(1)

Zgodnie z art. 3 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) jednym z celów Unii jest wspieranie dobrobytu jej narodów.

(2)

Zgodnie z art. 9 i art. 168 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) oraz art. 35 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Unii należy zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.

(3)

Art. 168 TFUE stanowi, że Unia ma uzupełniać i wspierać krajowe polityki zdrowotne, zachęcać do współpracy pomiędzy państwami członkowskimi i wspierać koordynację pomiędzy ich programami, przy pełnym poszanowaniu obowiązków państw członkowskich w zakresie określania ich polityki dotyczącej zdrowia, jak również organizacji i świadczenia usług zdrowotnych i opieki medycznej oraz zarządzania nimi.

(4)

Działania zostały podjęte w szczególności w ramach poprzednich programów działań Unii w dziedzinie zdrowia publicznego, mianowicie tych przewidzianych w decyzjach Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1786/2002/WE (4) i nr 1350/2007/WE (5) oraz w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 282/2014 (6), w celu spełnienia wymogów określonych w art. 168 TFUE.

(5)

W dniu 11 marca 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła globalną pandemię wywołaną nowym koronawirusem (COVID-19). Pandemia ta spowodowała bezprecedensowy ogólnoświatowy kryzys zdrowotny, który przyniósł poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze i ludzkie cierpienie, zwłaszcza w przypadku osób chorych na choroby przewlekłe. Ponadto, pracownicy w placówkach opieki zdrowotnej, którzy odgrywali kluczową rolę podczas kryzysu związanego z COVID-19, byli narażeni na poważne zagrożenia zdrowia.

(6)

Podczas gdy to państwa członkowskie są odpowiedzialne za swoją politykę zdrowotną, powinny one chronić zdrowie publiczne w duchu europejskiej solidarności, do czego wzywa się w komunikacie Komisji z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19. Doświadczenia z trwającego kryzysu związanego z COVID-19 pokazały, że istnieje potrzeba podjęcia dalszych działań na poziomie Unii w celu wspierania współpracy i koordynacji między państwami członkowskimi. Współpraca ta powinna poprawić gotowość, zapobieganie i kontrolę rozprzestrzeniana się ponad granicami groźnych chorób i infekcji u ludzi w celu zwalczania innych poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia oraz ochrony i poprawy zdrowia i dobrobytu całej ludności w Unii. Gotowość ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia odporności na przyszłe zagrożenia. W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć możliwość przeprowadzania testów warunków skrajnych na zasadzie dobrowolności w celu poprawy gotowości i zwiększenia odporności.

(7)

Należy zatem ustanowić nowy i wzmocniony program działań Unii w dziedzinie zdrowia o nazwie „Program UE dla zdrowia” (zwany dalej „Programem”) na lata 2021–2027. Zgodnie z celami przyświecającymi działaniom Unii i jej kompetencjami w dziedzinie zdrowia publicznego Program powinien kłaść nacisk na działania, w przypadku których dzięki współpracy na poziomie Unii można osiągnąć korzyści i przyrost wydajności, oraz na działania mające wpływ na rynek wewnętrzny.

(8)

Program powinien być środkiem promowania działań w obszarach, w których istnieje dowiedziona unijna wartość dodana. Działania takie powinny obejmować między innymi wzmocnienie wymiany najlepszych praktyk między państwami członkowskimi, wspieranie sieci wymiany wiedzy lub wzajemnego uczenia się, przeciwdziałanie transgranicznym zagrożeniom zdrowia w celu ograniczenia ryzyka takich zagrożeń i łagodzenia ich skutków, zajęcie się niektórymi kwestiami związanymi z rynkiem wewnętrznym, w odniesieniu do których Unia może osiągnąć ogólnounijne rozwiązania wysokiej jakości, uwalniając w ten sposób potencjał innowacji w dziedzinie zdrowia oraz poprawiając efektywność poprzez unikanie powielania działań i optymalizację wykorzystania zasobów finansowych. Program powinien również wspierać działania w zakresie budowania zdolności w celu wzmocnienia planowania strategicznego, dostępu do finansowania z wielu źródeł oraz zdolności do inwestowania w działania w ramach Programu i do ich realizacji. W tym względzie Program powinien zapewniać państwom członkowskim lub grupom państw członkowskich o największych potrzebach pomoc dostosowaną do potrzeb poszczególnych krajów.

(9)

W niniejszym rozporządzeniu określono pulę środków finansowych na Program, która podczas rocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (7). Pula środków finansowych obejmuje kwotę 500 mln EUR w cenach z 2018 r., zgodnie ze wspólnym oświadczeniem Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji w sprawie zwiększenia środków na poszczególne programy i dostosowania aktów podstawowych z dnia 22 grudnia 2020 r. (8).

(10)

Aby Program był zrównoważony i ukierunkowany, w niniejszym rozporządzeniu należy określić minimalny i maksymalny udział w całkowitym budżecie, w odniesieniu do niektórych obszarów działania, z myślą o zapewnieniu wytycznych dotyczących przydziału środków w związku z realizacją Programu.

(11)

Ze względu na poważny charakter transgranicznych zagrożeń zdrowia w ramach Programu powinno się wspierać skoordynowane środki w zakresie zdrowia publicznego na poziomie Unii, tak aby można było zająć się różnymi aspektami takich zagrożeń. W celu wzmocnienia zdolności Unii do przygotowania się na wszelkie przyszłe kryzysy zdrowotne, reagowania na nie i zarządzania nimi, Program powinien zapewniać wsparcie działań podejmowanych w ramach mechanizmów i struktur ustanowionych na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1082/2013/UE (9) oraz innych właściwych mechanizmów i struktur, o których mowa w komunikacie Komisji z 11 listopada 2020 r. zatytułowanym: „Budowanie Europejskiej Unii Zdrowotnej: zwiększenie odporności UE na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia”, w tym działań mających na celu wzmocnienie zdolności planowania gotowości i reagowania na poziomach krajowym i unijnym, wzmocnienie roli Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Europejskiej Agencji Leków (EMA) oraz ustanowienie urzędu ds. reagowania kryzysowego w sytuacjach zagrożenia zdrowia. Takie działania mogą obejmować budowanie zdolności w celu reagowania na kryzysy zdrowotne, środki zapobiegawcze odnoszące się do szczepień i immunizacji, wzmocnione programy nadzoru, dostarczanie informacji na temat zdrowia i platformy wymiany najlepszych praktyk. W tym kontekście w ramach Programu powinno się wspierać ogólnounijne i międzysektorowe zdolności podmiotów na poziomie unijnym i poziomie państw członkowskich w zakresie zapobiegania kryzysom, gotowości na nie oraz nadzoru kryzysowego, a także zdolności zarządzania sytuacjami kryzysowymi i reagowania na nie, w tym w odniesieniu do planowania awaryjnego i ćwiczeń gotowości, zgodnie z podejściem „Jedno zdrowie” i z zasadą „zdrowie we wszystkich strategiach politycznych”. Program powinien ułatwić utworzenie zintegrowanych przekrojowych ram informowania o ryzyku, funkcjonujących na wszystkich etapach kryzysu zdrowotnego, to znaczy na etapach zapobiegania, gotowości i reagowania.

(12)

W celu wzmocnienia zdolności Unii do przygotowania się na kryzys zdrowotny, reagowania nań, zarządzania nim i podejmowania działań zapobiegawczych Program powinien zapewniać wsparcie działań podejmowanych w ramach mechanizmów i struktur ustanowionych na mocy odpowiedniego prawodawstwa Unii. Wsparcie to może obejmować budowanie zdolności w zakresie reagowania na kryzysy zdrowotne, w tym planowanie awaryjne i gotowość, środki zapobiegawcze, takie jak środki związane ze szczepieniami i uodparnianiem, wzmocnione programy nadzoru oraz lepszą koordynację i współpracę.

(13)

W kontekście kryzysów zdrowotnych badania kliniczne i oceny technologii medycznych (HTA) mogą przyczynić się do szybszego opracowywania i identyfikacji skutecznych środków przeciwdziałania. W związku z tym powinna istnieć możliwość udzielania wsparcia w ramach Programu w celu ułatwienia działań w tych dziedzinach.

(14)

W celu ochrony osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji, w tym osób cierpiących na choroby psychiczne oraz osób żyjących z chorobami zakaźnymi lub niezakaźnymi lub najbardziej przez nie dotkniętych oraz cierpiących na choroby przewlekłe, Program powinien również promować działania, które dotyczą pobocznych skutków kryzysów zdrowotnych i zapobiegania im, odczuwanych przez osoby należące do takich szczególnie wrażliwych grup oraz działania powodujące poprawę zdrowia psychicznego.

(15)

Kryzys związany z COVID-19 uwypuklił wiele wyzwań, w tym zależność Unii od państw trzecich związaną z zapewnieniem dostaw surowców, substancji aktywnych produktów leczniczych, leków, wyrobów medycznych oraz środków ochrony osobistej potrzebnych w Unii w czasie kryzysów zdrowotnych, w szczególności podczas pandemii. W związku z tym Program powinien oferować wsparcie dla działań na rzecz podtrzymania wytwarzania produktów istotnych w kontekście kryzysu w Unii, udzielania na nie zamówień i zarządzania tymi produktami, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia niedoborów, zapewniając komplementarność z innymi unijnymi instrumentami.

(16)

Aby zminimalizować skutki poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia publicznego, działania wspierane w ramach Programu powinny mieć możliwość poprawy interoperacyjności systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich poprzez współpracę i wymianę najlepszych praktyk, również poprzez zwiększenie liczby wspólnych działań. Działania te powinny zapewnić państwom członkowskim możliwość reagowania na sytuacje nadzwyczajne związane ze zdrowiem, w tym poprzez podejmowanie planowania awaryjnego, ćwiczenia w zakresie gotowości oraz podnoszenie kwalifikacji pracowników służby zdrowia i publicznej kadry medycznej, a także ustanowienie, zgodnie ze strategiami krajowymi, mechanizmów skutecznego monitorowania i dystrybucji lub przydziału towarów i usług w zależności od potrzeb w czasach kryzysu.

(17)

Przekazywanie informacji osobom fizycznym odgrywa ważną rolę w profilaktyce chorób i reagowaniu na nie. Program powinien zatem wspierać działania komunikacyjne skierowane do ogółu społeczeństwa lub konkretnych grup ludzi lub specjalistów w celu promowania profilaktyki chorób i zdrowego stylu życia, zwalczania dezinformacji i informacji wprowadzających w błąd w odniesieniu do zapobiegania chorobom, ich przyczyn i leczenia, w celu zajęcia się problemem uchylania się od szczepień oraz wspierania wysiłków na rzecz wzmocnienia zachowań altruistycznych, takich jak dawstwo narządów i krwi, w uzupełnieniu krajowych kampanii dotyczących tych kwestii.

(18)

W synergii z innymi programami unijnymi, takimi jak program „Cyfrowa Europa” ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiającym program Cyfrowa Europa i uchylającym decyzję (UE) 2015/2240, Horyzont Europa - program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiającym Horyzont Europa - program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji oraz zasady uczestnictwa i upowszechniania obowiązujące w tym programie oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1290/2013 i (UE) nr 1291/2013 („Horyzont Europa”), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego („EFRR”), ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności, Europejski Fundusz Społeczny Plus (ESF+) ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącym Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (ESF+), Program InvestEU ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (10) oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (11), działania, które przyspieszają transformację cyfrową usług zdrowotnych i zwiększają interoperacyjność takich usług, w tym rozwój europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia, mogą być wspierane w ramach Programu.

(19)

Zdrowie jest inwestycją i koncepcja ta powinna być centralnym elementem Programu. Zapewnienie, aby ludzie byli dłużej zdrowi i aktywni, oraz umożliwienie im aktywnego dbania o własne zdrowie poprzez poprawę ich kompetencji zdrowotnych będzie miało pozytywny wpływ na zdrowie, zmniejszenie nierówności w zakresie zdrowia, nieuzasadnione nierówności w zakresie zdrowia, dostęp do opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, jakość życia, zdrowie pracowników, wydajność, konkurencyjność i włączenie społeczne, a jednocześnie przyczyni się do ograniczenia presji na krajowe systemy opieki zdrowotnej i budżety krajowe. Ponadto w ramach Programu należy wspierać działania mające na celu zmniejszenie nierówności w zakresie świadczenia opieki zdrowotnej, zwłaszcza na obszarach wiejskich i oddalonych, w tym w regionach najbardziej oddalonych, w celu osiągnięcia wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Komisja zobowiązała się do pomagania państwom członkowskim w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju określonych w rezolucji ONZ z dnia 25 września 2015 r. zatytułowanej: „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (zwana dalej „Agendą ONZ 2030”), w szczególności celu zrównoważonego rozwoju 3: „Zapewnić wszystkim ludziom w każdym wieku zdrowe życie oraz promować dobrobyt”. Program powinien zatem przyczyniać się do realizacji działań zmierzających do osiągnięcia tych celów.

