(1)

Transformacja w kierunku neutralności emisyjnej już teraz powoduje ogromne zmiany w przemyśle, gospodarce i geopolityce na całym świecie, które w miarę realizacji globalnych działań na rzecz dekarbonizacji będą coraz bardziej widoczne. Unia musi na te zmiany reagować, jednocześnie przeprowadzając transformację energetyczną, klimatyczną i środowiskową. Jednym z kluczowych czynników zabezpieczania dostępu do technologii neutralnych emisyjnie i utrzymywania wysokiej jakości miejsc pracy w Unii jest solidna baza produkcyjna. Aby ją zapewnić, Unia musi zachować konkurencyjność, w tym dzięki innowacjom, w szczególności w odniesieniu do czystych technologii.

(2)

W związku ze złożonością i transgranicznym charakterem technologii neutralnych emisyjnie istnieje ryzyko, że nieskoordynowane krajowe środki służące zapewnieniu dostępu do tych technologii spowodują zakłócenie konkurencji i fragmentację rynku wewnętrznego. Stosowanie przez państwa członkowskie takich środków może skutkować nałożeniem rozbieżnych regulacji na operatorów rynku, zróżnicowaniem poziomów dostępu do dostaw technologii neutralnych emisyjnie w poszczególnych państwach członkowskich, w tym poprzez oferowanie różnych poziomów wsparcia na rzecz projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, a także wprowadzeniem rozbieżnych przepisów i nieskoordynowanych form zamówień publicznych, rozbieżnych procesów wydawania pozwoleń i ich czasów trwania, co może tworzyć bariery w handlu transgranicznym między państwami członkowskimi i utrudniać prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Aby chronić funkcjonowanie rynku wewnętrznego, należy zatem utworzyć wspólne unijne ramy prawne, które pozwolą zbiorowo stawić czoła temu podstawowemu wyzwaniu poprzez zwiększenie odporności Unii i bezpieczeństwa dostaw w Unii w dziedzinie technologii neutralnych emisyjnie.

(3)

Unia zobowiązała się do przyspieszenia dekarbonizacji swojej gospodarki i do ambitnego rozwijania odnawialnych źródeł energii w celu osiągnięcia do 2050 r. neutralności klimatycznej, czyli zerowych emisji netto lub emisji po odliczeniu pochłaniania. Cel ten jest centralnym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, który przedstawiono w komunikacie Komisji z 11 grudnia 2019 r. zatytułowanym „Europejski Zielony Ład” i w komunikacie Komisji z 5 maja 2021 r. zatytułowanym „Aktualizacja nowej strategii przemysłowej z 2020 r. – tworzenie silniejszego jednolitego rynku sprzyjającego odbudowie Europy”; jest on również zgodny z zobowiązaniem Unii do podjęcia globalnych działań w dziedzinie klimatu na mocy porozumienia paryskiego (4). Aby osiągnąć cel Unii, jakim jest neutralność klimatyczna, w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (5) ustanowiono wiążący unijny cel klimatyczny polegający na redukcji emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 % do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Zaproponowany pakiet „Gotowi na 55”, który Komisja przedstawiła w komunikacie z 14 lipca 2021 r. zatytułowanym „»Gotowi na 55«: osiągnięcie unijnego celu klimatycznego na 2030 r. w drodze do neutralności klimatycznej” służy osiągnięciu unijnego celu klimatycznego na 2030 r. i obejmuje przegląd oraz aktualizację prawa Unii w tym zakresie.

(4)

Ponadto plan przemysłowy Zielonego Ładu przedstawiony w komunikacie Komisji z dnia 1 lutego 2023 r. określa kompleksowe podejście do wspierania przyspieszonego rozwoju czystych technologii energetycznych oparte na czterech filarach. Pierwszy filar ma na celu utworzenie otoczenia regulacyjnego, które uprości i usprawni procesy wydawania pozwoleń w odniesieniu do nowych miejsc produkcji i montażu technologii neutralnych emisyjnie oraz ułatwi rozwój unijnego przemysłu tych technologii. Drugi filar ma pobudzić inwestycje w produkcję technologii neutralnych emisyjnie oraz finansowanie tej produkcji za pomocą zmienionych tymczasowych kryzysowych i przejściowych ram środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy, ustanowionych w komunikacie Komisji z 17 marca 2023 r., oraz dzięki utworzeniu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/795 (6) Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy (STEP), aby zachować unijną przewagę w zakresie krytycznych i nowych technologii istotnych dla transformacji ekologicznej i cyfrowej. Trzeci filar dotyczy rozwijania umiejętności potrzebnych do przeprowadzenia transformacji i zwiększenia liczby wykwalifikowanych pracowników w sektorze czystych technologii energetycznych. Czwarty filar koncentruje się na handlu i dywersyfikacji łańcucha dostaw surowców krytycznych. Obejmuje to ustanowienie Klubu Surowców Krytycznych oraz współpracę z partnerami o zbieżnych poglądach w celu wspólnego wzmocnienia łańcuchów dostaw i odejścia od pojedynczych dostawców krytycznych środków produkcji. Niniejsze rozporządzenie stanowi element tych działań i przyczynia się do wzmocnienia biznesowego uzasadnienia dekarbonizacji przemysłu w Unii.

(5)

Rynek wewnętrzny zapewnia odpowiednie otoczenie umożliwiające dostęp – w niezbędnej skali i niezbędnym tempie – do technologii, które są konieczne do zrealizowania ambitnych założeń klimatyczno-energetycznych Unii, a także celu Europejskiego Zielonego Ładu, aby przekształcić dekarbonizację w zrównoważoną konkurencyjność. Dążenie do neutralnej dla klimatu, zasobooszczędnej i neutralnej emisyjnie gospodarki tworzy duże możliwości ekspansji unijnego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, przy wykorzystaniu siły rynku wewnętrznego, poprzez wspieranie inwestycji w technologie neutralne emisyjnie i ich łańcuchy dostaw. Wspomniane technologie są konieczne do zrealizowania celów przewidzianych przez państwa członkowskie w ich zintegrowanych krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (7), zwiększają odporność i konkurencyjność unijnego przemysłu i umożliwiają dekarbonizację sektorów gospodarki w Unii, od dostaw energii po transport, budynki i przemysł. Silny przemysł technologii neutralnych emisyjnie na terytorium Unii może znacząco pomóc w skutecznym osiągnięciu celów Unii w dziedzinie klimatu i energii, a także we wspieraniu innych celów Europejskiego Zielonego Ładu, a zarazem promować bazę przemysłową i tym samym tworzyć dobrej jakości miejsca pracy i pobudzać zrównoważony wzrost gospodarczy.

(6)

Aby wypełnić te zobowiązania, Unia musi przyspieszyć tempo przechodzenia na gospodarkę neutralną emisyjnie, w tym poprzez zwiększenie udziału czystej energii w swoim koszyku energetycznym, a także poprzez zwiększenie efektywności energetycznej i udziału odnawialnych źródeł energii. Pomoże to w realizacji celów Unii określonych w planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych na 2030 r., który jest wkładem Komisji we wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych ogłoszonego w Göteborgu w 2017 r.

(7)

Wzrost cen energii, który nastąpił po nieuzasadnionej i bezprawnej agresji wojskowej Rosji wobec Ukrainy, był silnym bodźcem do zwiększenia tempa wdrażania Europejskiego Zielonego Ładu i wzmacniania odporności unii energetycznej, regulowanej rozporządzeniem (UE) 2018/1999, poprzez przyspieszenie przechodzenia na czystą energię i uniezależnienie się od paliw kopalnych eksportowanych z Rosji. Plan REPowerEU, przedstawiony w komunikacie Komisji z 18 maja 2022 r. zatytułowanym „Plan REPowerEU”, ma kluczowe znaczenie w reagowaniu na trudności i zakłócenia na globalnym rynku energii spowodowane rosyjską inwazją na Ukrainę. Plan ten ma na celu przyspieszenie transformacji energetycznej w Unii, aby zmniejszyć zużycie gazu i energii elektrycznej w Unii oraz pobudzić inwestycje we wdrażanie energooszczędnych i niskoemisyjnych rozwiązań.

(8)

Aby zrealizować cele Unii w dziedzinie klimatu i energii, należy uznać efektywność energetyczną za priorytet. Najtańszym, najbezpieczniejszym i najczystszym sposobem realizacji tych celów jest oszczędzanie energii. Zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim” jest ogólną zasadą polityki energetycznej Unii i jest ważna w praktycznych zastosowaniach zarówno w decyzjach w zakresie polityki, jak i w decyzjach inwestycyjnych. W związku z tym konieczne jest zwiększenie unijnej zdolności produkcji technologii efektywnych energetycznie, takich jak pompy ciepła, systemy ciepłownicze i chłodnicze oraz technologie inteligentnych sieci energetycznych, które pomagają Unii ograniczać i kontrolować jej zużycie energii.

(9)

Unijne cele w zakresie dekarbonizacji, bezpieczeństwo dostaw energii, cyfryzacja systemu energetycznego i rosnący popyt na rozwiązania elektryczne, na przykład w odniesieniu do mobilności, i potrzeba utworzenia dodatkowych punktów szybszego ładowania, wymagają ogromnej rozbudowy sieci elektroenergetycznych w Unii, zarówno na poziomie przesyłu, jak i dystrybucji. Na poziomie przesyłu, do podłączenia energii z morskich źródeł odnawialnych potrzebne są między innymi sieci wysokiego napięcia prądu stałego, natomiast na poziomie dystrybucji – łączenie dostawców energii elektrycznej i zarządzanie elastycznością po stronie popytu wymaga inwestycji w innowacyjne technologie sieciowe, takie jak inteligentne ładowanie pojazdów elektrycznych, automatyzacja i sterowniki cyfrowe na potrzeby efektywności energetycznej budynków i przemysłu oraz zaawansowana infrastruktura pomiarowa i systemy zarządzania energią w domach. Sieć elektroenergetyczna musi współdziałać z wieloma podmiotami lub urządzeniami w oparciu o szczegółowo określony poziom obserwowalności, a więc o dostępność danych, tak aby można było zapewnić elastyczność, inteligentne ładowanie i inteligentne budynki z inteligentnymi sieciami elektroenergetycznymi i elastycznymi rozwiązaniami na małą skalę umożliwiającymi regulację zapotrzebowania przez konsumentów i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Przyłączenie technologii neutralnych emisyjnie do sieci Unii wymaga znacznego zwiększenia zdolności produkcji w zakresie sieci elektroenergetycznych, jeśli chodzi np. o kable morskie i lądowe, podstacje i transformatory.

(10)

Konieczne są zatem dodatkowe działania w zakresie polityki, aby zapewnić Unii solidny potencjał szybkiego zwiększenia zdolności produkcji w celu wspierania unijnego celu klimatycznego na 2030 r., w drodze poprawy warunków rynkowych dla technologii, które są dostępne na rynku, a także wspierania bezpieczeństwa dostaw technologii neutralnych emisyjnie i ich łańcuchów dostaw, zmniejszenia fragmentacji rynku oraz chronienia lub wzmocnienia ogólnej odporności i konkurencyjności systemu energetycznego Unii. Obejmuje to dostęp do bezpiecznego i zrównoważonego źródła paliw najwyższej klasy, o czym mowa w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2022/1214 (8).

(11)

Niniejsze rozporządzenie powinno stanowić uzupełnienie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1252 (9) i koncentrować się na produkcji technologii neutralnych emisyjnie, jeśli chodzi o produkty końcowe, konkretne komponenty i konkretne maszyny używane głównie do tej produkcji. Rozporządzenie (UE) 2024/1252 koncentruje się natomiast w wyższych ogniwach łańcucha dostaw, w szczególności na surowcach krytycznych, oraz na ich wydobyciu, przetwarzaniu i recyklingu. Technologie te są niezbędne dla wielu sektorów strategicznych, w tym dla sektorów przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, przemysłu cyfrowego, sektora lotniczego i kosmicznego oraz sektora obronnego. Kierując się tą samą logiką przewidującą dbanie o uzasadnienie biznesowe, podnoszenie kwalifikacji i zapewnianie odpowiednich umiejętności, a także wspieranie inwestycji, niniejsze rozporządzenie i rozporządzenie (UE) 2024/1252 uzupełniają się wzajemnie, aby stworzyć synergie wsparcia regulacyjnego w całym łańcuchu dostaw produkcji technologii neutralnych emisyjnie w Unii. Niniejsze rozporządzenie obejmuje także materiał przetworzony, który jest jednym z zasadniczych komponentów technologii neutralnych emisyjnie, z wyjątkiem surowców krytycznych objętych zakresem stosowania rozporządzenia (UE) 2024/1252.

(12)

Produkty końcowe i konkretne komponenty, które mają zasadnicze znaczenie dla produkcji technologii neutralnych emisyjnie, należy wymienić w załączniku w sposób niewyczerpujący. Obejmują one produkty końcowe i ich komponenty, które są produkowane i sprzedawane przez przedsiębiorstwo, w tym materiały przetworzone, ale z wyłączeniem surowców objętych rozporządzeniem (UE) 2024/1252. Celem tego załącznika jest wskazanie, w możliwym zakresie, produktów końcowych i konkretnych komponentów, które mają zasadnicze znaczenie dla produkcji technologii neutralnych emisyjnie i które można w związku z tym uważać zawsze za używane głównie do celów wszystkich technologii neutralnych emisyjnie wymienionych w niniejszym rozporządzeniu. Konkretne komponenty i konkretne maszyny niewymienione w tym załączniku mogą jednak zostać objęte zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia, jeżeli projektodawca może przedstawić właściwemu organowi krajowemu dowody, na przykład za pomocą badań rynku lub umów offtake, na to, że konkretne komponenty lub konkretne maszyny są używane głównie do produkcji technologii neutralnych emisyjnie, z wyłączeniem surowców krytycznych objętych zakresem stosowania rozporządzenia (UE) 2024/1252.

(13)

Niektóre konkretne komponenty w łańcuchu dostaw technologii neutralnych emisyjnie są wytwarzane w energochłonnych procesach produkcyjnych w takich sektorach jak sektor stali, aluminium, metali nieżelaznych, podstawowych chemikaliów, cementu, wapna, szkła, ceramiki, nawozów, masy włóknistej i papieru. Wiele z tych procesów charakteryzują wysoka energochłonność i intensywność emisji, co sprawia, że emisje CO2 z tych sektorów zwykle trudno zredukować. Tymczasem rozporządzenie (UE) 2021/1119 wymaga, aby dekarbonizacja unijnej gospodarki nastąpiła szybko. Wobec faktu, że w 2019 r. sektory energochłonne odpowiadały za 17 % całkowitych emisji gazów cieplarnianych w Unii, ich dekarbonizacja jest nieodzowna do osiągnięcia neutralności klimatycznej w Unii. Oznacza to, że bezpieczeństwo dostaw konkretnych komponentów w Unii wykorzystywanych w technologiach neutralnych emisyjnie zależy także od tego, czy zintensyfikowane zostaną działania na rzecz dekarbonizacji w sektorach energochłonnych. Zakłady w sektorach energochłonnych wchodzą w zakres stosowania niniejszego rozporządzenia, jeżeli produkują konkretne komponenty używane głównie w technologiach neutralnych emisyjnie. Ze względu na potrzebę dekarbonizacji tych sektorów w całości, a także aby zapewnić dostępność produkowanych przez nie konkretnych komponentów używanych w łańcuchach dostaw technologii neutralnych emisyjnie – inaczej niż w przypadku innych projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie – niniejsze rozporządzenie powinno mieć również zastosowanie do projektów w sektorach energochłonnych produkujących konkretne komponenty, które są używane między innymi, ale nie wyłącznie, w łańcuchach dostaw technologii neutralnych emisyjnie. Włączenie takich zakładów, z których emisje trudno zredukować, w zakres stosowania niniejszego rozporządzenia powinno zależeć od tego, czy dany projekt przewiduje budowę lub przekształcenie takiego zakładu, które skutkowałyby znaczącą redukcją emisji CO2 pochodzących z działalności produkcyjnej. Wspieranie w ukierunkowany sposób takich sektorów na podstawie niniejszego rozporządzenia przyczynia się do zapewnienia dostępu do zrównoważonych dostaw technologii neutralnych emisyjnie na rynku wewnętrznym, zwiększa pewność inwestycyjną i tworzy zapotrzebowanie na transformacyjne i dekarbonizacyjne technologie neutralne emisyjnie.

