny sposób przez poszczególne CCP w zależności od ich otoczenia prawnego i regulacyjnego – zostały włączone do jednego znormalizowanego zbioru zharmonizowanych i różnorodnych zobowiązań wynikających z prawa UE.

3.1.5.

EKES zwraca uwagę, jak istotne jest przyjęcie holistycznego podejścia do zmiany innych powiązanych aktów prawnych, tj. dyrektywy w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (BRRD), oraz zapewnienie, że moratoria (art. 5 oraz art. 10 BRRD) i inne mechanizmy nadal będą wyłączać zobowiązania do płatności i dostawy względem niektórych systemów płatności, CCP, centralnych depozytów papierów wartościowych (CDPW) i banków centralnych, aby uniknąć zachwiania równowagi portfeli i zabezpieczeń posiadanych przez CCP lub przeniesionych do CCP.

3.1.6.

W tym kontekście EKES zakłada, że nastąpi naturalna sekwencja – najpierw restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja jednego lub kilku członków rozliczających na mocy BRRD, a następnie – w razie konieczności – naprawa oraz restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja jednego lub kilku CCP, dla których ci członkowie rozliczający są ważnymi klientami. Mogą się zdarzyć sytuacje, w których naprawie jednego lub większej liczby CCP należy przyznać pierwszeństwo przed naprawą jednego lub większej liczby banków które są ważnymi członkami rozliczającymi tych CCP.

3.1.6.1.

Zgodnie z zasadami wyznaczonymi przez Komitet ds. Systemów Płatności i Rozrachunku oraz IOSCO środki na wypadek niewykonania zobowiązania dla CCP o znaczeniu systemowym powinny być przynajmniej na tyle duże, by przetrzymać niewykonanie zobowiązania przez dwóch członków rozliczających, które mogłoby potencjalnie spowodować największą zagregowaną ekspozycję na CCP w skrajnych, ale prawdopodobnych warunkach rynkowych (tzw. „Cover 2”). Jeżeli członkowie rozliczający przekraczający ekspozycję w rozumieniu „Cover 2” wobec jednego lub kilku CCP znajdowaliby się na progu upadłości i zostaliby poddani procedurom zgodnie z BRRD, we wszystkich decyzjach dotyczących ogólnych agentów rozliczeniowych wykazujących poważne trudności finansowe na mocy tejże dyrektywy należałoby uwzględnić konsekwencje dla CCP i innych członków rozliczających wykonujących zobowiązanie.

3.1.6.2.

Teoretycznie konieczne jest ustabilizowanie i wsparcie CCP na mocy proponowanych przepisów zanim proces związany z BRRD może zostać zastosowany w odniesieniu do tych członków rozliczających wykazujących poważne trudności finansowe. Mogą się również zdarzyć sytuacje, w których członkowie rozliczający wykonujący zobowiązanie mogą nie wywiązać się z płatności z powodu zastosowania instrumentów określonych w proponowanych przepisach i następnie zacząć podlegać BRRD. Jeżeli jednak przyczyniłoby się to do stabilizacji CCP z korzyścią dla wielu członków rozliczających, stabilizacja CCP powinna by mieć pierwszeństwo nad stabilizacją jednego członka rozliczającego.

3.2.1.

Komitet zaznacza, że proponowane rozporządzenie ma na celu zaradzenie sytuacjom rynkowym, które są skrajne i wyjątkowe; jest jednak ogromnie ważne, by system naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji umożliwiał ciągłość usług krytycznych CCP bez wykorzystywania środków publicznych, jakiejkolwiek formy publicznego wsparcia wypłacalności ani jakiejkolwiek innej formy rządowych instrumentów stabilizacji finansowej, publicznego wsparcia kapitałowego lub tymczasowej własności publicznej. Należy usunąć dopuszczaną obecnie wyraźnie możliwość udzielania na pewnych warunkach nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego, aby uniknąć pokusy nadużycia, która może pojawić się w wypadku niewłaściwego zachęcania uczestników rozliczających do tego, by – zamiast wzięcia na wczesnym etapie udziału w naprawie oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji CCP – oczekiwali na decyzję o tym, czy i w jakim zakresie zostanie udzielone nadzwyczajne publiczne wsparcie finansowe, co oznacza dobrowolną akceptację, a nawet prowokowanie efektu mnożnikowego w sferze publicznej.

3.2.2.

Ponieważ nie można dokładnie przewidzieć szczegółowych scenariuszy, w których stosowany jest system naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, CCP powinny zachować elastyczność w opracowywaniu i wdrażaniu narzędzi naprawczych, aby być w stanie zarządzać różnymi sytuacjami na wypadek niewykonania zobowiązania. Zbyt nakazowy charakter przepisów może je usztywnić i zaszkodzić ich efektywności. CCP powinny zatem mieć możliwość przeprowadzenia w pierwszej kolejności postępowania w sprawie zarządzania skutkami niewykonania zobowiązania i ostatecznie wdrożyć plan naprawy przed interwencją organów ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, chyba że istnieją dowody na to, że plan naprawy może zakończyć się niepowodzeniem lub zagrozić stabilności finansowej.

3.3.1.

Rozporządzenie w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR) określa obowiązki i wymogi mające zastosowanie zarówno do kontrahentów finansowych, jak i do kontrahentów niefinansowych, którzy zawierają kontrakty pochodne. Do kontrahentów finansowych należą banki, ubezpieczyciele, osoby zarządzające inwestycjami, fundusze emerytalno-rentowe, przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) i AFI, podczas gdy kontrahenci niefinansowi obejmują kontrahentów niefinansowych + (jednostki z 30-dniową nominalną wartością brutto w instrumentach pochodnych wynoszącą co najmniej 1 mld EUR za instrumenty pochodne oparte na kredytach i akcjach lub 3 mld EUR za transakcje zamiany stóp procentowych, walutę, towary i inne instrumenty) oraz kontrahentów niefinansowych -. Istnieją ponadto jednostki z państw trzecich, które mogą podlegać pośrednio rozporządzeniu w sprawie infrastruktury rynku europejskiego, gdy zawierają transakcje z kontrahentami z UE.

3.3.1.1.

Obowiązek rozliczania zgodnie z EMIR będzie miał zastosowanie, jeżeli kontrakt pochodny będący przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym zostanie zawarty między dwoma kontrahentami finansowymi bądź kontrahentem finansowym i kontrahentem niefinansowym+ bądź dwoma kontrahentami niefinansowymi bądź kontrahentem finansowym/niefinansowym+ i jednostką z państw trzecich, która podlegałaby rozliczeniu, jeżeli posiadałaby siedzibę w UE. Wyłączenia z wymogów będą wygasać przez cały rok 2017.

3.3.2.

Kiedy przestaną obowiązywać wszystkie wyłączenia, na pewnych wielkości kontrahentów niefinansowych, jako bezpośrednich lub pośrednich uczestników CCP, będzie miało wpływ rozporządzenie w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji ze względu na obowiązek centralnego rozliczania określonych klas kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym (8). W związku z tym kontrahenci niefinansowi i klienci funduszy emerytalnych mogą zostać obciążeni niezamierzonymi zobowiązaniami wynikającymi z połączenia przedmiotowego rozporządzenia i obowiązku rozliczania, co jeszcze bardziej zacieśni powiązanie między gospodarką realną/podmiotami zarządzającymi aktywami a instytucjami finansowymi o znaczeniu systemowym.

3.3.3.

EKES zwraca się do zatem do Komisji, by rozważyła zastosowanie innego podejścia do postępowania z kontrahentami niefinansowymi – zwłaszcza przedsiębiorstwami produkcyjnymi zabezpieczającymi ekspozycję fizyczną w gospodarce realnej – w ramach proponowanego systemu naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w przypadkach, gdy organy publiczne są zmuszone do przyjęcia nadzwyczajnych środków w interesie publicznym, potencjalnie z pominięciem normalnych praw własności i podziałem strat pomiędzy konkretne podmioty, a w ostateczności – wstrzymaniem wypłaty zysków z CCP na rzecz kontrahentów niefinansowych.

3.3.4.

Fundusze (emerytalne) i inne podmioty zarządzające środkami pieniężnymi w imieniu małych inwestorów i inwestujące na rynkach kapitałowych będą musiały posiadać pozycje w CCP bezpośrednio lub pośrednio poprzez członków rozliczających. Jednostki te podlegają nadzorowi krajowemu i ścisłym ograniczeniom inwestycji, tak by zapewnić, że nie narażą klientów końcowych na nieuzasadnione ryzyko. Ponadto krajowe organy regulacyjne czy też obowiązki powiernicze sprawiają, że przechowują one pozycje klientów pośrednio na rachunkach klientów i powinny być one wyodrębnione. Na mocy EMIR umożliwiono szczególną ochronę aktywów należących do pośrednich uczestników rozliczających, wprowadzając przepisy dotyczące wyodrębniania i przenoszenia aktywów klienta.

3.3.5.

Zważywszy na obszerne regulacje, inwestorzy takich funduszy emerytalno-rentowych mają wrażenie, że ich aktywa są objęte szczególną ochroną zarówno przez przepisy krajowe, jak i europejskie. Proponowany akt umożliwi jednak pominięcie normalnych praw własności i podział strat pomiędzy konkretne podmioty, a także wstrzymanie wypłaty zysków z CCP, co wpłynie również na rachunki klientów oraz wyodrębnione rachunki klientów. EKES wzywa Komisję do zapewnienia, by możliwość pominięcia normalnych praw własności (rozwiązanie umów/podział strat/wstrzymanie wypłaty zysków) nie miała zastosowania do (wyodrębnionych) rachunków klientów.

3.4.1.

EKES wzywa Komisję do zapewnienia, by przejście na system zharmonizowany było odpowiednio nadzorowane i zsynchronizowane z wymogami CCP z państw trzecich, aby uniknąć potencjalnego arbitrażu regulacyjnego i niekorzystnych warunków konkurencji dla unijnych CCP poprzez umożliwienie CCP z krajów trzecich oferowania usług gorzej zabezpieczonych, a co za tym idzie – po niższych kosztach.

3.4.2.

W odniesieniu do wszystkich krajów, w przypadku których Komisja Europejska zamierza przyjąć decyzję o „równoważności”, ważnym czynnikiem, który należy uwzględnić, są jasne zasady i przepisy dotyczące naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. W odniesieniu do wszystkich krajów, w których Komisja Europejska przyjęła już decyzję o „równoważności” (9), decyzję tę należy poddać przeglądowi w świetle zasad i przepisów dotyczących naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w państwach trzecich, w celu zapewnienia, by CCP z państw trzecich świadczący usługi w obrębie jednolitego rynku UE podlegali równoważnym systemom naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz by decyzje podejmowane przez europejskie kolegia ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji były możliwe do wyegzekwowania na drodze prawnej zgodnie z przepisami państwa trzeciego. Wymogiem minimalnym powinny być umowy o wymianie informacji dotyczących ryzyka systemowego z organem regulacyjnym CCP z państwa trzeciego oraz organem nadzorczym/organami nadzorczymi i organem ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji CCP w UE, a także udział takich organów regulacyjnych w tzw. grupach zarządzania w sytuacji kryzysowej.

3.4.3.

Zgodnie z EMIR Komisja Europejska może zwrócić się do Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) o wydanie opinii technicznej w sprawie równoważności niektórych jurysdykcji nienależących do UE, w których funkcjonują duże rynki instrumentów pochodnych lub CCP, które złożyły wniosek o uznanie (10).

3.4.4.

Podążając dalej w tym kierunku, EKES apeluje, by do kluczowych zagadnień poddawanych ocenie ESMA włączyć przepisy takich państw trzecich w zakresie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, aby zapewnić równe warunki działania i uniknąć arbitrażu regulacyjnego, który obciąża niepotrzebnym ryzykiem uczestników jednolitego rynku UE i, potencjalnie, unijnych podatników w związku z usługami świadczonymi przez CCP z państw trzecich. Zasadniczą sprawą jest zapewnienie równych warunków działania w skali międzynarodowej oraz ograniczenie ekspozycji unijnych podatników do tych ryzyk, którymi można zarządzać w ramach UE.

3.5.1.

Zdaniem EKES-u UE i poszczególne państwa członkowskie muszą wzmocnić zdolności swoich organów nadzoru w zakresie zrozumienia ryzyk związanych z ryzykami CCP i zarządzania tymi ryzykami na wszystkich poziomach, pod względem zasobów ludzkich, finansowych i technicznych. EKES ma wrażenie, że organy nadzoru są obecnie zbyt zależne od wiedzy fachowej, którą dysponują organizacje ponadnarodowe i sami CCP. Ta zależność od wiedzy fachowej może być szczególnie ryzykowna w przypadku, gdy organy nadzoru muszą przejąć kontrolę nad problematycznym CCP w krótkim terminie, tj. jeżeli odwołano kadrę kierowniczą wyższego szczebla lub zarząd CCP, a następnie je zastąpiono lub jeżeli wykonano uprawnienia w zakresie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

3.5.2.

