Џуаншки јазик

Џуаншки
	Vahcuengh
Застапен во	Кина
Говорници	16 милиони (2007)
Јазично семејство	крадајско тајско џуаншки; ;
Стандардни облици	литературен џуаншки
Писмо	саундип
Јазични кодови
ISO 639-1	za
ISO 639-2	zha
ISO 639-3	zha — опсежен код; Поединечни кодови:; zch — среднохунгшуејски; zhd — дајски (венма); zeh — источнохунгшуејски; zgb — гуејбејски; zgn — гуејбјенски; zln — лиеншански; zlj — лиуџаншки; zlq — лиученски; zgm — мински; zhn — нуншки (јенгуаншки); zqe — чубејски; zyg — јаншки (деџиншки); zyb — јунгбејски; zyn — јунгнански; zyj — јоуџаншки; zzj — џуоџаншки

Џуаншки јазици (самонар. Vahcuengh, саундип: 话壮; кинески: 壮语, пинјин: Zhuàngyǔ) — група тајски јазици на кои говорат Џуанците. Групата не е јазичаричка, туку етничка. Се говори претежно во автономниот регион Гуангсји, НР Кина, каде литературниот џуаншки е службен јазик. Бујејскиот јазик во соседната покраина Гуејџоу исто така е стандардизиран. Покрај тоа, во покраината Јинан живеат уште милион говорници.^[2]

Шеснаесетте џуаншки јазици заведени во ISO 639-3 не се заеморазблирливи, а дури некои од нив се сочинети од повеќе јазици.^[3] Џуминшкиот и бујејскиот се во дијалектен континуум, а истото важи и за џуаншките и разните (други) нуншки јазици како тејскиот, нуншкиот, санчајскиот во северен Виетнам. Самите џуаншки јазици не сочинуваат јазична целина.

Науката што се занимава со изучување на јазикот и културата на Џуанците се нарекува џуанологија.

Говори

Кинеските јазичари^[4] ги делат џуаншките јазици на северно и јужно наречје, а секое наречје има разни говори. За литературен се смета вуминшкиот говор на јунгбејскиот џуаншки (во северноџуаншкото наречје). Јужните говори имаат приздивни избувни согласки, а северните немаат.^[5] Постојат преку 60 различни тонски системи со 5–11 тона, зависно од говорот.

Северноџуаншко наречје (8.572.200 говорници;^[4]^[6] говори северно од реката Јунг ISO 639 ccx пред 2007 г.)

1. гујбејски 桂北 — 1.290.000 говорници (ISO 639 zgb)
2. лиуџаншки 柳江 — 1.297.000 говорници (ISO 639 zlj)
3. хунгшуејски 红水河 — 2.823.000 говорници
4. јунгбејски 邕北 — 1.448.000 говорници (ISO 639 zyb)
5. јоуџаншки 右江 — 732.000 говорници (ISO 639 zyj)
6. гујбјенски 桂边 (јеј) — 827.000 говорници (ISO 639 zgn)
7. чубејски 丘北 (јеј) — 122.000 говорници (ISO 639 zqe)
8. лиеншански 连山 — 33.200 говорници (ISO 639 zln)

Јужноџуаншко наречје (4.232.000 говорници;^[4]^[6] говори јужно од реката Јунг. ISO 639 ccy пред 2007 г.)

9. јунгнански 邕南 — 1.466.000 говорници
10. цуоџаншки 左江 — 1.384.000 говорници
11. деџиншки 得靖 — 979.000 говорници
12. јенгуаншки 砚广 (нуншки) — 308.000 говорници
13. дајски 文马 (венма) — 95.000 говорници

Писма

Џуаншките јазици се пишуваат со староџуаншкото писмо (саундип) веќе преку илјада години, а претходно веројатно со писмото саугок. Писмото ористи позајмени и прилагодени кинески знаци. Денес, итературниот џуаншки (стандарден) и бујејскиот јазик се пишуваат со латинично писмо.

