Ukrania
Nagsasabtan: 49°N 32°E / 49°N 32°E
Ukrania Україна | |
|---|---|
 Wagayway
 Eskudo
| |
| Nailian a kanta: Ще не вмерла України (Ukraniano)[1] Shche ne vmerla Ukrayiny (Ilokano: Ti gloria ti Ukrania ket saan a Nakanibusanan) | |
.svg)
| |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Kyiv 50°27′N 30°30′E / 50.450°N 30.500°E |
| Opisial a sasao | Ukraniano |
| Mabigbig a rehional a sasao | Ruso, Krimea Tatar |
| Grupgrupo ti etniko (2001) | 77.8% Ukraniano, 17.3% Ruso, 4.9% dadduma pay ken saan a nainaganan |
| Nagan dagiti umili | Ukraniano |
| Gobierno | Unitario semi-presidensial a republika |
| Volodymyr Zelensky (Володимир Зеленський) | |
| Denys Shmyhal (Денис Шмигаль) | |
| Ruslan Stefanchuk (Руслан Стефанчук) | |
| Lehislatura | Verkhovna Rada |
| Pannakabangon | |
| 882 | |
| 1199 | |
| 1649 | |
| Nobiembre 7, 1917 | |
| Nobiembre 1, 1918 | |
| Disiembre 30, 1922 | |
| Hunio 30, 1941 | |
| Agosto 24, 19911 | |
| Kalawa | |
• Dagup | 603,628 km2 (233,062 sq mi) (Maika-46) |
• Danum (%) | 7% |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2016 | 42,541,633[2] (Maika-32) |
• Senso idi 2001 | 48,457,102 |
• Densidad | 77/km2 (199.4/sq mi) (Maika-115) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $320.221 billion[3] |
• Tunggal maysa a tao | $7,077[3] |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $157.659 bilion[3] |
• Tunggal maysa a tao | $3,484[3] |
| Gini (2010) | 25.6[4] ababa |
| HDI (2013) |  0.734[5]nangato · Maika-83 |
| Kuarta | Hryvnia (UAH) |
| Sona ti oras | UTC+2[6] (Oras ti Akindaya nga Europa) |
• Kalgaw (DST) | UTC+3 (Kalgaw nga Oras ti Daya nga Europa) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | 380 |
| TLD ti internet | .ua, .укр |
1 Ti maysa a panakawayawaya a reperendum ket naaramid idi Disiembre 1, kalpasan a ti panakawayawayas ti Ukrania napasingkedan idiDisiembre 26. Ti agdama a batay-linteg ket naampon idi Hunio 28, 1996. | |
Ti Ukrania (/juːˈkreɪn/ (
dengngen); Ukraniano: Україна, panakaisurat: Ukrayina, [ukrɑˈjinɑ]; Ruso: Украи́на; Krimeo Tartaro: Ukraina) ket maysa a pagilian idiay Daya nga Europa. Ti Ukrania ket nabeddengan ti Pederasion ti Rusia iti daya ken amianan a daya, ti Bielorusia iti amianan a laud, ti Polonia, Eslobakia ken Hungaria iti laud, ti Rumania ken Moldoba iti abagatan a laud, ken ti Baybay Nangisit ken Baybay Azov iti abagatan ken abagatan a daya. Addaan ti kalawa daytoy iti 603,628 km², daytoy ti maikadua a kadakkelan nga agnaynayon a pagilian ti kontinente iti Europa, kalpasan ti Ruso a Pederasion.[7][8][9]
Segun ti nadayeg ken nasayaat a napatalgedan a teoria, ti mediebal nga estado ti Kievan Rus ket binangon idi babaen dagidi Varego idi maika-9 a siglo a kas ti immuna a naipakasaritaan a nairehistro nga estado ti Daya nga Eslabo. Daytoy ket rimsua a kas maysa a nabileg a pagilian iti Tengnga a Panpanawen ngem nawarwara idi maika-12 a siglo. Babaen ti tengnga ti maika-14 a siglo, dagiti teritorio ti Ukrania ket tinurturayan babaen dagiti tallo nga akin-ruar a bileg ti Nabalitokan a Horda, ti Nalatak a Dukado ti Lituania, ken ti Pagarian ti Polonia.[10] Kalpasan ti Nalatak nga Akin-amianan a Gubat (1700–1721), ti Ukrania ket nabingbingay idi kadagiti nadumaduma a rehional a bileg . Idi maika-19 a siglo, ti kadakkelan a paset ti Ukrania ket naitiptipon iti Ruso nga Imperio, ken dagiti nabatbati ket babaen ti pnnakatengngel ti Austria-Hungaria.
