Kosta Rika

Repubblika tal-Kosta Rika
*República de Costa Rica*
Repubblika tal-Kosta Rika República de Costa Rica
	Innu nazzjonali: Noble patria, tu hermosa bandera; (Pajjiż nobbli, il-bandiera sabiħa tiegħek); ;
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	San José; 9°56′N 84°5′W / 9.933°N 84.083°W
Lingwi uffiċjali	Spanjol
Gvern	Unitarju, presidenzjali u repubblika kostituzzjonali
Indipendenza ddikjarata
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2011
PGD (nominali)	stima tal-2011
IŻU (2012)	0.773 (għoli) (62)
Valuta	Colón tal-Kosta Rika (CRC)
Żona tal-ħin	CST (UTC-6)
Kodiċi telefoniku	+506
TLD tal-internet	.cr
1	L-Ewwel Imperu Messikan

Kosta Rika, (tfisser "kosta sinjura" bl-Ispanjol), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Kosta Rika (Spanjol:Costa Rica jew República de Costa Rica), hi pajjiż fl-Amerika Ċentrali, imdawwra minn Nikaragwa lejn it-tramuntana, il-Panama għall-Lbiċ, l-Oċean Paċifiku lejn il-punent, u l-Baħar Karibew lejn il-lvant.

Kostituzzjonalment, il-Kosta Rika abolit l-armata b'mod permanenti fl-1949.^[4]^[5]^[6] Dan huwa l-uniku pajjiż mill-Amerika Latina fil-lista tal-eqdem 22 demokraziji fid-dinja.^[7] Il-Kosta Rika kienet konsistentement fost l-aħjar pajjiżi tal-Amerika Latina fl-Indiċi tal-Iżvilupp Uman (IŻU), hi kienet kklassifikata fit-62 post fid-dinja fl-2012.^[3]

Hija għandha popolazzjoni ta 'madwar ħames miljuni fuq żona ta' kważi 51,180 km² (19,760 sq mi). Huwa stmat li 352,381 ruħ jgħixu fil-kapitali u l-akbar belt, San José, b'madwar żewġ miljun ruħ fiż-żona metropolitana tal-madwar.

L-Istat sovran huwa repubblika presidenzjali. Għandha demokrazija kostituzzjonali li ilha u stabbli u forza tax-xogħol edukata ħafna. Il-pajjiż jonfoq madwar 6.9% tal-baġit tiegħu (2016) fuq l-edukazzjoni, meta mqabbel ma’ medja dinjija ta’ 4.4%. L-ekonomija tagħha, li darba kienet dipendenti ħafna fuq l-agrikoltura, iddiversifikat biex tinkludi setturi bħall-finanzi, is-servizzi korporattivi għal kumpaniji barranin, il-farmaċewtiċi, u l-ekoturiżmu. Bosta kumpaniji barranin tal-manifattura u tas-servizzi joperaw fiż-Żoni Ħieles tal-Kosta Rika (FTZ), fejn jibbenefikaw minn inċentivi tat-taxxa u tal-investiment.

Il-Kosta Rika kienet abitata minn nies indiġeni qabel ma waqgħet taħt il-ħakma Spanjola fis-seklu 16. Baqgħet kolonja periferali tal-imperu sal-indipendenza tagħha bħala parti mill-Ewwel Imperu Messikan, segwita mis-sħubija tagħha fir-Repubblika Federali tal-Amerika Ċentrali, li minnha ddikjarat formalment l-indipendenza tagħha fl-1847. Wara l-Gwerra Ċivili tal-Kosta Rika qasira tal-1948 , abolixxa b'mod permanenti l-armata tagħha fl-1949, u saret waħda mill-ftit nazzjonijiet sovrani mingħajr armata permanenti.

Il-pajjiż wettaq b'mod konsistenti b'mod favorevoli fuq l-Indiċi tal-Iżvilupp Uman (HDI), li kklassifika fit-58 post fid-dinja mill-2022, u l-ħames fl-Amerika Latina. Il-Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti (UNDP) ikkwotah ukoll bħala li kiseb żvilupp uman ferm ogħla minn pajjiżi oħra bl-istess livelli ta' dħul, b'rekord aħjar ta' żvilupp uman u inugwaljanza mill-medjan tar-reġjun. Tagħmilha tajjeb ukoll f'paraguni ta' governanza demokratika, libertà tal-istampa, kuntentizza suġġettiva, u benesseri sostenibbli. Għandu t-tmien l-iktar stampa ħielsa skont l-Indiċi tal-Ħelsien tal-Istampa, huwa l-35 l-aktar pajjiż demokratiku skont l-indiċi tal-Libertà fid-Dinja u huwa t-23 l-iktar pajjiż kuntent fir-Rapport Dinji tal-Ferħija tal-2023 Huwa wkoll destinazzjoni turistika ewlenija fil-kontinent .

Storja

Perjodu Pre-Kolombjan

Metate (għodda tal-kċina użata f'diversi kulturi tal-Mesoamerika sa minn żminijiet ta' qabel l-Ispanju biex itħan qmuħ bħall-qamħirrum jew il-kawkaw.) ċerimonjali misjub f'Nicoya, Kosta Rika

L-istoriċi kklassifikaw il-popli indiġeni tal-Kosta Rika bħala li jappartjenu għaż-Żona Intermedja, fejn il-periferiji tal-kulturi indiġeni Mesoamerikani u Andini kienu jikkoinċidu. Aktar reċentement, il-Kosta Rika prekolombjana ġiet deskritta wkoll bħala parti miż-Żona Istmo-Kolombjana.

Għodod tal-ġebel, l-eqdem evidenza ta' okkupazzjoni umana fil-Kosta Rika, huma assoċjati mal-wasla ta' diversi gruppi ta' kaċċaturi-ġabra madwar 10,000 sa 7,000 sena QK lejn Wied Turrialba. Il-preżenza ta' lanza u vleġeġ tat-tip ta' kultura Clovis mill-Amerika t'Isfel tiftaħ il-possibbiltà li, f'dan iż-żona, kienu jeżistu flimkien żewġ kulturi differenti.

L-agrikoltura saret evidenti fil-popolazzjonijiet li abitaw il-Kosta Rika madwar 5,000 sena ilu. Huma prinċipalment kibru tuberi u għeruq. Għall-ewwel u t-tieni millennju Q.K. komunitajiet agrikoli sedentarji diġà kienu jeżistu. Dawn kienu żgħar u mxerrda, għalkemm il-mument tat-tranżizzjoni mill-kaċċa u l-ġbir għall-agrikoltura bħala l-mezz ewlieni tal-ħajja fit-territorju għadu mhux magħruf.

L-ewwel użu tal-fuħħar jidher madwar 2000 sa 3000 QK Instabu frammenti ta' vażuni, vażuni ċilindriċi, pjanċi, qargħa u forom oħra ta' vażuni imżejna bi skanalaturi, stampi u xi wħud b'mudelli ta' annimali.

L-influwenza tal-popli indiġeni fuq il-kultura moderna tal-Kosta Rika kienet relattivament żgħira meta mqabbla ma' nazzjonijiet oħra, peress li l-pajjiż ma' kellux ċiviltà indiġena b'saħħitha biex tibda. Il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni indiġena ġiet assorbita fis-soċjetà kolonjali li titkellem bl-Ispanjol permezz ta' żwieġ bejn xulxin, ħlief għal ftit fdalijiet żgħar, li l-aktar sinifikanti minnhom huma t-tribujiet Bribri u Boruca li għadhom jgħixu fil-muntanji tal-Kordillera de Talamanca, fil-parti tax-Xlokk ta' Kosta Rika, ħdejn il-fruntiera mal-Panama.

Kolonizzazzjoni Spanjola

Stampa:Iglesia Inmaculada Concepción Ujarras.jpg

Sit storiku ta' Ujarrás fil-Wied ta' Orosí, provinċja ta' Cartago. Il-knisja nbniet bejn l-1686 u l-1693.

L-isem Costa Rica, li jfisser "kosta għanja" bl-Ispanjol, ġie applikat għall-ewwel darba f'xi rakkonti minn Kristofru Kolombu, li salpa lejn ix-xtut tal-Lvant tal-Kosta Rika matul il-vjaġġ finali tiegħu fl-1502, u rrapporta li l-indiġeni użaw kwantitajiet kbar ta' ġojjellerija tad-deheb. . L-isem jista’ jkun ġej ukoll mill-konkwistador Gil González Dávila, li niżel fuq il-kosta tal-punent fl-1522, iltaqa' ma' indiġeni, u kiseb ftit mid-deheb tagħhom, kultant permezz ta' serq vjolenti u kultant bħala rigali mingħand mexxejja lokali.

Sit storiku ta' Ujarrás fil-Wied ta' Orosí, provinċja ta' Cartago. Il-knisja nbniet bejn l-1686 u l-1693. Għall-biċċa l-kbira tal-perjodu kolonjali, il-Kosta Rika kienet l-iktar provinċja tan-Nofsinhar tal-Kaptanja Ġenerali tal-Gwatemala, nominalment parti mill-Viċireyalty ta'S panja Ġdida. Fil-prattika, il-kaptanja ġenerali kienet entità fil-biċċa l-kbira awtonoma fi ħdan l-Imperu Spanjol. Id-distanza tal-Kosta Rika mill-kapitali tal-kaptan fil-Gwatemala, il-projbizzjoni legali tagħha taħt il-liġi merkantilista Spanjola milli tinnegozja mal-ġar tagħha fin-Nofsinhar il-Panama, dak iż-żmien parti mill-Viċireyalty ta’ New Granada (jiġifieri l-Kolombja), u n-nuqqas ta' riżorsi bħad-deheb u l-fidda, għamlu lill-Kosta Rika reġjun fqir, iżolat u ftit li xejn abitat fi ħdan l-Imperu Spanjol. Il-Kosta Rika ġiet deskritta bħala "l-ifqar u l-aktar kolonja Spanjola miżerabbli fl-Amerika kollha" minn gvernatur Spanjol fl-1719.