(20)

Choroby niezakaźne są często wynikiem kombinacji czynników genetycznych, fizjologicznych, środowiskowych i behawioralnych. Choroby niezakaźne, takie jak choroby układu krążenia, nowotwory, choroby psychiczne, zaburzenia neurologiczne, przewlekłe choroby układu oddechowego i cukrzyca, stanowią główną przyczynę niepełnosprawności, problemów zdrowotnych, rent inwalidzkich i przedwczesnych zgonów w Unii oraz powodują znaczne skutki społeczne i gospodarcze. Aby zmniejszyć wpływ chorób niezakaźnych na jednostki i społeczeństwo w Unii oraz osiągnąć cel 3 celów zrównoważonego rozwoju Agendy ONZ 2030, w szczególności, ale nie wyłącznie zadanie 3.4 tego celu, polegające na zmniejszeniu o jedną trzecią przedwczesnej umieralności spowodowanej chorobami niezakaźnymi do roku 2030, istotne jest zapewnienie zintegrowanej reakcji ukierunkowanej na promowanie zdrowia i profilaktykę chorób w odpowiednich sektorach.

(21)

Program powinien zatem wspierać promocję zdrowia i profilaktykę chorób oraz poprawiać zdrowie psychiczne przez całe życie jednostki poprzez uwzględnienie czynników ryzyka i czynników warunkujących zdrowie, co przyczyniłoby się również do osiągnięcia celu 3 celów zrównoważonego rozwoju Agendy ONZ 2030. Program powinien zatem również przyczyniać się do realizacji celów określonych w komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 zatytułowanym: „Europejski Zielony Ład” (zwanym dalej „Europejskim Zielonym Ładem”).

(22)

Program powinien też nadal wspierać działania w obszarze zmniejszania szkodliwych skutków spożywania alkoholu i zapobiegania im, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ochrony młodzieży.

(23)

Choroby przewlekłe są znacznym obciążeniem dla Unii. Powszechnie uznaje się, że w tym względzie ważne jest zapobieganie i wczesne wykrywanie. Program powinien wspierać działania w tych obszarach, a także opracowywanie szczegółowych unijnych wytycznych w zakresie profilaktyki i zarządzania chorobami, a tym samym zmierzać do zmniejszenia obciążeń dla państw członkowskich poprzez współpracę na rzecz lepszego i skuteczniejszego zarządzania chorobami przewlekłymi. Zmiany demograficzne, w szczególności starzenie się społeczeństwa, zagrażają stabilności systemów opieki zdrowotnej. Szczególnej uwagi wymagają choroby i schorzenia związane z wiekiem, takie jak demencja i niepełnosprawność związana z wiekiem.

(24)

Nowotwór jest – po chorobach układu krążenia – drugą najczęstszą przyczyną zgonów w państwach członkowskich. To także jedna z chorób niezakaźnych, które mają wspólne czynniki ryzyka, a profilaktyka tych chorób i ich kontrolowanie przyniosłoby korzyści większości obywateli. Niewłaściwe odżywianie, brak aktywności fizycznej, otyłość, tytoń i spożywanie alkoholu w szkodliwych ilościach są czynnikami ryzyka wpływającymi również na występowanie innych chorób przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia, i w związku z tym programy profilaktyki nowotworowej powinny być prowadzone w ramach zintegrowanego podejścia do kwestii profilaktyki chorób przewlekłych. Odpowiednie środki w „Europejskim planie walki z rakiem” określone w komunikacie Komisji z dnia 3 lutego 2021 r. powinny korzystać z Programu oraz z misji badawczej dotyczącej chorób nowotworowych w ramach programu „Horyzont Europa” i przyczyniać się do promowania zintegrowanego podejścia, które obejmuje profilaktykę, badania przesiewowe, wczesną diagnostykę, monitorowanie, leczenie i opiekę, a także poprawę jakości życia pacjentów i osób, które przeżyły chorobę.

(25)

Należy umożliwić wspieranie badań nad wpływem płci na cechy chorób, aby przyczynić się do poprawy wiedzy i edukacji w tej dziedzinie, a tym samym wzmocnić profilaktykę, diagnostykę, monitorowanie i leczenie.

(26)

Program powinien działać w synergii i komplementarności z innymi politykami, programami i funduszami Unii, takimi jak program „Cyfrowa Europa”, „Horyzont Europa”, rezerwy rescEU w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności ustanowionego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/420 (12) (zwanej dalej „rezerwą rescEU”), Instrument na rzecz wsparcia ustanowiony rozporządzeniem Rady (UE) 2016/369 (13), EFS+, którego komponentem jest „Zatrudnienie i innowacje społeczne”, włączając synergię w odniesieniu do lepszej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa milionów pracowników w Unii, program InvestEU, Program na rzecz jednolitego rynku ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym program na rzecz jednolitego rynku wewnętrznego, konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, dziedziny roślin, zwierząt, żywności i paszy, oraz statystyk europejskich (Program na rzecz jednolitego rynku) oraz uchylającym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 99/2013, (UE) nr 1287/2013, (UE) nr 254/2014 (UE) i (UE) nr 652/2014, EFRR, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, program Erasmus + ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Erasmus +: unijny program na rzecz kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu oraz uchylającym rozporządzenie (UE) nr 1288/2013, Europejski Korpusu Solidarności ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym program „Europejski Korpus Solidarności” oraz uchylającym rozporządzenia (UE) 2018/1475 i (UE) nr 375/2014,

a także instrumenty działań zewnętrznych Unii, takie jak Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej ustanowione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej – globalny wymiar Europy, zmieniającym i uchylającym decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE oraz uchylającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1601 i rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 480/2009 oraz Instrument Pomocy Przedakcesyjnej III ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Instrument Pomocy Przedakcesyjnej III (IPA III). W stosownych przypadkach ustanowione zostaną wspólne zasady w celu zapewnienia spójności i komplementarności między politykami, programami i funduszami Unii, przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania specyfiki tych polityk oraz w celu dostosowania do strategicznych wymogów tych polityk, programów i funduszy, takich jak warunki podstawowe w ramach EFRR i EFS+. Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić, aby taka synergia i komplementarność zostały odpowiednio uwzględnione przy opracowywaniu rocznych programów prac określonych w niniejszym rozporządzeniu.

(27)

Komisja powinna konsultować się z państwami członkowskimi w ramach grupy sterującej ds. Programu UE dla zdrowia, która ma być ustanowiona niniejszym rozporządzeniem, w sprawie priorytetów i kierunków strategicznych w celu zapewnienia spójności i komplementarności między Programem a innymi politykami, instrumentami i działaniami Unii, jak również w sprawie realizacji Programu.

(28)

Program powinien przyczynić się do tworzenia rezerwy produktów istotnych w kontekście kryzysu w synergii i uzupełnieniu do działań podejmowanych w ramach rezerwy rescEU, wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych ustanowionego na mocy rozporządzenia (UE) 2016/369, w ramach Instrumentu Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych polityk, programów i funduszy unijnych, które w razie potrzeby prowadzą do tworzenia zapasów na poziomie Unii.

(29)

Ze względu na rosnące zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną systemy opieki zdrowotnej państw członkowskich stoją w obliczu wyzwań związanych z dostępnością i przystępnością cenową produktów leczniczych. Aby zapewnić lepszą ochronę zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwo i wzmocnienie pozycji pacjentów w Unii, istotne jest, aby pacjenci i systemy opieki zdrowotnej mieli dostęp do zrównoważonych, wydajnych, sprawiedliwie rozdzielanych, przystępnych i wysokiej jakości produktów leczniczych, w tym również w kontekście transgranicznym, i aby mogli oni z nich w pełni korzystać dzięki przejrzystym, spójnym i ukierunkowanym na pacjenta informacjom medycznym.

(30)

Między innymi w związku z rosnącym zapotrzebowaniem na opiekę zdrowotną w ramach Programu należy wspierać opracowanie unijnego systemu monitoringu, sprawozdawczości i powiadamiania w odniesieniu do niedoborów produktów leczniczych i wyrobów medycznych, aby uniknąć fragmentacji rynku wewnętrznego oraz zapewnić większą dostępność i przystępność cenową tych produktów leczniczych i wyrobów medycznych, a jednocześnie ograniczać zakres, w jakim ich łańcuchy dostaw są zależne od państwach trzecich. Program powinien zatem zachęcać do produkcji produktów leczniczych i wyrobów medycznych w Unii. W szczególności w celu uwzględnienia niezaspokojonych potrzeb medycznych w ramach Programu należy wspierać gromadzenie klinicznych i rzeczywistych światowych dowodów, aby umożliwić opracowywanie, dopuszczanie, ocenę i dostęp do skutecznych produktów leczniczych, w tym generycznych i biopodobnych produktów leczniczych, wyrobów medycznych i do leczenia, należy promować badania naukowe i rozwój w odniesieniu do nowych produktów leczniczych, ze szczególnym uwzględnieniem środków przeciwdrobnoustrojowych i szczepionek w celu zwalczania odpowiednio oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i chorób, którym można zapobiegać przez szczepienia, należy promować zachęty do zwiększania zdolności produkcyjnych w zakresie środków przeciwdrobnoustrojowych, spersonalizowanego leczenia i szczepień oraz wspierać cyfrową transformację produktów i platform związanych z opieką zdrowotną do celów monitorowania i gromadzenia informacji na temat produktów leczniczych. Program powinien również wzmocnić proces decyzyjny dotyczący produktów leczniczych, umożliwiając dostęp do rzeczywistych danych z zakresu opieki zdrowotnej i ich analizę. Program powinien również pomóc w jak najlepszym wykorzystaniu wyników badań i w ułatwieniu upowszechniania, zwiększania skali i wdrażania innowacji w dziedzinie zdrowia w systemach opieki zdrowotnej i w praktyce klinicznej.

(31)

Jako że optymalne dostarczanie i stosowanie produktów leczniczych, a w szczególności środków przeciwdrobnoustrojowych, przynosi korzyści jednostkom i systemom opieki zdrowotnej, Program powinien promować ich ostrożne i skuteczne stosowanie zgodnie z podejściem „Jedno zdrowie”, z „europejskim planem działania Jedno zdrowie na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR)”, określonym w komunikacie Komisji z dnia 29 czerwca 2017 r., oraz zgodnie ze strategicznym podejściem Unii Europejskiej do substancji farmaceutycznych w środowisku, określonym w komunikacie Komisji z 11 marca 2019 r. Program powinien także wspierać środki mające na celu wzmocnienie oceny i odpowiedniego zarządzania ryzykiem środowiskowym związanym z produkcją, wykorzystywaniem i sprzedażą produktów leczniczych.

(32)

Ustawodawstwo Unii w dziedzinie zdrowia ma bezpośredni wpływ na zdrowie publiczne, na życie ludzi, na skuteczność i odporność systemów opieki zdrowotnej oraz na właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Ramy prawne dotyczące produktów i technologii medycznych, w tym produktów leczniczych, wyrobów medycznych i substancji pochodzenia ludzkiego, a także ramy regulacyjne dotyczące wyrobów tytoniowych, praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej oraz poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia mają zasadnicze znaczenie dla ochrony zdrowia w Unii. Program powinien zatem wspierać opracowywanie, wdrażanie i egzekwowanie unijnych przepisów w dziedzinie zdrowia oraz, we współpracy z odpowiednimi organami, takimi jak EMA i ECDC, dostarczać wysokiej jakości porównywalnych i wiarygodnych danych, w tym rzeczywistych światowych danych dotyczących opieki zdrowotnej, na potrzeby wspierania polityki i monitorowania, a także wyznaczać cele i opracowywać narzędzia pomiaru postępów.

(33)

Europejskie sieci referencyjne (ESR), które zostały ustanowione na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE (14), to wirtualne sieci świadczeniodawców w całej Europie. Ich celem jest ułatwienie dyskusji na temat chorób rzadkich lub złożonych, które wymagają wysoce specjalistycznego leczenia oraz skoncentrowania wiedzy i zasobów. Ponieważ ESR mogą poprawić dostęp do diagnostyki oraz świadczenie wysokiej jakości opieki zdrowotnej pacjentom cierpiącym na rzadkie schorzenia i mogą być punktami kontaktowymi na potrzeby kształcenia medycznego i badań naukowych w dziedzinie medycyny, a także rozpowszechniania informacji, Program powinien przyczynić się do zwiększenia skali tworzenia kontaktów za pośrednictwem ESR i innych sieci ponadnarodowych.

(34)

ESR i współpraca transgraniczna w zakresie świadczenia opieki zdrowotnej pacjentom przemieszczającym się między państwami członkowskimi to przykłady obszarów, w których zintegrowana praca państw członkowskich wykazała dużą wartość dodaną i wielki potencjał w zakresie poprawy skuteczności systemów opieki zdrowotnej, a tym samym poprawy zdrowia publicznego w ogóle. Kolejnym obszarem, który wnosi wartość dodaną dla państw członkowskich, jest współpraca w zakresie oceny technologii medycznych. W ramach Programu powinno się zatem wspierać działania umożliwiające takie zintegrowane i trwale skoordynowane prace, służące również wspieraniu wdrażania najlepszych praktyk, które mają na celu jak najefektywniejszą dystrybucję dostępnych zasobów w danej populacji i na danych obszarach, tak aby zmaksymalizować ich wpływ.