EKES jest zdania, że jednolity organ nadzoru oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji CCP ułatwiłby organom nadzoru dzielenie się wiedzą fachową i danymi, a także dopilnowanie, by nowe rozporządzenie zostało wdrożone przez CCP w sposób znormalizowany w całej Europie, tak by wyeliminować ryzyko obchodzenia regulacji lub arbitrażu regulacyjnego. Ponadto zlikwidowano by obecny problem rozdrobnienia nadzoru nad CCP. Aktualnie w przepisach stosowane jest podejście oparte na nadzorze krajowym, zgodnie z EMIR, polegające na ustanawianiu kolegiów przy krajowych organach regulacyjnych w celu sprawowania nadzoru nad CCP. EKES uważa jednak, że w scenariuszu warunków skrajnych, w którym jeden lub wielu CCP zagrożonych jest upadłością, podejście scentralizowane zapewniłoby maksymalną efektywność, gdyż decyzje muszą być podejmowane w sposób całościowy, z uwzględnieniem wielu CCP, członków rozliczających itd.

3.5.2.1.

W opinii EKES-u sposób, w jaki zdecydowano się uregulować CCP w 2012 r. w ramach EMIR, doprowadził do powstania mozaiki rozwiązań w zakresie nadzoru nad CCP (11), w wyniku czego w poszczególnych krajach nadzór nad CCP powierzono bankom centralnym, krajowym organom regulacyjnym sektora bankowego lub organom nadzoru nad giełdami. Stanowisko to zostało potwierdzone w ramach wzajemnej oceny działań przeprowadzonej przez ESMA na mocy art. 21 EMIR – Supervisory activities on CCPs’ Margin and Collateral requirements – opublikowanej w dniu 22 grudnia 2016 r., w której ESMA wyraźnie stwierdza, że konieczne jest zwiększenie konwergencji w zakresie nadzoru pomiędzy krajowymi organami nadzoru.

3.5.2.2.

Sprawozdanie to ma ograniczony zakres, jednak zidentyfikowano już w nim szereg obszarów, w których praktyki nadzorcze różnią się pomiędzy krajowymi organami nadzoru, a także przedstawiono zalecenia mające na celu poprawę spójności praktyk nadzorczych. Przy każdym krajowym organie regulacyjnym ustanowiono kolegia, których składy w dużym stopniu pokrywają się w przypadku kluczowych CCP, a które musiałyby prowadzić równoległe prace w przypadku potencjalnej upadłości wielu CCP. Biorąc pod uwagę rozwój sytuacji w ciągu ostatnich kilku lat, w tym coraz większe zbliżenie rynków giełdowych i pozagiełdowych instrumentów pochodnych w ramach CCP, w 2017 r. należy rozważyć nowe scentralizowanego podejście.

3.5.3.

Ze względu na zasadniczą rolę EBC w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, EKES proponuje, aby rozważyć rozszerzenie zakresu kompetencji EBC, tak by stał się on centralnym europejskim organem nadzoru nad CCP w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego. By uniknąć wewnętrznego konfliktu interesów, sam EBC/Eurosystem powinien przejąć rolę centralnego organu ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Byłoby to wykonalne w ramach jego obecnych kompetencji albo w drodze ich uzasadnionego rozszerzenia. Jednym z głównych zadań EBC jest „popieranie należytego funkcjonowania systemów płatniczych” (12). Większość europejskich CCP jest zarejestrowana jako systemy płatności, aby zapewnić ostateczność rozrachunku (13). Ponadto niektórzy z ważniejszych CCP strefy euro (tj. LCH SA i Eurex Clearing) są licencjonowane i regulowane jako instytucja kredytowa

3.5.4.

Zgodnie z art. 22 Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego EBC może uchwalać rozporządzenia, w celu zapewnienia skuteczności i rzetelności systemów rozliczeń i płatności w ramach Unii i z innymi krajami. Oznacza to, że powierzono mu już funkcję regulacyjną w odniesieniu do rzetelności systemów rozliczeń. Alternatywne rozwiązanie, polegające na utworzeniu nowego centralnego europejskiego organu nadzoru nad CCP, wydaje się bardziej czasochłonne i kosztowne.

3.5.5.

W przypadku centralnego organu nadzoru zarówno dla banków, jak i dla kontrahentów centralnych w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, uwzględniono by także fakt, że większość banków o znaczeniu systemowym jest zarazem członkiem dużej liczby CCP (np. JP Morgan, który jest członkiem 70 CCP na całym świecie (14)), a w związku z tym niewykonanie zobowiązania przez jednego z tych ważnych członków spowodowałoby jednoczesne aukcje pozycji banku niewykonującego zobowiązań w CCP, których jest on członkiem.

3.5.6.

Warunkiem politycznym wdrożenia jednego organu ds. nadzoru i restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji z perspektywy krajowej jest postulowane już wykluczenie wszelkiego ratowania CCP z wykorzystaniem pieniędzy podatników w formie nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego, gdy spełnione są pewne warunki.

3.6.1.

Organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji CCP lub właściwy organ członka rozliczającego CCP podlegającego restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji może zwrócić się do Komisji o czasowe zawieszenie obowiązku rozliczania, ustanowionego w art. 4 ust. 1 proponowanego rozporządzenia, w odniesieniu do określonych klas instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, jeżeli spełnione są pewne warunki.

3.6.2.

Trudno jest jednak sobie wyobrazić, w jaki sposób w skrajnych warunkach rynkowych, szczególnie mniej istotni członkowie rozliczający byliby w stanie w krótkim czasie ponownie zarządzać pozycjami w procesie dwustronnym. Ponadto obowiązek rozliczania oparty jest na określonych klasach instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym we wszystkich, a nie tylko w jednym CCP. W związku z tym zawieszenie obowiązku rozliczania może mieć wpływ na innych CCP posiadających zezwolenie na świadczenie usług rozliczeniowych w odniesieniu do tych samych produktów. Trzeba zadbać o to, by dla innych CCP zawieszenie obowiązku rozliczania miało charakter fakultatywny. Ponadto między tymi CCP mogą istnieć wzajemne uzgodnienia dotyczące depozytu zabezpieczającego w odniesieniu do tych i innych klas instrumentów pochodnych, przez co przywrócenie rynku dwustronnego wywołuje niezamierzony efekt domina.

3.6.3.

EKES sądzi zatem, że zawieszenie obowiązku rozliczania w kontekście restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest instrumentem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, który musi być stosowany tak, by nie wywierać wpływu na inne CCP uprawnione do świadczenia usług rozliczeniowych w tej samej klasie aktywów.

3.6.4.

Ponadto wniosek składany przez krajowy organ regulacyjny może mieć ogólnoeuropejskie skutki, co, zdaniem Komitetu, stanowi dodatkowy argument za ustanowieniem jednolitego ogólnoeuropejskiego organu nadzoru nad CCP oraz jednolitego organu ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/36

Sprawozdawca:

Daniel MAREELS

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje pakiet wniosków Komisji i wyraża nadzieję, że faktycznie przyczyni się on do uzupełnienia prac służących zreformowaniu sektora finansowego w następstwie kryzysu.

1.2.

Komitet z zadowoleniem przyjmuje całościową i zintegrowaną wizję, dzięki której w przedmiotowych wnioskach uwzględniono i połączono szereg ważnych celów z całkiem różnych dziedzin i to bez podważania zasad. Takie podejście stwarza okazję do poczynienia postępów w wielu istotnych obszarach w kierunku bardziej zrównoważonej i wspólnej europejskiej przyszłości oraz dalszej realizacji UGW.

1.3.

Dotyczy to przede wszystkim celów w sektorze bankowym i finansowym . Różne proponowane środki wyraźnie przyczyniają się według Komitetu do wzmocnienia europejskich ram ostrożnościowych oraz ram restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków. Ma to kluczowe znaczenie dla uzyskania pożądanego zmniejszenia ryzyka w sektorze finansowym i zwiększenia odporności instytucji . Zasadnicze znaczenie mają stabilność finansowa i zdrowy system finansowy, który przyczynia się do stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Ponadto równoległy system bankowy nie powinien pozostać poza zasięgiem zmian ani poza regulacjami.

1.4.

Według Komitetu wnioski te wpływają w szczególności na zmniejszenie ryzyka i dlatego umożliwiają poczynienie kroków w kierunku nie tylko dalszej budowy unii bankowej , ale także stworzenia jej trzeciego filara, czyli europejskiego systemu gwarantowania depozytów . Ma to tym większe znaczenie, że pełnoprawna unia bankowa jest jednym z fundamentów ukończenia tworzenia UGW i należy dążyć do jej bezzwłocznej realizacji. Niektóre konkretne modyfikacje we wnioskach sprzyjają także dążeniu do powstania unii rynków kapitałowych .

1.5.

Komitet uważa także, że tym samym stanowi to pozytywny wkład w dalszą odbudowę zaufania klientów i konsumentów do sektora finansowego. Z zadowoleniem może dlatego stwierdzić, że prowadzone są prace zarówno nad kwestiami instytucji „zbyt dużych, by upaść” w ramach środków dotyczących całkowitej zdolności do pokrycia strat (TLAC), jak i nad zwiększeniem skuteczności i efektywności zasad stosowania umorzenia lub konwersji długu. W każdym razie podstawowe znaczenie ma to, aby w przypadku kryzysu w danym banku nie trzeba było odwoływać się do środków finansowych rządów ani podatników.

1.6.

Ponadto Komitet z zadowoleniem przyjmuje poświęcenie uwagi finansowaniu gospodarki . W obecnym kontekście niepewności i zmian, w momencie, gdy poziom inwestycji jest zbyt niski, nie można marnować jakiejkolwiek okazji do stworzenia nowych i dodatkowych możliwości trwałego i zrównoważonego ożywienia gospodarczego w gospodarce realnej, któremu towarzyszy wzrost gospodarczy oraz więcej inwestycji i miejsc pracy .

1.7.

Banki mają do odegrania ważną rolę jako pośrednicy na rynkach kapitałowych, a kredyty bankowe będą również w przyszłości niewątpliwie najważniejszym źródłem finansowania dla gospodarstw domowych i MŚP. Chociaż wnioski stanowią krok naprzód w tworzeniu właściwych warunków, w których banki będą mogły odgrywać tę rolę, powstaje pytanie, czy nie można by pójść dalej w umacnianiu i intensyfikacji wysiłków na rzecz MŚP, które stanowią trzon gospodarki europejskiej. Konkretnie, EKES wzywa do ugruntowania i dalszego rozszerzenia współczynnika wsparcia MŚP (1), dzięki któremu banki muszą spełniać mniejsze wymogi kapitałowe w pożyczkach udzielanych MŚP. Komitet zaleca ponadto przyjęcie podobnego podejścia na rzecz przedsiębiorstw gospodarki społecznej.

1.8.

Komitet wyraża również zadowolenie, że uwzględniono szereg szczególnych cech UE , m.in. na podstawie zaproszenia do zgłaszania uwag. Dotyczy to w szczególności włączonych do tych wniosków dostosowań międzynarodowych umów w ramach globalnej reformy sektora finansowego. Jest to korzystne dla finansowania gospodarki.

1.9.

Obecne wnioski stanowią nowy, ale nie ostatni etap reformy sektora finansowego , w sprawie której – w następstwie kryzysu – podjęto decyzję na szczeblu międzynarodowym , dlatego Komitet uważa, że wciąż ważne jest, aby Europa odgrywała kluczową rolę w bieżących i przyszłych międzynarodowych pracach. Należy ustanowić minimalne normy międzynarodowe i chronić europejskie wartości i interesy. W każdym razie kwestia sprowadza się do tego, by nie akceptować zakłóceń szkodzących instytucjom europejskim.

1.10.

Z drugiej strony, jeżeli chodzi o uwzględnienie w uregulowaniach niezbędnej różnorodności w europejskim sektorze finansowym, Komitet jest zdania, że jeszcze zbyt mało uwagi poświęcono sytuacji banków małych i o mniej złożonej strukturze. Obecne wnioski wciąż w niewystarczającym stopniu biorą pod uwagę specyfikę i potencjał tego rodzaju instytucji. Dotyczy to w szczególności zasady proporcjonalności . Komitet jest zdania, że zamiast obecnego fragmentarycznego i ograniczonego podejścia należałoby raczej zastosować podejście bardziej ustrukturyzowane i dalej idące, z korzyścią dla większej liczby instytucji i w większej liczbie dziedzin. Nie można na tego rodzaju instytucje nakładać nieproporcjonalnie dużych obowiązków i obciążeń.

1.11.

W interesie wszystkich zainteresowanych stron i podmiotów, organów nadzorczych i regulacyjnych, a także instytucji leży dążenie do jasności i pewności prawa przy realizacji nowych zasad, na co ponadto należy przewidzieć wystarczająco długi termin wdrożenia. Aby uniknąć możliwych negatywnych konsekwencji dla finansowania gospodarki, potrzebne jest szybkie opracowanie przepisów przejściowych dotyczących nowego MSSF 9 (2). Ponadto sektor ten musi stawiać czoła licznym wyzwaniom, między innymi w związku ze zmianami technologicznymi i cyfrowymi, niskimi stopami procentowymi i szeregiem innych zmian pojawiających się w następstwie kryzysu.