Fattur ieħor importanti li jispjega l-faqar tal-Kosta Rika kien in-nuqqas ta' popolazzjoni indiġena sinifikanti disponibbli għall-encomienda (xogħol sfurzat), li fisser li l-maġġoranza tal-kosta Rika settlers kellhom jaħdmu fuq l-art tagħhom, jipprevjenu l-istabbiliment ta' haciendas kbar (pjantaġġuni). Għal dawn ir-raġunijiet kollha, il-Kosta Rika kienet, b'mod ġenerali, ftit apprezzata u minsija mill-Kuruna Spanjola u abbandunata għad-destin tagħha. Iċ-ċirkostanzi matul dan il-perjodu huma maħsuba li taw lok għal ħafna mill-idjosinkrasji li l-Kosta Rika saret magħrufa għalihom, filwaqt li witta wkoll it-triq għall-iżvilupp tal-Kosta Rika bħala soċjetà aktar ugwalitarja mill-bqija tal-ġirien tagħha. Il-Kosta Rika saret "demokrazija rurali" mingħajr mestizo oppressi jew klassi indiġena. Ma damx twil qabel ma s-settlers Spanjoli marru lejn l-għoljiet, fejn sabu ħamrija vulkanika rikka u klima aktar ħafifa mill-artijiet baxxi.

Kolonizzazzjoni Spanjola

Bħall-bqija tal-Amerika Ċentrali, il-Kosta Rika qatt ma ġġieldu għall-indipendenza minn Spanja. Fil-15 ta' Settembru, 1821, wara t-telfa finali Spanjola fil-Gwerra tal-Indipendenza Messikana (1810-1821), l-awtoritajiet tal-Gwatemala ddikjaraw l-indipendenza tal-Amerika Ċentrali kollha. Dik id-data għadha ċċelebrata bħala Jum l-Indipendenza fil-Kosta Rika minkejja li, teknikament, taħt il-Kostituzzjoni Spanjola tal-1812 li kienet ġiet adottata mill-ġdid fl-1820, in-Nikaragwa u l-Kosta Rika saru provinċja awtonoma bil-kapitali tagħha f'León.

Fit-3 ta' Marzu, 1824, il-gvern tal-Istat tal-Kosta Rika ppropona uffiċjalment lill-muniċipalità ta' Nicoya l-inkorporazzjoni volontarja tagħha fil-pajjiż, permezz ta' dokument li fih stiednu “jekk kien konvenjenti li tingħaqad mal-Provinċja tagħha mingħajr ma' tmur kontra r-rieda tagħha." Fl-4 ta' Lulju, issejħet muniċipju miftuħ f’Nicoya biex jiddiskuti l-kwistjoni, iżda dawk li attendew irrifjutaw l-istedina bl-argument “li dan il-Partit ma' jistax ikun dissident.”

Fil-25 ta' Lulju, 1824, ġie msejjaħ it-tieni plebisċit fil-belt ta' Nicoya. Wara d-deliberazzjoni, l-inkorporazzjoni fil-Kosta Rika ġiet deċiża f'laqgħa miftuħa tal-muniċipju, abbozzar ta' rekord li fih ġew innutati r-raġunijiet ewlenin għal dan, li jindika l-vantaġġi f'termini ta' kummerċ, ix-xewqa li tipparteċipa fl-avvanzi li huma palpabbli fil- Costa Rica, il-benefiċċji ekonomiċi, amministrattivi u pubbliċi, il-ħolqien ta' skejjel, sigurtà u trankwillità, b'referenza għall-istat ta' gwerra li kien qed jesperjenza n-Nikaragwa f'dak iż-żmien u l-biża' li din tinfirex mal-popolazzjonijiet tal-Partit. li jindika l-faqar li jinsabu fih l-ibliet tagħhom u l-ġeografija tat-territorju bħala ġustifikazzjonijiet għall-għaqda. Tlett ijiem wara, sar plebisċit ieħor simili f'Santa Cruz, bl-istess riżultat. L-elezzjoni kienet b'vot ta' maġġoranza, b'77% tal-popolazzjoni tal-Partit favur l-inkorporazzjoni, u 23% kontra. Il-belt ta' Guanacaste kienet l-unika waħda li rrifjutat l-annessjoni, minħabba r-rabtiet li r-residenti tagħha kellhom mal-belt ta' Rivas, in-Nikaragwa.

Malli kisbu l-indipendenza, l-awtoritajiet tal-Kosta Rika ffaċċjaw il-problema li jiddeċiedu uffiċjalment il-futur tal-pajjiż. Ġew iffurmati żewġ naħat, l-imperjalisti, difiżi mill-ibliet ta’ Cartago u Heredia li kienu favur li jissieħbu fl-Imperu Messikan, u r-repubblikani, rappreżentati mill-ibliet ta’ San José u Alajuela li ddefendew l-indipendenza totali. Minħabba n-nuqqas ta' qbil dwar dawn iż-żewġ riżultati possibbli, seħħet l-ewwel gwerra ċivili tal-Kosta Rika. Il-Battalja ta' Ochomogo seħħet f'Cerro de Ochomogo, li tinsab fil-Wied Ċentrali fl-1823. Il-kunflitt intrebaħ mir-Repubblikani u, bħala konsegwenza, il-belt ta' Cartago tilfet l-istatus tagħha bħala kapitali, li ġiet imċaqalqa lejn San José.

Fl-1838, ħafna wara li r-Repubblika Federali tal-Amerika Ċentrali ma baqgħetx tiffunzjona fil-prattika, il-Kosta Rika formalment irtirat u pproklamat lilha nnifisha sovrana. Id-distanza konsiderevoli u r-rotot ta' komunikazzjoni fqir bejn il-Belt tal-Gwatemala u l-Għoljiet Ċentrali, fejn il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika kienet tgħix u għadha tgħix f'dak iż-żmien, fisser li l-popolazzjoni lokali ftit kellha lealtà lejn il-gvern federali tal-Gwatemala. Minn żminijiet kolonjali, il-Kosta Rika kienet riluttanti li torbot ekonomikament mal-bqija tal-Amerika Ċentrali. Anke llum, minkejja l-isforzi tal-biċċa l-kbira tal-ġirien tagħha biex tiżdied l-integrazzjoni reġjonali, il-Kosta Rika baqgħet aktar indipendenti.

Sal-1849, meta saret parti mill-Panama, Chiriquí kienet parti mill-Kosta Rika. Il-kburija tal-Kosta Rika tħaffef bit-telf ta' dan it-territorju tal-Lvant (jew tan-Nofsinhar) bl-akkwist ta' Guanacaste, fit-tramuntana.

Tkabbir ekonomiku fis-seklu 19

Il-kafè tħawlu għall-ewwel darba fil-Kosta Rika fl-1808, u sas-snin 20, qabeż it-tabakk, iz-zokkor u l-kawkaw bħala l-prodott ewlieni għall-esportazzjoni. Il-produzzjoni tal-kafè baqgħet is-sors ewlieni ta' ġid tal-Kosta Rika sew fis-seklu 20, u ħolqot klassi għonja ta' produtturi, l-hekk imsejħa Coffee Barons. Id-dħul għen biex jimmodernizza l-pajjiż.

Il-biċċa l-kbira tal-kafè esportat kien imkabbar madwar iċ-ċentri ewlenin tal-popolazzjoni tal-Plateau Ċentrali u mbagħad ittrasportat bil-karrettun tal-barrin lejn il-port tal-Paċifiku ta' Puntarenas wara li t-triq prinċipali nbniet fl-1846. Sa nofs id-deċennju Sal-1850, is-suq ewlieni għall- kafè kien il-Gran Brittanja. Malajr saret prijorità għolja li tiġi żviluppata rotta ta 'trasport effettiva mill-Plateau Ċentrali għall-Oċean Atlantiku. Għal dan il-għan, fis-snin 70, il-gvern tal-Kosta Rika qabbad lin-negozjant Amerikan Minor C. Keith biex jibni vaguna minn San José sal-port Karibew ta' Limón. Minkejja diffikultajiet enormi bil-kostruzzjoni, il-mard, u l-finanzjament, il-vaguni tlestiet fl-1890.

Ħafna Afro-Kosta Rika jinżlu minn immigranti Ġamajkani li ħadmu fil-kostruzzjoni ta 'dik il-vaguni u issa jirrappreżentaw madwar 3% tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika. Kundanna Amerikani, Taljani, u immigranti Ċiniżi pparteċipaw ukoll fil-proġett ta' kostruzzjoni. Bi skambju għat-tlestija tal-ferrovija, il-gvern tal-Kosta Rika ta lil Keith siltiet kbar ta' art u kirja fuq ir-rotta tal-ferrovija, li kien juża biex jipproduċi banana għall-esportazzjoni lejn l-Istati Uniti. Bħala riżultat, il-banana waslet għall-kafè rivali bħala l-prodott ewlieni ta 'esportazzjoni tal-Kosta Rika, filwaqt li korporazzjonijiet ta' proprjetà barranija (inkluża l-Kumpannija tal-Frott ta 'aktar tard) bdew ikollhom rwol importanti fl-ekonomija nazzjonali u eventwalment saru simbolu tal-isfruttament ekonomija tal-esportazzjoni. It-tilwima kbira tax-xogħol bejn il-bdiewa u l-United Fruit Company (The Great Banana Strike) kienet avveniment importanti fl-istorja tal-pajjiż u kien pass importanti li eventwalment iwassal għall-formazzjoni ta' unjins effettivi fil-Kosta Rika, peress li l-kumpanija kellha tagħmel. jiffirma ftehim kollettiv mal-ħaddiema tagħha fl-1938.

seklu 20

Storikament, il-Kosta Rika ġeneralment gawdiet paċi akbar u stabbiltà politika aktar konsistenti minn ħafna min-nazzjonijiet oħt tagħha fl-Amerika Latina. Madankollu, mill-aħħar tas-seklu 19, il-Kosta Rika esperjenzat żewġ perjodi sinifikanti ta' vjolenza. Fl-1917-1919, il-Ġeneral Federico Tinoco Granados ħakem bħala dittatur militari sakemm twaqqa’ u ġie sfurzat fl-eżilju. In-nuqqas ta' popolarità tar-reġim ta' Tinoco wasslet, wara t-twaqqigħ tiegħu, għal tnaqqis konsiderevoli fid-daqs, il-ġid u l-influwenza politika tal-militar tal-Kosta Rika. Fl-1948, José Figueres Ferrer mexxa rewwixta armata wara elezzjoni presidenzjali kkontestata bejn Rafael Ángel Calderón Guardia (li kien ilu president bejn l-1940 u l-1944) u Otilio Ulate Blanco. B'aktar minn 2,000 mejta, il-Gwerra Ċivili tal-Kosta Rika ta' 44 jum li rriżultat kienet l-aktar avveniment imdemmi fil-Kosta Rika matul is-seklu 20.