(35)

Do niniejszego Programu stosuje się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (15) (zwane dalej „rozporządzeniem finansowym”). Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.

(36)

Rodzaje finansowania i metody wdrażania na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być wybierane w zależności od ich możliwości osiągnięcia szczegółowych celów odpowiednich działań i zapewnienia rezultatów, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Wybór ten powinien obejmować rozważenie stosowania płatności ryczałtowych, finansowania według stawek zryczałtowanych i kosztów jednostkowych, jak również stosowanie finansowania niepowiązanego z kosztami, przewidzianego w art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego. Wymogi dotyczące sprawozdawczości technicznej i finansowej w odniesieniu do beneficjentów powinny zapewniać ich zgodność z mającymi zastosowanie przepisami finansowymi przy jednoczesnym zminimalizowaniu obciążeń administracyjnych.

(37)

Aby zoptymalizować wartość dodaną i wpływ inwestycji finansowanych w całości lub części z budżetu Unii, należy dążyć do synergii w szczególności między Programem, a innymi programami unijnymi, również tymi objętymi zarządzaniem dzielonym. Aby zmaksymalizować te synergie i uniknąć powielania działań, należy zapewnić odpowiednie mechanizmy wspomagające, w tym finansowanie skumulowane w ramach działania z Programu i innego programu unijnego, o ile takie finansowanie skumulowane nie przekracza łącznych kosztów kwalifikowalnych działania. W tym celu w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić odpowiednie zasady, w szczególności dotyczące możliwości proporcjonalnego deklarowania tych samych kosztów lub wydatków w ramach Programu i innego programu unijnego, w celu zapewnienia szczegółowej i przejrzystej sprawozdawczości.

(38)

Ze względu na szczególny charakter celów i działań objętych Programem odpowiednie właściwe organy państw członkowskich będą w niektórych przypadkach najbardziej kompetentne, aby realizować działania związane z Programem. Organy te, wyznaczone przez państwa członkowskie, powinny zatem zostać uznane za wskazanych beneficjentów do celów art. 195 rozporządzenia finansowego i organom tym należy wobec tego przyznawać dotacje bez uprzedniego ogłaszania zaproszenia do składania wniosków. Inwestycje w ramach Programu powinny być realizowane w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi.

(39)

Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego dotacji można udzielić na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże koszty poniesione przed datą przedłożenia wniosku o udzielenie dotacji nie są kwalifikowalne, z wyjątkiem należycie uzasadnionych wyjątkowych przypadków. Aby uniknąć zakłóceń w zakresie wsparcia unijnego, które mogłyby szkodzić interesom Unii, w decyzji w sprawie finansowania, należy przewidzieć kwalifikowalność działań i kosztów od początku roku budżetowego 2021, w ograniczonym okresie na początku wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027 i wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach, nawet jeżeli działania te zostały zrealizowane, a koszty te zostały poniesione przed złożeniem wniosku o dotację.

(40)

ESR są zatwierdzane przez Radę państw członkowskich ESR przy zastosowaniu procedury określonej przez Komisję w decyzji wykonawczej 2014/287/UE (16). ESR powinny zatem zostać uznane za wskazanych beneficjentów do celów art. 195 rozporządzenia finansowego i ESR należy wobec tego przyznawać dotacje bez uprzedniego ogłaszania zaproszenia do składania wniosków. Dotacje bezpośrednie powinny być również przyznawane innym podmiotom wyznaczonym zgodnie z przepisami Unii, na przykład laboratoriom i ośrodkom referencyjnym, centrom doskonałości i sieciom ponadnarodowym.

(41)

Biorąc pod uwagę wspólnie uzgodnione wartości w odniesieniu do sprawiedliwego i powszechnego dostępu do wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych jako podstawy polityki Unii w tym obszarze, oraz fakt, że Unia ma do odegrania kluczową rolę w przyspieszaniu postępów, w koordynowaniu i współpracy w dziedzinie rozwiązywania globalnych wyzwań związanych ze zdrowiem, o których mowa w konkluzjach Rady z 10 maja 2010 r. na temat roli UE w kontekście zdrowia na świecie i czego wyrazem są cele zrównoważonego rozwoju Agendy ONZ 2030, Program powinien zwiększyć wsparcie Unii na rzecz międzynarodowych i światowych inicjatyw w dziedzinie zdrowia, w szczególności inicjatyw pod patronatem WHO, w celu poprawy stanu zdrowia, zmniejszenia nierówności w zakresie zdrowia i zwiększenia ochrony przed globalnymi zagrożeniami zdrowia.

(42)

Aby maksymalnie zwiększyć skuteczność i efektywność działań na poziomach unijnym i międzynarodowym, przy realizacji Programu należy rozwijać współpracę z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Organizacja Narodów Zjednoczonych i Bank Światowy, jak również z Radą Europy i Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W celu zwiększenia oddziaływania należy również dążyć do synergii z krajowymi organizacjami państw członkowskich działającymi na rzecz zdrowia na świecie. Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (17) osoby i podmioty z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich (KTZ) powinny kwalifikować się do finansowania na podstawie Programu z zastrzeżeniem zasad i celów Programu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dane KTZ są powiązane.

(43)

Realizacja Programu powinna być wspierana szeroko zakrojonymi działaniami informacyjnymi, aby zapewnić należyte reprezentowanie i uwzględnianie poglądów i potrzeb społeczeństwa obywatelskiego. W tym celu Komisja powinna raz w roku zasięgać informacji zwrotnych od odpowiednich zainteresowanych stron, w tym przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i stowarzyszeń pacjentów, pracowników naukowych i organizacji pracowników służby zdrowia, na temat priorytetów i kierunków strategicznych Programu oraz na temat potrzeb, które należy uwzględnić w działaniach objętych Programem. Co roku przed zakończeniem prac przygotowawczych nad programami prac Komisja powinna również informować Parlament Europejski o postępach dotyczących takich prac przygotowawczych oraz o wynikach działań informacyjnych skierowanych do zainteresowanych stron.

(44)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (18), które przewiduje realizację takich programów na podstawie decyzji przyjętej na mocy tego porozumienia. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie uczestniczące w Programie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.

(45)

Należy zacieśnić współpracę z państwami trzecimi w zakresie wymiany wiedzy i najlepszych praktyk w celu poprawy gotowości i zdolności reagowania systemów opieki zdrowotnej.

(46)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (19) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (20), (Euratom, WE) nr 2185/96 (21) i (UE) 2017/1939 (22) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, OLAF jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (23).

(47)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(48)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne przepisy finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Przepisy te, ustanowione w rozporządzeniu finansowym, określają w szczególności procedurę ustanawiania i wykonania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród, wykonania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych oraz przewidują kontrole odpowiedzialności podmiotów finansowych. Przepisy przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(49)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego, przyjętego w ramach Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmiany Klimatu i celów zrównoważonego rozwoju Agendy ONZ 2030, Program przyczyni się do włączenia działań w dziedzinie klimatu do głównego nurtu polityki Unii i do osiągnięcia celu ogólnego, w ramach którego wydatki na realizację celów klimatycznych w całkowitym budżecie Unii i w ramach Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy, ustanowionego rozporządzeniem Rady (UE) 2020/2094 (24) mają sięgnąć co najmniej 30 %. Program powinien wspierać działania, które są zgodne z unijnymi normami i priorytetami w zakresie klimatu i środowiska oraz z zasadą Europejskiego Zielonego Ładu „nie szkodzić”. Stosowne działania powinny zostać określone podczas opracowania i wdrażania Programu i ponownie ocenione w kontekście oceny okresowej.

(50)

Zgodnie z art. 8 TFUE we wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet. Podczas oceny, przygotowywania, realizacji i monitorowania Programu należy brać pod uwagę i promować równość płci, a także prawa i równe szanse dla wszystkich oraz uwzględnianie tych celów w głównym nurcie działań.

(51)

Powinno być możliwe realizowanie celów polityki Programu również za pomocą instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych w ramach Funduszu InvestEU, przewidzianego w programie InvestEU. Wsparcie finansowe powinno być wykorzystywane w proporcjonalny sposób do korygowania niedoskonałości rynku i nieoptymalnych sytuacji w zakresie inwestycji. Działania finansowane w ramach Programu nie powinny powielać ani wypierać finansowania prywatnego, ani zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Ogólnie rzecz biorąc, działania powinny charakteryzować się wyraźną unijną wartością dodaną.

(52)

Wdrażanie Programu powinno odbywać się z poszanowaniem obowiązków państw członkowskich w zakresie określania ich polityk dotyczących zdrowia, jak również organizacji i świadczenia usług zdrowotnych i opieki medycznej. Należy zapewnić silne zaangażowanie państw członkowskich w zarządzanie Programem i jego realizację.

(53)

Ze względu na charakter i potencjalną skalę transgranicznych zagrożeń zdrowia cele polegające na ochronie ludności w Unii przed takimi zagrożeniami oraz wzmacniające zapobieganie kryzysom zdrowotnym i gotowość na kryzysy nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie działające pojedynczo. Zgodnie z zasadą pomocniczości, określoną w art. 5 TUE, można również podjąć działania na poziomie Unii w celu wspierania wysiłków państw członkowskich zmierzających do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony zdrowia publicznego, poprawy dostępności, zrównoważonego charakteru, akceptowalności, podaży, bezpieczeństwa i przystępności cenowej w Unii produktów leczniczych, wyrobów medycznych oraz produktów i usług zdrowotnych istotnych w kontekście kryzysu, wspierania innowacji oraz wspierania zintegrowanych i skoordynowanych prac oraz stosowania najlepszych praktyk przez państwa członkowskie, a także w celu zmniejszenia nierówności i niesprawiedliwości w dostępie do opieki zdrowotnej w całej Unii w sposób, który przyniesie przyrost wydajności i skutki o wartości dodanej, których nie mogłyby przynieść działania podjęte na poziomie krajowym, przy jednoczesnym poszanowaniu kompetencji i odpowiedzialności państw członkowskich w dziedzinach objętych Programem. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(54)

W celu umożliwienia poczynienia ewentualnych dostosowań niezbędnych do osiągnięcia celów Programu, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przeglądu, zmiany i dodania wskaźników określonych w załączniku II do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. (25) w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(55)

Państwa członkowskie i kraje uczestniczące wyznaczyły krajowe punkty kontaktowe, aby wspierać Komisję w promowaniu trzeciego Programu działań Unii w dziedzinie zdrowia (2014-2020) ustanowionego rozporządzeniem (UE) nr 282/2014 oraz, w stosownych przypadkach, w rozpowszechnianiu jego wyników i dostępnych informacji na temat jego skutków w państwach członkowskich i krajach uczestniczących. Ze względu na znaczenie takich działań należy wspierać takie działania w ramach Programu w celu ich kontynuowania.

(56)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze do przyjmowania aktów wykonawczych ustanawiających roczne programy prac zgodnie z kryteriami określonymi w niniejszym rozporządzeniu, zatwierdzających niektóre działania kwalifikowalne i ustanawiających przepisy dotyczące uzgodnień technicznych i administracyjnych niezbędnych do realizacji działań w ramach Programu oraz jednolitych wzorów do celów gromadzenia danych niezbędnych do monitorowania realizacji Programu. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (26). W przypadku przyjmowania aktów wykonawczych należy stosować procedurę sprawdzającą, biorąc pod uwagę, że odnoszą się one do programu o istotnych skutkach.

(57)

Znaczenie i oddziaływanie Programu należy regularnie i ściśle monitorować i poddawać ocenie. Przy ocenie Programu należy koncentrować się na jego celach i uwzględnić fakt, że osiągnięcie celów Programu może wymagać czasu dłuższego niż okres jego trwania. W tym celu należy sporządzić okresowe sprawozdanie z oceny oraz sprawozdanie z oceny na zakończenie Programu, aby ocenić realizację priorytetów Programu.

(58)

W związku z tym, że trzeci Program działań Unii w dziedzinie zdrowia (2014–2020) dobiegł końca, rozporządzenie (UE) nr 282/2014 staje się nieaktualne i powinno zostać uchylone.