1.12.

Jeżeli chodzi o wzmocnienie ram ostrożnościowych, Komitet z zadowoleniem przyjmuje większą uwagę poświęconą roli organów nadzorczych i regulacyjnych i możliwości, jakie zostały im przyznane. Zasady i nadzór są sobie wzajemnie potrzebne i muszą odgrywać właściwe sobie role, między innymi aby uzyskać większą harmonizację przepisów i praktyk. A także aby móc działać skutecznie i efektywnie, gdy zajdzie ku temu potrzeba.

1.13.

W odniesieniu do ram restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji pozytywnie można postrzegać włączenie TLAC (całkowitej zdolności do pokrycia strat) do regulacji MREL (w zakresie minimalnego wymogu funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowanych) oraz przewidywaną harmonizację krajowego rankingu podporządkowanych instrumentów dłużnych w ramach postępowania upadłościowego. Tym samym regulacje te zostają zharmonizowane i poprawiona zostaje operacyjna możliwość stosowania regulacji dotyczących pokrycia strat.

2.1.

W dniu 23 listopada 2016 r. Komisja opublikowała szereg wniosków dotyczących reformy regulacji banków. Służą one przekształceniu teksów sporządzonych w ramach prac na forum Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego i Rady Stabilności Finansowej przy uwzględnieniu wyników zaproszenia do zgłaszania uwag zorganizowanego przez Komisję w celu sprawdzenia skuteczności i efektywności obecnych regulacji bankowych.

2.2.

Te wnioski ustawodawcze (4) mają na celu zmianę istniejących przepisów w zakresie bankowości. Obejmuje to w szczególności:

2.2.1.

rozporządzenie w sprawie wymogów kapitałowych (CRR) oraz dyrektywę w sprawie wymogów kapitałowych (CRD) z 2013 r. – zawierają one wymogi ostrożnościowe dla instytucji kredytowych (banków) i firm inwestycyjnych, a także przepisy dotyczące zarządzania i nadzoru;

2.2.2.

dyrektywę w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków, a także rozporządzenie w sprawie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji z 2014 r. – zawierają one przepisy dotyczące naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji upadających instytucji, a także ustanawiają jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

2.3.

W ramach nowych wniosków realizowane są wielorakie cele. Należą do nich przede wszystkim:

2.3.1.

większa odporność instytucji unijnych oraz propagowanie stabilności finansowej;

2.3.2.

poprawa zdolności udzielania pożyczek przez banki w celu wsparcia gospodarki w Unii Europejskiej; oraz

2.3.3.

propagowanie roli banków w procesie urzeczywistniania pogłębionych i bardziej płynnych europejskich rynków kapitałowych, aby wspierać utworzenie unii rynków kapitałowych.

2.3.4.

Jednocześnie, można nadmienić, prowadzone są prace w celu bardziej zniuansowanego i dalej idącego zastosowania „zasady proporcjonalności” z korzyścią dla banków małych i o mniej złożonej strukturze.

2.4.1.

W odniesieniu do celów określonych w pkt 2.3.1:

2.4.1.1.

wprowadzenie bardziej wrażliwych na ryzyko wymogów kapitałowych, zwłaszcza w dziedzinie ryzyka rynkowego, ryzyka kredytowego kontrahenta oraz ekspozycji wobec kontrahentów centralnych;

2.4.1.2.

wdrożenie metod, które lepiej odzwierciedlają rzeczywiste ryzyko, na jakie narażone są banki;

2.4.1.3.

wprowadzenie wiążącego wskaźnika dźwigni (LR (6)) na poziomie minimum 3 % w celu ochrony instytucji przed nadmierną dźwignią finansową;

2.4.1.4.

wprowadzenie wiążącego „wskaźnika stabilnego finansowania netto” (NSFR (7)) w celu zaradzenia nadmiernej zależności od krótkoterminowego finansowania na rynku międzybankowym i zmniejszenia ryzyka finansowania w perspektywie długoterminowej;

2.4.1.5.

zobowiązanie globalnych instytucji finansowych o znaczeniu systemowym (8) (G-SII (9)) do posiadania minimalnej kwoty kapitału własnego i innych instrumentów, które w trakcie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji pokryłyby straty. Wymóg ten, znany jako „całkowita zdolność do pokrycia strat” (TLAC (10)), zostaje włączony do istniejącego systemu MREL (11), który dotyczy wszystkich banków. W ten sposób UE będzie mogła, w razie potrzeby, sprawniej przeprowadzić restrukturyzację i uporządkowaną likwidację upadających globalnych instytucji o znaczeniu systemowym przy jednoczesnym zagwarantowaniu stabilności finansowej i ograniczeniu do minimum ryzyka dla podatników. Ponadto przewidziano harmonizację hierarchii wierzycieli, tak aby powstały równe warunki działania w przypadku umorzenia lub konwersji długu w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku.

2.4.2.

W odniesieniu do celów określonych w pkt 2.3.2 (i, do pewnego stopnia, także w 2.3.4) chodzi o:

2.4.2.1.

zwiększenie zdolności banków do udzielania MŚP pożyczek i do finansowania projektów w zakresie infrastruktury;

2.4.2.2.

ograniczenie obciążeń administracyjnych w przypadku małych banków o mniej złożonej strukturze w odniesieniu do szeregu zasad w zakresie wynagrodzeń, a mianowicie odnoszących się do odroczeń i wynagradzania przy użyciu instrumentów, np. akcji;

2.4.2.3.

uproszczenie przepisów CRD i CRR oraz zmniejszenie obciążeń z nimi związanych dla instytucji mniejszych i o mniej złożonej strukturze, ponieważ niektóre z obecnych wymogów dotyczące ujawniania informacji, sprawozdawczości i złożonych portfeli handlowych wydają się nieuzasadnione względami o charakterze ostrożnościowym.

2.4.3.

W odniesieniu do celów określonych w pkt 2.3.3 dąży się do:

2.4.3.1.

unikania nieproporcjonalnie wysokich wymogów kapitałowych w odniesieniu do pozycji portfeli handlowych, w tym tych związanych z działalnością animatorów rynku;

2.4.3.2.

zmniejszenia kosztów emisji/posiadania określonych instrumentów (obligacji zabezpieczonych, instrumentów sekurytyzacyjnych wysokiej jakości, instrumentów długu państwowego, instrumentów pochodnych wykorzystywanych do celów zabezpieczenia);

2.4.3.3.

zapobiegania negatywnym impulsom dla instytucji działających jako pośrednicy dla klientów w odniesieniu do transakcji rozliczanych przez partnerów centralnych.

3.1.1.

Przedmiotowe wnioski są bez cienia wątpliwości pożądane. Stanowią one dalsze uzupełnienie i udoskonalenie ważnych prac, które podjęto po wystąpieniu kryzysu w celu zreformowania sektora finansowego. Jednocześnie uwzględniają one fakt, że banki w Europie także w przyszłości będą odgrywać ważną rolę w społeczeństwie, a w szczególności w finansowaniu gospodarki. Banki mają do spełnienia istotną funkcję jako pośrednicy na rynkach kapitałowych, a kredyty bankowe pozostaną głównym źródłem finansowania w Europie dla rodzin i przedsiębiorstw, w szczególności MŚP. Nie powinno się tego narażać na szwank.

3.1.2.

Komitet w pierwszym rzędzie z zadowoleniem przyjmuje całościową i zintegrowaną wizję, która przyświecała powstawaniu tych wniosków i dzięki której uwzględnione zostały różne ważne cele społeczne i pożądane zmiany. Jednym z największych osiągnięć jest to, że przy opracowywaniu obecnych wniosków poczyniono konkretne kroki bez odstąpienia od zasad. Jedno nie powinno się przecież odbywać kosztem drugiego.

3.1.3.

W trudnym i złożonym kontekście politycznym, społecznym i gospodarczym oraz wobec szeregu ważnych wyzwań pogodzenie i połączenie kilku istotnych celów w wielorakich obszarach tworzy znaczące możliwości rozwoju w różnych dziedzinach na ścieżce ku bardziej trwałej i wspólnej europejskiej przyszłości. To zrównoważone podejście przyczynia się również do dalszej odbudowy zaufania.

3.1.4.

Komitet z zadowoleniem przyjmuje także fakt, że uwzględnione zostały wyniki zaproszenia do zgłaszania uwag (12), co pozwoliło na, z jednej strony, bardziej harmonijne podejście i większe zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron oraz, z drugiej strony, na bardziej zniuansowane i bogatsze podejście, w ramach założonych celów.

3.1.5.

Według Komitetu ważne jest, aby system bankowy był odporny i wystarczająco dokapitalizowany, co stanowi warunek i podstawę utrzymania stabilności finansowej.

3.1.6.

Nie mniejsze znaczenie mają środki służące wspieraniu gospodarki i jej efektywnemu finansowaniu, tak aby można było w optymalny sposób wspierać wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy.

3.1.7.

W związku z tym, że wnioski te wpływają na zmniejszenie ryzyka, przyczyniają się one do dalszej realizacji unii bankowej (13) i zdaniem Komitetu są kluczowym elementem umożliwiającym również poczynienie postępów w realizacji jej trzeciego filara, czyli europejskiego systemu gwarantowania depozytów. Z kolei unia bankowa stanowi jeden z podstawowych filarów UGW, zatem należy dążyć do jej bezzwłocznej realizacji. Wnioski sprzyjają również budowaniu unii rynków kapitałowych (14), co stanowi jeszcze jedną ich wartość dodaną.

3.1.8.

Wnioski te stanowią kolejny, ale nie ostatni, krok w kierunku odbudowy zaufania do sektora finansowego i banków. Komitet ma nadzieję, że przyszłe działania będą prowadzone w tym samym duchu. Dotyczy to w szczególności kwestii, które obecnie między innymi w ramach finalizacji ram regulacji Bazylea III (15) są jeszcze omawiane (16) i w odniesieniu do których oczekuje się wyników we względnie krótkim czasie. W każdym razie chodzi o to, aby jeszcze bardziej zmniejszyć ryzyko w sektorze bez nadmiernego obciążenia europejskiego sektora bankowego.

3.1.9.

Ponadto istotne wydaje się zwrócenie uwagi na kontekst międzynarodowy, zwłaszcza że okazało się, iż niektóre uzgodnienia dotyczące ogólnoświatowego reformowania sektora finansowego przez partnerów spoza Europy były interpretowane inaczej lub mniej rygorystycznie. Kompleksowy program reform, który został uzgodniony na szczeblu grupy G-20 po kryzysie finansowym nie może być narażony na szwank ani prowadzić do zbyt dużych różnic lub fragmentacji na świecie ze szkodą dla instytucji mających siedzibę w UE.

3.1.10.

Ważne jest, aby wnioski te zapewniły sektorowi finansowemu i podmiotom wystarczającą jasność i pewność. Właściwie wynagradzany, zróżnicowany sektor działający w jednolitym obszarze europejskim musi mieć możliwość stawiania czoła także innym wyzwaniom, takim jak te związane ze zmianami technologicznymi i cyfrowymi, niskimi stopami procentowymi oraz szeregiem innych problemów wynikających z kryzysu, jak np., w niektórych krajach, kredyty zagrożone (17).

3.1.11.

Wreszcie Komitet powtarza w tym miejscu swoje poprzednie stanowisko, zgodnie z którym równoległy system bankowy nie powinien pozostać poza zasięgiem zmian ani poza regulacjami. Ewentualne ryzyko, które się z tym wiąże, musi być również poddane kontroli i nadzorowi w celu wzmocnienia stabilności finansowej. Jednocześnie należy zatem stworzyć równe warunki działania dla wszystkich podmiotów aktywnie działających w sektorze finansowym, a także między nimi.

3.2.1.

Komitet z aprobatą przyjmuje uwagę poświęconą ramom ostrożnościowym i dalszemu ich uzupełnieniu i wzmocnieniu za pomocą różnych wskaźników i innych środków, które zostały przewidziane w obecnych wnioskach. Spotykają się one z aprobatą tym bardziej, że dzieje się tak przy odpowiednim stopniu zniuansowania i że między innymi dba się przy tym o to, aby finansowanie gospodarki nie było nadmiernie utrudniane.

3.2.2.

Komitet z zadowoleniem przyjmuje większą uwagę poświęconą roli organów nadzorczych i regulacyjnych w tym obszarze, chęć stworzenia im dodatkowych możliwości działania oraz zwiększenia i ulepszenia harmonizacji zasad i praktyk. Jest to ważne nie tylko w celu unikania zbyt dużych różnic w traktowaniu banków, ale także z punktu widzenia rozszerzonego stosowania zasady proporcjonalności.

3.3.1.