Ti nagulo a paset ti panawen simarsaruno dagiti adu a pannakigubatan, nga adda dagiti adu a nabigbigan a sangalubongan a panagpadas ti panaggun-od iti wayawaya manipud idi 1917 aginggana idi 1921, ken kalpasan ti Sangalubongan a Gubat I ken ti Sibil a Gubat ti Rusia. Ti Ukrania ket bimmangon manipud ti bukodna a sibil a gubat, ken idi Disiembre 30, ti 1922 a Sosialista a Republika ti Sobiet a Ukrania ket nagbalin a maysa kadagiti nakapundaran dagiti republika ti Kappon ti Sobiet. Dagiti teritorio ti SSR a Ukrania Ukrainian ket naipadakkel iti laud idi las-ud ti sibil a gubat iti kabiitan a kasakbayan ti ken kalpasan ti Sangalubongan a Gubat II. Idi 1954 daytoy ket nagpadakkel iti abagatan iti panangisubli iti Crimea. Idi 1945, ti SSR a Ukrania ket nagbalin a maysa kadagiti kameng a nagpundar ti Nagkaykaysa a Pagpagilian.[11]
Ti Ukrania ket nagbalin manen a nawaya idi natunaw tu Kappon ti Sobiet idi 1991. Daytoy a panakatunaw ket nangrugian ti maysa a panagdaliasat iti panagtagtagilako nga ekonomia, a ti Ukrania ket nagsagsagaba ti resesion iti walo a tawen.[12] Manipud idi, nupay kasta, ti ekonomia ket nakapadpadas ti nasayaat a pannakaipangato ti GDP. Ti Ukraine ket nairaman iti maysa a sangalubongan a didigra ti ekonomia idi 2008 ken bimmatok ti ekonomia. Ti GDP ket natnag iti 20% manipu didi primabera ti 2008 aginggana idi primaber ti 2009, ken naitimbeng idi dagiti analista ket nangipadpadada ti kakaro ti panagbaba kadagiti kamadian nga ekonomiko a depresion idi las-ud ti nasapa a tawtawen ti 1990.[13] Ti pagilian ket nagtultuloy a nagruna iti sangalubongan a pagtagtagilakuan ken , manipud idi 2011, daytoy ti maikatlo a kadakkelan nga agipatpatulod ti bukbukel iti lubong.[14]
Ti Ukrania ket maysa a unitario nga estado a buklen dagiti 24 nga oblast (probinsia), maysa nga autonomo a republika (Crimea), ken dagiti dua a siudad nga addaan ti naipangpangruna a kasasaad: ti Kyiv, ti kapitoliona ken kadakkelan a siudad, ken ti Sevastopol, a mangibalbalay ti Ruso a Plota ti Baybay Nangisit babaen ti maysa a tulagan ti panagupa. Ti Ukrania ket maysa a republika babaen ti maysa a semi-presidensial a sistema nga adda ti naisinsina legislatibo, ti ehekutibo, ken ukoman a sangsanga. Manipud idi ti pannkatunaw ti Kappon ti Sobiet, ti Ukrania ket agtultuloy nga agtartaripatu ti makadua a kadakkelan a milisia idiay Europa, kalpasan ti Rusia. Ti pagilian ket balay dagiti 46 a riwriw a tattao, 77.8 a porsiento kadagitoy ket etniko a Ukraniano, nga adda dagiti adu a minoridad kadagiti Ruso (17%), Belaruso ken dagiti Rumano. Ti Ukraniano ket isu ti opisial a pagsasao ti Ukrania. Ti Ruso ket nawatiwat pay a naisasao. Ti kaaduan a relihion iti pagilian ket ti Kristiano ti Daya nga Otodokso, nga adda ti napigsa nga impluensia iti Ukraniano nga arkitektura, literatura ken musika.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Linteg iti Ukrania. Naestaduan a Kanta iti Ukrania" (iti Ukraniano). Verkhovna Rada iti Ukrania. 2003-03-06.