(59)

Aby zapewnić ciągłość udzielania wsparcia w dziedzinie zdrowia i umożliwić wdrażanie od początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027 niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,

(1)

Pandemia COVID-19 jest poważnym wstrząsem dla gospodarki światowej i unijnej i wywołuje istotne konsekwencje społeczne i gospodarcze we wszystkich państwach członkowskich i regionach. W wyniku wprowadzenia niezbędnych środków powstrzymujących rozprzestrzenianie się wirusa nastąpił znaczny spadek działalności gospodarczej w Unii. Oczekuje się, że w 2020 r. spadek PKB w Unii wyniesie około 7,4 % – o wiele więcej niż podczas kryzysu finansowego w 2009 r. Znacznie obniżyła się działalność inwestycyjna. Należy zająć się takimi słabościami jak nadmierne uzależnienie od niezdywersyfikowanych zewnętrznych źródeł dostaw i brak infrastruktury krytycznej, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w tym mikroprzedsiębiorstw, na przykład dywersyfikując i doskonaląc strategiczne łańcuchy wartości, aby poprawić sposób reagowania kryzysowego Unii, a także podnieść odporność całej gospodarki przy jednoczesnym utrzymaniu jej otwartości na konkurencję i wymianę handlową w zgodzie z unijnymi zasadami. Jeszcze przed pandemią – choć w Unii można było zaobserwować poprawę stóp inwestycji w gospodarkach narodowych – poprawa ta była mniejsza, niż można by oczekiwać w tym okresie znacznego ożywienia gospodarczego, oraz niewystarczająca, aby zrekompensować lata niedoinwestowania po kryzysie z 2009 r. Co ważniejsze, obecne i prognozowane poziomy inwestycji nie pokrywają zapotrzebowania Unii na inwestycje strukturalne służące ponownemu pobudzeniu gospodarki i podtrzymaniu długofalowego wzrostu w obliczu zmian technologicznych i globalnej konkurencyjności, m.in. w obszarze innowacji, umiejętności, infrastruktury, MŚP, ani nie spełniają potrzeby podjęcia kluczowych wyzwań społecznych, takich jak zrównoważony rozwój i starzenie się społeczeństwa. W związku z tym do osiągnięcia celów polityki Unii i wspierania szybkiej, zrównoważonej, sprzyjającej włączeniu społecznemu, trwałej i zdrowej odbudowy gospodarczej konieczne jest wsparcie, które zaradzi niedoskonałościom rynku i niedostatecznemu poziomowi inwestycji na rynku oraz zmniejszy lukę inwestycyjną w docelowych sektorach.

(2)

W ocenach podkreślono, że duża liczba instrumentów finansowych dostępnych w okresie obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020 spowodowała, że ich zakresy częściowo się pokrywały. Ta wielość instrumentów skomplikowała też warunki działania pośredników finansowych i odbiorców końcowych, którzy musieli stosować różne przepisy dotyczące kwalifikowalności i sprawozdawczości. Brak kompatybilnych przepisów utrudniał również łączenie środków z kilku funduszy unijnych, choć takie połączenia byłyby korzystne w przypadku wspierania projektów wymagających różnych rodzajów finansowania. Należy zatem utworzyć jeden fundusz – Fundusz InvestEU – na podstawie doświadczeń Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) utworzonego w ramach planu inwestycyjnego dla Europy, aby udzielać sprawniej funkcjonującego wsparcia odbiorcom końcowym dzięki zintegrowaniu i uproszczeniu oferty finansowej w jednym programie korzystającym z gwarancji budżetowej, co zwiększy oddziaływanie wsparcia Unii, a jednocześnie zmniejszy koszty ponoszone przez jej budżet.

(3)

W ostatnich latach Unia przyjęła ambitne strategie w celu dokończenia budowy rynku wewnętrznego oraz pobudzenia zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Strategie takie obejmują „EUROPA 2020 – Strategię na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” z dnia 3 marca 2010 r., plan działania na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych z dnia 30 września 2015 r., „Zamknięcie obiegu – plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym” z dnia 2 grudnia 2015 r., „Europejską strategię na rzecz mobilności niskoemisyjnej” z dnia 20 lipca 2016 r., „Strategię kosmiczną dla Europy” z dnia 26 października 2016 r., „Czystą energię dla wszystkich Europejczyków” z dnia 30 listopada 2016 r., „Europejski plan działań w sektorze obrony” z dnia 30 listopada 2016 r., „Utworzenie Europejskiego Funduszu Obronnego” z dnia 7 czerwca 2017 r., międzyinstytucjonalną proklamację Europejskiego filaru praw socjalnych z dnia 13 grudnia 2017 r., „Nowy europejski program na rzecz kultury” z dnia 22 maja 2018 r., „Europejski Zielony Ład” z dnia 11 grudnia 2019 r., „Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu” z dnia 14 stycznia 2020 r., „Silną Europę socjalną na rzecz sprawiedliwej transformacji” z dnia 14 stycznia 2020 r., strategię „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”, „Europejską strategię w zakresie danych” oraz „Białą księgę w sprawie sztucznej inteligencji Europejskie podejście do doskonałości i zaufania” z dnia 19 lutego 2020 r., „Nową strategię przemysłową dla Europy” z dnia 10 marca 2020 r. oraz „Strategię MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy” z dnia 10 marca 2020 r. Fundusz InvestEU powinien wykorzystywać i wzmacniać synergie między tymi wzajemnie uzupełniającymi się strategiami przez wspieranie inwestycji i zapewnianie dostępu do finansowania. Unia przyjęła też rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (3).

(4)

Na poziomie Unii europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej stanowi ramy określania krajowych priorytetów w zakresie reform oraz monitorowania ich realizacji. Państwa członkowskie – w stosownych przypadkach we współpracy z organami lokalnymi i regionalnymi – opracowują własne krajowe wieloletnie strategie inwestycyjne wspierające realizację tych priorytetów. Strategie te należy przedstawiać wraz z rocznymi krajowymi programami reform, aby można było określić i koordynować priorytetowe projekty inwestycyjne, które mają być wspierane ze środków krajowych, unijnych lub z obu tych źródeł. Strategie te powinny również wykorzystywać w sposób spójny finansowanie unijne oraz maksymalizować wartość dodaną wsparcia finansowego otrzymywanego w szczególności z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2021/241 (4) oraz Programu InvestEU.

(5)

Fundusz InvestEU powinien przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności oraz konwergencji i spójności społeczno-gospodarczej Unii, m.in. w obszarze innowacji i cyfryzacji, efektywnego wykorzystania zasobów zgodnie z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego Unii oraz odporności społecznej i integracji unijnych rynków kapitałowych, w tym dzięki rozwiązaniom przeciwdziałającym ich fragmentacji i sprzyjającym dywersyfikacji źródeł finansowania przedsiębiorstw unijnych. W tym celu Fundusz InvestEU powinien wspierać projekty technicznie wykonalne i ekonomicznie opłacalne, tworząc ramy wykorzystywania instrumentów dłużnych, instrumentów opartych na podziale ryzyka oraz instrumentów kapitałowych i quasi-kapitałowych korzystających z gwarancji z budżetu Unii oraz, w stosownych przypadkach, z wkładów finansowych wnoszonych przez partnerów wykonawczych. Fundusz InvestEU powinien być ukierunkowany na popyt, a jednocześnie na zapewnianie strategicznych, długotrwałych korzyści w odniesieniu do kluczowych obszarów polityki Unii, które w przeciwnym razie nie zostałyby sfinansowane lub zostałyby sfinansowane w niedostatecznym stopniu – i w ten sposób przyczyniać się do osiągnięcia celów polityki Unii. Wsparcie z Funduszu InvestEU powinno obejmować szerokie spektrum sektorów i regionów, a jednocześnie unikać nadmiernej koncentracji sektorowej czy geograficznej, i powinno ułatwiać dostęp do finansowania projektom z udziałem podmiotów partnerskich w wielu regionach w całej Unii, w tym projektom stymulującym rozwój sieci, klastrów i ośrodków innowacji cyfrowych.

(6)

Sektor kultury i sektor kreatywny należą do kluczowych i szybko rozwijających się sektorów w Unii, które mogą odegrać ważną rolę w zrównoważonej odbudowie, generując wartość ekonomiczną i kulturową z własności intelektualnej i indywidualnej kreatywności. Ograniczenie kontaktów społecznych wprowadzone podczas kryzysu związanego z COVID-19 przyniosło jednak bardzo negatywne skutki gospodarcze dla tych sektorów. Ponadto niematerialny charakter aktywów w tych sektorach sprawia, że MŚP i organizacje z tych sektorów mają ograniczony dostęp do finansowania prywatnego, które jest niezbędne do inwestowania, zwiększania skali działalności i konkurowania na poziomie międzynarodowym. Program InvestEU powinien dalej ułatwiać dostęp do finansowania MŚP i organizacjom z tych sektorów. Sektor kultury i sektor kreatywny, sektor audiowizualny i sektor mediów mają zasadnicze znaczenie dla wolności słowa i różnorodności kulturowej oraz dla tworzenia demokratycznych i spójnych społeczeństw w epoce cyfrowej i są nieodłącznym elementem naszej suwerenności i autonomii. Inwestycje w te sektory będą mogły uwarunkować ich konkurencyjność i ich długoterminową zdolność do tworzenia i rozpowszechniania wysokiej jakości treści skierowanych do szerokiej publiczności międzynarodowej.

(7)

Aby wspierać zrównoważone i sprzyjające włączeniu społecznemu wzrost, inwestycje i zatrudnienie, a zarazem przyczynić się do poprawy dobrostanu, bardziej sprawiedliwego rozkładu dochodów i większej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Unii, Fundusz InvestEU powinien wspierać inwestycje w aktywa materialne i niematerialne, w tym w dziedzictwo kulturowe. Projekty finansowane z Funduszu InvestEU powinny spełniać unijne normy środowiskowe i społeczne, w tym normy dotyczące praw pracowniczych. Interwencje Funduszu InvestEU powinny uzupełniać wsparcie Unii udzielane za pomocą dotacji.

(8)

Unia zatwierdziła cele określone w Agendzie Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (zwanej dalej „Agendą 2030”), w określonych w niej celach zrównoważonego rozwoju oraz w porozumieniu paryskim przyjętym na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (5) (zwanym dalej „porozumieniem paryskim”), a także w ramach z Sendai dotyczących ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych w latach 2015–2030. Aby osiągnąć te cele, a także cele określone w unijnych politykach ochrony środowiska, należy znacznie zintensyfikować działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Zasady zrównoważonego rozwoju powinny zatem odgrywać dużą rolę w procesie kształtowania Funduszu InvestEU.

(9)

Program InvestEU powinien przyczyniać się do budowy zrównoważonego systemu finansowego w Unii, który wspiera przekierowanie kapitału prywatnego na zrównoważone inwestycje, zgodnie z celami określonymi w komunikacie Komisji z dnia 8 marca 2018 r. pt. „Plan działania: finansowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego” oraz komunikacie Komisji z dnia 14 stycznia 2020 r. w sprawie planu inwestycyjnego na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu.

(10)

By odzwierciedlić znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego i celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także celu, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej UE do 2050 r., oraz nowych celów Unii w zakresie klimatu na 2030 r., działania podejmowane na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny przyczyniać się do osiągnięcia celu, jakim jest przeznaczanie 30 % łącznych wydatków z wieloletnich ram finansowych na włączanie celów klimatycznych do głównego nurtu polityki, oraz ambicji przeznaczania na ochronę różnorodności biologicznej 7,5 % wydatków z budżetu w 2024 r. i 10 % tych wydatków w latach 2026 i 2027, przy uwzględnieniu faktu, że cele klimatyczne i cele dotyczące różnorodności biologicznej częściowo się pokrywają. Oczekuje się, że w działaniach wspieranych z Programu InvestEU co najmniej 30 % łącznej puli jego środków finansowych będzie przyczyniać się do osiągnięcia celów klimatycznych.

(11)

Wkład Funduszu InvestEU w osiągnięcie celów klimatycznych będzie monitorowany za pomocą unijnego systemu monitorowania wydatków na cele związane z klimatem, który Komisja opracuje we współpracy z potencjalnymi partnerami wykonawczymi, przy odpowiednim zastosowaniu kryteriów określonych w rozporządzeniu (UE) 2020/852 służących ustaleniu, czy dana działalność gospodarcza jest zrównoważona środowiskowo. Program InvestEU powinien również przyczynić się do wdrożenia innych aspektów celów zrównoważonego rozwoju.

(12)

Zgodnie ze sprawozdaniem dotyczącym zagrożeń globalnych z 2018 r. wydanym przez Światowe Forum Ekonomiczne pięć spośród dziesięciu najpoważniejszych zagrożeń dla gospodarki światowej dotyczy środowiska. Zagrożenia te obejmują zanieczyszczenie powietrza, gleby, wód śródlądowych i oceanów, ekstremalne zdarzenia pogodowe, utratę różnorodności biologicznej oraz niepowodzenie działań służących łagodzeniu zmiany klimatu i przystosowaniu się do niej. Zasady ochrony środowiska są mocno osadzone w Traktatach i w wielu obszarach polityki Unii. W związku z tym w operacjach związanych z Funduszem InvestEU należy wspierać włączanie celów środowiskowych do głównego nurtu polityki. Przygotowując i realizując inwestycje, należy uwzględniać ochronę środowiska oraz zapobieganie powiązanym zagrożeniom i zarządzanie nimi. Unia powinna również śledzić swoje wydatki związane z różnorodnością biologiczną i ograniczaniem zanieczyszczenia powietrza, by wypełniać obowiązki sprawozdawcze wynikające z Konwencji o różnorodności biologicznej (6) oraz z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 (7). Inwestycje przeznaczone na cele związane ze zrównoważeniem środowiskowym należy zatem śledzić za pomocą wspólnych metod, spójnych z metodami opracowanymi w innych unijnych programach mających zastosowanie do klimatu, różnorodności biologicznej i zarządzania zanieczyszczeniem powietrza, aby umożliwić ocenę indywidualnego i łącznego oddziaływania inwestycji na kluczowe składniki kapitału naturalnego, a mianowicie na powietrze, wodę, grunty i różnorodność biologiczną.