(14)

Wykaz technologii neutralnych emisyjnie obejmuje technologie niezbędne do realizacji unijnych celów w zakresie dekarbonizacji i do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego. Obejmuje również technologie, które nie wszystkie państwa członkowskie akceptują jako źródło czystej i bezpiecznej energii. Jest to zgodne z prawem tych państw do decydowania o wyborze między różnymi źródłami energii oraz wyborze ogólnej struktury swojego zaopatrzenia w energię, a także swojej polityki przemysłowej. Aby chronić te prawa, wykaz technologii neutralnych emisyjnie pozostaje bez uszczerbku dla przydziału środków finansowych na mocy obecnych wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, w szczególności pod względem kwalifikowalności przydziału i kryteriów wyboru w odniesieniu do technologii energetycznych w funduszach unijnych, w tym tych finansowanych z uprawnień w ramach systemu handlu emisjami (ETS) lub ze wsparcia ze strony Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Ponadto państwo członkowskie nie powinno być zobowiązane do uznawania za strategiczne projektów wspierających łańcuch dostaw technologii, których państwo to nie akceptuje jako części swojego koszyka energetycznego.

(15)

Aby zapewnić odporność przyszłego systemu energetycznego Unii, należy zapewnić zwiększenie skali w całym łańcuchu dostaw przedmiotowych technologii, przy zachowaniu pełnej spójności i komplementarności z rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1252 oraz (UE) 2023/1781 (10).

(16)

Aby przeciwdziałać problemom związanym z bezpieczeństwem dostaw energii i przyczyniać się jednocześnie do wsparcia odporności systemu energetycznego Unii oraz działań na rzecz dekarbonizacji i modernizacji, należy zwiększyć zdolność produkcji technologii neutralnych emisyjnie w Unii. Unia powinna zapewnić, aby otoczenie regulacyjne dla producentów technologii fotowoltaicznych pozwalało im zwiększać przewagę konkurencyjną i poprawiać perspektywy bezpieczeństwa dostaw, poprzez dążenie do osiągnięcia do 2030 r. co najmniej 30 gigawatów operacyjnych zdolności produkcji energii fotowoltaicznej w całym łańcuchu wartości fotowoltaiki, zgodnie z celami określonymi w ramach europejskiego sojuszu na rzecz przemysłu fotowoltaicznego, wspieranego w ramach strategii Unii na rzecz energii słonecznej, którą to strategię Komisja określiła w komunikacie z 18 maja 2022 r. Unia musi zapewnić, aby otoczenie regulacyjne dla producentów technologii wiatrowych i technologii pomp ciepła pozwalało im umacniać przewagę konkurencyjną oraz utrzymywać lub zwiększać obecny udział w rynku przez lata dwudzieste obecnego wieku, tak jak przewidują unijne prognozy wdrażania technologii zgodne z celami Unii w dziedzinie energii i klimatu na 2030 r. Oznacza to, że unijna zdolność produkcji ma do 2030 r. osiągnąć co najmniej 36 GW w przypadku energii wiatrowej i co najmniej 31 GW w przypadku pomp ciepła. Unijnym producentom baterii i elektrolizerów należy zapewnić otoczenie regulacyjne, które pozwoli im umacniać ich pozycję lidera technologicznego i aktywnie przyczyniać się do kształtowania tych rynków. W przypadku technologii dotyczących baterii oznaczałoby to wnoszenie wkładu w realizację celów europejskiego sojuszu na rzecz baterii i dążenie do zaspokojenia w niemal 90 % rocznego popytu w Unii na baterie przez unijnych producentów baterii, co przełożyłoby się na zapewnienie do 2030 r. unijnej zdolności produkcji na poziomie co najmniej 550 GWh. Jeżeli chodzi o unijnych producentów elektrolizerów, w planie REPowerEU przewiduje się, że wewnętrzna produkcja wodoru odnawialnego wyniesie do 2030 r. 10 mln ton, podobnie jak przywóz wodoru odnawialnego – również do 10 mln ton. Aby zagwarantować, że pozycja lidera technologicznego Unii przełoży się na pozycję lidera handlowego, co poparto we wspólnej deklaracji w sprawie elektrolizerów podpisanej przez Komisję i europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, unijni producenci elektrolizerów powinni mieć możliwość dalszego zwiększania swojej mocy, tak aby ogólna moc zainstalowanych elektrolizerów osiągnęła do 2030 r. poziom co najmniej 100 GW. Ponadto w planie RePowerEU wyznaczono cel zwiększenia zrównoważonej produkcji biometanu do 35 mld metrów sześciennych do 2030 r. Z uwagi na to, że łańcuch dostaw biometanu znajduje się obecnie w dużej mierze w Europie, biometan już teraz przyczynia się do zwiększenia odporności Unii, co należy dalej wspierać. Unijni producenci paliw dla lotnictwa i żeglugi morskiej muszą dalej rozwijać i produkować zrównoważone paliwa alternatywne, zwiększając skalę działań, aby znacząco przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu, która ma w 2050 r. wynieść 90 %, a także do wypełnienia zobowiązań określonych w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2405 (11) i (UE) 2023/1805 (12). Redukcję tę zdecydowanie popiera także sojusz przemysłowy na rzecz łańcucha wartości paliw odnawialnych i niskoemisyjnych. Unia musi zapewnić, aby otoczenie regulacyjne i ramy wsparcia dla producentów technologii zrównoważonych lotniczych i morskich paliw alternatywnych umożliwiały im zwiększanie ich zdolności produkcji w całym łańcuchu wartości paliw, od gromadzenia i dostaw surowców po mieszanie, w tym zdolności w zakresie konwersji i rafinacji.

(17)

Należy wziąć pod uwagę te cele łącznie, a także uwzględnić fakt, że w przypadku niektórych elementów łańcucha dostaw, takich jak falowniki, a także ogniwa słoneczne, płytki i wlewki fotowoltaiczne lub katody i anody do baterii, unijna zdolność produkcji jest niska. Aby pomóc w przeciwdziałaniu problemowi zależności od przywozu i podatności na zagrożenia związanej z przywozem oraz zapewnić realizację unijnych celów w dziedzinie klimatu i energii, należy określić ogólny poziom referencyjny w zakresie zdolności produkcji produktów technologii neutralnych emisyjnie w Unii, dążąc jednocześnie do podobnego poziomu referencyjnego w zakresie technologii neutralnych emisyjnie. Należy dążyć do tego, aby do 2030 r. roczna unijna zdolność produkcji technologii neutralnych emisyjnie zbliżyła się do ogólnego rocznego poziomu referencyjnego w zakresie produkcji wynoszącego co najmniej 40 % rocznych potrzeb w zakresie wdrażania technologii neutralnych emisyjnie lub aby osiągnęła ten poziom.

(18)

Jednocześnie produkty technologii neutralnych emisyjnie przyczynią się do zwiększenia odporności Unii i bezpieczeństwa dostaw czystej energii w Unii. Bezpieczne dostawy czystej energii są warunkiem rozwoju gospodarczego, a także porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego. Produkty technologii neutralnych emisyjnie przyniosą również korzyści innym strategicznie ważnym sektorom gospodarki, takim jak rolnictwo i produkcja żywności, dzięki zapewnieniu dostępu do czystej energii i maszyn po konkurencyjnych cenach, co przyczyni się w sposób zrównoważony do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego Unii i tworzenia coraz większego rynku zbytu dla zamienników pochodzenia biologicznego w ramach gospodarki o obiegu zamkniętym. W ten sam sposób realizacja ambitnych celów klimatycznych Unii przełoży się zarówno na wzrost gospodarczy, jak i na dobrostan społeczny.

(19)

Do 2030 r. globalny rynek masowo produkowanych kluczowych technologii czystej energii będzie wart około 650 mld USD rocznie, czyli ponad trzykrotnie więcej niż obecnie. Przemysł technologii neutralnych emisyjnie na całym świecie rośnie w coraz szybszym tempie. Przemysł unijny może gwarantować dobrobyt obywatelom Unii wyłącznie wtedy, gdy jest konkurencyjny na światowym rynku i otwarty na ten rynek. Jeżeli unijny sektor technologii neutralnych emisyjnie będzie konkurencyjny w skali światowej, będzie on sprzyjał rozwojowi solidnej unijnej zdolności produkcji tych technologii. Ponadto jeżeli unijne sektory przemysłu będą konkurencyjne w skali światowej w segmentach łańcuchów dostaw technologii neutralnych emisyjnie, przyczynią się do ogólnej odporności unijnych łańcuchów dostaw tych technologii i zwiększą dostęp Unii do tych technologii.

(20)

Produkcja technologii neutralnych emisyjnie zależy od złożonych i globalnie powiązanych łańcuchów wartości. Aby utrzymać konkurencyjność i zmniejszyć obecne strategiczne zależności od przywozu w kontekście produktów technologii neutralnych emisyjnie i ich łańcuchów dostaw, a zarazem unikać tworzenia nowych zależności, Unia musi stale wzmacniać swoją bazę przemysłu technologii neutralnych emisyjnie oraz stać się bardziej konkurencyjna i otwarta na innowacje. Wraz z innymi środkami służącymi zwiększeniu konkurencyjności Unii środki mające na celu zwiększenie zdolności produkcji w Unii powinny zapewnić jej również możliwość odgrywania dominującej roli w strategicznych częściach globalnego łańcucha wartości, w tym w zakresie produktów końcowych, w celu zapewnienia poziomu bezpieczeństwa dostaw, którego Unia potrzebuje do osiągnięcia swoich celów w dziedzinie klimatu i energii. Należy zatem ustanowić drugi ogólny poziom referencyjny. Należy dążyć do tego, aby unijna zdolność produkcji technologii neutralnych emisyjnie prowadziła do większego udziału w produkcji światowej, do 2040 r. osiągając 15 % wartości tej produkcji zgodnie z monitorowaniem przewidzianym w niniejszym rozporządzeniu. Ten drugi poziom referencyjny nie powinien mieć zastosowania, jeżeli zwiększona unijna zdolność produkcji znacząco przekroczyłaby potrzeby Unii w zakresie wdrażania odpowiednich technologii niezbędnych do osiągnięcia celów Unii w dziedzinie klimatu i energii.

(21)

Aby jak najszybciej wdrożyć lub rozszerzyć projekty produkcji technologii neutralnych emisyjnie, w tym strategiczne projekty na rzecz neutralności emisyjnej, w celu zapewnienia Unii bezpieczeństwa dostaw technologii neutralnych emisyjnie, należy zagwarantować sprawne planowanie i pewność inwestycyjną w drodze ograniczenia do minimum obciążeń administracyjnych dla projektodawców. Z tego względu należy usprawnić procesy wydawania pozwoleń w państwach członkowskich w odniesieniu do projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, w tym strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej, przy jednoczesnym zapewnieniu, aby takie projekty były bezpieczne, pewne, zrównoważone środowiskowo i zgodne z wymogami środowiskowymi, społecznymi i w zakresie bezpieczeństwa. W unijnym prawie ochrony środowiska określone są wspólne warunki dotyczące przebiegu i przedmiotu krajowych procesów wydawania pozwoleń, co pozwala zapewnić wysoki poziom ochrony środowiska. Przyznanie statusu strategicznego projektu na rzecz neutralności emisyjnej powinno pozostawać bez uszczerbku dla wszelkich mających zastosowanie warunków wydawania pozwoleń na realizację odnośnych projektów, w tym dla warunków określonych w dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE (13), 2004/35/WE (14), 2010/75/UE (15), 2011/92/UE (16) i 2012/18/UE (17) oraz w dyrektywie Rady 92/43/EWG (18).

(22)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość – w zależności od swojej organizacji wewnętrznej – podjęcia decyzji, czy ustanowić lub wyznaczyć swoje pojedyncze punkty kontaktowe na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym czy na dowolnym innym odpowiednim szczeblu administracyjnym. Ponadto odpowiednie właściwe organy powinny przed rozpoczęciem procesu wydawania pozwoleń określić wymogi i zakres informacji wymaganych od projektodawcy i udostępnić te wymogi i ten zakres informacji pojedynczemu punktowi kontaktowemu. Pojedynczy punkt kontaktowy powinien być odpowiedzialny za przekazanie tych informacji projektodawcy. Pojedynczy punkt kontaktowy pełniący rolę koordynatora powinien ułatwiać przekazywanie informacji właściwym organom, w szczególności w celu uniknięcia wielokrotnego zwracania się o te same informacje w ramach procesu udzielania pozwoleń. Organy mogą się zwracać między innymi o przedstawienie analiz, pozwoleń lub zezwoleń.

(23)

Aby ograniczyć złożoność oraz zwiększyć efektywność i przejrzystość procesu wydawania pozwoleń, projektodawcy projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, w tym projektodawcy projektów strategicznych, powinni mieć możliwość kontaktowania się z pojedynczym punktem kontaktowym, który odpowiada za ułatwianie i koordynację całego procesu wydawania pozwoleń. W tym celu państwa członkowskie powinny ustanowić lub wyznaczyć co najmniej jeden pojedynczy punkt kontaktowy, zapewniając jednocześnie, aby projektodawcy musieli kontaktować się tylko z jednym takim punktem. Państwa członkowskie powinny postanowić, czy pojedynczy punkt kontaktowy ma być również organem podejmującym decyzje o wydaniu pozwolenia. Aby zapewnić skuteczne wypełnianie swoich obowiązków, państwa członkowskie powinny zapewnić pojedynczemu punktowi kontaktowemu, a także wszelkim innym organom uczestniczącym w procesie udzielania pozwoleń, wystarczające zasoby i personel.

(24)

Aby umożliwić przedsiębiorstwom i projektodawcom, w tym w przypadku projektów transgranicznych, bezpośrednie czerpanie korzyści z rynku wewnętrznego bez niepotrzebnego dodatkowego obciążenia administracyjnego, w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1724 (19), którym ustanowiono jednolity portal cyfrowy, przewidziano ogólne zasady zapewniania internetowego dostępu do informacji, procedur i usług wsparcia, które mają znaczenie dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Informacje, które należy przedłożyć odpowiednim organom za pośrednictwem danego pojedynczego punktu kontaktowego w ramach procesów wydawania pozwoleń objętych niniejszym rozporządzeniem, są wskazane w załączniku I do rozporządzenia (UE) 2018/1724, a powiązane procedury są określone w załączniku II do tego rozporządzenia, aby zapewnić projektodawcom możliwość pełnego korzystania z procedur online i usług systemu technicznego opartego na zasadzie jednorazowości. Punkty kontaktowe ustanowione lub wyznaczone na podstawie niniejszego rozporządzenia są włączone do wykazu usług wsparcia i rozwiązywania problemów zawartego w załączniku III do rozporządzenia (UE) 2018/1724.