Zgodnie z wcześniejszymi opiniami Komitet z zadowoleniem stwierdza, że w nowych wnioskach zajęto się kwestią instytucji „zbyt dużych, by upaść”. Dzięki wprowadzeniu TLAC dla europejskich G-SII w ramach MREL, z ogólnie stosowanymi (18) i zindywidualizowanymi elementami (19), dopuszcza się również podejście zharmonizowane i dopasowane do potrzeb.

3.3.2.

Nie można jednak na tym poprzestać. Jak już wcześniej stwierdzono (20), pełna realizacja pakietu Bazylea III, Rada Stabilności Finansowej oraz rozwiązanie dla banków, które są zbyt duże, żeby upaść, muszą, zgodnie z umowami międzynarodowymi (G-20), (nadal) znajdować się wysoko na liście priorytetów prac w najbliższych latach. Celem musi pozostać zwiększenie stabilności i odporności sektora finansowego oraz jednocześnie uniknięcie w przyszłości konieczności odwoływania się do środków publicznych w celu ratowania banków. Ponadto aby ułatwić stosowanie mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, należałoby dalej prowadzić badania nad tym, w jaki sposób można by zmniejszyć wysoki poziom długu publicznego posiadanego przez banki (21). Przyczyniłoby się to również do pełnej realizacji unii bankowej (22).

3.3.3.

Komitet z dużą aprobatą przyjmuje propozycję Komisji dotyczącą większej harmonizacji w odniesieniu do hierarchii wierzycieli poprzez stworzenie nowej klasy aktywów (w ramach stosowania mechanizmu umorzenia lub konwersji długu) w celu zapewnienia równych warunków działania dla różnych państw członkowskich (23).

3.4.1.

Oczywiście bardzo pozytywne jest to, że różne proponowane środki są analizowane z punktu widzenia ich wpływu na finansowanie gospodarki realnej. Poczyniono też niezbędne kroki, aby polepszyć zdolności udzielania kredytów przez banki.

3.4.2.

Komitet ze szczególną aprobatą przyjmuje fakt, że dużo uwagi poświęcono udzielaniu kredytów dla MŚP, które są i pozostają podstawą europejskiej gospodarki. Zapewniają one inwestycje i miejsca pracy.

3.4.3.

Odnosi się to w szczególności do umocnienia i dalszego rozszerzenia „współczynnika wsparcia MŚP” („SME supporting factor”). Komitet apeluje o szczegółowe przeanalizowanie, czy nie można tego współczynnika stosować w większym stopniu, z korzyścią dla jak największej liczby kredytów i MŚP. Podobnie też domaga się, by Komisja poczyniła dodatkowe wysiłki, aby wzmocnić gospodarkę państw członkowskich najbardziej osłabionych w wyniku kryzysu gospodarczego.

3.4.4.

Komitet jest również zdania, że należy poczynić równoległe wysiłki na rzecz gospodarki społecznej i podmiotów aktywnych w tej dziedzinie. Można by w szczególności opracować „współczynnik wsparcia przedsiębiorstw społecznych”.

3.5.1.

Komitet z zadowoleniem przyjmuje nacisk położony w obecnych wnioskach na dalszą budowę unii rynków kapitałowych, chociaż kwestia ta nie jest najważniejszym elementem tych wniosków.

3.5.2.

Zgodnie z wcześniejszymi opiniami (24) w tej dziedzinie Komitet jest zdania, że ramy regulacyjne i nadzorcze muszą zapewnić rynkom kapitałowym wszelkie szanse wykorzystania ich mocnych stron i jednocześnie kontrolować ich słabe strony, takie jak podejmowanie zbędnego lub nadmiernego ryzyka. Nowy system musi być odporny na negatywne skutki ewentualnych nowych kryzysów. Zakłada to również większą spójność i współpracę w zakresie nadzoru mikro- i makroostrożnościowego, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym.

3.6.1.

Przede wszystkim Komitet pragnie ponownie potwierdzić, że różnorodność krajobrazu bankowego ma fundamentalne znaczenie (25). Jest to korzystne nie tylko dla stabilności, ale umożliwia też jak najlepsze zaspokojenie potrzeb wszystkich stron – czy to oszczędzających, inwestorów, konsumentów czy przedsiębiorców.

3.6.2.

Komitet z dużym zadowoleniem odnotowuje, że zasada proporcjonalności, którą wcześniej wskazywał jako największy problem dla banków małych i o mniej złożonej strukturze (26), doprowadziła do szeregu propozycji w obecnych wnioskach.

3.6.3.

Komitet jest jednak zdania, że w zbyt małym stopniu uwzględniono sytuację tych banków. Obecne wnioski w niewystarczającym stopniu biorą pod uwagę specyfikę i potencjał tego rodzaju instytucji.

3.6.4.

Komitet jest zdania, że zamiast obecnego fragmentarycznego i ograniczonego podejścia należałoby raczej zastosować bardziej ustrukturyzowane i dalej idące podejście do kwestii zasady proporcjonalności.

3.6.5.

W szczególności, zasada proporcjonalności powinna nie tylko opierać się na wielkości zaangażowanych instytucji, ale również uwzględniać: (i) szczególne cechy różnych modeli biznesowych, (ii) różne formy instytucjonalne przyjęte przez te banki oraz (iii) szczegółowe cele realizowane przez różne działające na rynku instytucje finansowe.

3.6.6.

Nie można na te instytucje nakładać nieproporcjonalnie dużych obowiązków i obciążeń. Przeciwnie, wskazana jest większa elastyczność w odniesieniu do niektórych szczególnych aspektów, takich jak zobowiązania dotyczące sprawozdawczości. Należy starannie rozważyć dodatkowe przepisy mające na celu zmniejszenie obciążeń administracyjnych spoczywających na tych instytucjach.

3.6.7.

Należy również stworzyć równe warunki działania dla wszystkich podobnych instytucji niezależnie od ich formy prawnej.

3.6.8.

Ogólniej można stwierdzić, że w ramach założonych zasad i pod warunkiem że organy nadzorcze i regulacyjne będą miały możliwość szybkiego i skutecznego działania w razie potrzeby, Komitet popiera zastosowanie zasady proporcjonalności w maksymalnym zakresie zarówno w odniesieniu do liczby instytucji, które mogą z niej korzystać, jak i dziedzin i okoliczności, w których można ją stosować.

4.1.

W związku z tym, jak ważne jest konkretne i zdecydowane stosowanie proponowanych środków, należy przewidzieć wystarczający czas na wdrożenie nowych zasad przez instytucje finansowe. Wymaga to szybkiego opracowania standardów technicznych i wykonawczych przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego albo przewidzenia terminu wdrożenia, który rozpocznie swój bieg, gdy organy te opracują wszystkie szczegóły dotyczące przedmiotowych regulacji.

4.2.

Z myślą o tym, by zapobiec możliwemu negatywnemu wpływowi wejścia w życie nowego Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) 9 (27) na finansowanie gospodarki realnej i go zneutralizować, Komitet opowiada się za szybkim opracowaniem ustawodawczych środków przejściowych, jakie są przewidziane w odniesieniu do tego nowego międzynarodowego standardu rachunkowości.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/43

Sprawozdawca:

Milena ANGEŁOWA

1.1.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) przyjmuje z zadowoleniem wprowadzenie po raz pierwszy zaproszenia do składania uwag jako innowacyjnego, pouczającego i przydatnego narzędzia oceny wpływu inicjatyw ustawodawczych na szczeblu UE i wyraża nadzieję, że stanie się ono w przyszłości powszechną praktyką.

1.2.

EKES popiera wnioski z zaproszenia do zgłaszania uwag, z których wynika, że ogólnie rzecz biorąc, nie można podważyć podstawowych zasad, na których oparto niedawne reformy finansowe, i że nowe przepisy przyczyniły się do zwiększenia stabilności i odporności systemu finansowego. Podkreśla znaczenie ram regulacyjnych UE dotyczących usług finansowych dla przyspieszenia realizacji unii rynków kapitałowych.

1.3.

W kwestii proporcjonalności EKES z zadowoleniem przyjmuje umieszczenie reformy w kontekście szerszego celu, jakim jest większa równowaga między założeniami dotyczącymi stabilności finansowej a założeniami w zakresie wzrostu gospodarczego. Nalega, by państwa członkowskie nie nakładały zbędnych obciążeń i ograniczeń na etapie transpozycji przepisów UE. Przypomina zarówno unijnym, jak i krajowym prawodawcom, że trzeba zaplanować rozsądne warunki wejścia w życie i zastosowania nowych przepisów, tak by umożliwić dostosowanie się wszystkim zainteresowanym stronom.

1.4.

Zwłaszcza jeżeli chodzi o ramy regulacyjne dotyczące usług finansowych, EKES zaleca, by aspekty transpozycji leżące w gestii państw członkowskich były ściśle monitorowane i by wprowadzono odpowiednią kontrolę wdrażania w celu zapewnienia równych warunków działania i promowania dalszego rozwoju UGW.

1.5.

EKES zgadza się, że banki muszą być przedmiotem szczególnej uwagi, gdyż świadczą ogółowi społeczeństwa istotne usługi w interesie ogólnym i są głównym źródłem finansowania dla MŚP. W systemie finansowym UE dominują banki uniwersalne, co znacznie utrudnia zadanie prawodawcom, gdyż wolność działalności gospodarczej i podejmowanie ryzyka w tym sektorze trzeba zawsze bardzo starannie wyważyć względem potrzeby stabilności.

1.6.

EKES apeluje zatem do decydentów europejskich, by przyspieszyli reformę strukturalną sektora bankowego UE, między innymi poprzez rozwiązanie tego aspektu wniosku ustawodawczego Komisji (1), który utknął obecnie w martwym punkcie procedury współdecyzji. Przypomina, że nie zawsze przepisy są najbardziej odpowiednim rozwiązaniem politycznym, dlatego zachęca Komisję do wyboru rozwiązań nieustawodawczych i rynkowych, gdy tylko jest to możliwe.

2.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje wysiłek, jaki Komisja Europejska włożyła w organizację zaproszenia do zgłaszania uwag przed zgłoszeniem wniosków ustawodawczych w dziedzinie usług finansowych, i zaleca, by stało się to powszechną praktyką w procesie stanowienia prawa. Takie podejście stosowane jest po raz pierwszy i EKES uważa, że należy je postrzegać jako dobrą praktykę, która powinna być kontynuowana w przyszłości. Docenia również fakt, że Parlament Europejski zdecydowanie je popiera (2).

2.2.

EKES wyraża uznanie dla Komisji Europejskiej, która wykonała krok naprzód w swojej metodologii procesu stanowienia prawa, dokonując w ramach zaproszenia do składania uwag przeglądu całości prawodawstwa w zakresie usług finansowych oraz oceny interakcji między poszczególnymi aktami prawnymi. EKES zachęca Komisję do rozważenia szerszego wykorzystania tego podejścia w swoich przyszłych inicjatywach ustawodawczych. Podejście takie jest zgodne z programem sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) (3) oraz Programem lepszego stanowienia prawa (4).

2.3.

EKES przyjmuje z zadowoleniem wysiłki Komisji dotyczące roli prawodawców w tworzeniu odpowiedniej podstawy rozwoju sektora bankowego (i szerzej rzecz ujmując, sektora finansowego), tak by był on zdolny sprawować swe istotne i niezastąpione funkcje, wspierając zrównoważony wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy.

2.4.

EKES zachęca Komisję, aby dla zapewnienia efektywnego wykorzystania dotychczasowych osiągnięć i utrzymania dynamiki przeprowadziła dalsze, szczegółowe analizy zebranych przykładów pokrywania się zakresów poszczególnych aktów prawnych oraz niespójności i niezamierzonych powiązań między nimi.

2.5.

Biorąc pod uwagę pilną potrzebę przywrócenia i stymulowania wzrostu gospodarczego w UE, EKES zachęca do działań służących osiągnięciu celów ostrożnościowych w sposób bardziej sprzyjający wzrostowi gospodarczemu. Kredyt bankowy jest nadal podstawowym źródłem finansowania dla przeważającej większości przedsiębiorstw w UE, a szczególnie dla MŚP, dlatego głównym priorytetem przy opracowywaniu nowych przepisów powinno być zapobieganie utrudnianiu przepływu środków finansowych do gospodarki.

2.6.

W kwestii proporcjonalności EKES z zadowoleniem przyjmuje umieszczenie reformy w kontekście szerszego celu, jakim jest większa równowaga między założeniami dotyczącymi stabilności finansowej a założeniami w zakresie wzrostu gospodarczego. Podkreśla, że należy podjąć wysiłki w celu zapewnienia stosowania tej zasady również na szczeblu państw członkowskich oraz że państwa członkowskie nie powinny nakładać zbędnych obciążeń i ograniczeń przy transponowaniu przepisów UE. Wysiłki te są spójne z działaniami zmierzającymi do zlikwidowania obciążeń wynikających z powielania się poszczególnych wymogów i niespójności między nimi. Trzeba znaleźć równowagę między potrzebą harmonizacji a koniecznością uwzględnienia różnorodności, zapewnienia proporcjonalnych regulacji i ułatwienia właściwego stosowania swobody uznania.

2.7.