(13)

Partner wykonawczy powinien kontrolować, czy projekty inwestycyjne, które otrzymują znaczne unijne wsparcie, w szczególności w dziedzinie infrastruktury, oddziaływają na środowisko, klimat lub kwestie społeczne. Projekty inwestycyjne mające takie oddziaływanie powinny podlegać kontroli zrównoważonego charakteru zgodnie z wytycznymi, które Komisja powinna opracować w ścisłej współpracy z potencjalnymi partnerami wykonawczymi w ramach Programu InvestEU. W wytycznych tych należy odpowiednio zastosować kryteria określone w rozporządzeniu (UE) 2020/852 służące ustaleniu, czy dana działalność gospodarcza jest zrównoważona środowiskowo, w tym czy spełnia zasadę „nie czyń poważnych szkód”, i czy jest spójna z wytycznymi opracowanymi na potrzeby innych programów unijnych. Zgodnie z zasadą proporcjonalności takie wytyczne powinny obejmować adekwatne rozwiązania pozwalające na uniknięcie nadmiernych obciążeń administracyjnych, a projekty poniżej pewnej wielkości – która zostanie określona w wytycznych – powinny być wyłączone z kontroli zrównoważonego charakteru. Jeżeli partner wykonawczy stwierdzi, że nie trzeba przeprowadzać kontroli zrównoważonego charakteru projektu, powinien przedstawić uzasadnienie takiej decyzji komitetowi inwestycyjnemu ustanowionemu na potrzeby Funduszu InvestEU (zwanemu dalej „Komitetem Inwestycyjnym”). Do wsparcia na podstawie niniejszego rozporządzenia nie powinny się kwalifikować operacje niezgodne z celami klimatycznymi.

(14)

Niskie stopy inwestycji infrastrukturalnych w Unii w czasie kryzysu finansowego oraz ponownie w czasie kryzysu związanego z COVID-19 zaszkodziły zdolności Unii do stymulowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, jej działaniom służącym neutralności klimatycznej, a także jej konkurencyjności i konwergencji oraz tworzeniu miejsc pracy. Sytuacja ta powoduje również ryzyko utrwalenia zakłóceń równowagi oraz ryzyko rozbieżności i nierówności w państwach członkowskich i między nimi, wpływając na długoterminowy rozwój na poziomie unijnym, krajowym lub regionalnym. Szeroko zakrojone inwestycje w unijną infrastrukturę, w szczególności w połączenia międzysystemowe i efektywność energetyczną oraz w tworzenie jednolitego europejskiego obszaru transportu, są niezbędne do osiągnięcia unijnych celów zrównoważoności, w tym do wypełnienia zobowiązań Unii dotyczących celów zrównoważonego rozwoju, oraz do osiągnięcia celów w dziedzinie energii i klimatu na 2030 r. W związku z tym wsparcie z Funduszu InvestEU powinno być ukierunkowane na inwestycje w dziedzinie transportu, energii, w tym w efektywność energetyczną i w odnawialne źródła energii oraz inne bezpieczne i zrównoważone niskoemisyjne źródła energii, infrastruktury środowiskowej, infrastruktury związanej z działaniami na rzecz klimatu oraz infrastruktury morskiej i infrastruktury cyfrowej, w tym w łączność w postaci szybkich i ultraszybkich sieci szerokopasmowych w całej Unii, by przyspieszyć transformację cyfrową gospodarki Unii. W Programie InvestEU należy priorytetowo traktować obszary niedoinwestowane i wymagające dodatkowych inwestycji. Aby zmaksymalizować oddziaływanie i wartość dodaną unijnego wsparcia finansowego, należy wspierać usprawnianie procesu inwestycyjnego, który umożliwi wyeksponowanie listy przygotowywanych projektów i zmaksymalizuje synergię między odpowiednimi programami unijnymi w takich dziedzinach jak transport, energia i cyfryzacja.

Ze względu na zagrożenia dla bezpieczeństwa i ochrony projekty inwestycyjne otrzymujące wsparcie Unii powinny obejmować działania służące odporności infrastruktury, w tym jej konserwacji i bezpieczeństwu, a także powinny uwzględniać zasady ochrony obywateli w przestrzeni publicznej. Powinny być uzupełnieniem starań podejmowanych w ramach innych funduszy unijnych, takich jak Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, z których wspierane są związane z bezpieczeństwem elementy inwestycji w dziedzinie przestrzeni publicznej, transportu, energii i innej infrastruktury krytycznej.

(15)

W stosownych przypadkach Program InvestEU powinien przyczyniać się do osiągnięcia celów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (8) i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (9), a także wspierać uwzględnianie efektywności energetycznej w decyzjach inwestycyjnych.

(16)

Prawdziwa multimodalność jest szansą na stworzenie wydajnej i przyjaznej dla środowiska sieci transportu maksymalnie wykorzystującej potencjał wszystkich środków transportu oraz generującej synergię między nimi. Program InvestEU powinien wspierać inwestycje w multimodalne węzły transportowe, które – mimo znacznego potencjału ekonomicznego i uzasadnienia biznesowego – niosą ze sobą istotne ryzyko dla inwestorów prywatnych. Program InvestEU powinien również przyczynić się do opracowania i wdrożenia inteligentnych systemów transportowych (ITS). Program InvestEU powinien pomóc w zwiększeniu starań o tworzenie i stosowanie technologii wpływających na poprawę bezpieczeństwa pojazdów i infrastruktury drogowej.

(17)

Program InvestEU powinien przyczynić się do realizacji unijnych polityk dotyczących mórz i oceanów dzięki opracowaniu projektów i przedsięwzięć w obszarze niebieskiej gospodarki oraz zasad finansowania zrównoważonej niebieskiej gospodarki. Może to obejmować interwencje w obszarze przedsiębiorczości i gospodarki morskiej, innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki morskiej, a także energii z morskich źródeł odnawialnych i gospodarki o obiegu zamkniętym.

(18)

Chociaż przed kryzysem związanym z COVID-19 ogólny poziom inwestycji w Unii wzrastał, to jednak inwestycje w działalność obarczoną wyższym ryzykiem, taką jak badania naukowe i innowacje, były nadal niewystarczające, a w związku z kryzysem prawdopodobnie jeszcze znacznie ucierpią. Badania naukowe i innowacje mają do odegrania zasadniczą rolę w przezwyciężaniu kryzysu, utrwalaniu odporności Unii, by mogła stawić czoła przyszłym wyzwaniom, i tworzeniu technologii potrzebnych do realizacji polityk i celów Unii. Fundusz InvestEU powinien przyczyniać się do osiągnięcia ogólnego celu, jakim jest inwestowanie co najmniej 3 % PKB Unii w badania naukowe i innowacje. Osiągnięcie tego celu będzie wymagało od państw członkowskich i sektora prywatnego intensyfikacji ich własnych działań inwestycyjnych w dziedzinie badań naukowych, rozwoju i innowacji, aby uniknąć niedoinwestowania badań naukowych i innowacji, mającego negatywny wpływ na konkurencyjność przemysłu i gospodarki Unii oraz na jakość życia jej obywateli. Fundusz InvestEU powinien oferować odpowiednie produkty finansowe ukierunkowane na różne etapy cyklu innowacji i szerokie spektrum zainteresowanych stron, w szczególności umożliwiające doskonalenie rozwiązań i wdrażanie ich w Unii na skalę handlową, by rozwiązania te były konkurencyjne na rynkach światowych oraz promowały doskonałość Unii w dziedzinie zrównoważonych technologii na poziomie globalnym w synergii z programem „Horyzont Europa”, który zostanie ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” oraz zasady uczestnictwa i upowszechniania obowiązujące w tym programie oraz uchylającym rozporządzenia (UE) nr 1290/2013 i (UE) nr 1291/2013 (zwanym dalej „rozporządzeniem w sprawie programu „Horyzont Europa”), w tym z działaniami Europejskiej Rady ds. Innowacji. Aby udzielić takiego ukierunkowanego wsparcia, należy w znacznym stopniu oprzeć się na doświadczeniu z takich instrumentów finansowych jak InnovFin – Fundusze unijne dla innowatorów, wdrażanych w ramach programu „Horyzont 2020”, aby ułatwić innowacyjnym przedsiębiorstwom szybszy dostęp do finansowania.

(19)

Turystyka, w tym branża hotelarsko-gastronomiczna, to obszar o ogromnym znaczeniu dla gospodarki Unii, a na skutek pandemii COVID-19 odnotowuje się obecnie w tym sektorze szczególnie dotkliwy spadek aktywności. Spadek ten jest szczególnie szkodliwy dla MŚP i przedsiębiorstw rodzinnych, spowodował też masowe bezrobocie. Program InvestEU powinien przyczynić się do wzmocnienia procesu odbudowy oraz poprawy długofalowej konkurencyjności i zrównoważonego charakteru tego sektora i jego łańcuchów wartości, wspierając operacje promujące zrównoważoną, innowacyjną i cyfrową turystykę, w tym działania innowacyjne mające zmniejszać ślad klimatyczny i środowiskowy sektora.

(20)

Pilnie potrzebne są istotne starania o inwestycje w transformację cyfrową i jej pobudzanie oraz o rozdział wynikających z niej korzyści pomiędzy wszystkich obywateli i wszystkie przedsiębiorstwa w Unii. Mając już solidne ramy polityczne w postaci strategii jednolitego rynku cyfrowego, należy teraz realizować inwestycje o podobnym poziomie ambicji, w tym inwestycje w rozwój sztucznej inteligencji zgodnie z programem „Cyfrowa Europa”, który zostanie ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym program „Cyfrowa Europa” oraz uchylającym decyzję (UE) 2015/2240.

(21)

MŚP stanowią ponad 99 % przedsiębiorstw w Unii, a ich wartość gospodarcza ma zasadnicze i kluczowe znaczenie. Borykają się one jednak z trudnościami w dostępie do finansowania, gdyż postrzegane są jako wysoce ryzykowne i niedające wystarczającego zabezpieczenia. Dodatkowe wyzwania wynikają z konieczności utrzymania konkurencyjności przez MŚP i przedsiębiorstwa społeczne dzięki cyfryzacji, umiędzynarodowieniu, transformacji zgodnej z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym, działalności innowacyjnej oraz podnoszeniu kwalifikacji pracowników. MŚP szczególnie mocno ucierpiały w wyniku kryzysu związanego z COVID-19. Ponadto MŚP i przedsiębiorstwa społeczne mają dostęp do mniejszego zestawu źródeł finansowania niż większe przedsiębiorstwa, ponieważ zazwyczaj nie emitują obligacji i mają jedynie ograniczony dostęp do giełd papierów wartościowych lub dużych inwestorów instytucjonalnych. Innowacyjne rozwiązania, takie jak wykup pracowniczy przedsiębiorstwa lub udziały pracownicze w przedsiębiorstwie, są również coraz powszechniejsze w przypadku MŚP i przedsiębiorstw społecznych. Problemy z dostępem do finansowania są jeszcze bardziej dotkliwe w przypadku MŚP prowadzących działalność związaną z aktywami niematerialnymi. Unijne MŚP korzystają w dużej mierze ze wsparcia banków i finansowania dłużnego w formie kredytów w rachunku bieżącym, pożyczek bankowych lub leasingu. Aby zwiększyć zdolność MŚP do finansowania zakładania działalności, wzrostu, innowacji i zrównoważonego rozwoju, do zapewnienia ich konkurencyjności oraz do przetrwania w czasie wstrząsów gospodarczych tak, aby zwiększyć odporność gospodarki i systemu finansowego na pogorszenie koniunktury gospodarczej, utrzymać zdolność MŚP do tworzenia miejsc pracy oraz dobrostan społeczny, należy wspierać MŚP zmagające się ze wspomnianymi wyżej wyzwaniami, ułatwiając im dostęp do finansowania i zapewniając bardziej zróżnicowane źródła finansowania. Niniejsze rozporządzenie uzupełnia również inicjatywy podjęte już w związku z unią rynków kapitałowych.

W ramach Funduszu InvestEU powinno się zatem wykorzystać doświadczenia z udanych programów unijnych, takich jak Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME); wspierać cyfrowe przedsiębiorstwa typu start-up i innowacyjne MŚP, by pomóc im lepiej konkurować i zwiększać skalę działalności; oferować kapitał obrotowy i inwestycje w całym cyklu życia przedsiębiorstwa; a także zapewnić finansowanie transakcji leasingu i umożliwić skupienie się na konkretnych, bardziej ukierunkowanych produktach finansowych. Powinien on również maksymalizować siłę oddziaływania funduszy publicznych i prywatnych, takich jak fundusz na rzecz pierwszych ofert publicznych MŚP, dążąc do wspierania MŚP przez przekierowanie większej ilości kapitału prywatnego i publicznego.