(25)

Projekty produkcji technologii neutralnych emisyjnie podlegają długotrwałym i złożonym procesom wydawania pozwoleń trwającym od dwóch do siedmiu lat, w zależności od państwa członkowskiego, technologii i segmentu łańcucha wartości. Z uwagi na wielkość wymaganych inwestycji – w szczególności w przypadku projektów o wielkości gigafabryki, które są niezbędne do osiągnięcia oczekiwanych korzyści skali – nieodpowiednie procesy wydawania pozwoleń tworzą dodatkową, często szkodliwą barierę dla zwiększenia zdolności produkcji technologii neutralnych emisyjnie w Unii. Aby zapewnić projektodawcom i innym inwestorom bezpieczeństwo i jasność, które są niezbędne do zintensyfikowania rozwoju projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby proces wydawania pozwoleń dotyczący takich projektów nie przekraczał wcześniej ustalonych terminów. W przypadku strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej czas trwania procesu wydawania pozwoleń nie powinien przekraczać 12 miesięcy w przypadku zakładów o rocznej produkcji przynajmniej 1 GW, dziewięć miesięcy w przypadku zakładów o rocznej produkcji poniżej 1 GW lub 18 miesięcy w przypadku wszelkich niezbędnych pozwoleń na działanie strategicznych składowisk CO2 i wdrażanie powiązanych projektów w zakresie wychwytywania CO2 i w zakresie transportu CO2. W przypadku projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie czas trwania procesu wydawania pozwoleń nie powinien przekraczać 18 miesięcy w przypadku zakładów o rocznej produkcji przynajmniej 1 GW oraz 12 miesięcy w przypadku zakładów o rocznej produkcji poniżej 1 GW. W przypadku technologii neutralnych emisyjnie, do których nie ma zastosowania wartość GW, takich jak sieci energetyczne wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla (CCS) lub technologie transportu i wykorzystywania CO2, zastosowanie powinny mieć górne limity tych terminów. Pierwszy etap oceny oddziaływania na środowisko na podstawie dyrektywy 2011/92/UE, który polega na sporządzeniu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, jest jednak często przeprowadzany głównie przez projektodawcę. Etap ten nie powinien zatem być wliczany do ram czasowych, które są wiążące dla państw członkowskich i przewidziane w procesie wydawania pozwoleń. W tym celu pojedynczy punkt kontaktowy powinien powiadomić o dacie, do której projektodawca musi przedłożyć raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, lecz żaden okres między tą datą a faktyczną datą przedłożenia raportu nie powinien być wliczany do ram czasowych. Ta sama zasada powinna mieć zastosowanie w przypadku, gdy po przeprowadzeniu wymaganych konsultacji pojedynczy punkt kontaktowy powiadomi projektodawcę o możliwości przedstawienia dodatkowych informacji w celu uzupełnienia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. W wyjątkowych przypadkach związanych z charakterem, złożonością, lokalizacją lub wielkością proponowanego projektu państwa członkowskie powinny mieć możliwość przedłużenia ram czasowych. Takie wyjątkowe przypadki mogą obejmować nieprzewidziane okoliczności, powodujące konieczność dodania informacji do ocen oddziaływania na środowisko danego projektu lub uzupełnienia tych ocen, lub opóźnienia wynikające z procesów wywłaszczenia, jeśli należy je przeprowadzić.

(26)

Niektóre konkretne projekty produkcji technologii neutralnych emisyjnie można uznać za strategiczne projekty na rzecz neutralności emisyjnej. Przynoszą one dodatkowe korzyści, w szczególności pod kątem ograniczania zależności Unii lub osiągania celów unii energetycznej i celów klimatycznych. Projekty produkcji technologii neutralnych emisyjnie mogą przyczyniać się do zwiększania technologicznej i przemysłowej odporności Unii poprzez zwiększenie zdolności produkcji w odniesieniu do jednego z kluczowych segmentów łańcucha dostaw. W szczególności zwiększenie zdolności produkcji w sektorach, w których unijna zdolność produkcji prowadzi do istotnego udziału w produkcji światowej i które mają kluczowe znaczenie dla odporności Unii, umożliwia wzmocnienie pozycji Unii w globalnym łańcuchu dostaw produkcji technologii neutralnych emisyjnie i pomaga przeciwdziałać problemom związanym z podatnością na zagrożenia związaną z przywozem. Ponadto projekty te mogą przynieść dodatkowe korzyści, jeżeli chodzi o rozwój umiejętności i konkurencyjność, a także wspierać cele dekarbonizacyjne Unii dzięki wdrażaniu praktyk zrównoważonej produkcji o obiegu zamkniętym. Z uwagi na wszelkie takie dodatkowe korzyści państwa członkowskie powinny wybierać te projekty jako projekty strategiczne, które należy objąć ramami umożliwiającymi ich przyspieszone wdrożenie, w szczególności poprzez przyznanie statusu priorytetowego oraz skrócenie terminów w procesie wydawania pozwoleń. Projektodawcy, którzy chcą, aby ich projekty otrzymały status strategicznego projektu na rzecz neutralności emisyjnej muszą formalnie wystąpić o taki status do odnośnego państwa członkowskiego zgodnie z kryteriami dotyczącymi składania wniosków i uznawania określonymi w niniejszym rozporządzeniu.

(27)

Oceny oddziaływania na środowisko i zezwolenia środowiskowe wymagane na mocy prawa Unii, w tym dotyczące wody, gleby, powietrza, ekosystemów, siedlisk, bioróżnorodności i ptaków, są integralną częścią procesu wydawania pozwoleń dotyczącego projektu produkcji technologii neutralnych emisyjnie, jak również stanowią niezbędne zabezpieczenie, które zapobiega negatywnemu wpływowi na środowisko lub go minimalizuje. Aby jednak zapewnić przewidywalność i odpowiednie tempo procesów wydawania pozwoleń dotyczących projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, należy wykorzystać wszelkie możliwości usprawnienia wymaganych ocen i zezwoleń, nie obniżając przy tym poziomu ochrony środowiska. W tym względzie niezbędne oceny powinny być ze sobą połączone, co pozwoli zapobiec ich niepotrzebnemu pokrywaniu się, a projektodawcy i odpowiednie organy powinni wyraźnie uzgodnić zakres takiej łącznej oceny przed jej przeprowadzeniem, aby uniknąć zbędnych działań następczych.

(28)

Barierami we wdrażaniu projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie mogą być konflikty związane z użytkowaniem gruntów. Dobrze opracowane plany, w tym plany zagospodarowania przestrzennego i podział na strefy, powinny zawierać analizę, czy należy wprowadzić ewentualne projekty produkcji technologii neutralnych emisyjnie, uwzględniającą wyniki konsultacji publicznych i potencjalny wpływ na środowisko. Plany te mogą pomóc w zapewnieniu równowagi między interesem publicznym a wspólnymi zasobami, a przy tym zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu i przyspieszyć zrównoważone wdrażanie projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie w Unii. Należy zatem zachęcać odpowiednie organy krajowe, regionalne i lokalne, aby przy opracowywaniu planów uwzględniały, w stosownych przypadkach, przepisy dotyczące projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, w tym strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej.

(29)

Tworzenie klastrów prowadzących działalność przemysłową ukierunkowanych na symbiozę przemysłową może zminimalizować wpływ tej działalności na środowisko, a także zapewnić zaangażowanym podmiotom przemysłowym wzrost wydajności. Tworzenie klastrów może istotnie przyczynić się do osiągnięcia celów niniejszego rozporządzenia. W związku z tym niniejsze rozporządzenie promuje rozwój dolin neutralności emisyjnej (zwanych dalej „dolinami”). Celem dolin jest tworzenie klastrów prowadzących działalność w przemyśle technologii neutralnych emisyjnie, aby zwiększyć atrakcyjność Unii jako miejsca działalności produkcyjnej oraz dodatkowo usprawnić procedury administracyjne służące tworzeniu zdolności produkcji technologii neutralnych emisyjnie. Zakres geograficzny i technologiczny dolin powinien być ograniczony w celu promowania symbiozy przemysłowej. Definiując ten zakres, państwa członkowskie powinny uwzględnić potrzebę wspierania wielorakiego wykorzystywania wskazanych obszarów, aby zapewnić rozwój, reindustrializację lub tworzenie unijnych klastrów w przemyśle technologii neutralnych emisyjnie, a także dostępność odpowiedniej infrastruktury transportowej i sieciowej, składowania i innych narzędzi elastyczności. Tworzenie dolin powinno być spójne z wszelkimi planowanymi lub już istniejącymi sekwencjami projektów oraz z możliwościami uzyskania dostępu do kształcenia i szkolenia albo zorganizowania takiego kształcenia i szkolenia, tak aby zapewnić dostępność wykwalifikowanej siły roboczej. Doliny powinny być wyznaczane przez państwa członkowskie, a każdemu wyznaczeniu powinien towarzyszyć plan, w którym określone zostaną konkretne środki krajowe mające na celu zwiększenie atrakcyjności danej doliny jako miejsca prowadzenia działalności produkcyjnej. Doliny powinny w szczególności być wykorzystywane jako narzędzia wzmacniania działalności w przemyśle technologii neutralnych emisyjnie w regionach, z uwzględnieniem sprawiedliwej transformacji i jej celów, zwłaszcza w regionach górniczych w okresie transformacji.

(30)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyznaczania i wspierania dolin. Wyznaczając dolinę, państwa członkowskie powinny sporządzić plan określający, jaka działalność w zakresie produkcji technologii neutralnych emisyjnie ma być w niej prowadzona (zwany dalej „planem”). Państwa członkowskie powinny również przeprowadzić oceny oddziaływania na środowisko wymagane względem działalności w zakresie produkcji technologii neutralnych emisyjnie, która ma być prowadzona w danej dolinie. Takie oceny oddziaływania znacznie ograniczają konieczność dokonywania ich przez przedsiębiorstwa na potrzeby uzyskania pozwoleń na prowadzenie działalności w zakresie produkcji technologii neutralnych emisyjnie wchodzącej w zakres danej doliny. Plan powinien zawierać wyniki ocen oddziaływania na środowisko oraz określać środki krajowe, jakie należy podjąć w celu minimalizowania lub łagodzenia negatywnego oddziaływania na środowisko. Plan powinien również określać konkretne środki krajowe, które mają wspierać działalność przemysłową wchodzącą w zakres danej doliny. Wśród nich powinny być środki mające na celu inwestowanie lub stymulowanie prywatnych inwestycji w infrastrukturę energetyczną, cyfrową i transportową, a także środki służące zmniejszaniu wydatków operacyjnych ponoszonych przez przemysł w danej dolinie, np. zawieranie kontraktów różnicowych dotyczących cen energii. Inne środki, które należy rozważyć, to środki mające na celu wzmocnienie ochrony własności intelektualnej, aby utworzyć centrum innowacji w danej dolinie, a także przyciągać do niej przedsiębiorstwa typu start-up. W celu zapewnienia unijnemu przemysłowi bezpieczeństwa inwestycji w planie należy również określić czas obowiązywania środków wsparcia.

(31)

Zachęca się państwa członkowskie do wyznaczania dolin w regionach słabiej rozwiniętych regionach i regionach w okresie przejściowym oraz na obszarach objętych pomocą. Inwestycje mające na celu ustanowienie dolin, wyposażenie ich w odpowiednią infrastrukturę, przekształcanie terenów zdegradowanych oraz rozwijanie lokalnych umiejętności mogą korzystać z publicznego wsparcia finansowego także za pośrednictwem funduszy objętych zarządzaniem dzielonym, czyli Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności ustanowionych rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 (20), Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 (21) i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (ESF+) ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 (22). Zgodnie z przepisami regulującymi każdy z tych funduszy i według swobody uznania odnośnych instytucji zarządzających inwestycje te mogą uzyskać maksymalne stopy współfinansowania dopuszczalne przez dany fundusz.

(32)

Ze względu na rolę dolin w agregowaniu i łączeniu zasobów, które mają znaczenie dla otwartej strategicznej autonomii Unii, a także na wkład dolin w unijne bezpieczeństwo dostaw technologii neutralnych emisyjnie i w transformację ekologiczną i cyfrową, odpowiednie organy odpowiedzialne za wydawanie pozwoleń powinny uznać, że tworzenie dolin leży w interesie publicznym. Środek ten polega na wprowadzeniu przepisu przewidującego, że projekty realizowane w dolinach leżą w interesie publicznym do celów odnośnych przepisów unijnego prawa ochrony środowiska. Projekty takie nie powinny powodować dla środowiska poważnych negatywnych skutków, których nie da się złagodzić ani skompensować. Na podstawie oceny ex ante odpowiedni organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń może stwierdzić, że interes publiczny, któremu służą projekty w danej dolinie, ma pierwszeństwo przed interesem publicznym związanym z przyrodą i ochroną środowiska i że w związku z tym na projekty te można zezwolić, pod warunkiem że spełnione zostały wszystkie odpowiednie warunki określone w dyrektywie 2000/60/WE, dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE (23), dyrektywie 92/43/EWG oraz w aktach ustawodawczych Unii w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych.

(33)

Nieprzewidywalność, złożoność i niekiedy zbyt długi czas trwania krajowych procesów wydawania pozwoleń zmniejszają bezpieczeństwo inwestycji niezbędne do skutecznego rozwoju projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, w tym strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej. W związku z tym, aby zapewnić i przyspieszyć skuteczne wdrażanie, państwa członkowskie powinny stosować usprawnione i efektywne procesy wydawania pozwoleń. Państwa członkowskie powinny także rozważyć innowacyjne podejścia w zakresie polityki w tej dziedzinie. Ponadto strategiczne projekty na rzecz neutralności emisyjnej powinny być uznawane na poziomie krajowym za pilne i dlatego należy przyznawać im status priorytetowy, o ile prawo krajowe przewiduje takie pilne procedury we wszystkich postępowaniach sądowych i procedurach rozwiązywania sporów dotyczących takich projektów; jednocześnie należy zapewnić poszanowanie prawa do obrony, o ile prawo krajowe przewiduje to w kontekście takich pilnych procedur. Działania te nie powinny uniemożliwiać właściwym organom usprawnienia procesów wydawania pozwoleń dotyczących między innymi innych projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, które nie są strategicznymi projektami na rzecz neutralności emisyjnej.

(34)

Aby osiągnąć cele na 2030 r., należy położyć szczególny nacisk na strategiczne projekty na rzecz neutralności emisyjnej, również ze względu na ich znaczący wkład w dążenie do osiągnięcia zerowych emisji CO2 netto do 2050 r. Projekty te odgrywają kluczową rolę w kontekście otwartej strategicznej autonomii Unii, ponieważ zapewniają obywatelom dostęp do czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii. Ze względu na tę rolę, w odniesieniu do tych projektów należy przewidzieć jeszcze sprawniejsze i skuteczniejsze procedury wydawania pozwoleń oraz możliwość nadania im statusu najwyższego możliwego znaczenia w kraju na podstawie prawa krajowego, a także przyznać dodatkowe wsparcie w celu przyciągnięcia inwestycji, jednocześnie zapewniając, by projekty te były zgodne z zobowiązaniami unijnymi i międzynarodowymi na podstawie dyrektyw 2009/147/WE, 92/43/EWG, aktów ustawodawczych Unii w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych i wynikającymi z Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, podpisanej w Aarhus 25 czerwca 1998 r., a także z mającymi zastosowanie obowiązkami w dziedzinie prawa socjalnego i prawa pracy, ustanowionymi w prawie Unii i prawie krajowym.

(35)

Biorąc pod uwagę rolę strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej w zapewnianiu bezpieczeństwa dostaw technologii neutralnych emisyjnie w Unii oraz ich wkład w otwartą strategiczną autonomię Unii, a także transformację ekologiczną i cyfrową, odpowiedni organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń powinien uznawać strategiczne projekty na rzecz neutralności emisyjnej za leżące w interesie publicznym. Na podstawie indywidualnej oceny każdego przypadku organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń może stwierdzić, że interes publiczny, któremu służy dany projekt, ma pierwszeństwo przed interesem publicznym związanym z przyrodą i ochroną środowiska i że w związku z tym na projekt ten można zezwolić, pod warunkiem że spełnione zostały wszystkie odpowiednie warunki określone w dyrektywie 2000/60/WE, 2009/147/WE lub 92/43/EWG, w aktach ustawodawczych Unii w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych.

(36)

Należy również przewidzieć środki służące osiągnięciu unijnego celu, jakim jest zapewnienie do 2030 r. 50 mln ton rocznej operacyjnej mocy zatłaczania CO2, wspierając tym samym dekarbonizację przemysłu Unii i przeciwdziałanie zmianie klimatu.

(37)

W 2020 r. Komisja Europejska przyjęła strategię UE dotyczącą integracji systemu energetycznego. W strategii przedstawiono wizję przyspieszenia przejścia na bardziej zintegrowany system energetyczny, wspierający gospodarkę neutralną dla klimatu przy najniższych kosztach w poszczególnych sektorach. Strategia zawiera trzy uzupełniające się i wzajemnie wzmacniające koncepcje; pierwsza z nich to system energetyczny o bardziej zamkniętym obiegu, którego głównym filarem jest efektywność energetyczna; druga z nich to szerzej zakrojona bezpośrednia elektryfikacja sektorów zastosowań końcowych; a trzecia – stosowanie paliw odnawialnych i niskoemisyjnych, w tym wodoru. Kwestie związane z integracją systemu energetycznego odnoszą się do rozwiązań służących pełnemu włączeniu całej energii elektrycznej wytwarzanej przez instalacje energii ze źródeł odnawialnych do szerszego systemu energetycznego. Wśród nich jest przyjęcie rozwiązań technicznych umożliwiających integrację nadwyżek energii elektrycznej wytwarzanej przez instalacje energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych – w tym przez magazynowanie i rozszerzanie planowalnych źródeł energii wolnej od paliw kopalnych w sieci energetycznej – w różnych formach i zarządzanie popytem.