Пример за џуаншки текст

Стар правопис	Нов правопис	Саундип	Македонски
Bouчbouч ma dəŋƨ laзƃɯn couƅ miƨ cɯyouƨ, cinƅyenƨ cəuƽ genƨli bouчbouч biŋƨdəŋз. Gyoeŋƽ vunƨ miƨ liзsiŋ cəuƽ lieŋƨsim, ɯŋdaŋ daiƅ gyoengƽ de lumз beiчnueŋч ityieŋƅ.	Bouxboux ma daengz lajmbwn couh miz cwyouz, cinhyenz caeuq genzli bouxboux bingzdaengj. Gyoengq vunz miz lijsing caeuq liengzsim, wngdang daih gyoengq de lumj beixnuengx ityiengh.	俌俌庅𦘭𨑜⿱天云就𠷯自由，莊嚴㖟權力俌俌平等。眾伝𠷯理性㖟良心，應當待眾佚㑣𤿌儂一樣。	Сите човечки суштества се раѓаат слободни и еднакви по достоинство и права. Тие се обдарени со разум и совест и треба да се однесуваат еден кон друг во духот на општо човечката припадност..

Поврзано

Наводи

↑ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" (Сто најголеми јазици во светот во 2007 г.)
↑ „云南：六个少数民族人口过百万“. Yn.xinhuanet.com. 2011-05-09. Архивирано од изворникот на 2012-03-19. Посетено на 2012-04-06.
↑ „Социојазичарички вовед во централнотајските јазици во префектурата Веншан, Кина“. SIL International. Посетено на 2012-04-06. (англиски)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Zhang Yuansheng and Wei Xingyun. 1997. "Regional variants and vernaculars in Zhuang." In Jerold A. Edmondson and David B. Solnit (eds.), Comparative Kadai: The Tai branch, 77–96. Publications in Linguistics, 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. ISBN 978-1-55671-005-6.
↑ Luo Yongxian. 2008. "Zhuang". In Diller, Anthony, Jerold A. Edmondson, and Yongxian Luo eds. 2008. The Tai–Kadai Languages. Routledge Language Family Series. Psychology Press. ISBN 978-0-7007-1457-5.
↑ ^6,0 ^6,1 张均如 / Zhang Junru, et al. 壮语方言研究 / Zhuang yu fang yan yan jiu [A Study of Zhuang dialects]. Chengdu: 四川民族出版社 / Sichuan min zu chu ban she, 1999.

Надворешни врски

Сводешов список на основни џуаншки зборови
Прирачник за џуаншкиот јазик Архивирано на 16 март 2012 г. (англиски)
Џуаншки јазик и азбука — Omniglot (англиски)

[1] Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" (Сто најголеми јазици во светот во 2007 г.)

[2] „云南：六个少数民族人口过百万“. Yn.xinhuanet.com. 2011-05-09. Архивирано од изворникот на 2012-03-19. Посетено на 2012-04-06.

[3] „Социојазичарички вовед во централнотајските јазици во префектурата Веншан, Кина“. SIL International. Посетено на 2012-04-06. (англиски)

[ZhangWei-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Zhang Yuansheng and Wei Xingyun. 1997. "Regional variants and vernaculars in Zhuang." In Jerold A. Edmondson and David B. Solnit (eds.), Comparative Kadai: The Tai branch, 77–96. Publications in Linguistics, 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. ISBN 978-1-55671-005-6.

[Luo-5] Luo Yongxian. 2008. "Zhuang". In Diller, Anthony, Jerold A. Edmondson, and Yongxian Luo eds. 2008. The Tai–Kadai Languages. Routledge Language Family Series. Psychology Press. ISBN 978-0-7007-1457-5.

[Zhang-6] 6,0 ^6,1 张均如 / Zhang Junru, et al. 壮语方言研究 / Zhuang yu fang yan yan jiu [A Study of Zhuang dialects]. Chengdu: 四川民族出版社 / Sichuan min zu chu ban she, 1999.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]