- ^ "Population Ukrania". State Statistics Service of Ukraine. 2016. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-08-08. Naala idi 2017-07-12.
{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: bot: di ammo ti kasasaad ti kasisigud nga URL (silpo) - ^ a b c d "Ukrania". Internasional a Pundo Ti Paguartaan. 2010.
- ^ "Gini index". World Bank. Naala idi 26 Marso 2013.
- ^ "2014 Human Development Report" (PDF). 14 Marso 2013. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
- ^ "Рішення Ради: Україна 30 жовтня перейде на зимовий час » Події » Україна » Кореспондент". Ua.korrespondent.net. Naala idi 2011-10-31.
- ^ Sangalubongan a Klinikal a Pannakapadas babaen ni Richard Chin, Elsevier, 2011, ISBN:0123815371 (panid 345)
- ^ Masakbayan iti Google Earth babaen Chandler Evans, BookSurge Publishing, 2008, ISBN:1419689037 (panid 174)
- ^ "Basic facts about Ukraine". Ukraniano a konsul idiay NY. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-26. Naala idi 10 Nobiembre 2010.
- ^ "Ukrania :: Pakasaritaan – Britannica Online Encyclopedia". Britannica.com. Naala idi Oktubre 31, 2011.
- ^ "Dagiti Tignay ti Estado a Kamkameng – Ukrania". Nagkaykaysa a Pagpagilian. Naala idi Enero 17, 2011.
- ^ "Dagiti Makroekonomiko a Panagipakpakita". Nailian a Banko ti Ukrania. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-10-21. Naala idi Disiembre 16, 2007.
- ^ Inozmi, "Ukraine – makroekonomiko nga ekonomiko a kasasaad – Hunio 2009" online
- ^ "Ti Ukrania ket nagbalin a ti maikatlo a kadakkelan nga agipatpatulod ti bukbukel iti lubong idi 2011 – ministro". Blackseagrain.net. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-21. Naala idi 2012-08-25.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Ukrania iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Ukrania manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)- Ukrania iti Curlie (iti Ingles)
Wikimedia Atlas iti Ukrania
Heograpiko a datos a mainaig iti Ukrania iti OpenStreetMap
| Dagiti naturay nga estado |
|  | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dagiti estado nga addaan iti limitado a pannakabigbig | |||||||||
| Agkamkammatalek ken dagiti sabsabali pay a teritorio |
| ||||||||
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dagiti patakder ti panagsukisok ti arte | |
| Dadduma | |
- Panagtaripato ti CS1: bot: di ammo ti kasasaad ti kasisigud nga URL
- Ukrania
- Dagiti pagilian ti Baybay Nangisit
- Akindaya nga Europa
- Dagiti pagilian idiay Europa
- Dagiti estado a kameng ti Nagkaykaysa a Pagpagilian
- Dagiti Eslabo a pagilian ken teritorio
- Dagiti estado ken teritorio a nabangon idi 1991
- Dagiti pagilian ken teritorio nga agsasao ti Ukraniano