(38)

CCS to technologia, która przyczyni się do łagodzenia zmiany klimatu. Polega ona na wychwytywaniu CO2 z instalacji przemysłowych, jego transporcie do składowiska i zatłaczaniu do odpowiedniej podziemnej formacji geologicznej w celu trwałego składowania.

(39)

Przeszkodą w opracowywaniu rozwiązań w zakresie CCS dla przemysłu jest nieskuteczna koordynacja. Z jednej strony, mimo iż sygnał cenowy dotyczący emisji CO2 zapewniany przez ETS sprawia, że takie inwestycje są rentowne, przemysł inwestujący w wychwytywanie emisji CO2 staje przed poważnym ryzykiem braku dostępu do dopuszczonego miejsca składowania geologicznego. Z drugiej strony, inwestujący w pierwsze składowiska CO2 ponoszą koszty początkowe związane z rozpoznaniem, opracowaniem i oceną składowisk jeszcze przed złożeniem wniosku o pozwolenie na składowanie. Przejrzystość w zakresie potencjalnej zdolności składowania CO2, jeśli chodzi o geologiczną przydatność odpowiednich obszarów oraz wszystkie istniejące dane geologiczne, w tym dane nieprzetworzone i dane z modelowań, w szczególności pozyskane w ramach poszukiwania miejsc wydobycia węglowodorów, może pomóc operatorom rynku w planowaniu ich inwestycji. Państwa członkowskie powinny udostępniać publicznie takie istniejące dane, mając na względzie kwestie poufności, bezpieczeństwa narodowego oraz wrażliwych informacji handlowych, a także odpowiedniej rekompensaty za dane generowane przez podmioty prywatne i będące własnością prywatną, i regularnie składać uwzględniające przyszłość sprawozdania na temat wszelkich postępów dotyczących rozwoju składowisk CO2 oraz odpowiadających im potrzeb w zakresie mocy zatłaczania i zdolności składowania, aby wspólnie osiągnąć ogólnounijny cel w zakresie mocy zatłaczania CO2. Te obowiązki w zakresie przejrzystości pozostają bez uszczerbku dla prawa państw członkowskich do nieudzielenia zezwolenia na rozwój zdolności składowania CO2 na ich terytorium lub do ograniczania tej zdolności.

(40)

W celu niedopuszczenia do powstawania aktywów osieroconych i w celu zapewnienia, aby rentowna moc zatłaczania prowadziła do zmniejszenia emisji CO2, należy stworzyć uzasadnienie biznesowe na przestrzeni całego łańcucha wartości. Dlatego do 2030 r. należy ustanowić – za pomocą skutecznych unijnych i krajowych polityk oraz odpowiednich przepisów gwarantujących konkurencję i otwarty dostęp – pełne i indywidualne łańcuchy wartości CCS obejmujące wychwytywanie, transport i składowanie.

(41)

Jednym z głównych wąskich gardeł dla inwestycji w wychwytywanie dwutlenku węgla, które są obecnie coraz bardziej rentowne, jest dostępność działających składowisk CO2 w Unii, stanowiących podstawę zachęt przewidzianych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE (24). Aby wdrożyć tę technologię na większą skalę i zwiększyć swoje wiodące zdolności produkcji, Unia musi rozwijać przyszłościową bazę miejsc trwałego geologicznego składowania CO2 dopuszczonych zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE (25) oraz infrastrukturę transportu CO2. Dzięki określeniu unijnego celu, jakim jest zapewnienie do 2030 r. 50 mln ton rocznej operacyjnej mocy zatłaczania CO2, zgodnie z oczekiwaniami co do mocy niezbędnej do 2030 r., oraz biorąc pod uwagę przedsiębiorstwa prowadzące działalność głównie w państwach członkowskich, których zdolność składowania jest bardzo ograniczona ze względu na ograniczenia prawne, geologiczne, geograficzne, techniczne lub rynkowe, odpowiednie sektory mogą koordynować swoje inwestycje, tworząc europejski łańcuch wartości neutralnego emisyjnie transportu i składowania CO2, który to łańcuch może zostać wykorzystany przez przemysł do dekarbonizacji działalności. To wstępne wdrożenie przyczyni się również do dalszego rozwoju składowania CO2 w perspektywie do 2050 r. Zgodnie z szacunkami Komisji, aby osiągnąć cel zerowych emisji netto, w tym w odniesieniu do pochłaniania dwutlenku węgla, konieczne może być wychwytywanie w Unii do 550 mln ton CO2 rocznie do 2050 r. Ten początkowy cel w zakresie zdolności składowania na skalę przemysłową ograniczy ryzyko związane z inwestowaniem w wychwytywanie emisji CO2, które jest ważnym narzędziem osiągania neutralności klimatycznej. Po włączeniu niniejszego rozporządzenia do Porozumienia EOG unijny cel, jakim jest zapewnienie do 2030 r. 50 mln ton rocznej operacyjnej mocy zatłaczania CO2, zostanie odpowiednio skorygowany. Aby zapewnić osiągnięcie tego unijnego celu, państwa członkowskie powinny podjąć niezbędne środki w celu ułatwienia i stymulowania przy pomocy zachęt realizacji projektów CCS. Wśród tych środków powinny być także działania zachęcające emitentów do wychwytywania emisji oraz wsparcie inwestycyjne dla inwestorów w zakresie infrastruktury transportu CO2 do składowisk.

(42)

Wszelkie porozumienia międzynarodowe dotyczące trwałego składowania unijnego CO2 w państwach trzecich powinny przewidywać równoważne warunki w celu zapewnienia trwale bezpiecznego, w tym bezpiecznego dla środowiska, geologicznego składowania wychwyconego CO2, a także gwarantować, że składowanie unijnego CO2 nie jest wykorzystywane do zwiększania wydobycia węglowodorów i stanowi faktyczną redukcję emisji.

(43)

Dzięki zaliczeniu projektów dotyczących składowisk CO2 i wszelkich powiązanych projektów w zakresie wychwytywania CO2 i infrastruktury dotyczącej CO2, które przyczyniają się do osiągnięcia unijnego celu na 2030 r., do strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej można przyspieszyć i ułatwić rozwój składowisk CO2, a rosnący w przemyśle popyt na składowiska można ukierunkować na najbardziej racjonalne kosztowo składowiska. Coraz więcej wyczerpujących się złóż gazu ziemnego i ropy, które można by przekształcić w bezpieczne składowiska CO2, znajduje się na ostatnim etapie okresu użytkowania. Ponadto przemysł naftowy i gazowniczy potwierdził swoją gotowość do udziału w transformacji energetycznej, a przy tym posiada aktywa, umiejętności i wiedzę potrzebne do poszukiwania i rozwoju dodatkowych składowisk. Aby osiągnąć unijny cel, jakim jest zapewnienie do 2030 r. 50 mln ton rocznej operacyjnej mocy zatłaczania CO2, sektor ten musi skumulować swoje wkłady, aby zapewnić dostępność CCS jako rozwiązania klimatycznego, jeszcze zanim rozwinie się popyt. W celu zapewnienia terminowego, ogólnounijnego i racjonalnego kosztowo rozwoju składowisk CO2 zgodnie z unijnym celem dotyczącym mocy zatłaczania, licencjobiorcy w zakresie produkcji ropy naftowej i gazu w Unii powinni przyczyniać się do osiągnięcia tego celu proporcjonalnie do swoich zdolności produkcji ropy naftowej i gazu, przy jednoczesnym zapewnieniu elastyczności pod względem współpracy i uwzględniania innych wkładów osób trzecich. Podejście uwzględniające łańcuch wartości powinno być wspierane działaniami podejmowanymi zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym. Dlatego licencjobiorcy w zakresie produkcji ropy naftowej i gazu w Unii powinni dokonywać niezbędnych inwestycji i wspierać rozwój rentownych modeli biznesowych w całym łańcuchu wartości CO2.

(44)

Aby przyczynić się do realizacji unijnego celu dotyczącego mocy zatłaczania CO2, podmioty zobowiązane mają możliwość zawierania umów z podmiotami niezobowiązanymi w celu wypełnienia całości lub części swojego obowiązku. Umowy te mogą być częścią umowy o spółce joint venture w sprawie utworzenia składowiska lub mogą być zawierane odrębnie przez strony w celu zapewnienia wkładu podmiotu zobowiązanego. Jeżeli takie spółki joint venture zostały utworzone przed datą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, pełna moc zatłaczania w ramach danego wspólnego projektu składowania CO2 może być wykorzystywana do celów wypełnienia obowiązków stron będących partnerami zobowiązanymi.

(45)

Aby zagwarantować, że składowiska są rozwijane w prawidłowych warunkach rynkowych, Komisja powinna przeprowadzić ocenę, w której przeanalizuje związek między konkretnym zapotrzebowaniem na moc zatłaczania w ramach projektów w zakresie wychwytywania CO2, główną infrastrukturą niezbędną do transportu CO2, która jest w trakcie budowy lub ma zostać uruchomiona do 2030 r., a zobowiązaniami do zapewnienia zdolności składowania do 2030 r.

(46)

Odstępstwa od tego obowiązku są jednym z podstawowych narzędzi, które mają zapobiegać powstawaniu aktywów osieroconych w takich okolicznościach. Aby skutecznie stosować takie odstępstwa, państwa członkowskie i Komisja powinny w pełni współpracować z odpowiednimi podmiotami posiadającymi zezwolenie w przeprowadzaniu ocen potrzeby zastosowania odstępstwa, w szczególności w przypadkach, w których taki podmiot sygnalizuje taką potrzebę. W kontekście realizacji unijnego celu dotyczącego mocy zatłaczania CO2, w przypadku gdy na podstawie przeprowadzonej przez Komisję oceny nie przyznano odstępstwa lub w przypadku gdy właściwe państwo członkowskie nie wystąpiło o odstępstwo, Komisja i to państwo członkowskie podejmą współpracę z odpowiednimi podmiotami posiadającymi zezwolenie, aby wyeliminować przeszkody i bariery i ułatwić wypełnienie danego obowiązku.

(47)

Niezbędne są dodatkowe działania w zakresie polityki, aby zapewnić rozwój planowania infrastruktury transgranicznej. Dostępność i możliwość połączenia pełnej gamy rozwiązań w zakresie transportu CO2 odgrywają kluczową rolę we wdrażaniu projektów CCS i projektów wychwytywania i wykorzystywania dwutlenku węgla. Takie rozwiązania obejmują statki, barki, pociągi i ciężarówki, a także instalacje stacjonarne do podłączania i dokowania, skraplania, zbiorniki buforowe i konwertery CO2 do celu dalszego transportu CO2 rurociągami oraz przeznaczonymi do tego celu środkami transportu.

(48)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość tworzenia lub wspierania w tworzeniu podmiotów, których celem jest tworzenie sieci transportu CO2, w tym budowa infrastruktury lub udostępnianie statków lub innych środków przewozu.

(49)

Wychwytywanie, składowanie i wykorzystywanie CO2 wraz z pochłanianiem staną się nieuchronnie częścią zdekarbonizowanej przyszłości Unii. Dobrze funkcjonujący ogólnounijny rynek dla wychwyconego CO2, usług zatłaczania CO2, usług transportu CO2 oraz działań wykorzystujących CO2 to konieczność. Rynek ten powinien realizować określone cele polityki publicznej w sposób, który będzie najkorzystniejszy pod względem gospodarczym. Ogólnym celem jest zrównoważona i racjonalna kosztowo dekarbonizacja unijnego przemysłu, która ma nastąpić dzięki zapewnieniu, aby wszystkie emisje CO2, których nie można zredukować metodami technicznymi lub których redukcja jest nierentowna, mogły być wychwytywane i składowane lub wykorzystywane, przy jednoczesnym unikaniu emisji opóźnionych. Rynek ten powinien również gwarantować bezpieczeństwo, zrównoważony rozwój i trwałość geologicznego składowania wychwyconego CO2, a także dostępność wychwyconego CO2 na potrzeby działań wykorzystujących go zgodnie z unijnymi celami klimatycznymi. Ponadto podstawą funkcjonującego rynku CO2 powinna być sieć infrastruktury transportu CO2 o minimalnym śladzie środowiskowym, udostępniana podmiotom rynkowym na sprawiedliwych, otwartych i niedyskryminujących warunkach. Rynek ten powinien spełniać unijne standardy środowiskowe.

(50)

Wykorzystując wychwycony CO2 w niektórych procesach produkcyjnych, można trwale składować CO2 lub przyczyniać się do zmniejszenia zależności Unii od paliw kopalnych. W związku z tym wszystkie podmioty zaangażowane w łańcuch wartości działań w zakresie zatłaczania CO2 określonych w niniejszym rozporządzeniu powinny być zachęcane do rozważenia, czy CO2, który ma być składowany, mógłby być trwale składowany w nowych produktach lub czy mógłby wspierać realizację celów Unii w zakresie zmniejszenia jej zależności od paliw kopalnych.

(51)

Unia pomogła zbudować globalny system gospodarczy, którego podstawą jest otwarty, przejrzysty i oparty na zasadach handel, dąży do przestrzegania i rozwijania norm zrównoważenia społecznego i środowiskowego oraz transformacji klimatycznej, a także w pełni angażuje się we wspieranie tych wartości. Unia chce wyrównania warunków działania w drodze reformy Światowej Organizacji Handlu (WTO), tworząc nowe partnerstwa i eliminując nieuczciwe praktyki handlowe i nadwyżki mocy produkcyjnych, tak aby zapewnić uczciwe otoczenie konkurencyjne dla przemysłu Unii, w tym poprzez partnerstwa przemysłowe na rzecz neutralności emisyjnej, gwarantujące pracownikom wysokiej jakości miejsca pracy.

(52)

Aby zapewnić Unii dostęp do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw technologii neutralnych emisyjnie niezbędnych do zabezpieczenia odporności Unii, a także aby zagwarantować osiągnięcie jej celów w zakresie neutralności klimatycznej, rynek wewnętrzny musi stanowić otoczenie sprzyjające powstawaniu innowacji w zakresie technologii neutralnych emisyjnie. Innowacje będą kluczowym czynnikiem zapewniania konkurencyjności Unii oraz jak najszybszego osiągnięcia celów w zakresie neutralności emisyjnej. Z uwagi na szybki rozwój technologii neutralnych emisyjnie, a także szeroki zakres wskazówek regulacyjnych dotyczących transformacji ekologicznej, dla osiągnięcia celów niniejszego rozporządzenia niezwykle ważne jest, aby podczas przygotowywania, przeglądu i zmiany prawa Unii i inicjatyw w zakresie polityki uwzględniany był – poprzez zastosowanie zasady innowacyjności – ich potencjalny wpływ na innowacje.

(53)

Z myślą o celach niniejszego rozporządzenia Komisja mogłaby rozważyć, czy należy zaktualizować ścieżki transformacji, które są opracowywane w następstwie komunikatu Komisji z maja 2021 r. i które mogą wskazać zarówno czynniki wspomagające, jak i wąskie gardła w kontekście transformacji i konkurencyjności przemysłu Unii, lub mogłaby uwzględniać niniejsze rozporządzenie we wszelkich takich przyszłych inicjatywach.

(54)

W ramach pierwszego filaru Planu przemysłowego Zielonego Ładu Unia ma rozwinąć i utrzymać bazę przemysłową na potrzeby dostarczania rozwiązań w zakresie technologii neutralnych emisyjnie w celu zabezpieczenia swoich dostaw energii, a jednocześnie realizować swoje ambitne cele w zakresie neutralności klimatycznej. Aby wesprzeć realizację tego celu i uniknąć zależności w odniesieniu do dostaw technologii neutralnych emisyjnie, które to zależności mogłyby spowodować opóźnienie unijnych działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych lub zagrozić bezpieczeństwu dostaw energii, w niniejszym rozporządzeniu należy określić przepisy mające na celu wspieranie popytu na zrównoważone i odporne technologie neutralne emisyjnie.