EKES zachęca Komisję, by podczas sporządzania wniosków dotyczących dyrektyw uwzględniła fakt, że państwa członkowskie transponują dyrektywy w różny sposób. Niektóre kraje transponują je zbyt rygorystycznie i dosłownie, usuwając tym samym zamierzoną elastyczność z dyrektywy i często nakładając o wiele twardsze warunki na swój sektor krajowy niż czynią to inne kraje. Inne kraje korzystają ze swobody uznania i niewiele czynią w duchu stosownego prawodawstwa, co prowadzi do nierównych warunków działania i jest tym samym sprzeczne z jednym z głównych celów prawodawstwa. Dlatego też EKES proponuje, by różnorodność podczas transpozycji była ściśle monitorowana i by wprowadzono stosowne kontrole sposobu, w jaki prawodawstwo jest wdrażane.

2.8.

EKES zasadniczo popiera działania następcze zaproponowane przez Komisję w jej komunikacie (5) oraz zachęca Komisję do przedstawienia odpowiednich aktów ustawodawczych na potrzeby szerokich konsultacji z zainteresowanymi stronami w odpowiednich sektorach.

2.9.

W ramach dodatkowych działań następczych Komisja powinna wziąć pod uwagę, że w wielu przypadkach terminy transpozycji w dziedzinie usług finansowych są powiązane z przyjęciem przepisów ramowych (przepisów poziomu 1). Jednak dla zapewnienia właściwego wdrożenia wymagane jest również sprecyzowanie szczegółowych środków wykonawczych (środków poziomu 2). W rezultacie terminy transpozycji powiązane z przepisami poziomu 1 są często zbyt krótkie. W związku z tym konieczne jest powiązanie terminów transpozycji z przyjęciem ostatecznych, szczegółowych środków wykonawczych (środków poziomu 2). EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja współpracuje z państwami członkowskimi w celu opracowania planu działania dotyczącego transpozycji i pragnie ściśle śledzić rozwój sytuacji.

3.1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje proponowane dostosowania w kluczowych obszarach rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (pakietu CRR2), mające służyć zagwarantowaniu zdolności banków do finansowania gospodarki (6).

3.1.1.1.

EKES uważa za bardzo właściwy pomysł dostosowania wskaźnika dźwigni, aby odzwierciedlić różnorodność sektora finansowego UE oraz zagwarantować dostęp do usług rozliczeniowych i publicznych środków finansowania rozwoju.

3.1.1.2.

EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję stopniowego wprowadzania i odpowiedniego dostosowania wskaźnika stabilnego finansowania netto, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie na szczeblu UE działań w zakresie finansowania handlu, rynków instrumentów pochodnych i rynku umów repo.

3.1.2.

MŚP w całej Europie nadal uznają kredyt bankowy za swoje podstawowe źródło finansowania (7). EKES docenia wyrażony przez Komisję zamiar rozszerzenia zakresu stosowania współczynnika wsparcia MŚP na kredyty o wartości przekraczającej 1,5 mln EUR (8). Jednocześnie wzywa Komisję do położenia szczególnego nacisku na ocenę wystarczalności finansowania bankowego oraz do podjęcia kroków służących zwiększeniu efektywności ukierunkowania finansowania bankowego, tak aby spełniało ono specyficzne potrzeby MŚP przy uwzględnieniu indywidualnego profilu ryzyka danego przedsiębiorstwa, etapu jego rozwoju, lokalizacji działalności itp. Ponadto EKES sugeruje, że Komisja mogłaby rozważyć możliwość zastosowania współczynnika wsparcia MŚP w sytuacji potencjalnego wzrostu wymogów w zakresie funduszy własnych w związku z występującym ryzykiem antycyklicznym lub ryzykiem systemowym, w przeciwnym bowiem razie mogłoby dojść do ograniczenia kredytowania MŚP.

3.1.3.

EKES z zadowoleniem przyjąłby znaczne ograniczenie zjawiska faworyzowania finansowania dłużnego, aby zwiększyć odporność gospodarczą i alokację kapitału, dzięki czemu finansowanie kapitałowe będzie bardziej atrakcyjne dla emitentów i inwestorów.

3.1.4.

W kontekście tworzenia unii rynków kapitałowych (9) EKES podkreśla, że przedsiębiorstwa powinny mieć dostęp do różnego rodzaju rynków w całej UE w zależności od ich wielkości, zakresu działalności i specyficznych cech.

3.1.5.

Ramy regulacyjne UE w dziedzinie usług finansowych stwarzają okazję nie do przeoczenia, aby lepiej uwzględnić potrzebę szerokiego wyboru dla inwestorów i konsumentów i stworzyć środowisko stymulujące innowacje w dziedzinie produktów finansowych.

3.2.1.

EKES podkreśla, że istnieje potrzeba kontynuowania, krok po kroku, procesu realizacji unii bankowej, i odnotowuje, że konieczne jest w tym względzie pełne i terminowe wdrożenie przepisów.

3.2.2.

EKES wzywa Komisję do kontynuowania wysiłków w celu zakończenia prac nad rozporządzeniem w sprawie reformy strukturalnej banków. Podkreśla potrzebę optymalizacji treści i częstotliwości wymogów sprawozdawczych, zastanowienia się, które dane są rzeczywiście potrzebne, ujednolicenia wzorów i wprowadzenia uproszczeń oraz zapewnienia odstępstw dla MŚP w każdym przypadku, gdy jest to możliwe.

3.2.3.

EKES zachęca Komisję, aby podczas przeglądu rozporządzenia w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR) przeanalizowała, jaki wpływ na odporność kontrahentów centralnych mogłoby mieć obniżenie jakości akceptowanego przez nich zabezpieczenia, oraz aby rozważyła, czy niektórzy uczestnicy rynku, tacy jak fundusze emerytalne, mogliby zostać na stałe wyłączeni z centralnego rozliczania, jeśli ich uczestnictwo zmniejszyłoby stabilność całego systemu finansowego ze względu na przyjmowanie alternatywnych, niepieniężnych zabezpieczeń.

3.2.4.

Zgodnie z zasadą proporcjonalności EKES sugeruje, że:

3.3.1.

EKES jest głęboko przekonany, że pomyślne ukończenie unii rynków kapitałowych powinno umożliwić przedsiębiorstwom unijnym, niezależnie od wielkości, sektora i etapu w cyklu życia, dostęp do przystępnego cenowo rynku kapitałowego UE w sposób prosty i przyjazny dla użytkowników. Wyraża nadzieję, że skuteczny akt ustawodawczy poziomu 2 będzie towarzyszyć dyrektywie w sprawie prospektu emisyjnego, która będzie promować wprowadzanie akcji do obrotu giełdowego, szczególnie akcji MŚP, oraz stworzy korzystniejszy system pozyskiwania funduszy.

3.3.2.

Uznając, że krajowe organy nadzoru lepiej znają charakterystykę rynku lokalnego, EKES ostrzega, że nie powinno to w żadnym wypadku stanowić usprawiedliwienia dla nadmiernej regulacji i że wymogi na szczeblu krajowym nie powinny być bardziej restrykcyjne niż przepisy UE.

3.3.3.

EKES wyraża zaniepokojenie z powodu coraz większej złożoności przepisów, co znajduje odzwierciedlenie w rosnącej liczbie coraz bardziej szczegółowych i wielowarstwowych regulacji i środków nadzoru na wszystkich szczeblach – międzynarodowym, unijnym i krajowym. Oczywiście przyznaje, że rynki finansowe są bardzo skomplikowane i przez to wymagają bardziej złożonych regulacji, ostrzega jednak, że może to mieć negatywny wpływ na inwestycje. Uważa, że nie zawsze przepisy są najbardziej odpowiednim rozwiązaniem politycznym, dlatego zachęca Komisję do wyboru rozwiązań nieustawodawczych i rynkowych, gdy tylko jest to możliwe.

3.4.1.

EKES z zadowoleniem przyjąłby podejście do regulacji oparte na analizie ryzyka, w którym te same zasady są stosowane w odniesieniu do tego samego ryzyka. W tym kontekście zwraca uwagę, że dywersyfikacja aktywów zarówno pod względem klas aktywów, jak i ich pochodzenia przynosi korzyści w postaci lepszej dywersyfikacji ryzyka i dostosowania do potrzeb inwestorów.

3.4.2.

EKES zwraca uwagę na konieczność szybkiego wdrożenia na szczeblu UE inicjatyw promujących szerszą i lepszą edukację finansową (10), uwzględniającą specyficzne potrzeby każdego państwa członkowskiego. Pod tym względem należy położyć szczególny nacisk na MŚP, w tym na sposoby lepszego wykorzystania możliwości, jakie oferują rynki kapitałowe.

3.4.3.

Podmioty pośredniczące, a szczególnie stowarzyszenia przedsiębiorców, mają do odegrania bardzo ważną rolę w kierowaniu środków finansowych do gospodarki realnej oraz dobrze rozwiniętych ekosystemów lokalnych.

3.4.4.

Zgodnie z wnioskami przedstawionymi we wcześniejszej opinii (11) EKES podkreśla, że konsultacje w sprawie detalicznych usług finansowych były zbyt szeroko zakrojone, i sugeruje bardziej ukierunkowane podejście w odniesieniu do oczekiwanego planu działania w zakresie detalicznych usług finansowych w celu uzyskania bardziej wymiernych rezultatów. EKES również uważa, że w pracach nad tym planem działania należy położyć silny nacisk na ochronę konsumentów.

3.4.5.

EKES w pełni popiera priorytet nadany uwzględnieniu rozwoju technologicznego przy opracowywaniu przyszłych przepisów. Apeluje jednak do Komisji, aby zachowała w tym zakresie ostrożność ze względu na zagrożenia cybernetyczne. Podkreśla, że w ramach zintegrowanego podejścia do realizacji unii rynków kapitałowych należy skoncentrować się na rozwoju jednolitego rynku cyfrowego i bieżących reformach w obszarze prawa spółek i ładu korporacyjnego.

3.4.6.

EKES sugeruje, aby w ramach działań następczych dokonano dodatkowego przeglądu dyrektywy w sprawie przejrzystości, w którym skupiono by się na zawiadamianiu o znaczących pakietach akcji. Obowiązek zawiadamiania różni się w zależności od państwa członkowskiego, a czasami może się nawet różnić w zależności od spółki giełdowej. Jest to zbędne obciążenie dla inwestorów, które należy zlikwidować przez pełne ujednolicenie, ponieważ stanowi ono przeszkodę w rozwoju unii rynków kapitałowych.

3.4.7.

W ujęciu bardziej ogólnym utrudnieniem dla inwestycji transgranicznych jest to, że inwestorzy muszą uwzględniać 28 odrębnych systemów regulacyjnych, inwestując w spółki giełdowe mające swoją siedzibę w jednym z 28 państw członkowskich. Szczegółowe rozporządzenia – zamiast dyrektyw – stanowiłyby ważny krok w kierunku urzeczywistnienia unii rynków kapitałowych. Rozporządzeniom powinny towarzyszyć europejskie mechanizmy nadzoru i egzekwowania.

4.1.

EKES zachęca do pełnego włączenia państw członkowskich spoza strefy euro do unii bankowej.

4.2.

Zgodnie z wnioskami przedstawionymi w swojej niedawnej opinii (12) EKES podkreśla, że przegląd dyrektywy w sprawie prospektu emisyjnego powinien być ukierunkowany na ograniczenie kosztów i uproszczenie procedur dla MŚP przy jednoczesnym zachowaniu właściwej równowagi pod względem ochrony inwestorów. Zwraca uwagę, że ocena skutków oraz analiza kosztów i korzyści powinna obejmować szczegółową ocenę wpływu środków poziomu 2, które stanowią istotną część unijnych finansowych ram prawnych.

4.3.

EKES zachęca Komisję i właściwe organy nadzoru do uwzględnienia interakcji między międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej a normami ostrożnościowymi oraz do przeanalizowania wpływu księgowości podatkowej na fundusze własne.

4.4.

Jednocześnie EKES pragnie zwrócić uwagę Komisji na fakt, że czasami przepisy zmieniają się tak często, że wywołuje to niepewność, znacznie utrudniając lub nawet uniemożliwiając instytucjom i poszczególnym osobom ich przestrzeganie. Konieczny jest odpowiedni termin dostosowania procedur i formularzy, w związku z czym Komisja powinna zachować pewien odstęp czasowy przed wprowadzeniem nowych zmian.

4.5.

Komisja musi zadbać o to, by zaplanowano wystarczająco dużo czasu na odpowiednie wdrożenie prawodawstwa na szczeblu krajowym nawet wtedy, gdy prowadzone są konsultacje z Europejskim Urzędem Nadzoru w trakcie przygotowywania przepisów dla poziomu 2. W przeciwnym razie albo terminy wdrażania muszą zostać wydłużone (jak w przypadku PRIIP, tj. detalicznych produktów zbiorowego inwestowania i ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych), albo – w najgorszym przypadku – przedsiębiorstwa i pracownicy będą mieli zbyt mało czasu, by zapoznać się z nowymi przepisami przed koniecznością ich zastosowania.