Ir-ribelli rebbieħa ffurmaw ġunta governattiva li aboliet kompletament l-armata u ssorveljaw l-abbozzar ta' kostituzzjoni ġdida minn assemblea eletta demokratikament. Wara li ppromulgat dawn ir-riformi, il-ġunta ttrasferiet il-poter lil Ulate fit-8 ta' Novembru 1949. Wara l-kolp ta' stat, Figueres sar eroj nazzjonali, u rebaħ l-ewwel elezzjoni demokratika tal-pajjiż taħt il-kostituzzjoni l-ġdida fl-1953. Minn dakinhar, il-Kosta Rika żammet 15-il elezzjoni presidenzjali addizzjonali, l-aħħar fl-2022. B'demokrazija mhux interrotta li tmur lura għall-inqas għall-1948, il-pajjiż huwa l-aktar stabbli fir-reġjun.

Ġeografija

Il-Kosta Rika tmiss fil-lvant mal-Baħar Karibew u fil-punent mal-Oċean Paċifiku. Il-Kosta Rika tmiss ukoll man-Nikaragwa fit-tramuntana u l-Panama fin-nofsinhar.

L-ogħla punt fil-pajjiż huwa Cerro Chirripó, f'3,819 metru (12,530 pied). L-ogħla vulkan fil-pajjiż huwa Volcán Irazú (3,431 m jew 11,257 pied) u l-akbar lag huwa Lake Arenal. Hemm 14-il vulkan magħruf fil-Kosta Rika, u sitta minnhom ilhom attivi fl-aħħar 75 sena.

Il-Kosta Rika tinsab fil-koordinati ġeografiċi 8° u 11°15', latitudni tat-tramuntana, u 82° u 86°, lonġitudni tal-punent. Inkluża ż-żona tal-gżira tagħha, għandha erja ta '51,100 km² (50,560 km² ta' art u 440 km² ta 'ilma). Flimkien mal-Beliże u El Salvador, huwa wieħed mill-iżgħar stati fl-Amerika Ċentrali. Hija tillimita lejn it-tramuntana man-Nikaragwa li magħha taqsam fruntiera ta' 309 km u lejn ix-Xlokk mal-Panama li magħha taqsam 330 km, lejn il-lvant mal-Baħar Karibew u lejn il-punent, u fin-nofsinhar mal-Oċean Paċifiku.

It-tul tal-kosta jinkludi 1,228 km, li minnhom 1,016 huma fuq il-kosta tal-Paċifiku u 212 km fil-Baħar Karibew. Il-kosta tal-Paċifiku tippreżenta serje ta’ irregolaritajiet bħal peniżoli, golfi u bajjiet, kundizzjoni li tiffaċilita l-istabbiliment ta’ żoni tal-port u l-iżvilupp turistiku. Għall-kuntrarju, il-kosta tal-Karibew hija aktar regolari, iżda inqas adattata għal dan it-tip ta 'faċilitajiet. Il-pajjiż għandu sovranità fuq 200 nm ta' żona ekonomika esklussiva, u 12 nm ta' ilmijiet territorjali.

Il-pajjiż għandu assi tal-muntanji lonġitudinali ċentrali b'direzzjoni tal-majjistral-xlokk, maqsum f'erba 'meded ta' muntanji, li minnhom joriġinaw ix-xmajjar, li joħorġu fl-għoljiet taż-żewġ oċeani. L-azzjoni ta’ dawn ix-xmajjar tat lok għal tliet gruppi ta’ pjanuri, li huma aktar estensivi lejn il-kosta Atlantika. Iċ-ċentru tal-pajjiż huwa okkupat minn dipressjoni tettonika magħrufa bħala l-Wied Ċentrali, fejn tgħix il-maġġoranza tal-popolazzjoni. Il-pajjiż għandu madwar 200 vulkan, li 5 minnhom huma attivi. Cocos Island, fl-Oċean Paċifiku, hija parti mit-territorju nazzjonali.

Sa mill-oriġini tiegħu bħala territorju Istmiku, kien pont bijoloġiku fejn jeżistu flimkien speċi ta’ flora u fawna li jappartjenu għan-Neo-Artiku, in-Neotropiċi u xi oħrajn mir-reġjun tal-Antilles. Minħabba din il-bijodiversità, jinsabu żoni tal-ħajja, li jinkludu kollox minn pajsaġġi kostali li jinsabu fil-livell tal-baħar sa pajsaġġi paramo 'l fuq minn 3,000 m altitudni.

Il-bijodiversità tippermetti li l-pajjiż ikollu herpetofauna ta' madwar 360 speċi (150 anfibji u 210 rettili), għasafar ta' madwar 850 speċi (625 bejta u 225 huma migratorji), mastofauna ta' kważi 205 speċi, fosthom insibu friefet il-lejl u mammiferi. bla titjira, aktar minn 2000 speċi ta' siġar u madwar 10% tal-felċi tad-dinja.

Żona: 40 km² (ilma); Kosta: 1,290 km; L-aktar punt baxx: Oċean Paċifiku f'0 m; L-ogħla punt: Cerro Chirripó f'3820 m; Klima: Klima tropikali; Fruntieri territorjali Internazzjonali: 639 km; Nikaragwa: 309 km; Panama: 330 km; Blata kontinentali: 200 nm; Żona ekonomika esklussiva: 200 nm, Baħar territorjali: 12 nm.

ġeoloġija

Storja ġeoloġika tal-Kosta Rika

L-istorja ġeoloġika bdiet ħdejn il-Perjodu Ġurassiku t’isfel u ta’ Fuq, madwar 200 miljun sena ilu. Sa dan iż-żmien, il-mases kontinentali probabbilment kienu jinsabu f'pożizzjoni simili ħafna għal dik attwali.

Il-proċess oroġeniku beda b'attività vulkanika, akkumpanjata mill-emerġenza ta' ħniek oċeaniċi u xfar taħt l-ilma. Bħala riżultat ta' dan il-proċess, ħareġ ark ta' gżejjer orjentati lejn il-lvant, li aktar tard kien ikun magħruf bħala l-ark estern, attwalment rappreżentat minn sensiela ta' firxiet ta' muntanji li jintlibsu, li jinsabu fil-peniżola Nicoya, Playa Herradura, il-peniżola ta' Osa u Punta. Burika.

Il-karatteristika ewlenija ta' dan il-perjodu kienet attività vulkanika intensa u minħabba l-proċessi ta' erożjoni li sofrew ir-rilievi inizjali, bdiet żieda fis-sedimentazzjoni ta' dawn iż-żoni. Matul l-Eoċenu tan-Nofs Inferjuri, madwar sittin miljun sena ilu, kważi l-ark estern kollu sparixxa, u sussegwentement ħarġu sensiela ta' gżejjer magħrufa bħala Guanarivas.

Matul il-Perjodu Oligocene 25 miljun sena ilu, dawn il-gżejjer sparixxew taħt l-oċean u kienu koperti minn materjal detritali bħala konsegwenza tad-degradazzjoni u s-sedimentazzjoni sussegwenti tal-formazzjonijiet reċenti.

Minħabba l-vulkaniżmu intens li joriġina fil-muntanji Aguacate, il-firxa tal-muntanji Talamanca bdiet togħla mill-Perjodu Mioċenu 1.8 miljun sena ilu, u laħqet l-ogħla altitudni tal-ark intern. Dan il-vulkaniżmu aktar tard jagħti lok għall-Medda tal-Muntanji Volkanika Ċentrali u l-Medda tal-Muntanji Vulkanika ta' Guanacaste.

Pjanċi tettoniċi

Barra mill-kosta tal-Paċifiku ta 'l-istmu ta' l-Amerika Ċentrali hemm dipressjoni taħt l-ilma msejħa l-Trench Mesoamerican.

Il-Kosta Rika tinsab fiż-żona ta' konverġenza tal-Pjanċa Cocos u l-Pjanċa tal-Karibew. Lejn il-Lbiċ tat-territorju, iż-żewġ pjanċi jinteraġixxu mal-Plate Nazca, każ magħruf bħala l-punt triplu, li jinsab fir-reġjun tal-Golf ta' Dulce. Il-proċess ta' subduction ifisser li l-pjanċa tal-Coco qed tegħreq gradwalment taħt il-pjanċa emerġenti tal-Karibew. Dan jiżżerżaq lejn il-Lvant, u b'hekk jipproduċi l-emerġenza gradwali tat-territorju tal-Kosta Rika, b'emerġenza ta '10 mm fis-sena.

Meta sseħħ is-subduzzjoni, minħabba l-isforzi tat-tkaxkir u l-kompressjoni, parti mill-materjal misjub fuq il-pjanċa li qed tiġi mnaqqsa hija sussegwentement maqsuma, u minħabba proċessi ta' lift tectonic, se tiġi ttrasformata f'eżenzjoni oroġenika. Dan huwa l-każ tal-firxa tal-muntanji Talamanca.

Il-parti l-oħra tal-materjal tinżel u, minħabba bidliet fil-pressjoni u fit-temperatura, tispiċċa ddub. Perċentwal tal-imsemmi materjal għandu t-tendenza li jitlta' fil-wiċċ fil-forma ta' lava, permezz tal-proċess imsejjaħ vulkaniżmu, u din l-akkumulazzjoni se tifforma meded ta' muntanji vulkaniċi.

Minħabba l-forzi tal-kompressjoni u l-irfigħ, il-qoxra tad-Dinja taqbeż il-limitu tal-elastiċità tal-blat, sabiex jinkisru, u jipproduċu rilaxx ta' enerġija, fl-istess ħin li jikkawżaw movimenti sismiċi.