(55)

Stosowanie minimalnych obowiązkowych wymogów gwarantuje, że wpływ wydatków publicznych na stymulowanie zapotrzebowania na lepiej funkcjonujące zamówienia publiczne na produkty neutralnie emisyjnie w obszarze zrównoważenia środowiskowego wzrasta w sposób ustrukturyzowany, który instytucje zamawiające i podmioty zamawiające mogą wdrożyć. Pewne wyjątki powinny zapewnić, aby instytucje zamawiające i podmioty zamawiające unikały konkretnych niepożądanych skutków. Wyjątki te dotyczą monopolów, konkretnych niedoskonałości rynku lub sytuacji, w których instytucje zamawiające i podmioty zamawiające mogą mierzyć się z nieproporcjonalnymi kosztami lub niekompatybilnościami technicznymi. Instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny nadal dysponować swobodą, jeżeli chodzi o włączanie dodatkowych minimalnych wymogów do dokumentów zamówienia, pod warunkiem przestrzegania dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE (26), 2014/24/UE (27) lub 2014/25/UE (28) oraz mającego zastosowanie prawa sektorowego. Powinny nadal także dysponować swobodą, na tych samych warunkach, jeżeli chodzi o stosowanie – dodatkowo – kryteriów udzielenia zamówienia na potrzeby określenia oferty, która będzie najbardziej korzystna ekonomicznie, takich jak kryteria ceny, kryteria kosztu lub inne kryteria.

(56)

W przypadku zamówień na roboty budowlane oraz koncesji na roboty budowlane, które są objęte zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny także wybrać co najmniej jeden szczególny warunek lub wymóg lub co najmniej jedno szczególne zobowiązanie umowne, aby pomóc w realizacji szeregu celów, takich jak uwzględnienie kwestii socjalnych lub związanych z zatrudnieniem z myślą o uzyskaniu pozytywnych skutków społecznych, skuteczne wzięcie pod uwagę względów cyberbezpieczeństwa, w stosownych przypadkach, lub uzyskanie wystarczającej pewności, że odnośne produkty zostaną dostarczone na czas. Aspekty te mają także znaczenie dla zwiększania odporności. Należy również przewidzieć wyjątki dotyczące monopolów, konkretnych niedoskonałości rynku lub sytuacji, w których instytucje zamawiające lub podmioty zamawiające mogą mierzyć się z nieproporcjonalnymi kosztami lub niekompatybilnościami technicznymi.

(57)

W niektórych przypadkach należy zwracać uwagę na wkład danej oferty w odporność w odniesieniu do niektórych państw trzecich. Jeżeli Komisja stwierdzi, że udział danej technologii neutralnej emisyjnie lub jej głównych konkretnych komponentów pochodzących z państwa trzeciego stanowi ponad 50 % dostaw tej konkretnej technologii lub tych komponentów w Unii, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny być zobowiązane do włączenia szeregu warunków do dokumentów zamówienia w celu osiągnięcia rezultatu dotyczącego odpowiedniej odporności. Dzięki temu wartość konkretnej technologii neutralnej emisyjnie lub głównych konkretnych komponentów takiej technologii pochodzących z danego państwa trzeciego nie powinna przekroczyć limitu 50 % w konkretnych warunkach. Ponadto jeżeli Komisja stwierdzi, że udział dostaw w Unii tych produktów lub komponentów pochodzących z państwa trzeciego wzrósł w ciągu dwóch kolejnych lat średnio o co najmniej 10 punktów procentowych i osiąga poziom co najmniej 40 % dostaw w Unii, powinien mieć zastosowanie ten sam mechanizm. Pozwoli to Unii na sprawne uwzględnianie zmieniających się zależności. W przypadku zamówień objętych dodatkiem I Unii do Porozumienia w sprawie zamówień rządowych WTO (GPA), jak również innymi odpowiednimi umowami międzynarodowymi, którymi Unia jest związana, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające nie powinny stosować tych wymogów do technologii neutralnych emisyjnie lub ich głównych konkretnych komponentów pochodzących z państw będących źródłami dostaw, które są sygnatariuszami tych umów lub porozumień.

(58)

W przypadku nieprzestrzegania tych wymogów dotyczących odpowiedniej odporności instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny również wymagać, w dokumentach zamówienia, by główny wykonawca był zobowiązany do uiszczenia na rzecz danej instytucji zamawiającej lub danego podmiotu zamawiającego proporcjonalnej opłaty w wysokości co najmniej 10 % wartości konkretnych technologii neutralnych emisyjnie objętych zamówieniem, aby zapewnić przestrzeganie mechanizmu.

(59)

Państwa członkowskie nie powinny dyskryminować ani traktować inaczej w sposób nieuzasadniony dostawcy technologii neutralnych emisyjnie z innego państwa członkowskiego. Obowiązek ten odzwierciedla już istniejący obowiązek instytucji zamawiających i podmiotów zamawiających, zgodnie z dyrektywami 2014/23/UE, 2014/24/UE i 2014/25/UE, dotyczący równego i niedyskryminacyjnego traktowania podmiotów gospodarczych oraz przestrzegania przepisów proceduralnych określonych w tych dyrektywach, aby zapewnić przestrzeganie w praktyce zasad dotyczących równego traktowania i niedyskryminacji oraz otwarcie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego na konkurencję.

(60)

Bez uszczerbku dla prawa Unii mającego zastosowanie do konkretnej technologii, w tym na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1781 (29) i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1542 (30), oraz o ile w tych przepisach nie wskazano inaczej, przy ocenie zrównoważenia środowiskowego rozwiązań neutralnych emisyjnie zamawianych na podstawie niniejszego rozporządzenia, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny mieć możliwość uwzględniania różnych elementów mających wpływ na klimat i środowisko.

(61)

Należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze, aby ustanowić zasady przewodnie dla instytucji zamawiających i podmiotów zamawiających w celu określenia specyfikacji technicznych, wymogów i warunków realizacji zamówienia związanych ze zrównoważeniem środowiskowym w odniesieniu do zamówień publicznych. Powinno to pozostawać bez uszczerbku dla prawa Unii mającego zastosowanie do konkretnych technologii, w tym na podstawie rozporządzenia (UE) 2024/1781 i rozporządzenia (UE) 2023/1542.

(62)

Aby uwzględnić, w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub aukcji, potrzebę wspierania produkcji lub zużycia energii ze źródeł odnawialnych i potrzebę dywersyfikacji źródeł dostaw technologii neutralnych emisyjnie w celu odejścia od pojedynczych źródeł dostaw oraz bez uszczerbku dla międzynarodowych zobowiązań Unii, dostawy należy uznać za niewystarczająco zdywersyfikowane przynajmniej w przypadku, gdy konkretna technologia neutralna emisyjnie lub jej główne konkretne komponenty pochodzą z jednego państwa trzeciego i stanowią ponad 50 % tej dostawy w Unii.

(63)

Aby propagować odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej przez oferentów, cyberbezpieczeństwo i bezpieczeństwo danych w odniesieniu do wykorzystywanych technologii, projektów i powiązanej infrastruktury oraz aby propagować pełną i terminową realizację projektów dotyczących dostaw, organy publiczne opracowujące aukcje na potrzeby wdrażania energii ze źródeł odnawialnych powinny uwzględnić kryteria wstępnej kwalifikacji związane z odpowiedzialnym prowadzeniem działalności gospodarczej, cyberbezpieczeństwem i bezpieczeństwem danych oraz zdolnością do pełnej i terminowej realizacji projektu.

(64)

Aby wesprzeć cel, jakim jest rozwój i utrzymanie bazy przemysłowej dla dostarczania strategicznych technologii energii ze źródeł odnawialnych w celu zabezpieczenia dostaw energii w Unii i uniknięcia zależności od dostaw tych technologii, która opóźniłaby unijne wysiłki na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych lub zagroziłaby bezpieczeństwu dostaw energii, organy publiczne opracowujące aukcje na potrzeby wdrażania energii ze źródeł odnawialnych powinny zwiększyć zrównoważoność i odporność dostaw tych technologii w Unii. Państwa członkowskie powinny ocenić wkład aukcji w zrównoważoność poprzez analizę zrównoważenia środowiskowego ofert, ich wkładu w innowacje oraz w integrację systemu energetycznego. W tym celu państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia kryteriów wstępnej kwalifikacji lub kryteriów udzielenia zamówienia w projekcie aukcji. Chociaż wszystkie projekty oferentów powinny spełniać kryteria wstępnej kwalifikacji, aby móc uczestniczyć w aukcji, kryteriów udzielenia zamówienia mają na celu ocenę i klasyfikację poszczególnych projektów uczestniczących w aukcji.

(65)

Rozważając zrównoważenie środowiskowe ofert, czy to w formie kryteriów wstępnej kwalifikacji czy kryteriów udzielenia zamówienia, organy publiczne opracowujące aukcje na potrzeby wdrażania energii ze źródeł odnawialnych mogą brać pod uwagę różne elementy mające wpływ na klimat i środowisko. Te elementy mogłyby obejmować trwałość i niezawodność rozwiązania; łatwość naprawy i konserwacji oraz dostęp do takich usług; łatwość modernizacji i odnowienia; łatwość i jakość recyklingu; stosowanie substancji; zużycie energii, wody i innych zasobów na co najmniej jednym etapie cyklu życia produktu; masę i objętość produktu i jego opakowania; wykorzystanie materiałów odnawialnych, pochodzących z recyklingu lub użytych części; ilość, charakterystykę i dostępność materiałów zużywalnych koniecznych do właściwego użytkowania i prawidłowej konserwacji; ślad środowiskowy produktu i jego wpływ na środowisko w całym cyklu życia; ślad węglowy produktu; uwalnianie mikrodrobin plastiku; emisje do powietrza, wody lub gleby uwalniane na co najmniej jednym etapie cyklu życia produktu; ilość wytwarzanych odpadów; oraz warunki użytkowania.

(66)

Aby wspierać projektowanie i produkcję bardziej innowacyjnych i zaawansowanych technologii energii odnawialnej, wkład ofert w zrównoważoność może uwzględniać – w formie kryteriów wstępnej kwalifikacji lub kryteriów udzielenia zamówienia – wkład w innowacje poprzez ustanowienie kryteriów wstępnej kwalifikacji lub kryteriów udzielenia zamówienia promujących stosowanie całkowicie nowych rozwiązań lub poprawę porównywalnych najnowocześniejszych rozwiązań.

(67)

Aby wspierać integrację energii ze źródeł odnawialnych z unijnym systemem energetycznym i płynące z niej korzyści dla racjonalnej kosztowo dekarbonizacji, wkład ofert w zrównoważoność może uwzględniać wkład w integrację systemu energetycznego, na przykład poprzez magazynowanie energii, odzysk ciepła odpadowego i chłodu odpadowego oraz produkcję wodoru odnawialnego.

(68)

Aby zwiększyć odporność dostaw technologii neutralnych emisyjnie w obszarze energii ze źródeł odnawialnych i uniknąć nadmiernej zależności od krajów o wysokiej koncentracji dostaw w Unii, organy publiczne powinny rozważyć, za pomocą kryteriów wstępnej kwalifikacji lub kryteriów udzielenia zamówienia, wkład, jaki wnoszą w odporność poszczególne projekty uczestniczące w aukcjach na potrzeby wdrażania energii ze źródeł odnawialnych, z uwzględnieniem potrzeby dywersyfikacji dostaw technologii energii ze źródeł odnawialnych, bez uszczerbku dla międzynarodowych zobowiązań Unii. Stosując kryterium odporności, organy publiczne powinny wziąć pod uwagę, że dostawy należy co najmniej uznać za niewystarczająco zdywersyfikowane, jeżeli ponad 50 % popytu w Unii na konkretną technologię neutralną emisyjnie lub na jej główne konkretne komponenty pochodzi z jednego państwa trzeciego.

(69)

W przypadku gdy kryteria te są stosowane jako kryteria udzielenia zamówienia, waga kryteriów dotyczących wkładu oferty w zrównoważoność i odporność w odniesieniu do aukcji na potrzeby wdrażania energii ze źródeł odnawialnych pozostaje bez uszczerbku dla możliwości ustalenia przez organy opracowujące te aukcje wyższego progu dla kryteriów dotyczących zrównoważenia środowiskowego, innowacji i integracji systemu energetycznego, jeżeli jest to zgodne z wszelkimi wymogami dla kryteriów pozacenowych określonych na podstawie zasad pomocy państwa. W każdym razie stosowanie tych kryteriów oraz ich minimalnej i łącznej wagi na aukcjach powinno zapewnić, aby aukcje pozostały konkurencyjne i były zgodne z art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

(70)

Aby zwiększyć unijne dostawy technologii energii odnawialnej w celu osiągnięcia ogólnego rocznego poziomu referencyjnego potrzeb w zakresie produkcji do 2030 r. w Unii, w niniejszym rozporządzeniu należy przewidzieć konkretny udział wolumenu sprzedawanego na aukcji dla którego stosuje się kryteria pozacenowe. Udział ten powinien być oceniany przez Komisję co dwa lata w celu określenia wpływu kryteriów pozacenowych na rozwój w Unii rocznej produkcji technologii energii odnawialnej oraz wdrażania energii ze źródeł odnawialnych, w tym ich wpływu finansowego i wpływu na tempo wdrażania, przy jednoczesnym uwzględnieniu wykonalności i jasności systemu dla podmiotów realizujących projekty. Jeżeli oceny wykażą, że stosowanie kryteriów odporności i zrównoważoności pozytywnie przyczynia się do bezpieczeństwa dostaw w Unii w odniesieniu do technologii neutralnych emisyjnie, w szczególności poprzez zwiększenie w Unii zdolności produkcji w odniesieniu do technologii energii odnawialnej, i nie utrudnia znacząco osiągnięcia celów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (31), w tym wdrażania w każdym państwie członkowskim, stosowanie tych przepisów powinno być stopniowo intensyfikowane. Każdy etap powinien podlegać ocenie skutków w celu zapewnienia, aby wyższe udziały nadal przyczyniały się w pozytywny sposób do bezpieczeństwa dostaw technologii energii odnawialnej oraz aby korzyści te przewyższały wpływ na koszty i szybkość wdrażania energii ze źródeł odnawialnych. Przy określaniu udziału wolumenu sprzedawanego na aukcji należy, o ile jest to właściwe i wykonalne, dążyć do osiągnięcia stopniowego ogólnego wzrostu, aby przyczynić się do osiągnięcia ogólnych celów niniejszego rozporządzenia oraz do osiągnięcia 50 % do końca 2029 r.

(71)

W zależności od celów państw członkowskich w zakresie wdrażania energii ze źródeł odnawialnych oraz krajowych strategii dekarbonizacji stosowanie kryteriów odporności i zrównoważoności mogłoby mieć bardzo różny wpływ na państwa członkowskie. Oceniając wpływ tych kryteriów na wdrażanie energii ze źródeł odnawialnych, Komisja powinna zatem przeanalizować ogólny wpływ finansowy na wdrażanie – i skutki dla tego wdrażania – w Unii, a także wpływ na państwa członkowskie i inne zainteresowane strony, w tym gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Aby określić wpływ na wdrażanie energii ze źródeł odnawialnych i uwzględnić praktyczne doświadczenia związane ze stosowaniem kryteriów pozacenowych, Komisja powinna konsultować się, w ramach swojej oceny oraz w ustrukturyzowany i przejrzysty sposób, z organami krajowymi prowadzącymi aukcje.

(72)

Kryteria dotyczące aukcji mogą stanowić nadmierne obciążenie dla promotorów projektów w obszarze energii ze źródeł odnawialnych o niewielkich zdolnościach produkcyjnych. Aby ograniczyć wpływ niniejszego rozporządzenia na aukcje w celu wsparcia projektów o maksymalnej mocy 10 megawatów, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyłączenia tych aukcji z obliczenia całkowitego wolumenu zdolności produkcji sprzedawanego na aukcji rocznie.

(73)

W przypadku gdy aukcje, do których stosuje się kryteria wstępnej kwalifikacji, odporności i zrównoważonego rozwoju i nie są objęte subskrypcją, wdrażanie energii ze źródeł odnawialnych nie powinno być spowalniane poprzez zobowiązanie państw członkowskich do stosowania tych kryteriów do nieobjętego subskrypcją udziału wolumenu aukcji. Państwa członkowskie powinny zatem mieć możliwość wyłączenia z wymogów dotyczących aukcji udziału wolumenu aukcji nieobjętego subskrypcją. Uważa się, że aukcja nie jest objęta subskrypcją, jeżeli oferty złożone w odniesieniu do tej aukcji obejmują wolumen niższy od całkowitego wolumenu zdolności produkcji sprzedawanego na aukcji.