(22)

Jak określono w dokumencie Komisji dotyczącym społecznego wymiaru Europy z dnia 26 kwietnia 2017 r., w komunikacie dotyczącym Europejskiego filaru praw socjalnych, w unijnych ramach dotyczących Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz w komunikacie pt. „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji” z dnia 14 stycznia 2020 r., budowanie sprzyjającej w większym stopniu włączeniu społecznemu i sprawiedliwszej Unii należy do kluczowych priorytetów Unii w celu zwalczania nierówności i wspierania polityk włączenia społecznego w Europie. Nierówność szans dotyczy w szczególności dostępu do kształcenia, szkoleń, kultury, zatrudnienia, opieki zdrowotnej i usług społecznych. Inwestowanie w gospodarkę społeczną, opartą na umiejętnościach i kapitale ludzkim, a także w integrację społeczną słabszych grup, zwłaszcza koordynowane na poziomie unijnym, może przyczynić się do zwiększenia możliwości gospodarczych. Kryzys związany z COVID-19 ujawnił znaczne zapotrzebowanie na inwestycje w infrastrukturę społeczną. Fundusz InvestEU należy wykorzystywać do wspierania inwestycji w kształcenie i szkolenie, w tym w zmianę i podnoszenie kwalifikacji pracowników, między innymi w regionach zależnych od gospodarki opartej na węglu i dotkniętych strukturalną transformacją związaną z przechodzeniem na gospodarkę niskoemisyjną. Powinien on być wykorzystywany do wspierania projektów, które mają pozytywne oddziaływanie społeczne i sprzyjają włączeniu społecznemu, pomagając w zwiększaniu zatrudnienia we wszystkich regionach, w szczególności wśród osób niewykwalifikowanych i długotrwale bezrobotnych, oraz do poprawy sytuacji pod względem równouprawnienia płci, równości szans, niedyskryminacji, dostępności, solidarności międzypokoleniowej, opieki zdrowotnej i sektora usług społecznych, mieszkalnictwa socjalnego, bezdomności, integracji cyfrowej, rozwoju społeczności lokalnych, roli i miejsca młodych ludzi w społeczeństwie, jak również w odniesieniu do osób znajdujących się w trudnej sytuacji, w tym obywateli państw trzecich. Program InvestEU powinien również wspierać europejską kulturę i działalność twórczą, które mają cel społeczny.

(23)

Kryzys związany z COVID-19 szczególnie mocno uderzył w kobiety, zarówno pod względem społecznym, jak i gospodarczym. Z tego względu Program InvestEU powinien przyczyniać się do realizacji polityk Unii w zakresie równości kobiet i mężczyzn, między innymi przez zasypywanie przepaści cyfrowej między nimi, a także przez wspieranie kreatywności i potencjału przedsiębiorczości wśród kobiet.

(24)

Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom głębokiej transformacji społeczeństw Unii i rynku pracy w nadchodzącym dziesięcioleciu, trzeba inwestować w kapitał ludzki, infrastrukturę społeczną, mikrofinansowanie, etyczne finansowanie i finansowanie przedsiębiorstw społecznych oraz nowe modele biznesowe gospodarki społecznej, w tym realizować inwestycje mające oddziaływanie społeczne i zlecać zadania mające na celu uzyskanie określonego oddziaływania społecznego. Program InvestEU powinien wzmocnić rodzący się ekosystem rynku społecznego, aby zwiększyć podaż finansowania i ułatwić dostęp do niego mikroprzedsiębiorstwom i przedsiębiorstwom społecznym oraz instytucjom solidarności społecznej w celu zaspokojenia potrzeb tych, których sytuacja wymaga najpilniejszych działań. W sprawozdaniu grupy zadaniowej wysokiego szczebla ds. inwestowania w infrastrukturę społeczną w Europie ze stycznia 2018 r. pt. „Wspieranie inwestycji w infrastrukturę społeczną w Europie” stwierdzono wystąpienie w latach 2018-2030 luki inwestycyjnej o łącznej wysokości co najmniej 1,5 bln EUR w obszarze infrastruktury społecznej i usług społecznych, w tym w sektorze kształcenia, szkolenia, opieki zdrowotnej i mieszkalnictwa. W sytuacji tej konieczne jest wsparcie, także na poziomie Unii. W związku z tym należy wykorzystać łączną zdolność kapitału publicznego, komercyjnego i dobroczynnego, jak również wsparcie ze strony fundacji i alternatywnych kategorii dostawców finansowania, takich jak podmioty etyczne, społeczne i podmioty działające na rzecz zrównoważonego rozwoju, by wspierać rozwój łańcucha wartości na rynku społecznym i zwiększać odporność Unii.

(25)

W dobie obecnego kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19 alokacja zasobów na rynku nie jest w pełni wydajna, a postrzegane ryzyko w istotny sposób negatywnie wpływa na przepływy inwestycji prywatnych. W takich okolicznościach szczególnie cenny jest kluczowy element Funduszu InvestEU, jakim jest ograniczanie ryzyka rentownych projektów w celu przyciągania prywatnego finansowania, między innymi po to, by zapobiec ryzyku asymetrii w odbudowie gospodarczej. Program InvestEU powinien być w stanie zapewnić przedsiębiorstwom niezbędne wsparcie na etapie odbudowy, w tym wsparcie kapitałowe dla MŚP, które odczuły negatywne skutki kryzysu związanego z COVID-19, a na koniec 2019 r. nie były jeszcze w trudnej sytuacji w kategoriach pomocy państwa, a jednocześnie powinien zapewniać silne ukierunkowanie inwestorów na średnio- i długoterminowe priorytety polityki Unii, takie jak: Europejski Zielony Ład, plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu, strategia „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”, „Nowa strategia przemysłowa dla Europy” oraz „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji”, z uwzględnieniem zasady „nie czyń poważnych szkód”. Powinien on znacznie zwiększyć zdolność podejmowania ryzyka przez Grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), krajowe banki prorozwojowe i krajowe instytucje prorozwojowe oraz innych partnerów wykonawczych, by wesprzeć odbudowę gospodarki.

(26)

Wysoki spadek PKB w Unii wynikający z kryzysu związanego z COVID-19 powoduje, że negatywne skutki społeczne są nieuniknione. Pandemia COVID-19 pokazała, że należy pilnie i wydajnie eliminować słabości w strategicznych dziedzinach, by Unia mogła lepiej reagować na kryzysy, a także by podnieść odporność i zrównoważony charakter całej gospodarki. Tylko odporna, zrównoważona, sprzyjająca włączeniu społecznemu i zintegrowana gospodarka Unii może utrzymać integralność rynku wewnętrznego i równe warunki działania, również z korzyścią dla państw członkowskich i regionów najbardziej dotkniętych kryzysem.

(27)

Fundusz InvestEU powinien działać w czterech segmentach polityki odzwierciedlających kluczowe priorytety polityki Unii, a mianowicie zrównoważona infrastruktura; badania naukowe, innowacje i cyfryzacja; MŚP; oraz inwestycje społeczne i umiejętności.

(28)

Choć z segmentu polityki dotyczącego MŚP powinny w pierwszym rzędzie korzystać MŚP, do wsparcia z tego segmentu powinny kwalifikować się również małe spółki o średniej kapitalizacji. Spółki o średniej kapitalizacji powinny kwalifikować się do wsparcia w pozostałych trzech segmentach polityki.

(29)

Jak ustalono w Europejskim Zielonym Ładzie i planie inwestycyjnym na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu, utworzony ma zostać mechanizm sprawiedliwej transformacji, by zająć się społecznymi, gospodarczymi i środowiskowymi konsekwencjami dążenia do celu klimatycznego Unii na 2030 r. i jej celu w zakresie neutralności klimatycznej do 2050 r. Mechanizm ten będzie się składać z trzech filarów, a mianowicie: Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który zostanie ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Fundusz na rzecz Sprawiedliwiej Transformacji (zwanym dalej „rozporządzeniem w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwiej Transformacji”) (filar 1), specjalnego systemu sprawiedliwej transformacji w ramach Programu InvestEU (filar 2) oraz instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego, który zostanie ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji (zwanym dalej „rozporządzeniem w sprawie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego na lata 2021–2027) (filar 3). Mechanizm ten powinien koncentrować się na regionach najbardziej dotkniętych transformacją z powodu ich zależności od paliw kopalnych, w tym węgla, torfu i łupków bitumicznych, lub z powodu procesów przemysłowych o dużej emisji gazów cieplarnianych, i mających mniejsze możliwości finansowania niezbędnych inwestycji. System sprawiedliwej transformacji powinien również wspierać finansowanie służące generowaniu inwestycji z korzyścią dla terytoriów objętych sprawiedliwą transformacją. Centrum Doradztwa InvestEU powinno dawać danym terytoriom możliwość korzystania z pomocy technicznej.

(30)

Aby wdrożyć filar 2 w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji, należy w Programie InvestEU utworzyć przekrojowo we wszystkich segmentach polityki specjalny system sprawiedliwej transformacji, wspierający dodatkowe inwestycje z korzyścią dla terytoriów wskazanych w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji opracowanych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwiej Transformacji. System ten powinien umożliwiać inwestycje w szeroki zakres projektów, zgodnie z kryteriami kwalifikowalności Programu InvestEU. Projekty na terytoriach wskazanych w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji lub projekty służące transformacji na tych terytoriach, choć zlokalizowane poza nimi, mogą korzystać z systemu, ale tylko wtedy, gdy finansowanie poza terytoriami objętymi sprawiedliwą transformacją ma kluczowe znaczenie dla transformacji na tych terytoriach.

(31)

Wspieranie inwestycji strategicznych, w tym ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, w każdym segmencie polityki powinno być możliwe zwłaszcza z myślą o zielonej transformacji i transformacji cyfrowej oraz potrzebie podnoszenia konkurencyjności i odporności, wspieraniu przedsiębiorczości i tworzenia miejsc pracy, a także wzmacnianiu strategicznych łańcuchów wartości.

(32)

Każdy segment polityki powinien składać się z dwóch modułów: modułu unijnego i modułu państw członkowskich. Moduł unijny powinien proporcjonalnie korygować niedoskonałości rynku lub niedostateczny poziom inwestycji na rynku mające zasięg ogólnounijny lub dotyczące poszczególnych państw członkowskich. Wspierane operacje powinny przynosić wyraźną unijną wartość dodaną. Moduł państw członkowskich powinien zapewniać państwom członkowskim, a także organom regionalnym za pośrednictwem ich państw członkowskich, możliwość wnoszenia części ich zasobów z funduszy objętych zarządzaniem dzielonym na tworzenie rezerw przeznaczonych na gwarancję UE i wykorzystywania gwarancji UE do operacji z zakresu finansowania lub inwestycji w celu korygowania niedoskonałości rynku lub niedostatecznego poziomu inwestycji na rynku na ich własnym terytorium, w tym na obszarach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i oddalonych, takich jak najbardziej oddalone regiony Unii – co należy określić w umowie o przyznanie wkładu – aby realizować cele danego funduszu objętego zarządzaniem dzielonym. Moduł państw członkowskich powinien również umożliwiać państwom członkowskim wnoszenie innych dodatkowych wkładów, w tym wkładów udostępnionych na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/241, na tworzenie rezerw na gwarancję UE oraz wykorzystywanie gwarancji UE do operacji z zakresu finansowania lub inwestycji w celach określonych w umowie o przyznanie wkładu, które powinny obejmować w stosownych przypadkach cele działań z planu odbudowy i zwiększania odporności. Mogłoby to umożliwić między innymi wsparcie kapitałowe dla MŚP, które odczuły negatywne skutki kryzysu związanego z COVID-19, a na koniec 2019 r. nie były jeszcze w trudnej sytuacji w kategoriach pomocy państwa. Operacje wspierane z Funduszu InvestEU za pomocą modułu unijnego albo modułu państw członkowskich nie powinny powielać ani wypierać finansowania prywatnego, ani też zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym.

(33)

Moduł państw członkowskich należy opracować tak, by umożliwić korzystanie z funduszy objętych zarządzaniem dzielonym lub innych dodatkowych wkładów wniesionych przez państwa członkowskie, w tym wkładów udostępnionych na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/241, na tworzenie rezerw na gwarancję udzielaną przez Unię. Możliwość taka zwiększyłaby wartość dodaną gwarancji UE poprzez zapewnienie wsparcia w jej ramach szerszemu gronu odbiorców końcowych i szerszej gamie projektów i zróżnicowanie sposobów osiągania celów funduszy objętych zarządzaniem dzielonym lub krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności przy jednoczesnym zapewnieniu spójnego zarządzanie ryzykiem w odniesieniu do zobowiązań warunkowych dzięki wykonaniu gwarancji UE w ramach zarządzania pośredniego. Unia powinna objąć gwarancją operacje z zakresu finansowania i inwestycji przewidziane w umowach w sprawie gwarancji zawartych między Komisją a partnerami wykonawczymi w module państw członkowskich. Fundusze objęte zarządzaniem dzielonym lub inne dodatkowe wkłady wnoszone przez państwa członkowskie, w tym wkłady udostępnione na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/241, powinny zapewnić tworzenie rezerw na gwarancję, zgodnie ze wskaźnikiem zasilenia rezerw ustalonym przez Komisję i określonym w umowie o przyznanie wkładu zawartej z danym państwem członkowskim, na podstawie charakteru odnośnych operacji i związanych z nimi oczekiwanych strat. Państwa członkowskie przejmowałyby straty przekraczające poziom oczekiwanych strat, wystawiając gwarancje wzajemne na rzecz Unii, które powinny pozostać w mocy, dopóki nie zostaną zakończone operacje z zakresu finansowania i inwestycji w ramach modułu danego państwa członkowskiego. Takie uzgodnienia powinny być zawierane w jednej umowie o przyznanie wkładu z każdym państwem członkowskim, które dobrowolnie wybierze takie rozwiązanie.