Sistema muntanjuża

Vulkan Arenal, Medda tal-Muntanji Guanacaste (Volcán Arenal, Cordillera de Guanacaste)

L-eżenzjoni tal-Kosta Rika hija miksura. Jippreżenta artijiet baxxi minn 0 sa 800 m; medju, minn 800 sa 1,500 m, u għoli ta' 3,820 m. Joffri wkoll Wied Ċentrali għoli. Għandu tliet sistemi muntanjużi: l-assi ċentrali tal-muntanji, li jifforma s-sinsla tat-territorju kontinentali u huwa magħmul minn erba’ meded muntanjużi (Guanacaste, Minera de Tilarán, Volcánica Central u Talamanca); sistema muntanjuża sekondarja, ta’ oriġini eqdem u qċaċet baxxi (firxiet tal-muntanji Nicoya, firxiet tal-muntanji Fila Brunqueña u Osa); u l-Cocos Volcanic Oceanic Mountain Range, li tinsab taħt il-baħar wirt tal-pajjiż fl-Oċean Paċifiku.

Assi tal-muntanji ċentrali

It-territorju kontinentali tal-Kosta Rika huwa ffurmat minn assi muntanjuż lonġitudinali ċentrali, l-eqreb tal-kosta tal-Oċean Paċifiku, li jinsab fid-direzzjoni tal-majjistral-xlokk, twil madwar 650 km. Il-baċini idrografiċi tal-pajjiż jitwieldu minn dan l-assi muntanjuż, li jiddefinixxi wkoll il-morfoloġija tal-pjanuri, u f'nofs dan l-assi hemm id-depressjonijiet tettoniċi ewlenin, bħal Wied Ċentrali u Wied Ġenerali.

L-assi ċentrali tal-muntanji tal-Kosta Rika huwa maqsum f'erba 'taqsimiet:

Medda tal-Muntanji Guanacaste (Cordillera de Guanacaste)

Hija tinsab fil-majjistral tal-pajjiż, b'direzzjoni tal-majjistral-xlokk. Jkejjel 70 km fit-tul.1 Isservi bħala fruntiera naturali bejn il-provinċji ta' Guanacaste u Alajuela. Huwa magħmul minn sensiela ta' stratovulkani Kwaternarji, b'etajiet inqas minn miljun sena: Orosí (1,440 m s.l.m.), Rincón de la Vieja (1,895 m s.l.m.), Miravalles (2,028 m s.l.m.) u Tenorio (1,916 m s.l.m.). Għandu oriġini oroġenika u huwa wieħed mill-eqdem fil-Kosta Rika. Jippreżenta attività vulkanika primarja u sekondarja. Huwa sors ta' enerġija nadifa, prinċipalment idroelettrika u ġeotermali, u kambju barrani mit-turiżmu.

Vulkan Orosí (Volcán Orosí)
Vulkan Rincón de la Vieja (Volcán Rincón de la Vieja)
Vulkan Miravalles (Volcán Miravalles)
Vulkan Tenorio (Volcán Tenorio)

Firxa tal-muntanji jew Sierra Minera de Tilarán (Cordillera o Sierra Minera de Tilarán)

Veduta panoramica tal-vulkan Arenal, bil-vulkan Chato fil-ġenb tiegħu u l-laguna Arenal quddiem.

Hija tkejjel 50 km fit-tul. Huwa magħmul minn meded ta' muntanji b'widien fondi, b'diversi koni vulkaniċi antiki u riċenti, l-aktar importanti huwa l-vulkan Arenal (1670 m s.l.m.), stratovulkan imponenti b'forma konika kważi perfetta, li huwa ikona nazzjonali. Maġenbu hemm il-vulkan Chato, il-vulkan oħtu. Huwa magħmul minn blat vulkaniku Terzjarju fejn ġew lokalizzati vini tad-deheb f'xi setturi bħal Abangares u Miramar. Il-muntanji ta' Tilarán, Abangares, Cedral, San Antonio, Miramar u Aguacate jappartjenu għal din il-firxa tal-muntanji, b'mod ġenerali, elevazzjonijiet madwar 1,500 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., bl-ogħla elevazzjoni tkun Cerro Cedral, b’1,842 m. n. m. Għandu importanza ekonomika minħabba l-produzzjoni ta' enerġija idroelettrika fil-ġibjun ta' Arenal u għat-turiżmu ekoloġiku u ta' avventura.

Medda tal-Muntanji Vulkaniċi Ċentrali (Cordillera Volcánica Central)

Din is-sistema muntanjuża tinsab lejn iċ-ċentru tal-pajjiż, separata mill-firxa tal-muntanji Minera de Tilarán mix-Xmara Balsa. Huwa magħmul minn 90 km ta’ koni vulkaniċi fi tarka, f’direzzjoni lvant-punent, li jifred il-pjanuri tat-tramuntana tal-Wied Ċentrali.Il-vulkani ewlenin huma Barva (2906 m s.l.m.), Poás (2,704 m s.l.m.), Irazú (3,432 m s.l.m.) u Turrialba (3,328 m s.l.m.), dawn it-tliet attivi ħafna. Vulkani inattivi oħra huma Platanar, Porvenir, Congo u Cacho Negro. Fuq l-għoljiet ta 'dawn il-vulkani jinsabu l-Wied Intermontane Ċentrali u l-Wied ta' El Guarco. Il-firxa tal-muntanji għandha wkoll erba' dipressjonijiet tettoniċi, magħrufa bħala passes, li jgħaqqdu r-reġjun ċentrali tal-pajjiż mar-reġjun tat-tramuntana u l-Karibew: Tapezco, Desengaño, La Palma u Coliblanco.

Vulkan Barva (Volcán Barva)
Vulkan Poás (Volcán Poás)
Vulkan Irazu (Volcán Irazu)
Vulkan Turrialba (Volcán Turrialba)

Medda tal-Muntanji Talamanca (Cordillera de Talamanca)

Cerro Chirripó, bil-lagi tagħha ta 'oriġini glaċjali. Huwa l-ogħla punt fil-Kosta Rika (3,820 m a.s.l.). F'ġurnata ċara huwa possibbli li tara l-kosta taż-żewġ oċeani.

Jinsabu lejn ix-Xlokk tal-Kosta Rika, jestendi għal 150 km u jkompli sal-fruntiera mal-Panama.1 Huwa antiklinal iffurmat minn blat sedimentarju tal-baħar u blat vulkaniku antik u intrużiv, li l-formazzjoni tiegħu tappartjeni għall-era Terzjarja, minn 2 sa 23 miljun sena ilu. Tibda fil-lvant tal-Wied Ċentrali u għandha orjentazzjoni lejn il-majjistral lejn ix-xlokk. Is-sistema muntanjuża, peress li hija eqreb lejn il-kosta tal-Paċifiku, tippreżenta għadd akbar ta' karatteristiċi ġeografiċi, filwaqt li l-inklinazzjoni tagħha hija ħafna aktar ħafifa fis-settur tal-Atlantiku. Din il-firxa tal-muntanji, li tgħaddi mill-fruntiera mal-Panama, tissejjaħ il-Medda tal-Muntanji Chiriquí.

Għandu l-ogħla muntanji fil-pajjiż, li jaqbżu t-3,000 m f’altitudni: Chirripó (3,842 m s.l.m.), l-ogħla punt fit-territorju, fejn instabet evidenza li fl-imgħoddi l-qċaċet tagħha kienu koperti bil-glaċieri; Glaciers (3,812 m s.l.m.), Terbi (3,760 m s.l.m.), Uran, Kámuk (3,554 m s.l.m.), Cerro de la Muerte (3,491 m s.l.m.), fost oħrajn. M'hemm l-ebda vulkani fit-territorju tal-Kosta Rika, għalkemm il-Panama għandha l-vulkan Barú (3,475 m s.l.m., attiv).

Il-firxa tal-muntanji għandha diversi għoljiet: għoljiet Escazú, għoljiet Candelaria, għoljiet Ochomogo, għoljiet Dota u ringiela Matama.

Għandu l-akbar żona protetta fil-Kosta Rika, il-Park Internazzjonali La Amistad, li huwa Riżerva tal-Biosfera.

Sistemi tal-muntanji sekondarji

Minbarra l-assi ċentrali tal-muntanji, hemm sistemi ta 'muntanji indipendenti oħra ta' oriġini anzjani u altitudni aktar baxxa, li jinsabu fil-periferija tal-pajjiż. Il-kantini tiegħu huma eqdem minn dawk tal-assi ċentrali tal-muntanji u m'għandhomx attività vulkanika.

Firxiet tal-muntanji Nicoya (Serranías de Nicoya)

Dawn jiffurmaw l-assi tal-peniżola Nicoya, fil-majjistral tal-Paċifiku tal-pajjiż. Il-qċaċet tagħha huma ttundjati u ma jaqbżux il-1100 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m. Għandhom l-istess oriġini ġeoloġika bħall-peniżola ta' Santa Elena, fit-Tramuntana tal-Kosta Rika, l-eqdem artijiet fit-territorju. L-eżenzjoni hija imħatteb ħafna, rappreżentata prinċipalment mill-għoljiet ta' Nicoya u l-għoljiet ta' Barra Honda.

Is-sistema muntanjuża tal-peniżola hija magħmula mill-Kumpless Nicoya, li l-ogħla għoljiet tiegħu huma Cerro Azul (1,018 m s.l.m.), Cerro Vista al Mar (980 m s.l.m.), Cerro Mata de Cana (972 m s.l.m.), Cerro Esperanza (920 m s.l.m.), m a.s.l.), Cerro Madrigal (835 m s.l.m.), Cerro Frío (756 m s.l.m.) u Cerro Pozo (755 m s.l.m.). Fl-inħawi tal-Barra Honda, hemm depożiti ta' ġebla tal-franka mill-Mijoċen. L-erożjoni ta' dawn id-depożiti ġġenerat ħelsien tat-tip karst, li wassal għal sistema b’ħafna kaverni.

Kostali jew Brunqueña Row (Fila Costera o Brunqueña)

Hija sistema muntanjuża li tinsab lejn in-nofsinhar tal-firxa tal-muntanji Talamanca. Hija timxi b'mod parallel mal-kosta u l-għoli tiegħu medja ta' 1,000 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., b'Cerro Anguciana tkun l-ogħla f'1717 m. n. m. Huma ta' formazzjoni antika u għandhom depożiti ta' boksajt u metalli oħra. Huma muntanji dojoq iffurmati minn reverse faulting. Għandu kon vulkaniku wieħed estint: il-vulkan Mano de Tigre. Il-firxa tal-muntanji tinqasam f'żewġ partijiet fl-għoli ta' Paso Real, f'Palmar Norte, biex tagħti lok għall-fluss qawwi tax-Xmara Grande de Térraba. Lejn il-Lbiċ ta' Paso Real, il-firxa tal-muntanji għandha altitudni ogħla u kumplessità ġeoloġika, inkluża l-formazzjoni ta' għerien, bħal dawk li jinsabu fit-tramuntana ta' Ciudad Neily.