(74)

Do celów ustanawiania systemów korzyści dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw lub konsumentów, które zachęcają do nabywania produktów końcowych technologii neutralnych emisyjnie, oraz bez uszczerbku dla międzynarodowych zobowiązań Unii dostawy należy uznać za niewystarczająco zdywersyfikowane w przypadku, gdy jedno źródło zapewnia dostawy zaspokajające ponad 50 % całkowitego popytu na konkretną technologię neutralną emisyjnie w Unii. Aby zapewnić spójne stosowanie, Komisja powinna – od daty rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia– publikować coroczny wykaz informacji dotyczących rozmieszczenia miejsc pochodzenia produktów końcowych technologii neutralnych emisyjnie, które należą do tej kategorii, w podziale na udział dostaw unijnych pochodzących z różnych źródeł w ostatnim roku, dla którego dostępne są dane.

(75)

Decyzją Rady 2014/115/UE (32) zatwierdzono między innymi zmianę GPA. Celem GPA jest ustanowienie wielostronnych ram zrównoważonych praw i obowiązków w zakresie zamówień publicznych z myślą o osiągnięciu liberalizacji i rozwoju światowego handlu. W przypadku zamówień objętych dodatkiem I Unii do GPA, jak również innymi odpowiednimi umowami międzynarodowymi, którymi związana jest Unia, w tym umowami o wolnym handlu oraz art. III:8 lit. a) Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994 w odniesieniu do zamówień publicznych dokonywanych przez agencje rządowe dotyczących produktów nabywanych w celu ich komercyjnej odsprzedaży lub w celu ich wykorzystania do produkcji towarów przeznaczonych do komercyjnej sprzedaży, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające nie powinny stosować wymogów dotyczących odporności do technologii neutralnych emisyjnie lub ich głównych konkretnych komponentów pochodzących z państw będących źródłami dostaw, które są sygnatariuszami tych umów i porozumień.

(76)

Stosowanie przepisów dotyczących odporności w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego na podstawie niniejszego rozporządzenia powinno pozostawać bez uszczerbku dla art. 25 dyrektywy 2014/24/UE oraz art. 43 i 85 dyrektywy 2014/25/UE oraz powinno być zgodne z komunikatem Komisji z dnia 24 lipca 2019 r. zatytułowanym „Wytyczne dotyczące udziału oferentów z państw trzecich w unijnym rynku zamówień publicznych oraz wprowadzania na ten rynek towarów z państw trzecich”. Na tej samej zasadzie przepisy dotyczące zamówień publicznych powinny nadal mieć zastosowanie do robót budowlanych, dostaw i usług objętych niniejszym rozporządzeniem, w tym art. 67 ust. 4 dyrektywy 2014/24/UE oraz wszelkie środki wykonawcze wynikające z rozporządzenia (UE) 2024/1781.

(77)

W celu ograniczenia obciążenia administracyjnego wynikającego z konieczności uwzględnienia wymogów dotyczących wkładu oferty w zrównoważoność i odporność, w szczególności w przypadku mniejszych nabywców publicznych i zamówień o niższej wartości, które nie mają istotnego wpływu na rynek, stosowanie odpowiednich przepisów niniejszego rozporządzenia należy odroczyć o dwa lata w przypadku nabywców publicznych niebędących centralnymi jednostkami zakupującymi oraz w przypadku zamówień o wartości poniżej 25 mln EUR.

(78)

Do celów stosowania przepisów dotyczących zamówień publicznych na podstawie niniejszego rozporządzenia, w przypadku gdy produkt jest objęty aktem delegowanym przyjętym na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 (33), instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny nabywać wyłącznie te produkty, które są zgodne z obowiązkiem określonym w art. 7 ust. 2 tego rozporządzenia.

(79)

Gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i konsumenci końcowi stanowią istotną część popytu Unii na produkty końcowe technologii neutralnych emisyjnie, a systemy wsparcia publicznego zachęcające gospodarstwa domowe do zakupu takiego produktu, w szczególności skierowane do gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji o niskich dochodach i niższych dochodach na poziomie klasy średniej, są ważnymi narzędziami przyspieszającymi przejście na zieloną gospodarkę. W ramach inicjatywy na rzecz dachowych paneli słonecznych zapowiedzianej w komunikacie Komisji z dnia 18 maja 2022 r. państwa członkowskie powinny na przykład ustanowić krajowe programy wspierające masowe zastosowanie energii słonecznej na dachach budynków. W planie REPowerEU Komisja wezwała państwa członkowskie do pełnego wykorzystania środków wspierających, które zachęcają do przestawienia się na pompy ciepła. Takie systemy wsparcia ustanowione na poziomie krajowym przez państwa członkowskie lub na poziomie lokalnym przez władze lokalne lub regionalne powinny również przyczynić się do poprawy zrównoważoności i odporności unijnych technologii neutralnych emisyjnie. Organy publiczne powinny na przykład zapewnić beneficjentom wyższe rekompensaty finansowe z tytułu nabywania produktów końcowych technologii neutralnych emisyjnie, które w większym stopniu przyczynią się do zwiększenia odporności w Unii. Organy publiczne mogą uzależnić kwalifikowalność programów od wkładu w zrównoważoność i odporność. W ten sposób zachęca się państwa członkowskie do uwzględnienia dostępności programu dla obywateli żyjących w ubóstwie energetycznym. Organy publiczne powinny zapewnić, aby ich systemy były otwarte, przejrzyste i niedyskryminacyjne, tak aby przyczyniały się one do wzrostu popytu na produkty technologii neutralnych emisyjnie w Unii. Organy publiczne powinny również ograniczyć dodatkową rekompensatę finansową za takie produkty, aby nie spowalniać wdrażania technologii neutralnych emisyjnie w Unii. W celu zwiększenia skuteczności takich systemów państwa członkowskie powinny zapewnić łatwy dostęp do informacji zarówno dla konsumentów, jak i dla producentów technologii neutralnych emisyjnie na ogólnodostępnej stronie internetowej. Wykorzystanie przez organy publiczne aspektu wkładu w zrównoważoność i odporność w systemach skierowanych do konsumentów lub gospodarstw domowych powinno pozostawać bez uszczerbku dla zasad pomocy państwa i zasad WTO dotyczących subsydiów.

(80)

Przy opracowywaniu systemów korzyści dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw lub konsumentów, w ramach których zachęca się do nabywania produktów końcowych technologii neutralnych emisyjnie, państwa członkowskie, władze regionalne lub lokalne, podmioty prawa publicznego lub związki złożone z co najmniej jednej takiej instytucji lub z co najmniej jednego takiego podmiotu prawa publicznego powinny zapewniać poszanowanie międzynarodowych zobowiązań Unii, w tym przez dopilnowanie, aby takie systemy nie osiągały skali, która będzie stwarzać poważną szkodę dla interesów członków WTO.

(81)

Komisja powinna również móc wspierać państwa członkowskie w opracowywaniu systemów skierowanych do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i konsumentów w celu budowania synergii i wymiany najlepszych praktyk. Ważną rolę w przyspieszaniu uwzględniania wkładu w zrównoważoność i odporność przez państwa członkowskie i organy publiczne w ich praktykach w zakresie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego i aukcji powinna również odgrywać Platforma Europy Neutralnej Emisyjnie (zwana dalej „Platformą”). Komisja powinna, po konsultacji z Platformą, przyjąć akt wykonawczy określający kryteria oceny wkładu w zrównoważoność i odporność. W akcie tym należy zwrócić szczególną uwagę na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), które powinny mieć równe szanse uczestnictwa w znaczącym rynku zamówień publicznych. Powinien on również zapewniać stosowanie wymogów dotyczących zrównoważoności i odporności w sposób zapewniający uczciwą i równą konkurencję między uczestnikami rynku niezależnie od ich struktury własnościowej.

(82)

Aby zagwarantować, że postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i aukcje mające na celu wdrożenie odnawialnych źródeł energii rzeczywiście przyczynią się do zwiększenia odporności Unii, działania te muszą być przewidywalne dla przemysłu. Aby umożliwić przemysłowi terminowe dostosowanie produkcji, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające powinny z wyprzedzeniem informować rynek o swoich szacunkowych potrzebach w zakresie zamówień na produkty technologii neutralnych emisyjnie.

(83)

Oprócz środków ukierunkowanych na popyt publiczny i popyt w gospodarstwach domowych Unia mogłaby rozważyć podjęcie działań mających na celu ułatwienie wdrażania technologii neutralnych emisyjnie w przypadku unijnych przemysłowych łańcuchów wartości, ze szczególnym uwzględnieniem MŚP, przede wszystkim poprzez ułatwienie powiązania między podażą a popytem ze strony przemysłu.

(84)

Jak wskazano w komunikacie w sprawie Planu przemysłowego Zielonego Ładu, udział przemysłu Unii w rynku znajduje się pod silną presją ze względu na subsydia w państwach trzecich, które naruszają równe warunki działania. Sytuacja ta stanowi konkurencyjne wyzwanie dla Unii w zakresie utrzymania i rozwoju własnego przemysłu oraz stwarza potrzebę szybkiej i ambitnej reakcji Unii w zakresie modernizacji jej ram prawnych.

(85)

Biorąc pod uwagę cel Unii, jakim jest zmniejszenie strategicznych zależności od państw trzecich w zakresie technologii neutralnych emisyjnie, istotne jest, aby mechanizmy wsparcia publicznego, takie jak postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i aukcje, nie pogłębiały takich zależności. W związku z tym, w razie potrzeby i w stosownych przypadkach, należy ustanowić uzasadnione ograniczenia dotyczące odsetka produktów w umowach na dostawy pochodzących z państw trzecich, jeżeli Komisja ustaliła, że spełnione są warunki związane z odpornością określone w niniejszym rozporządzeniu. Ponadto należy podjąć wysiłki, aby skutecznie zwalczać nieuczciwe subsydia z państw trzecich, które naruszają równe warunki działania, na przykład poprzez wykorzystanie wszystkich możliwych środków przewidzianych w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1031 (34) i (UE) 2022/2560 (35).

(86)

Kluczowe znaczenie dla zapewnienia otwartej strategicznej autonomii Unii oraz dla ustanowienia solidnej i konkurencyjnej bazy produkcyjnej na potrzeby technologii neutralnych emisyjnie i ich łańcuchów dostaw w całej Unii ma dostęp do finansowania publicznego i prywatnego. Większość inwestycji niezbędnych do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu będzie pochodzić z kapitału prywatnego przyciągniętego zarówno obietnicą potencjalnego wzrostu ekosystemu technologii neutralnych emisyjnie, jak i stabilnymi i ambitnymi ramami polityki. Dobrze funkcjonujące, głębokie i zintegrowane rynki kapitałowe będą zatem miały zasadnicze znaczenie dla pozyskiwania i ukierunkowania funduszy koniecznych do przejścia na zieloną gospodarkę i do realizacji projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie. W związku z tym, aby Unia mogła osiągnąć swoje cele w zakresie neutralności emisyjnej, niezbędne są szybkie postępy w tworzeniu unii rynków kapitałowych. Kluczową rolę w zwiększaniu inwestycji w technologie neutralne emisyjnie w łańcuchach wartości odgrywa również program zrównoważonego finansowania (i finansowania mieszanego), który jednocześnie gwarantuje konkurencyjność sektora. Jak wskazano w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym niniejszemu rozporządzeniu, potrzeby inwestycyjne wynoszą około 92 mld EUR w latach 2023–2030, mieszcząc się w przedziale od około 52 mld EUR do około 119 mld EUR w zależności od różnych scenariuszy, co skutkowałoby zapotrzebowaniem na finansowanie publiczne w wysokości 16 do 18 mld EUR. Biorąc pod uwagę, że ocena ta uwzględnia jedynie sześć konkretnych technologii, rzeczywiste potrzeby inwestycyjne prawdopodobnie będą znacznie wyższe.

(87)

Zasadnicze znaczenie mają inwestycje prywatne dokonywane przez przedsiębiorstwa i inwestorów finansowych. W przypadku gdy same inwestycje prywatne są niewystarczające, skuteczna realizacja projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie może wymagać wsparcia publicznego, na przykład w formie gwarancji, kredytów lub inwestycji kapitałowych i quasi-kapitałowych, przy jednoczesnym unikaniu zakłóceń na rynku wewnętrznym. Jeżeli takie wsparcie publiczne przybiera formę pomocy państwa, pomoc taka powinna wywoływać efekt zachęty oraz być konieczna, ukierunkowana, tymczasowa, odpowiednia i proporcjonalna, przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności i spójności na rynku wewnętrznym. Istniejące wytyczne w sprawie pomocy państwa, które zostały niedawno poddane gruntownemu przeglądowi zgodnie z celami dwojakiej transformacji, zapewniają szerokie możliwości wspierania inwestycji w projekty objęte zakresem niniejszego rozporządzenia pod pewnymi warunkami. Państwa członkowskie mogą odgrywać ważną rolę w ułatwianiu dostępu do finansowania dla projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie, zaradzając niedoskonałościom rynku przez ukierunkowane i tymczasowe wsparcie w ramach pomocy państwa. Tymczasowe ramy pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji przyjęte 9 marca 2023 r. mają na celu zapewnienie równych warunków działania na rynku wewnętrznym, które są ukierunkowane na sektory, w których stwierdzono ryzyko przenoszenia działalności do państw trzecich, oraz które są proporcjonalne pod względem kwot pomocy. Ramy te umożliwiają państwom członkowskim wprowadzenie środków wsparcia nowych inwestycji w zakładach produkcyjnych w określonych sektorach neutralnych emisyjnie, w tym przez oferowanie korzyści podatkowych. Dozwolona kwota pomocy może być modyfikowana z uwzględnieniem wyższych poziomów intensywności pomocy i pułapów kwoty pomocy, jeżeli inwestycja byłaby zlokalizowana na obszarach objętych pomocą, aby przyczynić się do osiągnięcia celu konwergencji między państwami członkowskimi i regionami. Aby unikać fragmentacji rynku wewnętrznego, konieczne jest zapewnienie odpowiednich warunków w celu zweryfikowania, czy istnieje konkretne ryzyko przekierowania inwestycji poza EOG oraz że nie istnieje ryzyko przeniesienia inwestycji w obrębie EOG. Aby zmobilizować w tym celu zasoby krajowe, zachęca się państwa członkowskie do wydatkowania, zgodnie z art. 10 ust. 3 dyrektywy 2003/87/WE, 25 % dochodów z ETS, które państwa członkowskie uzyskują rocznie z aukcji ETS.

(88)

Wszelkie dodatkowe uruchomienie pomocy państwa powinno być ukierunkowane, tymczasowe oraz zgodne z celami polityki Unii, takimi jak Europejski Zielony Ład i Europejski filar praw socjalnych. Takie finansowanie nie powinno prowadzić do dodatkowych różnic między państwami członkowskimi zgodnie z unijnymi politykami konkurencji i spójności.

(89)

Wsparcie publiczne powinno być wykorzystywane do korygowania konkretnych stwierdzonych niedoskonałości rynku lub nieoptymalnych sytuacji w zakresie inwestycji w proporcjonalny sposób, a działania nie powinny powielać lub wypierać finansowania prywatnego ani zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Działania te powinny tworzyć wyraźną wartość dodaną dla Unii. Inwestycje publiczne mogą w szczególności koncentrować się na niezbędnych inwestycjach infrastrukturalnych, wspieraniu innowacji i zwiększaniu skali wykorzystania przełomowych technologii.

(90)

Szereg unijnych programów finansowania – takich jak Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (36), InvestEU ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (37), programy polityki spójności lub fundusz innowacyjny ustanowiony na podstawie dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (38) – jest również dostępnych na potrzeby finansowania inwestycji w projekty produkcji technologii neutralnych emisyjnie. Ponadto STEP pomoże lepiej ukierunkować istniejące unijne zasoby finansowe na inwestycje krytyczne mające na celu wspieranie rozwoju lub produkcji technologii krytycznych, w tym czystych technologii.

