უჯრედის ბირთვი
ბირთვი — ეუკარიოტული უჯრედის ძირითადი კომპონენტი. გამონაკლისი მხოლოდ მცენარეთა საცრისებრი მილების უჯრედები და ძუძუმწოვარი ცხოველების სისხლის ზრდასრული წითელი უჯრედები ანუ ერითროციტებია.
დახასიათება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]უჯრედების უმეტესობას ერთი ბირთვი აქვს. არსებობს ორ და მრავალბირთვიანი უჯრედებიც. მაგალითად, ორი ბირთვი აქვს ერთუჯრედიან ცხოველ - ქალამანას და ღვიძლის ზოგ უჯრედს, მრავალბირთვიანი ზოგიერთი კუნთოვანი უჯრედი. სხვადასხვა ტიპის უჯრედთა ბირთვი, ძირითადად, მრგვალი ან ოვალურია, თუმცა, არსებობს უჯრედები უჩვეულო ფორმის ბირთვით - სისხლის თეთრი უჯრედები ანუ ლეიკოციტები.
ბირთვის ძირითადი კომპონენტებია:
- ბირთვის გარსი
- ბირთვის წვენი
- ქრომატინი
- ბირთვაკი
ბირთვის გარსი ორი მემბრანისგან შედგება, თითოეულ მათგანს პლაზმური მემბრანის მსგავსი აგებულება აქვს. ბირთვის გარსის მემბრანებს შორის არსებული ვიწრო სივრცე ნახევართხევადი ნივთიერებით არის ამოვსებული. ბირთვის გარსის გარე მემბრანა უშუალოდ ენდოპლაზმური ბადის მემბრანებთანაა დაკავშირებული და მის ზედაპირზეც რიბოსომებია განლაგებული. ბირთვის გარსს მრავალრიცხვოვანი ნასვრეტები, ანუ ბირთვის ფორები აქვს. მათი მეშვეობით ხდება სხვადასხვა ნივთიერების ციტოპლაზმიდან ბირთვში გადასვა და პირიქით.
ბირთვის შიგთავსი ამოვსებულია წვენით. მასში არის ქრომატინი და ერთი ან რამდენიმე ბირთვაკი. ბირთვის წვენის ძირითადი ნაწილი წყალია, რომელშიც მრავალი ქიმიური ნივთიერებაა გახსნილი.
ქრომატინი ბირთვის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია. სიტყვასიტყვით ქრომატინი ქართულად შეღებილ მასალას ნიშნავს და მიუთითებს იმაზე, რომ სინათლის მიკროსკოპში გამოსაკვლევად უჯრედების დამუშავების დროს ქრომატინი ადვილად იღებება მკვეთრ ფერებად. ქრომატინი შედგება ერთმანეთში გადახლართული უწვრილესი ძაფებისაგან. ყოველი ძაფის დიამეტრი 14 ნმ-ია, სიგრძე კი ერთ მილიმეტრზე მეტიც შეიძლება იყოს. სინჯათლის მიკროსკოპში ქრომატინი, ძირითადად, წვრილი მარცვლების სახით ჩანს.
ქრომატინი შედგება დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავას (დნმ) გრძელი მოლეკულისა და მასთან დაკავშირებული ცილების მოლეკულებისაგან.
წყარო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Goldman, Robert D.; Gruenbaum, Y; Moir, RD; Shumaker, DK; Spann, TP (2002). „Nuclear lamins: building blocks of nuclear architecture“. Genes & Dev. 16 (16): 533–547. doi:10.1101/gad.960502. PMID 11877373.
- A review article about nuclear lamins, explaining their structure and various roles
- Görlich, Dirk; Kutay, U (1999). „Transport between the cell nucleus and the cytoplasm“. Ann. Rev. Cell Dev. Biol. 15 (15): 607–660. doi:10.1146/annurev.cellbio.15.1.607. PMID 10611974.
- A review article about nuclear transport, explains the principles of the mechanism, and the various transport pathways
- Lamond, Angus I.; Earnshaw, WC (1998-04-24). „Structure and Function in the Nucleus“. Science. 280 (5363): 547–553. doi:10.1126/science.280.5363.547. PMID 9554838.
- A review article about the nucleus, explaining the structure of chromosomes within the organelle, and describing the nucleolus and other subnuclear bodies
- Pennisi E. (2004). „Evolutionary biology. The birth of the nucleus“. Science. 305 (5685): 766–768. doi:10.1126/science.305.5685.766. PMID 15297641.
- A review article about the evolution of the nucleus, explaining a number of different theories
- Pollard, Thomas D.; William C. Earnshaw (2004). Cell Biology. Philadelphia: Saunders. ISBN 0-7216-3360-9.
- A university level textbook focusing on cell biology. Contains information on nucleus structure and function, including nuclear transport, and subnuclear domains