Firxiet tal-muntanji Osa (Sierra de Osa)

Bħall-firxiet tal-muntanji ta' Nicoya, hija magħmula minn għoljiet u plateaus li jiffurmaw l-assi lonġitudinali tal-peniżola ta' Osa, fix-Xlokk tal-pajjiż, b'għoli ta' ftit aktar minn 600 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m. Huma jiffurmaw l-istess kumpless mal-punt Burica.

Cocos Vulkaniku Oċeaniku Medda tal-Muntanji (Cordillera Volcánica Oceánica del Coco)

Il-Coco Volcanic Oceanic Mountain Range hija ta' oriġini vulkanika u hija parti minn katina ta’ muntanji taħt l-ilma li testendi mill-Gżejjer Galapagos sat-Trenċa Mesoamerikana, u tilħaq ‘il barra mill-kosta tal-pajjiż fl-Oċean Paċifiku. Huwa magħmul minn sensiela ta’ vulkani tal-baħar estinti, li l-uniku punt prominenti tagħhom fil-baħar tal-wirt tal-pajjiż huwa Coco Island, li tinsab 500 km mill-belt ta’ Puntarenas.

Din il-firxa tal-muntanji għandha estensjoni ta' 1,200 km fit-tul, li minnhom 815 km jinsabu fl-ibħra territorjali tal-Kosta Rika, li tagħmilha 1.75 darbiet itwal mit-territorju kontinentali tal-pajjiż u l-itwal firxa tal-muntanji fl-Amerika Ċentrali. L-elevazzjoni medja tagħha hija 2000 m 'l fuq mill-qiegħ tal-oċean, bi crest 1000 m taħt il-livell tal-baħar. Il-wisa 'tagħha hija ta' 100 sa 300 km. Għandu loam wieqaf b'għoljiet tul il-crest, b'depressjonijiet tettoniċi mimlija sedimenti. Il-firxa tal-muntanji oċeaniċi għandha madwar 100 vulkan, wieħed minnhom Gżira Coco, estinta għal 1.5 miljun sena, u l-unika gżira oċeanika tal-Kosta Rika fis-sens strett tal-kelma.

Il-formazzjoni tal-firxa tal-muntanji oċeaniċi għandha l-oriġini tagħha fil-vulkaniżmu tal-Gżejjer Galapagos, minħabba l-azzjoni tat-tektoniċi tal-pjanċi Cocos u tal-Karibew, li l-azzjoni tagħhom tmexxi l-firxa tal-muntanji b'veloċità ta '8 ċm fis-sena, għaż-żona ta' subduzzjoni. barra mill-kosta tal-Paċifiku tal-Kosta Rika. Ir-reżistenza tal-vulkani taħt l-ilma biex jiġu kkunsmati taħt il-massa kontinentali hija dik li tikkawża l-biċċa l-kbira tat-terremoti li jaffettwaw il-pajjiż, peress li jinqasmu taħt iż-żona ta' interazzjoni taż-żewġ pjanċi.

Widien (Valles)

Il-Kosta Rika għandha żewġ tipi ta' widien: id-depressjonijiet tettoniċi u ġeoloġiċi, li l-aktar importanti minnhom huma l-Wied Ċentrali u l-Wied Ġenerali, u l-widien tax-xmajjar, iffurmati mill-azzjoni tax-xmajjar, bħal Wied Tempisque, Wied Orosi, Wied La Estrella jew Wied Térraba.

Wied Ċentrali (Valle Central)

Il-Wied Ċentrali tal-Kosta Rika huwa dipressjoni tettonika b'erja ta '32,200 km², li tinsab fiċ-ċentru tal-pajjiż u delimitata mill-firxa tal-muntanji Vulkaniċi Ċentrali u l-firxa tal-muntanji Talamanca. Huwa l-post fejn huma kkonċentrati l-ibliet l-aktar importanti tal-pajjiż u l-kapitali tal-provinċji ta 'San José, Alajuela, Heredia u Cartago. Għandu għoli medju ta' 1,000 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., b'temperaturi medji ta '18 °C sa 24 °C. Jikkomunika mal-kosti u mal-intern tal-pajjiż permezz ta' sistema ta' toroq.

Hija maqsuma f'żewġ taqsimiet mill-għoljiet Ochomogo: is-settur tal-punent jew Wied Ċentrali tal-Punent, fejn jinsabu l-kapitali tal-pajjiż, San José, u l-ibliet ta' Heredia u Alajuela; u s-settur tal-Lvant jew Valle del Guarco, fejn tinsab il-belt ta' Cartago.

Wied Ġenerali (Valle del General)

Il-General-Coto Brus Valley huwa depressjoni ġeoloġika, b'direzzjoni tal-majjistral-xlokk, li tinsab lejn in-nofsinhar tal-pajjiż. L-iktar punt baxx tiegħu huwa okkupat mill-kanali tax-Xmara Ġenerali u tax-Xmara Coto Brus, li huma l-kolletturi tal-ilmijiet evakwati mill-inklinazzjoni tan-Nofsinhar tal-firxa tal-muntanji Talamanca. Din iż-żona rċeviet ammont kbir ta 'sedimenti mid-denudation tal-eżenzjoni muntanjuża. L-iktar belt importanti hija San Isidro del General.

Wied Tempisque (Valle del Tempisque)

Id-dipressjoni ġeoloġika ta' Tempisque, li tinsab bejn il-peniżola ta' Nicoya u l-firxa tal-muntanji ta' Guanacaste, tippreżenta topografija ċatta u ondulata, b'depressjonijiet minuri ta' għargħar tul il-kanal prinċipali tax-Xmara Tempisque, għalhekk hemm depożiti ta' sedimenti lejn iż-żona tal-bokka prinċipalment, u il-formazzjoni tagħha ġiet iffavorita mir-reżistenza baxxa tal-materjal vulkaniku għall-erożjoni, li t-trasport tiegħu ġie żgurat mix-xmara nnifisha.

Pjanuri (Llanuras)

Il-pjanuri tal-Kosta Rika huma ffurmati prinċipalment mill-akkumulazzjoni ta 'materjali sedimentarji, ikkawżati mill-arranġament tal-assi ċentrali tal-muntanji tal-pajjiż. Minħabba l-karatteristiċi tagħhom, huma maqsuma fi tliet gruppi: pjanuri tat-Tramuntana, pjanuri tal-Karibew u pjanuri tal-Paċifiku. L-elevazzjonijiet tagħha ma jaqbżux il-500 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m.

Huma pjanuri periferali, ta' oriġini alluvjali, peress li kienu ffurmati mis-sedimenti kkontribwiti mix-xmajjar li jinżlu mill-assi ċentrali tal-muntanji. Il-pjanuri tat-Tramuntana u l-Karibew huma aktar estensivi, qasmu minn xmajjar twal u qawwija li jiffurmaw meandri. Huma jieħdu ismijiet differenti skont iż-żoni: Guatusos, San Carlos, Sarapiquí, Tortuguero, Santa Clara, Pacuare, Matina u Estrella, minbarra l-widien ta' Sixaola u Talamanca. Il-pjanuri tal-Paċifiku huma iżgħar fid-daqs, iżda huma wkoll aktar varjati minn dawk tal-Atlantiku.

Pjanuri tat-Tramuntana (Llanuras del Norte)

Fit-tramuntana tal-pajjiż hemm pjanuri estensivi li l-estensjoni tagħhom testendi mill-firxa tal-muntanji Guanacaste sal-bank tal-punent tax-Xmara Sarapiquí. Il-faċċata tal-penetrazzjoni tagħha kienet ix-Xmara San Carlos, tributarju tas-San Juan. Fit-tramuntana hemm il-canton ta' San Carlos, u l-bliet ta' Upala u Los Chiles, qrib ħafna tal-fruntiera man-Nikaragwa. Iż-żewġ pjanuri li jispikkaw f'din iż-żona huma l-pjanura ta' San Carlos u l-pjanura ta' Guatusos. L-artijiet tagħha jintużaw għat-tkabbir tal-qamħ, il-ħaxix, u għat-tismin tal-bhejjem u l-ħalib.

Pjanuri tal-Karibew (Llanuras del Caribe)

Il-pjanuri tal-Karibew jestendu mix-xatt tal-lvant tax-Xmara Sarapiquí sal-kosta Atlantika, u jiffurmaw parti kbira mit-territorju tal-provinċja ta' Limón. Ix-xmajjar Toro Amarillo, Chirripó, Tortuguero, Pacuare u Chirripó tal-Atlantiku ffurmaw il-pjanura wiesgħa li testendi fil-majjistral ta' Limón. Ix-Xmara Sixaola tinsab aktar fix-Xlokk u hija maqsuma mal-Panama; Ħoloq dipressjoni magħrufa bħala l-Wied Talamanca u l-pjanura kostali nnifisha.

Il-pjanura kostali tal-Karibew hija baxxa u parzjalment miksija b'foresti tropikali tropikali. Il-ħamrija tagħha tintuża fi pjantaġġuni tal-banana u tal-kawkaw, laħam u bhejjem tal-ħalib. Il-kanal Tortuguero, twil 112 km, jgħaqqad Moín mal-fruntiera man-Nikaragwa.

Il-pjanuri tal-Karibew għandhom reġjuni estensivi koperti fil-ġungla tropikali u żoni swampy, speċjalment fit-Tramuntana tal-Karibew. Il-pjanuri taċ-ċentru u tan-Nofsinhar tal-Karibew jintużaw prinċipalment għall-kultivazzjoni tal-banana u l-kawkaw.