(91)

W drodze rozporządzenia (UE) 2023/435 (39) udostępniono dodatkowe 20 mld EUR bezzwrotnego wsparcia dla państw członkowskich w celu zwiększania efektywności energetycznej i rezygnacji z paliw kopalnych, między innymi przy wykorzystaniu projektów w zakresie unijnego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie. Jak wskazano we wskazówkach Komisji w sprawie rozdziałów dotyczących REPowerEU, zachęca się państwa członkowskie, aby w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności uwzględniały, w rozdziale dotyczącym REPowerEU, środki wspierające inwestycje w produkcję technologii neutralnych emisyjnie i w innowacje przemysłowe, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (40).

(92)

InvestEU jest sztandarowym programem Unii mającym na celu pobudzenie inwestycji, zwłaszcza w kontekście transformacji ekologicznej i cyfrowej, przez zapewnianie finansowania i pomocy technicznej, na przykład w ramach mechanizmów łączonych. Takie podejście pomaga przyciągnąć dodatkowy kapitał publiczny i prywatny. Ponadto zachęca się państwa członkowskie do wnoszenia wkładu w moduł państw członkowskich w ramach InvestEU w celu wspierania produktów finansowych dostępnych na potrzeby produkcji technologii neutralnych emisyjnie, bez uszczerbku dla mających zastosowanie zasad pomocy państwa.

(93)

Państwa członkowskie mogą udzielać wsparcia z programów polityki spójności zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 (41), aby zachęcić do realizacji strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej oraz projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie we wszystkich regionach, szczególnie w regionach słabiej rozwiniętych, regionach w okresie przejściowym i na terytoriach objętych Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, za pomocą pakietów inwestycyjnych dotyczących infrastruktury, inwestycji produkcyjnych w innowacje, zdolności produkcji w MŚP, usługi, szkolenia i środki podnoszenia kwalifikacji, w tym wsparcia na rzecz budowania zdolności organów publicznych i projektodawców. Instrument Wsparcia Technicznego ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 (42) może pomóc państwom członkowskim i regionom w przygotowaniu strategii wzrostu neutralnego emisyjnie, poprawie otoczenia biznesowego, ograniczeniu biurokracji i przyspieszeniu procesów wydawania pozwoleń. Należy zachęcać państwa członkowskie do promowania zrównoważenia projektów na rzecz neutralności emisyjnej przez włączenie tych inwestycji do unijnych łańcuchów wartości, w szczególności z wykorzystaniem międzyregionalnych i transgranicznych sieci współpracy. Przyjęcie takich środków należy rozważyć w szczególności w odniesieniu do dolin.

(94)

Fundusz innowacyjny daje również bardzo obiecujące i opłacalne sposoby wspierania zwiększania produkcji i wdrażania czystego wodoru i innych technologii neutralnych emisyjnie w Unii, co umocni suwerenność Unii w zakresie kluczowych technologii na rzecz działań w dziedzinie klimatu i bezpieczeństwa energetycznego.

(95)

Aby przezwyciężyć ograniczenia obecnych rozdrobnionych inwestycji publicznych i prywatnych oraz ułatwić integrację i zwrot z inwestycji, Komisja i państwa członkowskie powinny lepiej koordynować i tworzyć synergie między istniejącymi programami finansowania na poziomie unijnym i krajowym, a także zapewniać lepszą koordynację i współpracę z przemysłem i kluczowymi zainteresowanymi stronami z sektora prywatnego. Platforma ma do odegrania kluczową rolę w tworzeniu kompleksowej panoramy dostępnych i istotnych możliwości finansowania oraz w omawianiu indywidualnych potrzeb finansowych strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej. Aby zachęcić do produkcji technologii neutralnych emisyjnie w Unii, Platforma może omawiać sposoby rozwiązania kwestii finansowania, ram regulacyjnych, a także gwarancji inwestycyjnych i lokalizacyjnych.

(96)

Ponadto, mając na uwadze znaczenie projektów produkcji technologii neutralnych emisyjnie i strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej dla dostaw energii do Unii, należy częściowo znieść lub uprościć niektóre ograniczenia administracyjne, aby przyspieszyć wdrażanie takich projektów.

(97)

Dane satelitarne i usługi związane z przestrzenią kosmiczną udostępnione na podstawie Unijnego programu kosmicznego ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/696 (43), a w szczególności programu Copernicus, w miarę możliwości wykorzystuje się do dostarczania informacji na temat geologii, biologii, ekologii, rozwoju społeczno-gospodarczego i dostępności zasobów na potrzeby ocen oddziaływania na środowisko i zezwoleń środowiskowych. Takie dane i usługi, w szczególności funkcja programu Copernicus umożliwiająca monitorowanie i weryfikację antropogenicznych emisji CO2, są ważne pod kątem oceny wpływu projektów przemysłowych i wpływu antropogenicznych pochłaniaczy CO2 na globalne stężenia i strumienie gazów cieplarnianych.

(98)

Komisja powinna – zgodnie z art. 10 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 (44) – zwrócić się do co najmniej jednej europejskiej organizacji normalizacyjnej z wnioskiem o przygotowanie norm europejskich służących wspieraniu celów niniejszego rozporządzenia.

(99)

Doliny wodorowe o przemysłowych zastosowaniach końcowych odgrywają ważną rolę w dekarbonizacji sektorów energochłonnych. W ramach REPowerEU wyznaczono cel, jakim jest podwojenie liczby dolin wodorowych w Unii. Aby osiągnąć ten cel, państwa członkowskie powinny przyspieszyć wydawanie pozwoleń, rozważyć utworzenie piaskownic regulacyjnych technologii neutralnych emisyjnie oraz priorytetowo traktować dostęp do finansowania. Aby zwiększyć odporność przemysłu neutralnego emisyjnie, państwa członkowskie powinny zapewnić wzajemne połączenie dolin wodorowych ponad granicami Unii. Instalacje przemysłowe, które wytwarzają własną energię i które mogą wnieść pozytywny wkład w produkcję energii elektrycznej, należy zachęcać – poprzez uproszczenie wymogów regulacyjnych – do włączenia się w inteligentną sieć elektroenergetyczną w charakterze producentów energii.

(100)

Piaskownice regulacyjne technologii neutralnych emisyjnie mogą być ważnym narzędziem promowania innowacji w dziedzinie technologii neutralnych emisyjnie i uczeniu się działań regulacyjnych. Innowacje należy umożliwiać dzięki przestrzeniom doświadczalnym, ponieważ wyniki badań naukowych wymagają testów w kontrolowanym środowisku rzeczywistym. Należy wprowadzać piaskownice regulacyjne technologii neutralnych emisyjnie na potrzeby testowania innowacyjnych technologii neutralnych emisyjnie lub innych innowacyjnych technologii, które mają potencjał umożliwienia przejścia na neutralną dla klimatu, czystą gospodarkę oraz potencjał zmniejszenia zależności strategicznych, w kontrolowanym środowisku rzeczywistym przez ograniczony czas, i tym samym wspomagają uczenie się działań regulacyjnych oraz potencjalne zwiększenie skali i poszerzenie wdrożenia. Należy zachować równowagę między pewnością prawa dla uczestników piaskownic regulacyjnych technologii neutralnych emisyjnie a osiąganiem celów prawa Unii. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość przewidzenia w prawie krajowym odstępstw w przypadku piaskownic regulacyjnych technologii neutralnych emisyjnie, zapewniając jednocześnie zgodność z prawem Unii i z zasadniczymi wymogami dotyczącymi technologii neutralnych emisyjnie określonymi w prawie krajowym. W 2023 r. Komisja opublikowała wskazówki dotyczące piaskownic, zapowiedziane w Nowym europejskim planie na rzecz innowacji, aby wesprzeć państwa członkowskie w przygotowaniu piaskownic regulacyjnych technologii neutralnych emisyjnie. Te innowacyjne technologie mogą ostatecznie mieć zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia unijnego celu neutralności klimatycznej, zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii i odporności systemu energetycznego Unii.

(101)

Unijny strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych (zwany dalej „planem EPSTE”), zmieniony w komunikacie Komisji z 20 października 2023 r., stanowi wsparcie rozwoju czystych, wydajnych i konkurencyjnych pod względem kosztów technologii energetycznych poprzez koordynację i współpracę w zakresie badań i innowacji w dziedzinie czystej energii, skupiając europejski przemysł, organizacje badawcze i przedstawicieli rządów z państw objętych planem EPSTE (45). Zmiana planu EPSTE ma na celu dostosowanie pierwotnych celów strategicznych planu EPSTE do Europejskiego Zielonego Ładu, REPowerEU i Planu przemysłowego Zielonego Ładu, a w szczególności do niniejszego rozporządzenia. Celem zmiany jest promowanie jednolitego podejścia do osiągnięcia europejskich celów dekarbonizacyjnych, wspierania europejskich technologii neutralnych emisyjnie oraz budowania zrównoważonej i odpornej przyszłości energetycznej. Plan EPSTE ustrukturyzował wspólne działania w zakresie badań i innowacji, ułatwiając szybsze i skuteczniejsze realizowanie wspólnych celów w zakresie badań i technologii w dziedzinie energii. Plan EPSTE przyczynił się do uspójnienia działań w zakresie badań naukowych i innowacji i do pozyskania krajowego finansowania publicznego ze strony uczestniczących państw na potrzeby wspólnego wspierania uzgodnionych priorytetów w zakresie badań naukowych i innowacji za pośrednictwem partnerstwa na rzecz przejścia na czystą energię i partnerstwa na rzecz wspierania transformacji miast w ramach programu „Horyzont Europa” ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (46) – jest to przykład udanej unijnej współpracy ponadsektorowej. Plan EPSTE odgrywa kluczową rolę we wdrażaniu wymiaru unii energetycznej dotyczącego badań, innowacji i konkurencyjności w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu. Jednak od czasu jego utworzenia w 2007 r. plan EPSTE był forum nieoficjalnym. Niniejsze rozporządzenie nadaje impuls do wzmocnienia związków między europejskimi innowacjami a produkcją nowych innowacyjnych technologii.

(102)

Aby transformacja ekologiczna i cyfrowa, zrównoważony wzrost i konkurencyjność Unii, zwiększenie łańcuchów dostaw sektorów technologii neutralnych emisyjnie w UE i utrzymanie wysokiej jakości miejsc pracy w Unii były możliwe, niezbędni są dodatkowi wykwalifikowani pracownicy. Oznacza to, że konieczne jest szerokie inwestowanie w zmianę kwalifikacji i podnoszenie kwalifikacji, w tym w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego. Transformacja energetyczna będzie wymagała znacznego zwiększenia liczby wykwalifikowanych pracowników w wielu sektorach, w tym energii odnawialnej i magazynowania energii oraz surowców, i ma ogromny potencjał pod względem tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy. W planie EPSTE szacuje się, że do 2030 r. zapotrzebowanie na umiejętności w podsektorze wodorowym ogniw paliwowych w samej tylko produkcji wyniesie 180 000 wyszkolonych pracowników, techników i inżynierów. W sektorze fotowoltaicznej energii słonecznej potrzebnych będzie nawet 66 000 miejsc pracy w samej produkcji. W związku z tym niezwykle ważne jest uatrakcyjnienie i udostępnienie miejsc pracy w dziedzinie technologii neutralnych emisyjnie oraz rozwiązanie problemu obecnego niedopasowania umiejętności pracowników do potrzeb przedsiębiorstw.

(103)

Ponieważ zwiększenie zdolności produkcji kluczowych technologii neutralnych emisyjnie w Unii nie będzie możliwe bez znacznej liczby wykwalifikowanych pracowników, konieczne jest wprowadzenie środków mających na celu integrację i aktywizację większej liczby osób na rynku pracy, zwłaszcza kobiet i młodzieży niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się (młodzież NEET), osób ze środowisk migracyjnych, osób starszych i osób z niepełnosprawnościami. Ponadto środki te powinny objąć pracowników z państw trzecich, ponieważ Unia przyciąga jedynie niewielką część wykwalifikowanych migrantów. Zgodnie z celami zalecenia Rady w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej ważne jest szczególne wsparcie na rzecz zmiany zatrudnienia pracowników ze zbędnych i upadających sektorów. Oznacza to inwestowanie w umiejętności dla wszystkich, przy jednoczesnym zastosowaniu ukierunkowanego podejścia do słabszych grup społecznych i regionów w okresie transformacji. Ostatecznym celem powinno być tworzenie w Unii wysokiej jakości miejsc pracy niezbędnych w kontekście technologii neutralnych emisyjnie zgodnie z celami w zakresie zatrudnienia i szkolenia przewidzianymi w Europejskim filarze praw socjalnych, polegającymi m.in. na zapewnieniu sprawiedliwych i adekwatnych wynagrodzeń, poprawy warunków życia i pracy oraz bezpiecznych i zdrowych miejsc pracy, a także prawa do wysokiej jakości uczenia się przez całe życie. Niedobór kompetencji i siły roboczej może być również wynikiem nieatrakcyjnych ofert pracy i złych warunków zatrudnienia. Poprawa jakości miejsc pracy w sektorach i przedsiębiorstwach, w których panują złe warunki zatrudnienia, jest zatem ważnym czynnikiem przyciągania pracowników. Wykorzystując i w pełni uwzględniając istniejące inicjatywy, takie jak unijny pakt na rzecz umiejętności, działania na poziomie unijnym w zakresie gromadzenia informacji na temat umiejętności i prognozowania umiejętności, np. działania Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefop) i Europejskiego Urzędu ds. Pracy, oraz planu działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności, należy mobilizować wszystkie podmioty, aby zapewnić adekwatność programów szkoleniowych i zwiększyć korzystanie z nich, w tym organy państw członkowskich, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, organizatorów kształcenia i szkolenia, partnerów społecznych i przemysł, w szczególności MŚP, a także szkoły wyższe wszystkich kategorii, w celu określenia potrzeb w zakresie umiejętności, opracowania programów kształcenia i szkolenia oraz wdrożenia ich na dużą skalę w szybki i funkcjonalny sposób. Kluczową rolę w tym względzie mają do odegrania strategiczne projekty na rzecz neutralności emisyjnej. Państwa członkowskie i Komisja powinny zapewnić odpowiednie wsparcie finansowe, m.in. poprzez wykorzystanie możliwości, jakie zapewnia budżet Unii za pośrednictwem takich instrumentów, jak: ESF +, InvestEU, Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, „Horyzont Europa”, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, fundusz modernizacyjny ustanowiony na podstawie art. 10d dyrektywy 2003/87/WE, REPowerEU, Program na rzecz jednolitego rynku oraz STEP. Wsparcie finansowe powinno obejmować finansowanie zalążkowe, które ma zostać zapewnione przez Komisję w celu utworzenia europejskich akademii przemysłu neutralnego emisyjnie (zwanych dalej „akademiami”) oraz umożliwienia ich funkcjonowania z myślą o osiągnięciu stabilności finansowej trzy lata po ich utworzeniu, w tym poprzez otrzymanie wkładów finansowych od sektora prywatnego.

(104)

Akademie należy uruchomić w celu opracowywania programów kształcenia i szkolenia, treści i materiałów, a także poświadczeń wskazujących, że dany program kształcenia został opracowany przez jedną z akademii na potrzeby podnoszenia i zmiany kwalifikacji osób w każdym wieku produkcyjnym, które są potrzebne w łańcuchach wartości kluczowych technologii neutralnych emisyjnie, oraz w celu oferowania tych programów, treści i materiałów – do dobrowolnego wykorzystania – odpowiednim organizatorom kształcenia i szkolenia i innym podmiotom zajmującym się podnoszeniem i zmianą kwalifikacji w państwach członkowskich. Akademie powinny odgrywać rolę facylitatorów, w pełni szanując odpowiedzialność państw członkowskich za treść nauczania i organizację systemów edukacyjnych oraz za treść i organizację szkolenia zawodowego. W ten sposób akademie powinny przyczyniać się do realizacji długoterminowego celu, jakim jest jednocześnie reindustrializacja i dekarbonizacja Unii, reagowanie na krytyczne niedobory wykwalifikowanej siły roboczej, a także przyczynianie się do otwartej strategicznej autonomii Unii i zaspokajanie zapotrzebowania na unijne technologie neutralne emisyjnie poprzez wzmocnienie zdolności Unii do innowacji i produkcji. Akademie powinny zostać uruchomione na podstawie przeprowadzonej przez Komisję oceny niedoborów wykwalifikowanej siły roboczej, w oparciu o istniejące i obiektywne badania, w sektorach technologii neutralnych emisyjnie mających kluczowe znaczenie dla transformacji przemysłowej i dekarbonizacji. Każda akademia powinna opracować plan działania określający cele pośrednie i wartości docelowe, w tym pod względem liczby osób uczących się, w oparciu o ocenę niedoborów wykwalifikowanej siły roboczej.

