Чернигов

Қала
Чернигов
укр. Чернігів
Ту Логотипі
Әкімшілігі
Ел	УкраинаУкраина
Статусы	облыс орталығы
Облысы	Чернигов
Ауданы	Чернигов
Қауымы	Чернигов
Ішкі бөлінісі	2 аудан
Тарихы мен географиясы
Координаттары	51°30′ с. е. 31°18′ ш. б.51.500° с. е. 31.300° ш. б. / 51.500; 31.300
Алғашқы дерек	907 жыл
Қала статусы	X ғасыр
Жер аумағы	79 км²
Орташа биіктігі	124 м
Тұрғындары
Тұрғыны	294 522 адам (2025)
Ұлттық құрамы	украиндар, орыстар, беларустар және еврейлер
Конфессиялар	православие, католицизм, протестантизм және иудаизм
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+380 462(2)
Пошта индексі	14000
Автомобиль коды	CB, IВ / 25
chernigiv-rada.gov.ua  (укр.)
Чернигов
Чернигов шекарасы

Чернигов (укр. Чернігів) — Украинаның солтүстігіндегі қала, Чернигов облысының және Чернигов ауданының әкімшілік орталығы. Чернигов агломерациясының орталығы.

Географиялық орналасуы

Чернигов – Ресей мен Беларусьпен шектеседі, Десна өзенінің сол жақ жағалауында орналасқан. Бұл Киев Русі кезінде болған ең көне қалалардың бірі. Чернигов тұрғындарының саны 296 000 адамды құрайды. Киевтен солтүстік-шығысқа қарай 150 км қашықтықта.

Тарихы

Бұл қала туралы алғашқы дерек 907 жылдан басталады, бұл қаланың көне екендігін растайды. Чернигов туралы әйгілі «Өткен жылдар хикаясы» шығармасында айтылған. Көптеген археологтар мұнда көне тұрмыстық заттарды немесе уақыт кезеңін көрсететін басқа белгілерді тапты. Осылайша, алғашқы адамдар Чернигов аумағында біздің дәуірімізге дейінгі 4 ғасырда өмір сүргені анықталды. Ғалымдар ерте заманда Чернигов аумағында кем дегенде 4 елді мекен болғанын, кейінірек олар Чернигов княздігіне біріктірілгенін айтады.

Х ғасырда Чернигов Солтүстік жерлердің орталығына айналды. Х ғасырдан XII ғасырға дейін Чернигов экономикалық және мәдени даму бойынша Киевтен кейінгі екінші орынды иеленді. 1024 жылы қаланы сыйлық ретінде алған Дана Ярославтың ағасы Мстислав басқара бастайды. 1036 жылы Мстислав қайтыс болғаннан кейін таққа князь Ярослав отырды. 20 жылдан кейін ескі орыс жерлері Ярославтың ұлдары арасында бөлінді. Содан кейін жер қолдан қолға өте бастады, алдымен Владимир Мономах, содан кейін Давид Святославич биледі.

Моңғол-татар шапқыншылығы да Черниговты да айналып өтпеді. Осыдан кейін қала толығымен қирады. Азат етілгеннен кейін Чернигов Брянск княздігінің құрамында болды. Кейінірек Литва мен орыс княздіктері Чернигов жерлері үшін күрес жүргізді. Чернигов бірнеше қарулы шабуылдарға ұшырағаннан кейін мемлекет черниговтың қорғанысын күшейтті. XVI ғасырда Черниговқа Литва жағынан көп шабуыл жасалды. 1618 жылы Чернигов поляк-литва Достастығына кірді. 1784 жылы Чернигов Чернигов вице-корольдігінің орталығына, ал кейінірек 1801 жылы губерния орталығына айналды. XVII – XX ғасырларда Чернигов халқы соғыс қимылдарына белсенді қатысты, Солтүстік соғыста Петр I жағында шықты.

1861 жылы крепостнойлық құқықтың жойылуымен бірге Чернигов халқы күрт өсті. 1895 жылы Черниговта электр жарығы орнатылды, оған дейін бәрі газ шамдары мен шамдармен жарықтандырылды.

Украина тәуелсіздігін жариялағаннан кейін қала Чернигов облысының әкімшілік орталығы болып қала берді. Бүгінде бұл Украинаның ең әдемі қалаларының бірі.

Климаты

Черниговтағы маусым, мамыр, қыркүйек айларында ауа-райы +17,5°C...+24,0°C. Осы кезеңде қалада ең аз жауын-шашын түседі, шамамен айына 1 күн жауын-шашын мөлшері 25,3-тен 59,2 мм-ге дейін. Ашық күндердің саны 18-ден 21 күнге дейін.