Umowa o przyznanie wkładu powinna obejmować przynajmniej jedną szczególną umowę w sprawie gwarancji, która ma być realizowana na terytorium danego państwa członkowskiego na podstawie przepisów dotyczących Funduszu InvestEU, oraz wszelkie wyodrębnione środki z przeznaczeniem dla regionów. Określanie wskaźnika zasilenia rezerw w poszczególnych przypadkach wymaga odstępstwa od art. 211 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (10) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”). Ta struktura obejmuje również jednolity zbiór przepisów dotyczących gwarancji budżetowych wspieranych z funduszy zarządzanych centralnie lub z funduszy objętych zarządzaniem dzielonym, co ułatwiłoby ich łączenie. Rezerwy na gwarancję UE odnoszącą się do modułu państwa członkowskiego, wraz z innymi dodatkowymi wkładami wniesionymi przez państwa członkowskie, w tym wkładami udostępnionymi na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/241, należy uznać za dochody zewnętrzne przeznaczone na określony cel.

(34)

W celu zapewnienia maksymalnego oddziaływania politycznego, skutecznej realizacji oraz odpowiedniego nadzoru nad zarządzaniem budżetem i ryzykiem należy ustanowić między Komisją a Grupą EBI partnerstwo oparte na relatywnych atutach każdego z partnerów, które powinno wspierać skuteczny i sprzyjający włączeniu społecznemu bezpośredni dostęp do gwarancji UE.

(35)

Unia reprezentowana przez Komisję powinna mieć możliwość udziału w podwyższeniu kapitału Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI), aby umożliwić EFI dalsze wspieranie europejskiej gospodarki i jej odbudowy. Głównym celem takiego podwyższenia kapitału byłoby umożliwienie EFI udziału we wdrażaniu Programu InvestEU. Unia powinna mieć możliwość utrzymania swojego ogólnego udziału w kapitale EFI. W wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027 należy w tym celu przewidzieć odpowiednio dużą pulę środków finansowych. W dniu 3 grudnia 2020 r. zarząd EFI podjął decyzję o zaproponowaniu udziałowcom podwyższenia kapitału statutowego EFI, które dałoby funduszowi zastrzyk gotówki w wysokości 1 250 000 000 EUR. Cenę nowych udziałów ustalono według wartości aktywów netto uzgodnionej przez udziałowców EFI i składałaby się na nią wpłacona część udziałów i premia emisyjna. Zgodnie z art. 7 statutu EFI należy wpłacić 20 % wartości nominalnej obejmowanych udziałów.

(36)

Komisja powinna zasięgać opinii innych potencjalnych partnerów wykonawczych, a także Grupy EBI, w kwestii wytycznych inwestycyjnych, systemu monitorowania wydatków na cele związane z klimatem, wytycznych i wspólnych metod, stosownie do sytuacji, w zakresie kontroli zrównoważonego charakteru projektów w celu zapewnienia inkluzywności i operacyjności do czasu ustanowienia organów zarządzających – po tym czasie udział partnerów wykonawczych powinien polegać na udziale w Radzie Doradczej i Radzie Kierowniczej Programu InvestEU.

(37)

Fundusz InvestEU powinien móc przyjmować wkłady od państw trzecich będących członkami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, od państw przystępujących, kandydatów i potencjalnych kandydatów, państw objętych europejską polityką sąsiedztwa i innych państw, zgodnie z warunkami uzgodnionymi między Unią a tymi państwami, mając na względzie w szczególności pozytywne oddziaływanie takiego przyjmowania wkładów na gospodarkę państw członkowskich. Powinno to umożliwić w stosownych przypadkach kontynuację współpracy z odpowiednimi państwami, w szczególności w dziedzinie badań naukowych i innowacji oraz w obszarze MŚP.

(38)

W niniejszym rozporządzeniu określono pulę środków finansowych na działania realizowane w Programie InvestEU inne niż tworzenie rezerw na gwarancję UE, która to pula podczas corocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (11).

(39)

Rezerwy na gwarancję UE w kwocie 2 672 292 573 EUR w cenach bieżących powinny zostać utworzone z zasobów z dodatkowej alokacji przewidzianej w art. 5 i załączniku II do rozporządzenia Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (12) w kwocie odpowiadającej 1 000 000 000 EUR w cenach z 2018 r. Z tej kwoty należy przeznaczyć 63 800 000 EUR w cenach bieżących na poczet łącznej alokacji dla Centrum Doradztwa InvestEU, w wysokości 430 000 000 EUR w cenach bieżących.

(40)

Oczekuje się, że gwarancja UE w wysokości 26 152 310 073 EUR w cenach bieżących na moduł unijny uruchomi w całej Unii dodatkowe inwestycje o wartości ponad 372 000 000 000 EUR, i należy ją orientacyjnie przydzielić poszczególnym segmentom polityki.

(41)

W dniu 18 kwietnia 2019 r. Komisja ogłosiła, że „bez uszczerbku dla prerogatyw Rady we wdrażaniu paktu stabilności i wzrostu jednorazowe wkłady państw członkowskich – dokonane przez państwo członkowskie albo krajowe banki prorozwojowe sklasyfikowane w sektorze instytucji rządowych i samorządowych lub działające w imieniu państwa członkowskiego – na rzecz tematycznych lub wielokrajowych platform inwestycyjnych – powinny co do zasady być uznawane za działania jednorazowe w rozumieniu art. 5 ust. 1 i art. 9 ust. 1 rozporządzenia Rady nr 1466/97/WE (13) oraz art. 3 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1467/97 (14). Ponadto, bez uszczerbku dla prerogatyw Rady we wdrażaniu paktu stabilności i wzrostu, Komisja rozważy, w jakim stopniu – w kontekście komunikatu Komisji w sprawie elastyczności – Program InvestEU, jako instrument będący następcą EFIS, można potraktować tak samo jak EFIS w odniesieniu do jednorazowych wkładów wnoszonych przez państwa członkowskie w postaci środków pieniężnych w celu sfinansowania dodatkowej kwoty gwarancji UE na potrzeby modułu państwa członkowskiego.

(42)

Gwarancja UE, na której bazuje Fundusz InvestEU, powinna być wykonywana przez Komisję pośrednio, tzn. z pomocą partnerów wykonawczych, będących w kontakcie z pośrednikami finansowymi, w stosownych przypadkach, i z odbiorcami końcowymi. Proces wyboru partnerów wykonawczych powinien być przejrzysty i wolny od wszelkich konfliktów interesów. Komisja powinna zawrzeć z każdym z partnerów wykonawczych umowę w sprawie gwarancji zapewniającą im zdolność gwarancyjną z Funduszu InvestEU, by wesprzeć ich operacje z zakresu finansowania i inwestycji spełniające kryteria kwalifikowalności Funduszu InvestEU i przyczyniające się do osiągnięcia jego celów. Zarządzanie ryzykiem związanym z gwarancją UE nie powinno utrudniać bezpośredniego dostępu partnerów wykonawczych do gwarancji UE. Po otrzymaniu gwarancji UE z modułu unijnego partnerzy wykonawczy powinni w pełni odpowiadać za cały proces inwestycyjny i za prowadzenie badań due diligence w odniesieniu do operacji z zakresu finansowania i inwestycji. Fundusz InvestEU powinien wspierać projekty, które z natury charakteryzują się wyższym profilem ryzyka niż projekty wspierane w zwykłych operacjach partnerów wykonawczych, a które bez wsparcia z Funduszu InvestEU nie mogłyby zostać zrealizowane z innych źródeł publicznych lub prywatnych w czasie, w którym można skorzystać z gwarancji UE, lub nie mogłyby być zrealizowane w takim samym stopniu.

(43)

Fundusz InvestEU powinien dysponować strukturą zarządzania, której rola powinna być współmierna z jego wyłącznym celem, jakim jest zapewnienie właściwego wykorzystania gwarancji UE zgodnie z zasadą zapewnienia niezależności politycznej decyzji inwestycyjnych. Tę strukturę zarządzania powinny tworzyć Rada Doradcza, Rada Kierownicza i całkowicie niezależny Komitet Inwestycyjny. Przy ustalaniu ogólnego składu struktury zarządzania należy dążyć do osiągnięcia równowagi płci. Struktura zarządzania nie powinna naruszać ani zakłócać procesu decyzyjnego Grupy EBI lub innych partnerów wykonawczych ani nie powinna zastępować ich odnośnych organów zarządzających.

(44)

Należy ustanowić Radę Doradczą – składającą się z przedstawicieli partnerów wykonawczych i przedstawicieli państw członkowskich, z jednego eksperta powołanego przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz z jednego eksperta powołanego przez Komitet Regionów – w celu wymiany informacji oraz poglądów na temat wykorzystywania produktów finansowych udostępnianych w ramach Funduszu InvestEU, a także w celu omawiania zmieniających się potrzeb i nowych produktów, w tym poszczególnych terytorialnych luk rynkowych.

(45)

Aby móc od razu ustanowić Radę Doradczą, Komisja powinna wyznaczyć przedstawicieli potencjalnych partnerów wykonawczych tymczasowo na okres jednego roku. Następnie odpowiedzialność tę przejmą partnerzy wykonawczy, którzy podpiszą umowy w sprawie gwarancji.

(46)

Rada Kierownicza, składająca się z przedstawicieli Komisji, przedstawicieli partnerów wykonawczych oraz jednego eksperta bez prawa głosu powołanego przez Parlament Europejski, powinna określać strategiczne i operacyjne wytyczne dla Funduszu InvestEU.

(47)

Komisja powinna oceniać zgodność operacji z zakresu finansowania i inwestycji zgłaszanych przez partnerów wykonawczych z całością prawa i polityk Unii. Decyzje w sprawie operacji z zakresu finansowania i inwestycji powinny być ostatecznie podejmowane przez partnera wykonawczego.

(48)

Komitet Inwestycyjny składający się z niezależnych ekspertów powinien przedstawiać stanowiska dotyczące przyznania wsparcia w oparciu o gwarancję UE na operacje z zakresu finansowania i inwestycji spełniające kryteria kwalifikowalności Funduszu InvestEU, zapewniając w ten sposób zewnętrzną wiedzę fachową przy ocenie inwestycyjnej projektów. Komitet Inwestycyjny powinien zbierać się w różnych konfiguracjach, aby w jak największym stopniu uwzględnić różne obszary i sektory polityki.

(49)

Komitet Inwestycyjny powinien być wspierany przez niezależny sekretariat mieszczący się w Komisji i odpowiedzialny przed przewodniczącym Komitetu Inwestycyjnego.

(50)

Przy wyborze partnerów wykonawczych do celów wdrażania Funduszu InvestEU Komisja powinna brać pod uwagę ich zdolność do realizowania celów Funduszu InvestEU i wniesienia ich własnych zasobów, aby zapewnić odpowiedni zasięg geograficzny i dywersyfikację geograficzną, przyciągnąć inwestorów prywatnych oraz zapewnić wystarczającą dywersyfikację ryzyka oraz stworzenie rozwiązań służących korygowaniu niedoskonałości rynku i niedostatecznego poziomu inwestycji na rynku. Ze względu na rolę powierzoną Grupie EBI w Traktatach, jej zdolność do działania we wszystkich państwach członkowskich oraz jej doświadczenie zdobyte w obecnych instrumentach finansowych i EFIS powinna ona pozostać uprzywilejowanym partnerem wykonawczym w unijnym module Funduszu InvestEU. Oprócz Grupy EBI możliwość oferowania uzupełniającej gamy produktów finansowych powinny mieć też krajowe banki prorozwojowe i krajowe instytucje prorozwojowe, gdyż ich doświadczenie i zdolności na poziomach krajowym i regionalnym mogą pomóc w maksymalizacji oddziaływania publicznych środków finansowych na całym terytorium Unii, a także w zapewnieniu sprawiedliwego rozmieszczenia projektów pod względem geograficznym. Program InvestEU powinien być realizowany tak, by sprzyjał równym warunkom działania dla mniejszych i krócej działających banków prorozwojowych i instytucji prorozwojowych. Ponadto inne międzynarodowe instytucje finansowe powinny mieć możliwość działania w charakterze partnerów wykonawczych, w szczególności gdy mają przewagę komparatywną pod względem specjalistycznej wiedzy fachowej i doświadczenia w niektórych państwach członkowskich oraz gdy podmioty unijne mają w nich pakiet większościowy. Również inne podmioty spełniające kryteria określone w rozporządzeniu finansowym powinny mieć możliwość działania w charakterze partnerów wykonawczych.