4.6.

EKES jest głęboko przekonany, że oprócz wysiłków w zakresie regulacji niezbędna jest zmiana kultury i postępowania w sektorze finansowym, w związku z czym zachęca wszystkie zainteresowane strony do ciągłych starań, aby osiągnąć większą zgodność z przepisami, bardziej elastyczne i przejrzyste zarządzanie oraz bardziej długoterminową perspektywę wśród wszystkich uczestników rynku.

4.7.

Mając na względzie pobudzenie konkurencji na bardzo skoncentrowanym rynku, EKES chciałby, aby promowano dodatkowe agencje ratingowe. Powinno to również pomóc zmniejszyć nadmierne koszty ponoszone przez MŚP w związku z uzyskiwaniem zewnętrznego ratingu kredytowego. EKES zachęca również Komisję do dokładniejszego zbadania możliwych sposobów wystawiania ratingów MŚP w porównywalny i niedrogi sposób.

4.8.

W celu zapewnienia szybkiego i efektywnego wdrożenia oraz zgodnie z priorytetami przyjętymi w programie prac Komisji na 2017 r. (13), EKES zaleca podjęcie działań zapewniających, aby państwa członkowskie były w pełni zobowiązane do przestrzegania terminów określonych dla transpozycji i pełnego wdrożenia dyrektyw.

4.9.

Zgodnie z inicjatywą na rzecz lepszego stanowienia prawa EKES zachęca Komisję do ułatwienia włączenia na wczesnym etapie wszystkich zainteresowanych stron, w tym grup ekspertów i organów doradczych, tak aby zapewnić zrównoważone uczestnictwo w konsultacjach przez odzwierciedlenie różnorodności zainteresowanych stron.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/49

Sprawozdawca:

Christa SCHWENG (AT/I)

Współsprawozdawca:

Giulia BARBUCCI (IT/II)

1.1.

EKES odnotowuje wnioski dotyczące zmiany rozporządzeń ustanawiających trzy agencje: Cedefop, Eurofound i EU-OSHA. Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że utrzymana ma zostać odpowiednio zrównoważona, trójstronna struktura zarządu – odwrotnie niż to przewidziano w propozycjach w ramach wspólnego podejścia. Trójstronny charakter jest wyrazem podejścia pluralistycznego, które uwzględnia znaczenie roli partnerów społecznych w poszukiwaniu wspólnych rozwiązań.

1.2.

Należy jednolicie i bardziej wyczerpująco określić ogólne cele trzech agencji z myślą o wspieraniu wszystkich „instytucji i organów Unii Europejskiej, państw członkowskich i partnerów społecznych”.

1.3.

EKES opowiada się za tym, by uprawnienia w zakresie powoływania członków personelu oraz zmiany wewnętrznych struktur organizacyjnych poszczególnych agencji pozostały w gestii dyrektora. Jedynie w szczególnych okolicznościach, kiedy dyrektor nie jest w stanie wykonywać zadań organu powołującego, zarząd powinien podjąć decyzję o przekazaniu tych uprawnień innemu członkowi personelu wyższego szczebla.

1.4.

EKES jest przeciwny zmniejszeniu liczby członków rady wykonawczej, gdyż postawi to w niekorzystnej sytuacji tę grupę interesu, która obecnie piastuje stanowisko przewodniczącego, ponieważ nie będzie ona miała żadnego innego rzecznika w radzie wykonawczej. Poza tym szersza reprezentacja w radzie wykonawczej umożliwia prowadzenie dyskusji opartych na bardziej rozległej wiedzy.

1.5.

EKES pozytywnie ocenia jednolite podejście w zakresie powoływania dyrektora wykonawczego, oparte na tych samych zasadach co w przypadku EU-OSHA.

1.6.

EKES wyraża przekonanie, że funkcja zastępcy dyrektora okazała się użyteczna i należy ją zachować tam, gdzie istnieje. Zważywszy że różne istniejące praktyki dobrze się sprawdzają, Komitet domaga się pewnej elastyczności dla omawianych trzech agencji. Ostateczną decyzję w sprawie stanowiska zastępcy dyrektora należy pozostawić zarządowi.

1.7.

EKES jest zdania, że nawiązanie stosunków i współpracy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi powinno wymagać jedynie zgody zarządu, w którym Komisja jest reprezentowana.

2.1.

Rozporządzenia ustanawiające trzy agencje – Eurofound, Cedefop i EU-OSHA – zostaną za pomocą projektowanych rozporządzeń dostosowane do wspólnego podejścia dotyczącego agencji zdecentralizowanych. Podejście to zostało przyjęte przez Parlament Europejski, Radę Unii Europejskiej i Komisję Europejską w 2012 r. i ma stanowić podstawę dla pewnego ujednolicenia, jeśli chodzi o spójność, skuteczność, odpowiedzialność i przejrzystość agencji europejskich. Zgodnie ze wspólnym podejściem, agencje „[przyczyniają] się do wdrażania istotnych polityk Unii i w ten sposób [pomagają] wszystkim instytucjom, a zwłaszcza Komisji, koncentrować się na podstawowym zadaniu, jakim jest kształtowanie polityki. Agencje odgrywają także pewną rolę we wspieraniu procesu podejmowania decyzji, gromadząc wiedzę techniczną i specjalistyczną dostępną na szczeblu europejskim i krajowym, a tym samym ułatwiają zacieśnianie współpracy państw członkowskich i UE w ważnych dziedzinach polityki”. W odróżnieniu od innych agencji UE, omawiane trzy agencje mają wspólną tradycję trójstronnego zarządzania, na mocy której do ich zarządu formalnie włączeni są przedstawiciele rządów, pracowników i pracodawców z każdego państwa członkowskiego. Dzięki tak silnemu zakorzenieniu ich działalności w realiach państw członkowskich zagwarantowana zostaje aktualność i polityczna waga ich prac. Obecne zadanie dostosowania rozporządzeń ustanawiających trzy agencje stwarza możliwość określenia i uwypuklenia konkretnych mechanizmów trójstronnego zarządzania, jakie rozwinęły się z upływem czasu w każdej agencji, oraz możliwość zapewnienia kontynuacji utrwalonych dobrych praktyk.

2.2.

Publikację tego wspólnego podejścia poprzedziła ocena wszystkich agencji UE.

3.1.

Podstawę prawną ustanowienia wszystkich trzech agencji stanowił art. 235 Traktatu EWG (obecny art. 305 TFUE), co jednak wymagało aktualizacji z uwagi na orzeczenie ETS. Eurofound i EU-OSHA zostały oparte na art. 153 ust. 2 lit. a) TFUE, a Cedefop na art. 166 ust. 4, art. 165 ust. 4 i art. 149 TFUE.

3.2.

Wskutek zmiany rozporządzeń żadna z trzech agencji nie otrzymuje nowych zadań, lecz zadania ich wszystkich zostają dostosowane do bieżących okoliczności, a przestarzałe pojęcia zostają uaktualnione.

3.3.1.

Wspólny dla wszystkich trzech agencji jest fakt, że zarząd obejmuje nie tylko przedstawicieli wszystkich państw członkowskich oraz Komisji Europejskiej, lecz także 28 przedstawicieli krajowych organizacji pracodawców i pracowników. Trójstronny charakter jest wyrazem podejścia pluralistycznego, które uwzględnia znaczenie roli partnerów społecznych w poszukiwaniu wspólnych rozwiązań. W ramach wspólnego podejścia przewidziano, że liczba przedstawicieli organizacji pracodawców i pracowników ulegnie znacznemu zmniejszeniu. Wzbudziło to wątpliwości wśród europejskich i krajowych organizacji partnerów społecznych i pierwotna struktura została zachowana.

3.3.2.

Członkowie zarządu są powoływani przez Radę na okres czterech lat. Obok wiedzy fachowej w odnośnych dziedzinach działalności agencji członkowie mają również posiadać odpowiednie umiejętności kierownicze, administracyjne i budżetowe. Przedstawiciele pracodawców i pracowników są mianowani przez Radę na podstawie propozycji przedłożonych przez europejskie patronackie organizacje pracodawców i pracowników. Dodatkowe kryterium w przypadku agencji EU-OSHA polegało dotychczas na tym, że powinni oni być członkami Komitetu Doradczego ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy lub przedstawicielami w nim.

3.3.3.

Zadania zarządu obejmują: przyjęcie dokumentu programowego, budżetu, rocznego sprawozdania z działalności, przepisów finansowych, strategii zwalczania nadużyć finansowych, przepisów mających na celu zapobieganie konfliktom interesów i zarządzanie nimi, regulaminu wewnętrznego, planów komunikacji i rozpowszechniania informacji, wykonywanie uprawnień związanych z powoływaniem członków personelu, mianowanie dyrektora wykonawczego oraz księgowego, monitorowanie działań następczych w odniesieniu do sprawozdań i ocen OLAF-u, decyzje dotyczące ustanowienia wewnętrznej struktury organizacyjnej agencji i wydawanie zgody na ustalenia robocze z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

3.3.4.

Ujednolica się terminy przyjmowania i przekazywania dokumentów programowych zawierających roczne i wieloletnie programowanie.

3.3.5.

Przewodniczący i trzech zastępców przewodniczącego zarządu są powoływani spośród przedstawicieli grup interesu reprezentujących rządy, pracodawców i pracowników oraz Komisji; są oni wybierani większością dwóch trzecich głosów na okres dwóch lat (w przypadku EU-OHSA dotychczas na jeden rok). Zarząd zbiera się raz w roku i podejmuje decyzje zwykłą większością głosów.

3.3.6.

Rada wykonawcza (wcześniej: biuro) składa się z przewodniczącego zarządu, jego trzech zastępców, koordynatorów trzech grup oraz jednego przedstawiciela Komisji. W przypadku Eurofoundu i EU-OHSA oznacza to zmniejszenie wielkości tego gremium; dotąd możliwe było, aby rada liczyła 11 członków.

3.3.7.

Rada wykonawcza miała dotychczas za zadanie monitorowanie wykonywania decyzji zarządu, jednak na podstawie nowego rozporządzenia otrzyma szersze uprawnienia: przygotowywanie decyzji, które mają zostać przyjęte przez zarząd, monitorowanie, wraz z zarządem, podjęcia odpowiednich działań następczych w odniesieniu do ustaleń i zaleceń OLAF-u, jak też pomaganie i doradzanie dyrektorowi wykonawczemu w zakresie wykonywania decyzji zarządu. W pilnych sytuacjach rady wykonawcze trzech agencji mogą podejmować decyzje tymczasowe w imieniu zarządu w sprawach zarządzania, w tym w zakresie wykonywania uprawnień organu powołującego oraz w kwestiach związanych z budżetem.

3.3.8.

Zadania dyrektorów określono w proponowanym rozporządzeniu znacznie precyzyjniej niż w poprzednich rozporządzeniach. Nowym zadaniem jest też podejmowanie decyzji o tym, czy dla zapewnienia skuteczniejszego wykonywania zadań agencji konieczne jest ustanowienie jednego lub kilku lokalnych biur w jednym lub kilku państwach członkowskich. Wymaga ona uprzedniej zgody Komisji, zarządu i danego państwa członkowskiego.

3.3.9.

Dyrektor jest powoływany na okres pięciu lat przez zarząd z listy kandydatów zaproponowanej przez Komisję; decyzję w tej sprawie zarząd podejmuje większością dwóch trzecich głosów. Kadencja dyrektora może zostać przedłużona jeden raz, w oparciu o ocenę wyników jego pracy. Ta procedura mianowania jest zgodna z procedurą mającą zastosowanie w agencji EU-OSHA. Cedefop i Eurofound mają zastępców dyrektora.

3.3.10.

Proponowane rozporządzenia dostosowują także przepisy finansowe oraz przepisy dotyczące programowania i sprawozdawczości do rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 1271/2013 w sprawie ramowego rozporządzenia finansowego dotyczącego agencji.

3.3.11.

Każdy wniosek dotyczący nowego rozporządzenia zawiera również nowe jednolite przepisy dotyczące statusu prawnego, umowy w sprawie siedziby, systemu językowego, przejrzystości, zwalczania nadużyć finansowych, przepisy bezpieczeństwa dotyczące informacji niejawnych, przepisy dotyczące odpowiedzialności, oceny oraz współpracy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

4.1.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) opowiada się za tym, aby zapewnić wspólne normy dla wszystkich trzech agencji trójstronnych, uwzględniając istniejące najlepsze praktyki, jakie rozwinęły się z upływem czasu. Przepisy oraz struktura zarządzania powinny być możliwie podobne, należy przy tym jednak respektować specyficzny charakter każdej agencji. Główne cechy struktury trójstronnego zarządzania powinny być takie same w odniesieniu do wszystkich trzech agencji, a zasady jej wdrożenia powinny być do siebie jak najbardziej podobne. Takie kwestie, jak konkretne cele, zadania i struktury doradcze/wspierające, powinny zostać osobno określone dla każdej agencji.

4.2.