Черниговта және Украинада ең жылы ауа-райы маусым, шілде, тамыз айларында 26,8°C-қа дейін жетеді. Қоршаған ортаның ең төменгі температурасы қаңтар, ақпан және желтоқсан айларында байқалады, -7,5°С дейін. Түндер -10,8°C пен 15,5°C аралығында.

Ең жауын-шашынды кезеңдер тамыз, мамыр, шілде, қолайсыз ауа райы 7 күнге созылады, 65,5 мм-ге дейін жауын-шашын түседі. Наурыз, қыркүйек, қазан айларында орта есеппен 0 күн ғана жауады, жауын-шашынның айлық мөлшері 18,1 мм.

Халқы

2025 жылдың 1 ақпанындағы жағдай бойынша Чернигов тұрғындарының саны 294 522 адамды құрады.

Чернигов қаласындағы халық саны 2011 жылдан 2022 жылға дейін

2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
296896	296723	296089	295670	294727	294095	291641	289399	288268	286899	285234	282747

Экономика

Бүгінгі Чернигов қаласының негізгі салалары жеңіл, химия және тамақ өнеркәсібі болып табылады, ал автомобиль құрастыру белсенді дамып келеді. Кеңестік жоспарлы экономикалық жүйе ыдырағаннан кейін қаланың көптеген кәсіпорындары терең дағдарыстан шыға алмай қалды. Ең көп зардап шеккен Чернигов әуежайы көптеген жылдар бойы жұмыс істемейді. Бұл ретте ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуге маманданған шағын кәсіпорындар тұрақты дамып келеді. Қала тұрғындарының едәуір бөлігі ұсақ сауда арқылы күн көреді.

Мәдениеті

Театрлар

Чернигов облыстық музыкалық-драма театры — Театр 1926 жылы Елизаветградтағы (қазіргі Кропивницкий) Красная Звезда машина жасау зауытында кәсіпқой актерлерді тарта отырып, жұмысшылар драма үйірмесін қайта құру арқылы құрылды. 2001 жылы театрға академиялық мәртебе берілді.

Чернигов облыстық филармониясы

Чернигов облыстық филармониясы — Чернигов облыстық филармониясы 1944 жылғы 22 мамырдағы № 1 облыстық өнер бөлімінің бұйрығымен құрылды. Алғашқы күні бұрынғы Елецкий монастырының аумағында орналасып, 1964 жылы 612 орындық залы бар тұрақты үй-жайларды алды (бұрынғы Николаев епархиясының үйі).

Чернигов жастар театры — 1985 жылы 1 мамырда құрылған. Мұнда классикалық шығармалар мен заманауи авторлардың шығармалары қойылады. Театр ғимаратында мұражай бар. Топ жиі гастрольдік сапарға шығып, әртүрлі еуропалық фестивальдерге қатысады.

А.П.Довженко атындағы Чернигов облыстық балалар қуыршақ театры — Театр ғимараты 1976 жылы салынған, көрермендер залы 140 орындық. 1985 жылы театр жанынан «Жастар сахнасы» театр студиясы ұйымдастырылды, 1988 жылы оның негізінде Чернигов атындағы балалар мен жасөспірімдер театры құрылып, 1996 жылы облыстық жасөспірімдер театры болып өзгертілді.

Мұражайлар

Чернигов облыстық тарихи мұражайы — 1902 жылы ашылған. Мұражай В.В.Тарновскийдің есімімен аталады. Мұнда екі көрме залы бар: революцияға дейінгі және кеңестік кезең. Археологиялық қазбалар кезінде табылған заттар: қыш ыдыстар, егіншілік құралдары, қолөнер құралдары, сүйек бұйымдары, фарфор, қару-жарақ, маталар, көне қолжазба кітаптар, тарихи гетман әмбебаптары (жарғылары), иконалар, Қазан төңкерісі мен Ұлы Отан соғысы кезіндегі құжаттар жинақталған.

Өнер мұражайы

Чернигов өнер мұражайы — мұнда 4 мыңға жуық картиналар, Чернигов суретшілерінің көптеген картиналары, казактардың портреттері, Т.Г.Шевченко шығармаларының (картиналарының) үлкен жинағы. Сондай-ақ Батыс Еуропа өнері және кеңес өнері бөлімі бар. Суреттерден басқа Украина, Беларусь, Литва, Ресейден келген балалар ойыншықтарының бірегей топтамасы бар.