(51)

Aby sprzyjać większej dywersyfikacji geograficznej, można stworzyć platformy inwestycyjne łączące starania i wiedzę fachową partnerów wykonawczych z działaniami innych krajowych banków prorozwojowych i krajowych instytucji prorozwojowych o niedużym doświadczeniu w korzystaniu z instrumentów finansowych. Należy zachęcać do tworzenia takich struktur, także przy dostępnym wsparciu ze strony Centrum Doradztwa InvestEU. Aby sprzyjać korzystaniu z platform inwestycyjnych w odpowiednich sektorach, należy zebrać razem współinwestorów, organy publiczne, ekspertów, instytucje edukacyjne, szkoleniowe i badawcze, odpowiednich partnerów społecznych i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz inne stosowne podmioty na poziomach unijnym, krajowym i regionalnym.

(52)

Gwarancji UE w ramach modułu państw członkowskich należy udzielać każdemu partnerowi wykonawczemu kwalifikującemu się na podstawie art. 62 ust. 1 akapit pierwszy lit. c) rozporządzenia finansowego, w tym krajowym lub regionalnym bankom lub instytucjom prorozwojowym, EBI, EFI i innym międzynarodowym instytucjom finansowym. Wybierając partnerów wykonawczych w module państw członkowskich, Komisja powinna uwzględniać propozycje przedstawione przez poszczególne państwa członkowskie, ujęte w umowie o przyznanie wkładu. Zgodnie z art. 154 rozporządzenia finansowego Komisja ocenia zasady i procedury stosowane przez partnera wykonawczego, aby upewnić się, że zapewniają one poziom ochrony interesów finansowych Unii równoważny poziomowi zapewnianemu przez Komisję.

(53)

Ostateczne decyzje w sprawie operacji z zakresu finansowania i inwestycji powinny być podejmowane przez partnera wykonawczego w jego własnym imieniu, wdrażane zgodnie z jego wewnętrznymi zasadami, polityką i procedurami oraz ujmowane w jego sprawozdaniach finansowych lub, w stosownych przypadkach, ujawniane w informacjach dodatkowych do sprawozdań finansowych. Komisja powinna zatem uwzględniać wyłącznie zobowiązania finansowe wynikające z gwarancji UE i wykazywać maksymalną kwotę gwarancji, w tym wszystkie istotne informacje na temat udzielonej gwarancji.

(54)

W stosownych przypadkach Fundusz InvestEU powinien umożliwiać sprawne, bezproblemowe i skuteczne łączenie z gwarancją UE dotacji lub instrumentów finansowych, finansowanych z budżetu Unii lub z innych funduszy, takich jak fundusz innowacyjny unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), jeżeli wymaga tego jak najlepsze wsparcie inwestycji służących korygowaniu określonych niedoskonałości rynku lub niedostatecznego poziomu inwestycji na rynku.

(55)

Projekty przedkładane przez partnerów wykonawczych celem otrzymania wsparcia z Programu InvestEU i przewidujące łączenie wsparcia z Funduszu InvestEU ze wsparciem z innych programów unijnych powinny być również jako całość zgodne z celami i kryteriami kwalifikowalności odnośnych innych programów unijnych. Decyzję o wykorzystaniu gwarancji UE należy podejmować w ramach Programu InvestEU.

(56)

Centrum Doradztwa InvestEU powinno wspierać opracowywanie solidnej listy przygotowywanych projektów inwestycyjnych w każdym segmencie polityki w drodze inicjatyw doradczych realizowanych przez Grupę EBI, innych partnerów doradczych lub bezpośrednio przez Komisję. Centrum Doradztwa InvestEU powinno propagować dywersyfikację geograficzną, aby przyczynić się do osiągnięcia celów Unii w zakresie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz zmniejszenia dysproporcji między regionami. Centrum Doradztwa InvestEU powinno poświęcić szczególną uwagę grupowaniu małych projektów w większe pakiety. Komisja, Grupa EBI i pozostali partnerzy doradczy powinni ściśle ze sobą współpracować, by zapewnić skuteczność, synergię i faktyczną dostępność wsparcia na całym obszarze Unii przy należytym uwzględnieniu wiedzy fachowej i lokalnego potencjału partnerów wykonawczych oraz Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego utworzonego na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1017 (15). Należy dokładnie rozważyć ustalenia zawarte w sprawozdaniu specjalnym nr 12/2020 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego pt. „Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego – inicjatywa podjęta w celu pobudzania inwestycji w UE, która ma ograniczone skutki” (16) w celu zmaksymalizowania skuteczności i oddziaływania Centrum Doradztwa InvestEU. Centrum Doradztwa InvestEU powinno stworzyć centralny punkt kontaktowy do celów pomocy przy opracowywaniu projektów udzielanej w ramach Centrum Doradztwa InvestEU organom publicznym i promotorom projektów.

(57)

Komisja, wraz z Grupą EBI jako głównym partnerem, powinna ustanowić Centrum Doradztwa InvestEU, opierając się na doświadczeniach zdobytych w ramach Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego. Komisja powinna odpowiadać za polityczne kierownictwo nad Centrum Doradztwa InvestEU oraz za zarządzanie centralnym punktem kontaktowym. Grupa EBI powinna realizować inicjatywy doradcze w ramach segmentów polityki. Ponadto Grupa EBI powinna świadczyć usługi operacyjne na rzecz Komisji, w tym wnosząc wkład w strategiczne i polityczne wytyczne w zakresie inicjatyw doradczych, identyfikując istniejące i nowo powstające inicjatywy doradcze, oceniając potrzeby w zakresie doradztwa i doradzając Komisji w kwestii optymalnych sposobów zaspokojenia tych potrzeb za pomocą istniejących lub nowych inicjatyw doradczych.

(58)

Aby zapewnić szeroki zasięg geograficzny usług doradczych w całej Unii oraz skutecznie upowszechniać informacje o Funduszu InvestEU na poziomie lokalnym, należy, w razie potrzeby, zapewnić lokalną obecność Centrum Doradztwa InvestEU z uwzględnieniem istniejących systemów wsparcia i obecności partnerów lokalnych w celu udzielania wymiernej, proaktywnej i dostosowanej do potrzeb pomocy na miejscu. Aby ułatwić udzielanie wsparcia doradczego na poziomie lokalnym oraz zapewnić skuteczność, synergię i faktyczną dostępność wsparcia na całym obszarze Unii, Centrum Doradztwa InvestEU powinno współpracować z krajowymi bankami prorozwojowymi i krajowymi instytucjami prorozwojowymi i korzystać z ich wiedzy fachowej.

(59)

Centrum Doradztwa InvestEU powinno zapewniać wsparcie doradcze małym projektom i projektom dla przedsiębiorstw typu start-up – zwłaszcza gdy przedsiębiorstwa typu start-up dążą do ochrony swoich inwestycji w badania naukowe i innowacje poprzez uzyskiwanie tytułów własności intelektualnej takich jak patenty – uwzględniając inne istniejące już usługi, które mogą obejmować takie działania i poszukując synergii z tymi usługami.

(60)

W kontekście Funduszu InvestEU należy zapewniać wsparcie w zakresie tworzenia projektów i budowania potencjału w celu rozwijania zdolności organizacyjnych i działań na rzecz rozwoju rynku niezbędnych do inicjowania wysokiej jakości projektów. Takie wsparcie powinno być skierowane również do pośredników finansowych, którzy mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia MŚP dostępu do finansowania i pełnej realizacji ich potencjału. Ponadto celem wsparcia doradczego jest stworzenie warunków umożliwiających wzrost potencjalnej liczby kwalifikujących się odbiorców w nowo powstających segmentach rynku, w szczególności w sytuacjach, w których niewielka skala pojedynczych projektów wiąże się ze znacznym wzrostem kosztów transakcyjnych na poziomie projektu, jak to się dzieje na przykład w przypadku ekosystemu finansowania społecznego, w tym organizacji dobroczynnych, oraz sektora kultury i sektora kreatywnego. Wspieranie budowania potencjału powinno mieć charakter uzupełniający i dodatkowy w stosunku do działań podejmowanych w ramach innych programów unijnych obejmujących konkretne obszary polityki. Należy także starać się wspierać budowanie potencjału potencjalnych promotorów projektów, w szczególności organizacji i organów lokalnych.

(61)

Należy stworzyć portal InvestEU w celu zapewnienia partnerom wykonawczym łatwo dostępnej i przyjaznej dla użytkownika bazy danych dotyczącej projektów w celu lepszego eksponowania projektów inwestycyjnych, dla których poszukuje się finansowania, ze szczególnym naciskiem na stworzenie potencjalnej listy przygotowywanych projektów inwestycyjnych, które są zgodne z prawem i politykami Unii.

(62)

Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2020/2094 (17) oraz w granicach zasobów przydzielonych na jego podstawie, należy zrealizować działania na rzecz odbudowy i odporności w ramach Programu InvestEU w celu zaradzenia bezprecedensowym skutkom kryzysu związanego z COVID-19. Takie dodatkowe zasoby powinny być wykorzystywane w sposób zapewniający przestrzeganie terminów przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2020/2094.

(63)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego na rzecz lepszego stanowienia prawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. (18) Program InvestEU powinien być oceniany na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę oceny skutków w praktyce Programu InvestEU.

(64)

Aby umożliwić śledzenie postępów w realizacji celów Unii, należy wdrożyć solidne ramy monitorowania oparte na wskaźnikach produktu, rezultatu i oddziaływania. W celu zapewnienia rozliczalności wobec obywateli Unii Komisja powinna składać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie roczne sprawozdania z postępów, oddziaływania i operacji w ramach Programu InvestEU.

(65)

Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zasady te są ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę ustanawiania i wykonania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrole wykonywania obowiązków przez podmioty upoważnione do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(66)

Do Programu InvestEU stosuje się rozporządzenie finansowe. Określa ono zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące gwarancji budżetowych.

(67)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (19) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (20), (Euratom, WE) nr 2185/96 (21) i (UE) 2017/1939 (22) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (23).

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(68)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (24), które przewiduje realizację programów na podstawie decyzji wydanej na mocy tego porozumienia. Państwa trzecie mogą również uczestniczyć w tych programach na podstawie innych instrumentów prawnych. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, OLAF oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.

(69)

Na podstawie decyzji Rady 2013/755/EU (25), osoby i podmioty mające siedzibę w krajach albo terytoriach zamorskich kwalifikują się do finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów Programu InvestEU oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane.

(70)

W celu uzupełnienia innych niż istotne elementów niniejszego rozporządzenia wytycznymi inwestycyjnymi i tabelą wskaźników, a także w celu ułatwienia szybkiego i elastycznego dostosowania wskaźników efektywności oraz skorygowania wskaźnika zasilenia rezerw należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do opracowywania wytycznych inwestycyjnych dotyczących operacji z zakresu finansowania i inwestycji w ramach różnych segmentów polityki, opracowania tabeli wskaźników, zmiany załącznika III do niniejszego rozporządzenia w celu dokonania przeglądu lub uzupełnienia wskaźników oraz skorygowania wskaźnika zasilenia rezerw. Zgodnie z zasadą proporcjonalności takie wytyczne inwestycyjne powinny przewidywać odpowiednie rozwiązania pozwalające uniknąć nadmiernego obciążenia administracyjnego. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(71)

Operacje z zakresu finansowania i inwestycji podpisane lub zawarte przez partnera wykonawczego w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia podpisania odpowiednich umów w sprawie gwarancji powinny kwalifikować się do objęcia gwarancją UE, pod warunkiem że operacje te zostaną wskazane w umowie w sprawie gwarancji, przejdą pomyślnie kontrolę zgodności z polityką lub uzyskają pozytywną opinię w ramach procedury przewidzianej w art. 19 protokołu nr 5 w sprawie Statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i do TFUE (zwanego dalej „statutem EBI”), i zostaną w obu przypadkach zatwierdzone przez Komitet Inwestycyjny.

(72)

W celu optymalizacji wykorzystania zasobów budżetowych powinna istnieć możliwość połączenia odpowiednich portfeli instrumentów finansowych ustanowionych na podstawie wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020 i gwarancji UE na mocy rozporządzenia (UE) 2015/1017 z gwarancją UE na podstawie niniejszego rozporządzenia. Zwiększona zdolność do ponoszenia ryzyka wynikająca z takiego połączenia powinna zwiększyć skuteczność gwarancji UE na podstawie niniejszego rozporządzenia i pozwolić na udzielenie większego wsparcia odbiorcom końcowym. Sposoby połączenia powinny zostać określone w umowie w sprawie gwarancji między Komisją a EBI lub EFI. Warunki połączenia powinny być zgodne z Umową o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (26).

(73)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie skorygowanie niedoskonałości rynku i niedostatecznego poziomu inwestycji na rynku mających zasięg ogólnounijny lub dotyczących poszczególnych państw członkowskich oraz zapewnienie testowania na ogólnounijnym rynku innowacyjnych produktów finansowych skonstruowanych tak, aby eliminować nowe lub złożone przypadki niedoskonałości rynku lub niedostatecznego poziomu inwestycji na rynku, jak również systemów ich rozpowszechniania, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(74)

Aby zapewnić ciągłość udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki oraz umożliwić rozpoczęcie wdrażania od początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,