Pjanuri tal-Paċifiku (Llanuras del Pacífico)

Il-pjanura kostali tal-Paċifiku hija dejqa, u tisparixxi hekk kif il-meded tal-muntanji jersqu lejn il-kosta. L-artijiet tal-Paċifiku huma li jwasslu għall-agrikoltura, għandhom infrastruttura turistika akbar u l-biċċa l-kbira tal-attività tas-sajd tal-pajjiż issir fuq il-kosti tiegħu. Il-pjanura hija l-aktar estensiva fit-Tramuntana tal-Paċifiku, u tilħaq 75 km wiesgħa, u tgħaqqad il-wied ta' Tempisque, fejn tissejjaħ il-pampa Guanacaste jew art baxxa. Jestendi mill-plateau ta' Santa Rosa sal-Golf ta' Nicoya, u huwa magħmul minn pjanuri alluvjali u saffi ta' rmied vulkaniku. F'dan ir-reġjun, jitkabbru qmuħ u kannamieli u jitrabbew baqar għat-tismin.

Il-pjanuri tal-Majjistral tal-Paċifiku, fi Guanacaste, għandhom klima tropikali niexfa. Jintużaw prinċipalment fit-trobbija tal-bhejjem, il-kultivazzjoni tar-ross u l-kannamieli.

Fil-Paċifiku ċentrali hemm iż-żona tal-Parrita, għandha żewġ terrazzi tal-baħar, interrotti minn xi għoljiet mhux ogħla minn 100 m f'altitudni. Il-Wied tal-Parrita jestendi sa Punta Uvita u huwa ffurmat minn materjal sedimentarju u vulkaniku mill-firxa tal-muntanji Talamanca. Qmuħ u palm Afrikan huma mkabbra.

Il-pjanura titwessa' lejn in-nofsinhar, u tilħaq 50 km wiesgħa. Il-pjanuri tan-Nofsinhar tal-Paċifiku jinsabu fuq il-peniżola ta' Osa, sa Golfo Dulce, u jingħaqdu mal-widien ta' General-Coto Brus u Diquís. Huma magħmula minn materjali tal-baħar, fluvjali u vulkaniċi. Huma l-aktar sħan u b'xita fuq il-kosta tal-Paċifiku, peress li huma affettwati minn irjieħ umdi tal-Lbiċ.

Idrografija

Ix-xmajjar tal-Kosta Rika joriġinaw tul l-assi ċentrali tal-muntanji, u joħorġu fil-kosti tal-Oċean Paċifiku u l-Baħar Karibew.

Inklinazzjoni tal-Oċean Paċifiku

Ix-xmajjar li joħorġu fl-Oċean Paċifiku għandhom tendenza li jkunu qosra u mgħaġġla, dan għaliex l-assi tal-muntanji li minnu joriġinaw huwa eqreb lejn il-kosta, u jifforma terren inklinat ħafna bi ftit erja x'tkopri. Minħabba dan, huma xmajjar suxxettibbli għal valangi, b'qiegħ tal-blat u terren inqas umdu. Huma fonda, b'għoljiet kbar imħatteb li jżidu l-qawwa ta 'erożjoni tagħhom, għalhekk il-fond tal-kanali tagħhom, bħalma huwa l-każ tal-baċin tax-Xmara Grande de Tárcoles, li jinsab fir-Reġjun tal-Paċifiku Ċentrali. Min-naħa l-oħra, fin-Nofsinhar tal-Paċifiku u t-Tramuntana tal-Paċifiku, ix-xmajjar iridu jivvjaġġaw minn pjanuri kbar qabel ma jaslu l-baħar. Il-fluss tiegħu jonqos b'mod sinifikanti matul l-istaġun xott, speċjalment fix-xmajjar tal-Paċifiku tat-Tramuntana u ċentrali.

L-inklinazzjoni tal-Paċifiku għandha tliet baċiri idrografiċi ewlenin, imqassma mill-majjistral sax-xlokk:

Ix-Xmara Tempisque (144 km) titla' fuq l-għoljiet tal-vulkan Orosí, bl-isem Tempisquito. Qabel il-kostruzzjoni tal-Inter-American Highway, kienet ir-rotta ewlenija ta' komunikazzjoni lejn il-provinċja ta' Guanacaste permezz taż-żewġ tributarji tagħha Bebedero u Bolsón. Huwa t-tieni l-akbar baċin fil-pajjiż u l-ewwel jekk inżidu x-Xmara Bebedero, li tgħaddi fl-istess post bħat-Tempisque, estwarju fil-Golf ta' Nicoya. Il-baċini tax-Xmara Tempisque u tax-Xmara Bebedero huma ta' importanza kbira għall-użu agrikolu peress li madwar 75 % tal-ilma totali disponibbli huwa allokat għal dan l-użu fil-livell nazzjonali. Dawn il-baċiri jkopru parti kbira mill-provinċja ta' Guanacaste, rikonoxxuta bħala produttur ta' baqar u għelejjel estensivi bħall-kannamieli u r-ross. Huwa navigabbli fil-parti t'isfel tal-baċir tiegħu. Ħafna mix-xmajjar f'Guanacaste huma tributarji tat-Tempisque (Bebedero, Colorado, Liberia u Salto), bl-eċċezzjoni tax-xmajjar tal-Peniżola Nicoya (Morote, Lajas, Bongo, Tamarindo u Nosara).
Río Grande de Tárcoles (111 km) iffurmat mill-għaqda tar-Río Grande u x-Xmara Virilla. Dan tal-aħħar huwa importanti ħafna għax ibattal l-ilma tad-dranaġġ mill-Wied Ċentrali. Tibattal fil-Paċifiku ċentrali qrib il-belt ta 'Jacó. Kienet l-ewwel xmara li fiha ntużat għall-produzzjoni tal-enerġija elettrika. Il-baċin tax-Xmara Grande de Tárcoles huwa ta' importanza ewlenija għaliex jipprovdi ilma lil tlieta mill-kapitali provinċjali ewlenin tal-pajjiż, San José, Alajuela u Heredia, li jiġbru 35 muniċipalità f'żona li tirrappreżenta biss 4.15% tat-territorju totali. . Madankollu, huwa hawnhekk li tinsab l-ogħla konċentrazzjoni tal-abitanti tal-pajjiż, madwar 63% tal-popolazzjoni nazzjonali.
Río Grande de Térraba (186 km) huwa l-akbar, itwal u qawwi mix-xmajjar tal-pajjiż, iffurmat minn żewġ fergħat li huma l-General u Coto Brus, li jikkonverġu fis-sit magħruf bħala Paso Real. Huwa l-akbar baċin idrografiku fil-Kosta Rika. Dawn ix-xmajjar isaqqu l-wied ta 'El General u Coto Brus. Hija tinsab fix-Xlokk tal-pajjiż u hija navigabbli fil-parti t'isfel tal-baċin tagħha. Flimkien max-Xmara Sierpe tgħaddi f'delta wiesgħa li tifforma bosta gżejjer tax-xmajjar ta' materjal sedimentarju. Wieħed mit-tributarji ewlenin tiegħu huwa x-Xmara Chirripó Pacífico.

Xmajjar importanti oħra fuq in-naħa tal-Paċifiku huma x-Xmara Guacimal, ix-Xmara Aranjuez, ix-Xmara Abangares, ix-Xmara Seco, ix-Xmara Lagarto, ix-Xmara Jesús María u x-Xmara Barranca, li joriġinaw fil-firxa tal-muntanji tal-minjieri ta’ Tilarán u joħorġu fil- marġini tal-lvant tal-Golf ta' Nicoya; Ix-Xmara Parrita, flimkien max-Xmara Pirrís, tifforma l-baċin ewlieni taż-żona Quepos-Parrita; u x-Xmara Savegre, li tgħaddi fil-Park Nazzjonali Manuel Antonio, ġiet enfasizzata bħala l-aktar nadifa fl-Amerika Ċentrali.

Xmara Kbir ta' Tárcoles (Río Grande de Tárcoles)
Xmara Kbir ta' Térraba (Río Grande de Térraba)
Kaskata tax-Xmara Savegre ħdejn San Gerardo ta' Dota (Catarata del río Savegre a la altura de San Gerardo de Dota)
Xmara Kbir ta' Candelaria (Río Grande de Candelaria)

Inklinazzjoni tal-Baħar Karibew

Ix-xmajjar fuq din l-inklinazzjoni huma itwal, usa 'u aktar abbundanti minn dawk tal-Paċifiku, minħabba li l-assi ċentrali tal-muntanji huwa aktar 'il bogħod mill-kosta, għalhekk id-distanza għall-ivvjaġġar hija akbar. Huma xmajjar twal u bil-mod li jaqsmu pjanuri estensivi, u għalhekk għandhom it-tendenza li jiffurmaw meandri u fergħat, jaqsmu l-ilmijiet tagħhom f'żewġ kanali fil-partijiet t'isfel tar-rotta tagħhom. F'ħafna taqsimiet tal-pjanuri jiffurmaw żoni mdaqqsa. Huma kkaratterizzati wkoll mill-materjal abbundanti li jġorru (sediment u fdalijiet ta' veġetazzjoni), u minħabba li spiss ibiddlu d-direzzjoni. Għandu torrent kostanti matul is-sena, relatat mal-livelli għoljin ta 'preċipitazzjoni annwali f'dan ir-reġjun.

Ġie maqsum f'żewġ għoljiet: is-subslope tat-tramuntana, li fiha x-xmajjar jitilgħu fil-Lag Nikaragwa jew ix-Xmara San Juan tan-Nikaragwa, li tixxotta din tal-aħħar u ġġorr l-ilmijiet ta' dawn ix-xmajjar sal-Baħar Karibew, u s-subslope tal-Karibew proprju. , fejn ix-xmajjar joħorġu direttament fil-baħar.

Sub-inklinazzjoni tat-Tramuntana

L-aktar xmajjar importanti tas-subslope tat-Tramuntana huma, mill-punent għal-lvant:

Río Frío (70 km), li jinsab l-aktar fil-canton ta 'Los Chiles, is-sodda tiegħu hija parti mill-kenn nazzjonali tal-annimali selvaġġi Caño Negro.
Ix-xmara San Carlos (125 km) tgħaddi mill-biċċa l-kbira tat-territorju tal-canton ta’ San Carlos b’direzzjoni min-nofsinhar għat-tramuntana. Għandu madwar 60 km li jippermettu n-navigazzjoni. Huwa l-aktar baċin idrografiku importanti tas-subslope tat-Tramuntana minħabba l-produzzjoni agrikola, idroelettrika u turistika tiegħu.
Xmara Sarapiquí (103 km) għandha baċin iffurmat mix-xmajjar Sucio, Toro, Toro Amarillo, Blanco u Cuarto. Huwa navigabbli għal aktar minn nofs il-korsa tiegħu. Rivista importanza storika, ekoloġika u ekonomika.