Należy jednolicie i bardziej wyczerpująco określić ogólne cele trzech agencji z myślą o wspieraniu wszystkich „instytucji i organów Unii Europejskiej, państw członkowskich i partnerów społecznych”.

4.3.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje fakt, że utrzymana ma zostać odpowiednio zrównoważona, trójstronna struktura zarządu – odwrotnie niż przewidziano w propozycjach zawartych w pierwotnych wnioskach dotyczących wspólnego podejścia. Wszystkie trzy agencje mają swoje własne obowiązki w dziedzinach, które są ściśle związane ze światem pracy. Z tego względu niezbędna jest wiedza ekspercka przedstawicieli pracodawców i pracowników – także po to, by prace agencji właściwie odzwierciedlały rzeczywistość, w jakiej funkcjonują pracodawcy i pracownicy, a także wielką różnorodność doświadczeń występującą w państwach członkowskich Unii. Bezpośredni udział tych grup w zarządzie zapewnia lepszą współpracę i wzmacnia poczucie współodpowiedzialności. Gwarantuje również, że potrzeby pracodawców i pracowników będą uwzględniane w wieloletnim i rocznym programowaniu i że agencje wezmą je pod uwagę przy wykonywaniu swoich zadań.

4.4.

Wyznaczając członków zarządu, należy obok wiedzy fachowej w odnośnych dziedzinach działalności agencji zwrócić także uwagę na odpowiednie umiejętności kierownicze, administracyjne i budżetowe. Z punktu widzenia EKES-u kluczowym kryterium powoływania członków zarządu powinno nadal być to, czy osoby te posiadają odpowiednią wiedzę w określonej dziedzinie działalności agencji. Choć wymóg dotyczący posiadania pewnej podstawowej wiedzy z zakresu zarządzania, administracji i budżetu jest w pełni sensowny, to jednak ścisła interpretacja tego warunku nie powinna oznaczać, że eksperci w dziedzinie objętej działalnością agencji nie mogliby uczestniczyć w pracach zarządu.

4.5.

Na mocy nowego rozporządzenia zadania zarządu mają wykraczać poza tradycyjne funkcje nadzorcze odnoszące się do budżetu i planowania, gdyż będzie on mógł też wykonywać zadania w zakresie powoływania członków personelu i zmiany wewnętrznych struktur organizacyjnych danej agencji. EKES uważa, że są to tradycyjnie obowiązki właściwe dla dyrektora, niepasujące do funkcji nadzorczej. Sugeruje, by uprawnienia te usunięto z zakresu zadań zarządu. EKES dostrzega jednak, że jeśli ze względu na szczególne okoliczności dyrektor nie może pełnić funkcji organu powołującego, uprawnienie to powinno zostać przekazane innemu członkowi personelu wyższego szczebla. Decyzję w tej sprawie powinien podjąć zarząd większością dwóch trzecich oddanych głosów.

4.6.

Kadencja przewodniczącego i zastępców przewodniczącego zarządu agencji z Bilbao ma zostać wydłużona do dwóch lat; taka długość kadencji obowiązuje już w przypadku dwóch pozostałych agencji. Zdaniem EKES-u należałoby dodać wzmiankę o rotacji przewodnictwa między różnymi grupami interesu praktykowanej we wszystkich agencjach. Należy też wprowadzić przepis, na mocy którego funkcję przewodniczącego mogłaby kilka razy sprawować ta sama osoba. EKES ostrzega, że przy dwuletniej kadencji przewodniczącego i zastępców przewodniczącego nie wszystkie grupy interesu uzyskają jednakową wagę w toku jednej kadencji, i proponuje w związku z tym, aby zachowano niezmienioną długość kadencji przewodniczącego i zastępców przewodniczącego, co będzie odzwierciedlało praktykę stosowaną obecnie w poszczególnych agencjach.

4.7.

Proponuje się zmniejszenie składu rady wykonawczej, a zarazem przyznanie jej dodatkowych zadań, wskazanych w wyczerpującym wykazie. Ze względów praktycznych, a zwłaszcza dlatego, że rada wykonawcza prowadzi działalność pomiędzy posiedzeniami zarządu, EKES proponuje dodanie wyrażenia „na przykład” przed listą jej zadań, aby podkreślić, że wykaz ma charakter orientacyjny. Podobnie jak zarząd, rada wykonawcza nie powinna otrzymywać uprawnień w zakresie powoływania członków personelu. EKES ocenia zmniejszenie składu rad wykonawczych agencji Eurofound i EU-OSHA dość sceptycznie. W szczególności grupa interesu, która obecnie piastuje stanowisko przewodniczącego, znajdzie się w niekorzystnej sytuacji, gdyż nie będzie miała innego rzecznika na forum rady wykonawczej. EKES sugeruje, by utrzymano skład z 3 członkami na każdą grupę interesu.

4.8.

Sformułowanie ustępu na temat terminów dotyczących dokumentu programowego jest mylące. EKES zwraca się o uściślenie, że projekt dokumentu programowego, który zawiera programowanie wieloletnie, roczny program prac oraz budżet obejmujący zasoby ludzkie, jest przyjmowany przez zarząd, a następnie przekazywany Komisji Europejskiej, Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej nie później niż dnia 31 stycznia. Zarząd przyjmuje ostateczny dokument programowy do 30 listopada.

4.9.

EKES pozytywnie ocenia jednolite podejście w zakresie powoływania dyrektora wykonawczego, oparte na tych samych zasadach co w przypadku EU-OSHA. Sugerowałby jednak, aby przy przygotowywaniu przez Komisję krótkiej listy kandydatów obecni byli obserwatorzy ze wszystkich grup interesu.

4.10.

Wszystkie trzy agencje mają biura łącznikowe w Brukseli. Zdaniem EKES-u z racji sposobu pracy agencji nie ma potrzeby dodatkowych biur w państwach członkowskich. W związku z tym w rozporządzeniach należałoby zamieścić wzmiankę o już istniejących biurach brukselskich, za to trzeba by usunąć odniesienie do możliwości tworzenia innych biur lokalnych.

4.11.

Zgodnie ze wspólnym podejściem, likwiduje się stanowisko zastępcy dyrektora w Eurofoundzie. EKES zwraca uwagę, że Cedefop także ma zastępcę dyrektora, mimo że nie jest to przewidziane w rozporządzeniu. EKES wyraża przekonanie, że funkcja zastępcy dyrektora okazała się użyteczna. Pozwala ona w szczególności wpisać równowagę między interesami pracodawców i pracowników w sposób kierowania daną agencją, co sprzyja włączeniu partnerów społecznych w ramach stosunków trójstronnych. Zważywszy że różne istniejące praktyki dobrze się sprawdzają, Komitet domaga się pewnej elastyczności dla omawianych trzech agencji. Decyzję w sprawie tego, czy stanowisko zastępcy dyrektora jest konieczne, należy pozostawić zarządowi.

4.12.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że przewiduje się zawieranie umów w sprawie siedziby z krajami, w których odpowiednie agencje mają swoje siedziby. Wszystkie trzy agencje podpisały już takie umowy; przepis ten odzwierciedli zatem istniejący stan rzeczy.

4.13.

Zgodnie z projektowanymi rozporządzeniami, oceny, które mają mieć miejsce co pięć lat, są przeprowadzane przez Komisję. EKES jest przekonany, że udział przedstawicieli zarządu pozwoli lepiej przeprowadzić ewentualne zmiany po dokonanej ocenie.

4.14.

Nawiązanie stosunków i współpracy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi wymaga uprzedniej zgody Komisji, a następnie powinno zostać ujęte w dokumencie programowym. EKES jest zdania, że zgoda zarządu, w którym Komisja jest reprezentowana, jest już wystarczająca i nie ma potrzeby podwójnego zatwierdzania.

5.1.1.

W porównaniu z obecnym rozporządzeniem skreślono odniesienie do średnio- i długofalowych prac badawczych, co można interpretować jako rezygnację z europejskich badań ankietowych. Mimo że te ostatnie są kosztowne, stanowią sztandarowe opracowania Eurofoundu, zapewniając nie tylko instytucjom UE, państwom członkowskim i partnerom społecznym, ale również licznym naukowcom i analitykom politycznym jedyne w swoim rodzaju ogólnoeuropejskie porównywalne dane na temat bardzo szerokiego i bogatego zakresu warunków życia i pracy. EKES docenia i popiera europejskie badania ankietowe, gdyż przyczyniają się bezpośrednio do dalszego rozwoju całego projektu integracji europejskiej.

5.1.2.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że zadania komitetów doradczych, które może powoływać i rozwiązywać zarząd, mają zostać opisane bardziej szczegółowo.

5.2.1.

EKES nie zgadza się, by cel postawiony przed agencją Cedefop miał polegać na wspieraniu Komisji w kształtowaniu i wdrażaniu polityki w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, umiejętności i kwalifikacji. Komitet uważa, że powinien on zostać dostosowany do celów dwu pozostałych agencji. W rozporządzeniu należy zatem wyraźnie wskazać, że cel Cedefopu polega na tym, by wraz z organami i instytucjami UE wspierać państwa członkowskie i partnerów społecznych w kształtowaniu i wdrażaniu polityki, dostarczając informacji i analiz na temat szkolenia zawodowego, umiejętności i kwalifikacji.

5.2.2.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że wniosek Komisji odzwierciedla okoliczność, że Cedefop w przeszłości wziął na siebie nowe zadania. Obecne działania Cedefopu wykraczają poza kształcenie i szkolenie zawodowe i obejmują prace dotyczące kwalifikacji, w szczególności europejskich ram kwalifikacji, a także analiz i prognoz umiejętności oraz walidacji nieformalnego i pozaformalnego uczenia się. Komitet podkreśla jednak, że działania Cedefopu powinny w dalszym ciągu koncentrować się przede wszystkim na kształceniu i szkoleniu zawodowym – w tym przygotowaniu zawodowym i uczeniu się opartym na pracy – dla wszystkich (młodzieży i dorosłych), tak aby poprawić ich szanse na zatrudnienie.

5.3.1.

Zgodnie z wnioskiem, celem agencji EU-OSHA jest m.in. udostępnianie informacji prawnych na temat bezpieczeństwa i higieny pracy. EKES uważa, że przepis ten wkracza w sferę kompetencji Komisji, i dlatego wyraża wobec niego sprzeciw.

5.3.2.

Wyraża zadowolenie, że w rozporządzeniu w sprawie agencji EU-OSHA wyraźnie mówi się o działaniach komunikacyjnych i podnoszących świadomość oraz o kampaniach na temat bezpieczeństwa pracy. Od 2000 r. agencja organizuje dwuletnie kampanie informacyjne i uświadamiające na temat różnych zagadnień ochrony pracowników, a tym samym dociera do szerokiego grona odbiorców i rozpowszechnia dobre rozwiązania możliwe do zastosowania w praktyce.

5.3.3.

Równocześnie z ustanowieniem agencji powstała jej sieć informacyjna – kluczowy element, który pozwala zagwarantować, że udostępniane informacje są zgodne ze stanem faktycznym i mają rzeczywiście istotne znaczenie z punktu widzenia codziennej praktyki. Dzięki tym sieciom pluralistyczne europejskie podejście trójstronne rozszerza się w istocie także na poziom krajowy, gdyż umożliwiają one współpracę przedstawicieli rządów i partnerów społecznych z użyciem metod, które okazały się już bardzo konstruktywne i pożyteczne. Zaangażowanie krajowych partnerów społecznych w te sieci ma więc fundamentalne znaczenie i powinno być gwarantowane przez państwa członkowskie. EKES nie uważa jednak za realistyczną propozycji, by agencja dokonywała zmian w krajowej sieci wybranej przez państwo członkowskie z zastosowaniem konkretnych kryteriów. Wszelako zarząd powinien mieć możliwość przedstawiania zaleceń w kwestii członkostwa.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/54

Sprawozdawca:

Peter SCHMIDT

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji dotyczącą dostosowania obecnych ram prawnych w odniesieniu do napojów spirytusowych do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) oraz uzgodnienia tego ustawodawstwa z nowymi instrumentami prawnymi UE, a mianowicie w odniesieniu do udzielania konsumentom informacji na temat żywności oraz systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych.

1.2.

W szczególności EKES popiera wprowadzenie silniejszych powiązań z sektorem rolnictwa. Powiązania te mają zasadnicze znaczenie dla jakości i renomy napojów spirytusowych wytwarzanych w UE.

1.3.

Choć EKES ogólnie popiera zmiany wprowadzone w celu dostosowania do TFUE oraz ułatwienia procesu legislacyjnego, lepszym rozwiązaniem byłoby przesunięcie równowagi raczej w kierunku aktów wykonawczych, a nie aktów delegowanych. W niektórych obszarach należy całkowicie znieść możliwość ustanawiania odstępstw.

1.4.

EKES zdaje sobie sprawę ze złożoności przeprowadzanych dostosowań i z zadowoleniem przyjmuje wyjaśnienia i usprawnienia wprowadzane w dziedzinach takich jak przepisy dotyczące etykietowania wyrażeń złożonych, odniesień i mieszanin napojów spirytusowych, a także fakultatywnego oznakowania pochodzenia surowców. Jednak niektóre inne elementy zmienione we wniosku powinny zostać ponownie rozważone, o czym mowa jest w dalszej części niniejszej opinii.