М.Коцюбинский мұражай-қорығы — көрнекті украин жазушысы Михайло Коцюбинскийдің бұрынғы жеке үйінде орналасқан. Жазушы өмірінің соңғы 15 жылын осы үйде өткізген. Үйде жазушының көзі тірісінде болған үй жиһаздары мен жабдықтары сақталған.

Әскери тарих мұражайы — мұнда екі бөлім бар: «Чернигов облысының әскери тарихы» және «Бұрынғы бірінші гвардиялық армияның жауынгерлік жолы». Мұражай ауласында әскери техникалардың шағын көрмесі де бар.

Украина Ішкі істер министрлігінің мұражайы — Чернигов облысы бойынша Ішкі істер департаментінің ғимаратында орналасқан. Мұнда Чернигов полициясының тарихы көрсетілген.

«Ежелгі Чернигов» ұлттық тарихи-сәулет қорығы — ашық аспан астындағы мұражай кешені. Қорық құрамына ең әйгілі Чернигов сәулет ескерткіштері кіреді.

Көрікті жерлері

Чернигов - ежелгі қала, оның қуатты мәдени және тарихи мұрасы Вал және Болдын Горы саябақтарында жинақталған. Вал, сондай-ақ Чернигов Детинец ретінде белгілі, VII ғасырда бекініс қонысы ретінде пайда болды және көптеген ғасырлар бойы қаланың ең маңызды орталығы болды. Бүгін Валда әртүрлі дәуірлердің храмдары мен ғимараттарын көруге болады, әсіресе - XVIII ғасырда құйылған 12 шойын бастион зеңбіректері.

Борисоглеб соборы

Бекіністің шетіндегі тағы бір маңызды ғимарат - XVIII ғасырдың басынан бері жұмыс істеген Украинаның сол жағалауындағы бірінші жоғары оқу орны - Коллегиум. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде ғимарат қирап, 1954-1959 жылдары толығымен қалпына келтірілді.
Болдино Горы саябағында христиандық дәуірге дейінгі қорғандар табылған, ежелгі шіркеу, шағын зират және жерасты шіркеулері бар үңгірлер, монахтардың бөлмелері т.б.бар.

Мазепа үйі — ол XVII ғасырда салынған таңғажайып сәулеттегі ақ ғимарат, полк канцлериясының үйі деп те аталады. Қызыл алаңның жанында, драма театрының артында, Пятницкая көшесінің басында Пятницкая шіркеуі (Гетман көшесі, 3) орналасқан.

Қалада XIX — XX ғасырдың басындағы ғимараттар сақталған, олардың кейбіреулері сәулет ескерткіштері болып табылады. Шоссейная көшесінде (қазіргі Бейбітшілік даңғылы) 1912 жылы Николаев епархиялық бауырластық үйі салынды, онда қазір облыстық филармония орналасқан. Ғимарат Неорус стилінде.
Қалада Неоготикалық стильде салынған 3 ғимарат бар. Григорий Глебовтың Рыцарлық кешені, Василий Тарновскийдің үйі және өрт сөндіру қоғамының үйі.

Білім беру ісі

Черниговта мектепке дейінгі, мектептік, мектептен тыс және жоғары білім беретін оқу орындарының әртараптандырылған жүйесі бар.

Университеттер

Ұлттық технологиялық университеті

• Чернигов ұлттық технологиялық университеті,
• Т.Г.Шевченко атындағы Чернигов ұлттық педагогикалық университеті,
• Чернигов атындағы жоғары әскери авиациялық ұшқыштар училищесі,
• Чернигов мемлекеттік экономика және басқару институты,
• Еуропа университетінің Чернигов филиалы,
• Чернигов мемлекеттік құқық, әлеуметтік технологиялар және еңбек институты (Технологиялық университетке қарасты),
• Чернигов ақпарат, бизнес және құқық институты,
• Черниговтағы Киев Славян университеті.

Спорт

Бүкіл украиналық футбол жарыстарында қала екі командамен ұсынылған: «Десна» Украина ФК Премьер-Лигасында (үй стадионы – Юрий Гагарин атындағы стадион) және «Чернигов» ФК екінші лигада (үй стадионы – Чернигов Арена) ойнайды.

Қалада үш кәсіби волейбол клубы бар: ерлер арасында «Буревестник-ШВСМ» және «Педагог-ШВСМ», әйелдер арасында Педагог-ШВСМ.

2009 жылы Чернигов баскетбол клубы құрылды.

Галерея

• 
  Пятницка шіркеуі
• 
  Чернигов әкімшілік ғимараты
• 
  Троица монастыры
• 
  Десна қонақ үйі
• 
  Темір жол вокзалы
• 
  Михаила и Феодор шіркеуі
• 
  Елец монастыры