Xmara Kiesħa (Río Frío)
Xmara San Carlos (Río San Carlos)
Xmara Saripíqui (Río Saripíqui)
Kaskata ta' Rara Avis, f'Sarapiquí de Heredia (Catarata Rara Avis, en Sarapiquí de Heredia)
La Paz Waterfall, id-distrett ta' Sarapiquí tal-canton ċentrali ta' Alajuela (Catarata La Paz, distrito Sarapiquí del cantón central de Alajuela)
Kaskata tax-Xmara Celeste, fil-Park Nazzjonali tal-Vulkan Tenorio. Destinazzjoni turistika importanti minħabba l-kulur partikolari tagħha (Catarata del río Celeste, en el parque nacional Volcán Tenorio. Importante destino turístico por su particular coloración.).

Xmajjar notevoli oħra fuq din l-inklinazzjoni huma x-Xmara Sapoá (32 km), fuq il-fruntiera man-Nikaragwa, li tgħaddi fil-Lag Nikaragwa; u x-Xmara Celeste, li hija importanti għat-turiżmu fir-reġjun, minħabba l-ilmijiet blu ċari partikolari tagħha, ir-riżultat ta 'effett ottiku prodott mit-tixrid tad-dawl tax-xemx minħabba l-konċentrazzjoni għolja ta' silikati tal-aluminju.

Sub-inklinazzjoni tal-Karibew

L-aktar xmajjar importanti li jmorru direttament fil-Baħar Karibew huma, mill-punent għal-lvant u mit-tramuntana għan-nofsinhar:

Sistema Tortuguero-Chirripó Norte-Colorado, li jsaqqu l-aktar parti tat-Tramuntana tal-pjanuri Tortuguero. Dawn jiffurmaw sensiela ta’ gżejjer tax-xmajjar (Brava u Calero), qabel ma jmorru f’delta fil-Baħar Karibew. Kanal ta’ 112 km jgħaqqad ix-Xmara Tortuguero ma’ Moín, u jippermetti aċċess għall-passaġġi tal-ilma minn Limón sal-fruntiera man-Nikaragwa. Ir-reġjun irrigat minn dawn ix-xmajjar huwa protett minn diversi parks nazzjonali, riżervi bijoloġiċi u rifuġji naturali.

Sistema Reventazón (110 km)-Parismina (92 km) hija bażika għall-Wied Ċentrali peress li tiġbor l-ilmijiet tas-settur tal-Lvant (Wied Guarco). Tul il-kors tiegħu jirċievi diversi tributarji, bħax-xmajjar Jiménez, Tapantí, Macho u Navarro. Huwa t-tielet baċin idrografiku fil-pajjiż u l-aktar importanti fir-reġjun tal-Karibew. El Reventazón għandu l-akbar impjant idroelettriku fl-Amerika Ċentrali u t-tieni l-akbar proġett infrastrutturali fl-istmu tal-Amerika Ċentrali, wara l-Kanal tal-Panama.

Xmara Sixaola (76 km) isservi bħala l-konfini bejn il-Kosta Rika u l-Panama. Twieled fl-għoljiet tal-muntanji Talamanca. It-tributarji tiegħu huma Yorkín, Coen, Lari u Urén. Barra minn hekk, iservi bħala mezz ta' komunikazzjoni bejn bliet differenti peress li huwa navigabbli.

Xmajjar importanti oħra fir-reġjun tal-Karibew huma x-Xmara Pacuare, ix-Xmara Chirripó Atlántico, ix-Xmara Matina, ix-Xmara Banano, ix-Xmara Bananito u x-Xmara La Estrella.

Ix-Xmara Chirripó Atlántico jew Duchí (Río Chirripó Atlántico o Duchí), bil-lingwa Cabécar, hija waħda mix-xmajjar importanti tal-Karibew u t-tributarju ewlieni tax-Xmara Matina (Río Matina).
Xmara Parismina. Flimkien mar-Reventazón (Río Parismina. Junto al Reventazón), tifforma l-aktar baċin importanti tal-Atlantiku. Il-ħalq tiegħu huwa sit li jbejtu l-fekruna.
Ix-Xmara Colorado (Río Colorado) tifforma netwerk tax-xmara max-Xmara Tortuguero (Río Tortuguero) u x-Xmara Chirripó Norte (Río Chirripó Norte). Hija parti minn żona protetta importanti.
Waħda mill-aktar minn 20 kaskata tax-Xmara Pacuare (Río Pascuare). Din ix-xmara hija magħrufa wkoll għar-rapids tagħha, fejn jiġi pprattikat ir-rafting.
Xmara Sixaola (Río Sixaola), fruntiera mal-Panama. Ħafna mit-tributarji tagħha, bħas-Sixaola, għandhom ismijiet indiġeni.

Ilma tal-wiċċ u ta' taħt l-art

Is-sorsi tal-ilma tal-wiċċ fil-Kosta Rika intużaw għal użi multipli, bħall-produzzjoni tal-enerġija idroelettrika, it-trattament tal-ilma tax-xorb, u rikreazzjoni u kontroll tal-għargħar.

Il-baċir Arenal-Tempisque, fejn jopera l-ġibjun ta' Arenal, huwa l-akbar proġett idroelettriku fil-pajjiż. L-istess baċin huwa użat downstream għall-irrigazzjoni fil-provinċja ta' Guanacaste, akkwakultura, rikreazzjoni, kontroll ta' l-għargħar u konservazzjoni ta' ekosistema mistagħdra.

Il-ġenerazzjoni idroelettrika hija l-attività li tuża l-akbar ammont ta' ilma tax-xmara, billi tuża madwar 70% tat-total għal dan il-għan, u l-attività agrikola bi 22.8%. L-użu tal-ilma għall-konsum mill-bniedem, it-turiżmu, l-industrija u l-agroindustrija jirrappreżentaw inqas minn 8.0% tal-estrazzjoni totali.

L-aktar akkwiferi importanti fil-pajjiż huma: Colima Superior, Colima Inferior, Barba, Liberia, Bagaces, Barranca, La Bomba (Limón), Zapandí u l-akwiferi kostali: Jacó, Playas del Coco, Brasilito u Flamingo.

Bil-għan sod li jiġu protetti s-sorsi tal-ilma, ix-xmajjar, il-flora u l-fawna, madwar 29% tat-territorju nazzjonali ġie ddikjarat żoni protetti.

Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)
Lag Arenal (Lago Arenal)

Kosti

Il-Kosta Rika għandha kosti kemm fuq l-Oċean Paċifiku kif ukoll fil-Baħar Karibew. B'kollox, għandha 1,236 km. Il-kosti tal-Kosta Rika jinsabu fi proċess kostanti ta' erożjoni jew mili, kif ġara bid-deformazzjoni li sofriet il-kosta tal-Karibew fit-terremot ta' Limón tal-1991, meta 90 km tal-kosta telgħet madwar metru.

Iż-żewġ kosti tal-oċeani għandhom differenzi notevoli f'termini tal-estensjoni, il-konfigurazzjoni u l-klima tagħhom.

Kosta tal-Oċean Paċifiku (Litoral del océano Pacífico)

Huwa twil 1,016 km, li jagħmilha sitt darbiet akbar mill-kosta tal-Karibew. Hija l-aktar popolata u l-aktar attiva f'termini ta' kummerċ u turiżmu. Hija topografikament aktar imħatteb mill-kosta tal-Karibew, b'ħafna karatteristiċi ġeografiċi:

Il-kosta tibda lejn il-majjistral bil-Bajja ta' Salinas u l-peniżola ta' Santa Elena, li fihom l-eqdem kantina ġeoloġika fil-pajjiż (80 miljun sena). Il-Golf ta' Papagayo jifred Santa Elena mill-Peniżola Nicoya. Dan il-golf huwa ta’ importanza ekonomika kbira għall-pajjiż peress li huwa wieħed miċ-ċentri turistiċi ewlenin, minħabba l-bosta bajjiet u bajjiet tiegħu, li minnhom tispikka l-Bajja ta’ Culebra. Il-peniżola ta’ Nicoya hija l-akbar fil-pajjiż, b’bosta rdum, promontorji tal-blat, bajjiet u kapep, li fosthom jistgħu jissemmew Cape Velas, Cape Blanco u Punta Morales.

Il-peniżola tinkludi l-Golf ta' Nicoya, li huwa l-aktar daħla tal-baħar fond fil-Kosta Rika, u li fih jgħaddu żewġ xmajjar l-aktar importanti tal-pajjiż: Tempisque u Tárcoles. Il-Golf ta’ Nicoya fih mill-inqas 12-il gżira, uħud minnhom popolati. Għandu wkoll iż-żewġ portijiet l-aktar importanti fil-Paċifiku, Puntarenas u Caldera. Fil-każ tal-belt ta’ Puntarenas, hija mibnija fuq ilsien tar-ramel li joħroġ fil-golf, iffurmat minn materjal sedimentarju depożitat matul sekli mix-Xmara Barranca.

Lejn ix-Xlokk, il-kosta tifforma żewġ bajjiet: Herradura Bay u Coronado Bay. Dan huwa limitat minn Punta Quepos u Punta Llorona, u huwa l-post fejn ix-Xmara Grande de Térraba, l-akbar fil-pajjiż, tgħaddi f'delta wiesgħa. Il-peniżola Osa hija l-akbar fix-Xlokk tal-pajjiż. Għandha bosta bajjiet u l-Park Nazzjonali ta' Corcovado, l-aktar bijodiversità fil-Kosta Rika. Cape Matapalo, fl-aħħar tal-peniżola, huwa l-eqreb punt fuq il-kontinent tal-pajjiż għall-Gżira Cocos (436 km). Il-Peniżola ta' Osa tagħlaq il-Golf ta' Dulce, li fih kosta protetta, mangrovji u salini. L-aħħar karatteristika tal-kosta tan-nofsinhar hija Burica Point, li taqsam mal-Panama.