1.5.

W odniesieniu do oznaczeń geograficznych (OG) Komitet z zadowoleniem przyjmuje wyjaśnienie zasad i procedur dotyczących oznaczeń geograficznych oraz wartość przywiązywaną do tradycji i produkcji lokalnej czy terytorialnej.

1.6.

EKES podkreśla znaczenie zachowania obecnego poziomu ochrony sektora napojów spirytusowych, tak aby zagwarantować utrzymanie wartości dodanej i zatrudnienia w Europie. Ważne jest miejsce, w którym produkt jest destylowany i produkowany, zaś wprowadzona zmiana terminologii nie powinna oznaczać żadnych istotnych zmian dla tego sektora.

1.7.

W kwestii prezentacji i etykietowania Komitet proponuje pewne usprawnienia dotyczące przedmiotowego wniosku, w szczególności gdy chodzi o znaczenie, jakie ma unikanie wszelkiego rodzaju błędnej interpretacji lub nieporozumień odnośnie do „imitacji aromatów”, które mogłyby wprowadzać konsumentów w błąd.

1.8.

Mimo że nie wchodzi to w zakres wniosku Komisji, EKES potwierdza swoje wcześniejsze zalecenia – nie tylko dla sektora napojów spirytusowych, ale również w bardziej ogólnym sensie – dotyczące potrzeby spójnego i kompleksowego podejścia do polityki opartego na unikaniu szkodliwego spożywania alkoholu, a także na propagowaniu odpowiedzialnego spożywania alkoholu, aby uniknąć zagrożenia dla zdrowia i sięgania po alkohol przez nieletnich. Kampanie informacyjne, edukacyjne i uświadamiające mają w tym względzie kluczowe znaczenie i EKES z zadowoleniem przyjmuje szereg inicjatyw sektora publicznego i prywatnego w tym kontekście.

2.1.

Celem przedstawionego wniosku Komisji jest dostosowanie rozporządzenia (WE) nr 110/2008 (1) w sprawie napojów spirytusowych do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Przede wszystkim we wniosku podzielono przepisy przyjęte przez Komisję zgodnie z tym rozporządzeniem na akty delegowane i akty wykonawcze oraz wprowadzono podstawę prawną odnoszącą się do rolnictwa (2), aby podkreślić mocniejsze powiązanie z sektorem rolnictwa.

2.2.

Oprócz dostosowania do TFUE, wniosek wprowadza jedynie kilka drobnych zmian technicznych w celu usunięcia niedociągnięć we wdrażaniu rozporządzenia (WE) nr 110/2008 i uspójnienia przepisów z nowymi instrumentami prawnymi UE, które dotyczą przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (rozporządzenie (UE) nr 1169/2011 (3)) oraz systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (rozporządzenie (UE) nr 1151/2012 (4)).

2.3.

Wniosek w szczególności precyzuje niektóre przepisy dotyczące etykietowania mające zastosowanie do wyrażeń złożonych i odniesień oraz mieszanin napojów spirytusowych w celu uniknięcia problemów związanych z rynkiem wewnętrznym. Zawiera on również nowy artykuł dotyczący wskazania pochodzenia i wprowadza jaśniejsze procedury rejestracji oznaczeń geograficznych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1151/2012.

3.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący zapewnienia dostosowania przepisów obowiązującego rozporządzenia (WE) nr 110/2008 w sprawie napojów spirytusowych do TFUE oraz uspójnienia przepisów z nowymi instrumentami prawnymi UE. Proponowane ramy ogólnie zapewniają jasność i spójność zasad w odniesieniu do sektora napojów spirytusowych.

3.2.

Komitet odnotowuje, że Komisja konsultowała się ze zrzeszeniami producentów napojów spirytusowych. Sektor napojów spirytusowych w UE, którego wartość wywozu wyniosła ponad 10 mld EUR w 2015 r., stanowi część sektora rolno-spożywczego, będącego największym sektorem eksportowym w Unii Europejskiej. Sektor ten zapewnia milion miejsc pracy w produkcji i sprzedaży w Europie i jest ściśle powiązany gospodarczo i społecznie z sektorem rolnym. Wpływy z VAT i podatku akcyzowego od alkoholi wynoszą ok. 23 mld EUR rocznie. Jednakże w latach 1980–2014 spożycie napojów spirytusowych spadło o 32 %. Znajduje to odzwierciedlenie w oddzielnych tendencjach, którymi są zwrócenie się ku droższym markom (tzw. premiumizacja) oraz picie mniejszych ilości, ale gatunkowo lepszych alkoholi. Na przykład w latach 2000–2015 sprzedaż w branży HoReCa (hotele, restauracje, kawiarnie) spadła o 8 % do 23,5 mln hektolitrów napojów spirytusowych, ale jej wartość wzrosła jednocześnie o 30 %.

3.3.

Chociaż wniosek Komisji ma na celu przede wszystkim zapewnienie dostosowania ustawodawstwa do TFUE, stwarza on również dla sektora napojów spirytusowych szansę zachowania jakości i tradycyjnych praktyk, a także ochrony jego renomy na poziomie globalnym. W szczególności we wniosku jasno określono, w jaki sposób każdy napojów jest wytwarzany: surowce, minimalna zawartość alkoholu w napojach wprowadzanych do obrotu, maksymalna zawartość alkoholu pochodzącego z destylatu, okresy dojrzewania, wymogi dotyczące słodzenia itp. Rozróżnienie na kategorie napojów spirytusowych pomaga chronić poszczególne tradycje.

3.4.

EKES podkreśla znaczenie wzmocnienia powiązań z sektorem rolnictwa. Do produkcji napojów spirytusowych powinny być dopuszczone jedynie surowce rolne, co zapewniłoby również rynek zbytu dla podstawowych produktów rolnych.

3.5.

Zmiany wprowadzone w celu dostosowania do TFUE oraz w celu ułatwienia procesu legislacyjnego są zasadniczo pozytywne. Jednakże bardziej odpowiednie byłoby przesunięcie równowagi raczej w kierunku aktów wykonawczych, a nie aktów delegowanych. W niektórych obszarach należy całkowicie znieść możliwość ustanawiania odstępstw, zwłaszcza jeśli oznacza to poważne zmiany. Na przykład Komisja dąży do przyznania jej uprawnień (art. 16 ust. 3) do sporządzania aktów delegowanych w celu umożliwienia podawania nazw zarejestrowanych oznaczeń geograficznych w języku rynku eksportowego, na którym informacje takie są obowiązkowe, tzn. kiedy napoje spirytusowe nie mogą wejść na rynek bez tych informacji. Obecne uregulowania UE umożliwiają już producentom takie postępowanie, jednak możliwość ta została usunięta z tekstu dostosowania. Należy przywrócić obecną możliwość, dzięki czemu nie będzie potrzeby przekazywania uprawnień.

3.6.

Jednym z głównych wyzwań stojących przed producentami wyrobów spirytusowych jest zachowanie tradycyjnego charakteru i systemu oznaczeń geograficznych (OG) w odniesieniu do napojów spirytusowych. EKES ogólnie przyjmuje z zadowoleniem wyjaśnienie zasad dotyczących oznaczeń geograficznych (OG) mających zastosowanie do napojów spirytusowych.

3.7.

Mimo że nie wchodzi to w zakres wniosku Komisji, EKES potwierdza swoje wcześniejsze zalecenia – nie tylko dla sektora napojów spirytusowych, ale również w bardziej ogólnym sensie – dotyczące potrzeby spójnego i kompleksowego podejścia do polityki (5) opartego na unikaniu szkodliwego spożywania alkoholu, a także na propagowaniu odpowiedzialnego spożywania alkoholu, aby uniknąć zagrożenia dla zdrowia i sięgania po alkohol przez nieletnich. Kampanie informacyjne, edukacyjne i uświadamiające mają w tym względzie kluczowe znaczenie. EKES zauważa, że sektor prywatny jest zaangażowany w wiele inicjatyw i programów społecznych w całej UE, wskazując tym samym, że możliwe jest ograniczenie nadużywania alkoholu, zwłaszcza wśród młodych ludzi (6).

3.8.

W omawianym wniosku Komisji nie uwzględniono kwestii umieszczania na etykietach napojów spirytusowych wykazu składników oraz informacji na temat wartości odżywczej. Niemniej EKES powtarza, że konsumenci mają prawo do prawdziwej i wyważonej informacji na temat napojów alkoholowych, która pomoże im w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących własnego spożycia (7). Mikroproducenci i drobni producenci potrzebowaliby wsparcia, aby mogli zastosować się do przepisów. Komitet z niecierpliwością oczekuje możliwości wniesienia wkładu w trwającą dyskusję zainicjowaną niedawno publikacją sprawozdania Komisji w tej sprawie (8).

4.1.

EKES zdaje sobie sprawę ze złożoności przeprowadzanych dostosowań i z zadowoleniem przyjmuje wyjaśnienia i usprawnienia wprowadzane w dziedzinach takich jak przepisy dotyczące etykietowania wyrażeń złożonych, odniesień i mieszanin napojów spirytusowych, a także fakultatywnego oznakowania pochodzenia surowców. Jednak niektóre inne elementy zmienione we wniosku powinny zostać ponownie rozważone, jak na przykład:

4.2.

W art. 8 ust. 5 wniosku Komisji określono, że nazw handlowych, uzupełnionych określeniem „o zapachu” (lub innymi podobnymi określeniami), można używać wyłącznie w odniesieniu do środków aromatyzujących, które imitują napój spirytusowy, lub ich wykorzystania do produkcji środków spożywczych innych niż napoje. Komitet uważa, że przepis ten może wprowadzać konsumentów w błąd.

4.3.

EKES podkreśla znaczenie utrzymania obecnego poziomu ochrony dla sektora napojów spirytusowych w przypadku odniesień do „miejsca produkcji” w przeciwieństwie do „miejsca pochodzenia”, zarówno w celu utrzymania wartości dodanej dla producentów, jak i ochrony interesów konsumentów. Nowa terminologia nie powinna oznaczać żadnych istotnych zmian dla sektora wyrobów spirytusowych, zaś zasadnicze znaczenie ma miejsce, w którym produkt jest destylowany i wytwarzany.

4.4.

Państwa członkowskie są odpowiedzialne za monitorowanie niezgodnego z prawem stosowania chronionych oznaczeń geograficznych, a Komisja powinna być informowana o stosowaniu zasad w państwach członkowskich, co zapewni odpowiednie ramy w celu umożliwienia usunięcia z rynku podrobionych napojów spirytusowych.

4.5.

Procedura sprzeciwu, która umożliwia zainteresowanym stronom osiągnięcie porozumienia, jest oceniana pozytywnie, gdyż zmniejszono uciążliwość, nie wpływając na wyniki.

4.6.

Rejestr oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych, który zastępuje załącznik III, powinien być postrzegany jako sposób na modernizację tego modelu bez wywierania wpływu na prawa i obowiązki lub przejrzystość systemu.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 209/58

Sprawozdawca:

Jan SIMONS

1.1.

Po konsultacjach z odpowiednimi organizacjami zainteresowanych stron EKES stwierdza, że może poprzeć przedstawiony przez Komisję wniosek dotyczący rozporządzenia uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 1101/89 (czasowe regulacje dotyczące złomowania jednostek żeglugi śródlądowej) oraz rozporządzenie (WE) nr 2888/2000 (podział kontyngentów na przewozy towarowe w Szwajcarii) i rozporządzenie (WE) nr 685/2001 (podział zezwoleń dla przewozu towarów w odniesieniu do Bułgarii i Rumunii jeszcze przed ich przystąpieniem do UE).

2.1.

W ramach programu REFIT oraz w trosce o lepsze stanowienie prawa, aby zagwarantować odpowiednie i wysokiej jakości ramy regulacyjne, o których mowa w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa zawartym pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską, Komisja zgłasza wniosek o uchylenie tych trzech rozporządzeń, ponieważ stały się nieaktualne.

2.1.1.

Dotyczy to w pierwszej kolejności czasowych regulacji z 1989 r. dotyczących złomowania jednostek żeglugi śródlądowej. W tym zakresie 10 lat później w rozporządzeniu (WE) nr 718/1999 zagwarantowano odpowiednie instrumenty dla zdolności przewozowych, jednak bez uchylenia rozporządzenia z 1989 r.

2.1.2.

Dotyczy to również dwóch rozporządzeń w sprawie transportu drogowego.

2.1.2.1.

Pierwsze z nich z 2000 r. odnosi się do podziału kontyngentów na przewozy pojazdami ciężarowymi na terytorium Szwajcarii pomiędzy państwa członkowskie. Umowa między UE a Konfederacją Szwajcarską z dniem 1 stycznia 2005 r. zniosła wszelkie wymogi związane z kontyngentami czy zezwoleniami dla pojazdów ciężarowych.

2.1.2.2.