(105)

Akademie powinny zachęcać do nauczania umiejętności przekrojowych ułatwiających mobilność zawodową, obok innych wymaganych umiejętności. Akademie powinny udostępniać swoje treści edukacyjne w różnych językach, tak aby jak najwięcej osób uczących się mogło uzyskać dostęp do programów nauczania. Powinny one zapewniać szkolenia na wszystkich poziomach umiejętności w niezbędnym zakresie, obejmując tym samym wszystkie poziomy kształcenia i kwalifikacji w całym łańcuchu wartości danych sektorów. Organizatorzy kształcenia i szkolenia w państwach członkowskich mogą uzupełniać – w stosownych przypadkach z udziałem partnerów społecznych i gospodarczych – treści i materiały edukacyjne i szkoleniowe opracowane przez akademie o dodatkowe istotne informacje przygotowane na poziomie państw członkowskich i odzwierciedlające na przykład prawo krajowe dotyczące praw pracowniczych i socjalnych, mające zastosowanie układy zbiorowe lub wymogi terytorialne lub sektorowe. Treści edukacyjne powinny być również skierowane do pracowników administracji krajowej i lokalnej, szczególnie pracowników odpowiedzialnych za wydawanie pozwoleń, oceny skutków i regulacje dotyczące nowych technologii, co przyczyni się do budowania zdolności administracji krajowych i do zmniejszenia różnic między państwami członkowskimi.

(106)

Aby wesprzeć przejrzystość i możliwość przenoszenia umiejętności oraz mobilność pracowników, akademie będą opracowywać i promować wdrażanie przez organizatorów kształcenia i szkolenia poświadczeń, w tym mikropoświadczeń, obejmujących efekty uczenia się. Poświadczenia opracowane przez akademie mogą być wydawane przez organizatorów kształcenia i szkolenia lub organy przyznające poświadczenia w państwach członkowskich, w których pomyślnie ukończono program kształcenia i szkolenia opracowany przez akademie. Poświadczenia te powinny być wydawane w formacie europejskich poświadczeń w dziedzinie uczenia się i mogą być włączane do Europass oraz, w stosownych przypadkach i gdy jest to wykonalne, do krajowych ram kwalifikacji. Europejska sieć służb zatrudnienia (EURES), która zapewnia informacje, doradztwo oraz rekrutację lub pośrednictwo pracy z korzyścią dla pracowników i pracodawców w całej Unii, może odegrać istotną rolę w ogłaszaniu wolnych stanowisk związanych z technologiami neutralnymi emisyjnie oraz, w stosownych przypadkach, w rozwijaniu europejskich profili zawodowych.

(107)

Platforma powinna pomagać w kierowaniu pracami akademii, dopilnowując, aby ich treści umożliwiały eliminowanie niedoborów wykwalifikowanej siły roboczej stwierdzonych w ocenie Komisji, a także zapewniając ogólny nadzór. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wyznaczony przedstawiciel krajowy mógł działać jako łącznik między odpowiednimi ministerstwami krajowymi a właściwymi organami państw członkowskich, a także krajowymi partnerami społecznymi i przedstawicielami przemysłu. Platforma powinna monitorować postępy poszczególnych akademii, analizować pierwotne przyczyny niedoborów wykwalifikowanej siły roboczej i określać, w jakim stopniu wdrożenie programów szkoleniowych akademii uwzględnia niedobory wykwalifikowanej siły roboczej w przemyśle technologii neutralnych emisyjnie i uzupełnia istniejące możliwości szkoleniowe w zakresie technologii neutralnych emisyjnie w państwach członkowskich. Platforma powinna składać sprawozdania z wdrażania programów nauczania, w tym poprzez sprawozdanie z postępu prac, które ma zostać przedłożone trzy lata po utworzeniu każdej akademii, oraz określać liczbę osób uczących się, które korzystają z programów akademii, w podziale na sektory przemysłu, płeć, wiek oraz poziom wykształcenia i kwalifikacji.

(108)

Wobec braku określonych w prawie Unii szczegółowych przepisów wprowadzających minimalne wymogi w zakresie szkolenia dotyczące dostępu do danego zawodu regulowanego lub jego wykonywania to państwa członkowskie posiadają kompetencje w zakresie decydowania o zasadności i sposobie regulacji zawodu. Przepisy krajowe organizujące dostęp do zawodów regulowanych nie powinny stwarzać nieuzasadnionych i nieproporcjonalnych przeszkód dla korzystania z tych praw podstawowych. Kompetencje w zakresie regulowania dostępu do zawodu należy wykonywać w granicach zasad niedyskryminacji i proporcjonalności zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/958 (47). W swojej ocenie państwa członkowskie powinny uwzględnić wszelkie szkodliwe skutki, jakie regulacje dotyczące zawodów mogą mieć dla dostępności umiejętności w przemyśle technologii neutralnych emisyjnie, i powinny dążyć do jak największego ograniczenia regulacji w tych dziedzinach.

(109)

W przypadku gdy państwa członkowskie stwierdzą, że programy nauczania opracowane przez akademie są równoważne szczególnym kwalifikacjom wymaganym przez przyjmujące państwo członkowskie do celów dostępu do działalności regulowanych wchodzących w zakres zawodu o szczególnym znaczeniu dla przemysłu technologii neutralnych emisyjnie w tym państwie członkowskim, państwa członkowskie powinny – w kontekście dostępu do zawodu regulowanego i w celu ułatwienia mobilności w zawodach przemysłu neutralnego emisyjnie – traktować te poświadczenia jako wystarczający dowód formalnych kwalifikacji, zgodnie z art. 11 dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (48).

(110)

Wkład technologii neutralnych emisyjnie w realizację celów Unii w zakresie dekarbonizacji może urzeczywistnić się dopiero po wdrożeniu tych technologii. Takie wdrożenie do pewnego stopnia może mieć miejsce w prywatnych gospodarstwach domowych, jednak dekarbonizacja prawdopodobnie nastąpi głównie drogą dekarbonizacji procesów przemysłowych. Aby zagwarantować, że w Unii będą realizowane inwestycje na rzecz takiej dekarbonizacji, co jest niezbędne do zapewnienia wysokiej jakości miejsc pracy i dobrobytu w Unii, a także do realizacji unijnych celów w zakresie dekarbonizacji, istotne jest, aby niniejsze rozporządzenie przyczyniało się do poprawy klimatu inwestycyjnego dla przemysłu w Unii.

(111)

Na poziomie Unii należy ustanowić platformę złożoną z państw członkowskich i kierowaną przez Komisję. Platforma może doradzać Komisji i państwom członkowskim i wspierać je w konkretnych kwestiach oraz stanowić organ referencyjny, w ramach którego Komisja i państwa członkowskie koordynują swoje działania i ułatwiają wymianę informacji na temat kwestii związanych z niniejszym rozporządzeniem. Platforma powinna ponadto wykonywać zadania określone w niniejszym rozporządzeniu, w szczególności w odniesieniu do wydawania pozwoleń, w tym dotyczących pojedynczych punktów kontaktowych, strategicznych projektów na rzecz neutralności emisyjnej, koordynacji finansowania, dostępu do rynków, umiejętności, piaskownic regulacyjnych technologii neutralnych emisyjnie, a także w odniesieniu do wspierania Komisji przy ocenie wykonalności i proporcjonalności proponowania środków, jeżeli Komisja stwierdzi, że osiągnięcie ogólnych celów niniejszego rozporządzenia jest mało prawdopodobne. W razie potrzeby w ramach Platformy można tworzyć stałe lub tymczasowe podgrupy i zapraszać osoby trzecie, takie jak eksperci lub przedstawiciele przemysłu technologii neutralnych emisyjnie.

(112)

W stosownych przypadkach i gdy jest to użyteczne, Platforma powinna dążyć do ścisłej współpracy z innymi odpowiednimi inicjatywami, platformami i grupami Komisji, aby poszukiwać synergii, wymieniać wiedzę fachową, informacje i wspierać zaangażowanie zainteresowanych stron, przy jednoczesnym unikaniu powielania i nakładania się działań. Platforma będzie współpracować z istniejącymi sojuszami przemysłowymi Unii, a tym samym wnosić wkład w prace sojuszy poprzez angażowanie państw członkowskich. Kluczowymi sojuszami na rzecz współpracy z Platformą są: europejski sojusz na rzecz baterii, europejski sojusz na rzecz przemysłu fotowoltaicznego, europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, sojusz na rzecz lotnictwa bezemisyjnego, sojusz przemysłowy na rzecz procesorów i technologii półprzewodnikowych oraz sojusz przemysłowy na rzecz łańcucha wartości paliw odnawialnych i niskoemisyjnych. Sektory, które obecnie nie są reprezentowane w sojuszach przemysłowych, korzystają w równym stopniu z ustrukturyzowanych ram zapewnianych przez Platformę. Jeżeli chodzi o partnerstwa strategiczne na rzecz technologii neutralnych emisyjnie, w stosownych przypadkach przewiduje się ścisłą współpracę z Europejską Radą ds. Surowców Krytycznych.

(113)

Zmniejszenie obciążeń regulacyjnych i administracyjnych oraz wprowadzenie odpowiednich ram regulacyjnych jest szczególnie ważne dla przemysłu, gdyż umożliwi mu skuteczne dostosowanie się do transformacji klimatycznej i energetycznej. Dlatego Unia powinna dążyć do osiągnięcia do 2030 r. znacznego zmniejszenia ogólnych obciążeń regulacyjnych dla przemysłu, w szczególności obciążeń związanych z wprowadzaniem nowych produktów na rynek wewnętrzny. Wysiłki te powinny być podejmowane w szczególności w ramach lepszego stanowienia prawa i bez uszczerbku dla unijnych norm środowiskowych i norm pracy. Komisja powinna informować platformę Europy neutralnej emisyjnie o sytuacji dotyczącej obciążeń regulacyjnych i administracyjnych dla przemysłu technologii neutralnych emisyjnie w Unii, opierając się na sprawozdaniu Komisji z dnia 24 października 2023 r. z postępów w dziedzinie konkurencyjności w zakresie czystych technologii energetycznych i corocznym badaniu obciążenia, przygotowywanych przez Komisję Europejską. Aby ułatwić instytucjom Unii prace nad minimalizowaniem obciążeń regulacyjnych dla przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, w niniejszym rozporządzeniu ustanawia się naukową grupę doradczą ds. obciążenia regulacyjnego związanego z neutralnością emisyjną (zwaną dalej „naukową grupą doradczą”). Naukowa grupa doradcza powinna przygotowywać opinie naukowe na temat wpływu obciążenia regulacyjnego w Unii na przemysł technologii neutralnych emisyjnie, stosując metodologię naukową i w stosownych przypadkach uwzględniając zestaw instrumentów służących lepszemu stanowieniu prawa, aby ocenić wpływ tego obciążenia. Prace naukowej grupy doradczej pozostają bez uszczerbku dla uprawnień instytucji Unii.

(114)

Rozporządzenie (UE) 2018/1999 przewiduje, że państwa członkowskie miały przedłożyć zaktualizowane projekty krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu na lata 2021–2030. Jak podkreślono we wskazówkach Komisji dla państw członkowskich dotyczących tych aktualizacji, zaktualizowane plany powinny opisywać cele i polityki państw członkowskich ułatwiające zwiększanie na ich terytorium skali projektów produkcji dostępnych na rynku, energooszczędnych i niskoemisyjnych technologii, urządzeń i kluczowych komponentów. Plany te powinny również opisywać cele i polityki państw członkowskich, które mają pomóc w zwiększeniu tej skali poprzez działania na rzecz dywersyfikacji w państwach trzecich oraz które mają umożliwić przemysłowi w państwach członkowskich wychwytywanie, transport i trwałe składowanie emisji CO2 w geologicznych składowiskach. Plany te powinny stanowić podstawę do określenia zapotrzebowania na technologie neutralne emisyjnie. Uwzględniając niniejsze rozporządzenie podczas przygotowywania krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu, państwa członkowskie powinny mieć na uwadze zarówno ogólną konkurencyjność, jak i badania i innowacje w przemyśle technologii neutralnych emisyjnie w dłuższej perspektywie.

(115)

W ramach Planu przemysłowego Zielonego Ładu Komisja ogłosiła zamiar zawarcia partnerstw przemysłowych na rzecz neutralności emisyjnej obejmujących technologie neutralne emisyjnie, przyspieszając dążenia do połączenia sił z partnerami zaangażowanymi w realizację porozumienia paryskiego. Współpraca w ramach takich partnerstw może sprzyjać przyjmowaniu technologii neutralnych emisyjnie na całym świecie i wspierać wzajemnie wzmacniające się partnerstwa między Unią a państwami trzecimi, obejmujące zrównoważone inwestycje i pomoc techniczną. Partnerstwa przemysłowe na rzecz neutralności emisyjnej powinny przynosić wzajemne korzyści Unii i jej partnerom oraz przyczyniać się do osiągnięcia globalnych celów klimatycznych. Partnerstwa te mogą również przyczyniać się do dywersyfikacji i odporności unijnych dostaw technologii neutralnych emisyjnie i ich komponentów, usprawnić wymianę informacji między Unią i jej partnerami na temat rozwoju takich technologii oraz wspierać unijny przemysł technologii neutralnych emisyjnie w dostępie do światowego rynku czystej energii, a jednocześnie wspierać nowo powstające gałęzie przemysłu w dziedzinie czystych technologii energetycznych w państwach trzecich o wyraźnej przewadze komparatywnej. Komisja i państwa członkowskie mogą koordynować partnerstwa przemysłowe na rzecz neutralności emisyjnej w ramach Platformy, omawiając istniejące odpowiednie partnerstwa i procesy, takie jak zielone partnerstwa, dialogi w dziedzinie energii i inne formy istniejących dwustronnych ustaleń umownych, a także potencjalne synergie z odpowiednimi umowami dwustronnymi państw członkowskich z państwami trzecimi.

(116)

Unia powinna dążyć do dywersyfikacji i stymulowania handlu międzynarodowego i inwestycji w technologie neutralne emisyjnie, tworząc wzajemnie wzmacniające się partnerstwa, a zarazem propagując na całym świecie wysokie standardy społeczne, normy pracy i normy środowiskowe. Powinno to odbywać się w ścisłej współpracy i w partnerstwie z państwami o zbieżnych poglądach na podstawie istniejących umów lub nowych porozumień strategicznych. Podobnie, w ścisłej współpracy z krajami partnerskimi i w otwarty oraz wyważony sposób, a także w oparciu o wzajemność i wspólne interesy, należy zacieśniać współpracę międzynarodową w zakresie badań i innowacji w celu opracowywania i wdrażania technologii neutralnych emisyjnie.

(117)

W celu zidentyfikowania i ograniczenia potencjalnego ryzyka dotyczącego dostaw w odniesieniu do technologii neutralnych emisyjnie należy umożliwić monitorowanie na bieżąco wskaźników dotyczących tendencji rynkowych, zdolności produkcji, innowacji, zatrudnienia i umiejętności, terminów wydawania pozwoleń w odniesieniu do technologii neutralnych emisyjnie oraz mocy zatłaczania CO2. Obecnie nie ma jednak wystarczających danych wysokiej jakości, aby monitorować te wskaźniki. Ponieważ zadania przewidziane w niniejszym rozporządzeniu zależą od dostępności danych wysokiej jakości, konieczne jest, aby Komisja w ramach monitorowania priorytetowo traktowała technologie neutralne emisyjnie ze względu na ich znaczenie w Unii, a jednocześnie pracowała nad poprawą dostępności takich danych. Komisja będzie również ściśle współpracować z Eurostatem, organem statystycznym Unii, w celu opracowania wspólnych kodów dla technologii neutralnych emisyjnie niezbędnych do prowadzenia sprawozdawczości i statystyk długoterminowych i wysokiej jakości.

(118)

Jeżeli na mocy niniejszego rozporządzenia przekazuje się Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE, szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. (49) W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(119)

W zakresie, w jakim którykolwiek ze środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu stanowi pomoc państwa, przepisy dotyczące takich środków pozostają bez uszczerbku dla stosowania art. 107 i 108 TFUE.

(120)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działań możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,