Kosta Atlantika (Litoral atlántico)

Għandha estensjoni ta' 220 km, li tifrex minn Punta Castilla, fil-bokka tax-Xmara San Juan, sax-Xmara Sixaola. Għandha klima tropikali b'xita li tħalli l-kosta taħt l-influwenza tal-irjieħ tal-grigal. Il-kurrent ekwatorjali tal-Golf tal-Messiku jgħaddi minn din il-kosta, u jħalli formazzjonijiet tal-qroll li jkunu naraw, li ma jseħħx fuq il-kosta tal-Paċifiku.

Il-kosta għandha konfigurazzjoni rettilineari, iddeterminata mill-akkumulazzjoni ta 'materjal sedimentarju minn alluvju depożitat mix-xmajjar, minbarra l-effett tal-mewġ. L-aktar inċidenti notevoli jibdew mill-bokka wiesgħa tax-Xmara Colorado u x-Xmara Reventazón-Parismina fil-Grigal, li l-armi multipli tagħhom jiffurmaw gżejjer tax-xmajjar, bħall-Gżira Calero, l-akbar fil-Kosta Rika. Il-korsa ta 'meandering tax-xmajjar tikkawża konċentrazzjoni ta' materjali abbundanti li jiffurmaw biċċiet tar-ramel, laguni u laguni, bil-bar ta 'Colorado jispikka.

Warajha tiġi Moín Bay, fejn tinsab il-Gżira Uvita, u l-outcrop fejn tinsab Puerto Limón, l-iktar belt importanti fil-Karibew. Lejn ix-Xlokk hemm Punta Cahuita, Uva, Mona u Cocles.

Arċipelagi u gżejjer (Archipiélagos e islas)

Il-Kosta Rika għandha varjetà wiesgħa ta' gżejjer ta' oriġini varjata fiż-żewġ oċeani. Ħafna minnhom huma parti minn parks nazzjonali u rifuġji naturali, filwaqt li oħrajn huma abitati, l-aktar dawk fil-Golf ta' Nicoya.

L-Arċipelagu ta' Murciélago u l-Gżira Bolaños (Archipiélago del Murciélago e isla Bolaños)

Dawn jinsabu fil-Bajja ta' Salinas, fuq il-kosta tal-Oċean Paċifiku, ħdejn il-fruntiera man-Nikaragwa. Huma gżejjer żgħar li jservu bħala kenn naturali għall-għasafar u l-fawna tal-baħar. Huma parti miż-Żona ta' Konservazzjoni ta' Guanacaste.

Arċipelagu tal-Golf ta' Nicoya (Archipiélago del golfo de Nicoya)

Huma sensiela ta' gżejjer ta' oriġini vulkanika, li jinsabu fil-Golf ta' Nicoya, ħafna minnhom popolati minn żmien qabel il-Kolombja. Amministrattivament, huma parti mill-provinċja ta 'Puntarenas. L-akbar minnhom hija l-gżira ta 'Chira, li tinsab ħdejn il-bokka tax-Xmara Tempisque. Bi 43 km², hija l-akbar gżira fl-Oċean Paċifiku u l-aktar popolata. Il-Gżira Venado (6.5 km²), il-Gżira Caballo, u l-Gżira Cedros għandhom villaġġi żgħar li jgħixu bis-sajd artiġjanali.

Li jmiss fl-importanza hija San Lucas Island, l-eqreb tal-belt ta 'Puntarenas (8 km). San Lucas fih ħabs antik u bħalissa huwa kenn għall-annimali selvaġġi u sit turistiku. Ħdejn San Lucas hemm gżejjer żgħar mhux popolati li huma parti minn rifuġji naturali: Gżira Bejuco, Gżira Muertos, Gżira Jesusita, Gżira Pan de Azúcar, Gżira Pájaros, Gżira Guayabo u Gżira Negritos.

Il-Gżira Tortuga, flimkien mal-gżejjer ta 'Alcatraz u Tolinga, hija sit turistiku importanti għall-bajjiet tagħha u l-veġetazzjoni lush. Il-gżira ta' Cabo Blanco, li tinsab faċċata tagħha, fit-tarf tal-Lbiċ tal-peniżola Nicoya, hija parti mill-eqdem żona protetta fil-Kosta Rika.

Gżejjer tal-Paċifiku Ċentrali u tan-Nofsinhar (Islas del Pacífico central y sur)

Lejn ix-Xlokk tal-Golf ta' Nicoya, hemm diversi gżejjer: il-Gżira Herradura, li tinsab fil-bajja tal-istess isem; Il-Gżira Damas, gżira tax-xmara marittima ħdejn il-belt ta' Quepos, li tinsab fil-bokka tax-Xmara Paquita; il-gżejjer tal-Park Nazzjonali Manuel Antonio (Olocuitas, Gemelas, Verde, Toro Amarillo u Mogote), li huma parti minn din iż-żona protetta; Il-Gżira Ballena, fil-Park Nazzjonali tal-Baħar Ballena, hija sit li jbejtu diversi speċi ta' balieni.

Waħda mill-aktar importanti hija l-Gżira Caño, li tinsab fil-punent tal-peniżola Osa, li għandha banek tal-qroll u ħajja tal-baħar abbundanti. Minbarra li hija kenn għall-annimali selvaġġi, il-Gżira Caño għandha l-uniku sit arkeoloġiku fil-Kosta Rika bi sferi tal-ġebel li nstab barra mit-territorju kontinentali tal-pajjiż.

Iż-żona tad-delta Térraba-Sierpe għandha bosta gżejjer tax-xmajjar, inklużi l-Gżira Violín u l-Gżejjer Zacate.

Gżira Koko (Isla del Coco)

Cocos Island hija l-aktar gżira famuża fil-Kosta Rika. Hija tinsab 500 km fix-Xlokk ta' Puntarenas, il-provinċja li tappartjeni għaliha, fil-koordinati 05°31′N 87°04′W. Jista' jiġi aċċessat biss bid-dgħajsa. Il-gżira hija l-uniku outcrop ta' firxa ta' muntanji vulkanika estinta twila 700 km li testendi taħt il-baħar wirt tal-Kosta Rika. L-art tagħha hija 23.85 km², u tkejjel 7.6 km twila u 4.4 km wiesgħa, bil-forma tagħha bejn wieħed u ieħor rettangolari. Il-kosta hija sinuuża, b'karatteristiċi ġeografiċi bħal irdum, bajjiet u kapep. L-ogħla punt tagħha huwa Cerro Iglesias (575 m s.l.m.). Għandha bosta korsijiet tal-ilma li jiffurmaw sa 200 kaskata. Madwarha hemm diversi gżejjer bħall-Gżira Manuelita u l-Moais.

Hija kkaratterizzata mill-bijodiversità abbundanti tagħha, u għalhekk ġiet iddikjarata park nazzjonali u Sit ta' Wirt Dinji mill-UNESCO. Huwa kopert minn foresta sħaba lush. Minn 235 speċi ta' pjanti identifikati, 70 huma endemiċi. Minn 362 insett, 64 huma endemiċi. Hemm 2 speċi endemiċi ta' gremxul. Hemm ukoll 3 speċi ta' brimb irreġistrati; 85 għasfur, 4 minnhom endemiċi; 57 krustaċji; 118 tal-molluski; aktar minn 200 ħuta u 18-il qroll. L-insedjament ewlieni jinsab f'Waffer Bay, kważi kompletament magħmul minn persunal xjentifiku u ta' konservazzjoni: gwardjani tal-park, bijoloġisti, riċerkaturi, baħħara u voluntiera.

Gżejjer tal-Baħar Karibew (Islas del mar Caribe)

Il-Kosta Rika għandha tliet gruppi ta 'gżejjer fil-Baħar Karibew: fit-Tramuntana tal-Karibew, hemm bosta gżejjer tax-xmajjar, iffurmati mill-bokka ta' diversi xmajjar fid-delta tax-Xmara San Juan, fuq il-fruntiera man-Nikaragwa. Il-biċċa l-kbira minn dawn il-gżejjer għandhom art bil-baħar, li jiffurmaw parti minn rifuġji naturali u tal-annimali selvaġġi. Il-Gżira Calero hija l-akbar fil-Kosta Rika (151.6 km²), segwita mill-Gżira Brava (44.4 km²), it-tnejn separati mix-Xmara Colorado. Hemm ukoll il-gżejjer Tortuguero, Pacuare, Penitencia u Palma, li jinsabu fil-bokka tax-xmajjar fil-Baħar Karibew. Il-gżejjer huma abitati ftit, bil-familji jiddedikaw lilhom infushom għall-agrikoltura u s-sajd.

Fil-Karibew ċentrali, l-aktar gżejjer notevoli huma Isla Moín u Isla Uvita, li jinsabu quddiem Puerto Limón. Moín jinsab fejn jibda l-kanal Tortuguero, li jippermetti komunikazzjoni tax-xmara bejn Limón u l-fruntiera man-Nikaragwa. Quddiem din il-gżira hemm il-port ta’ Moín, l-aktar baċir importanti fil-pajjiż fejn isiru l-esportazzjonijiet madwar l-Atlantiku. Il-Gżira Uvita, li tinsab 3 km quddiem Puerto Limón, hija ta’ importanza storika, peress li kienet l-ewwel punt fit-territorju nazzjonali fejn Kristofru Kolombu niżel fl-1502, fir-raba’ u l-aħħar vjaġġ tiegħu. Hija magħmula minn irdum tal-blat u miksija b'veġetazzjoni lush, iżda hija diżabitata.

Fin-Nofsinhar tal-Karibew, hemm Punta Mona Island, magħrufa wkoll bħala Monkey Point, gżira żgħira 'l barra mill-kosta tal-canton ta' Talamanca, ħdejn il-bokka tax-Xmara Sixaola. Għandha kosta irregolari b'sikek tal-qroll u hija koperta minn foresti tropikali. Hija parti mir-Rifuġju Nazzjonali tal-Ħajja Selvaġġa Mħallta Jairo Mora Sandoval Gandoca-Manzanillo.

Baħar territorjali u patrimonjali

Il-baħar territorjali tal-Kosta Rika għandu wisa 'ta' 12-il mil nawtiku (22,200 km²) tul il-kosta kollha. Huwa meqjus bħala parti integrali tal-pajjiż għall-iskopijiet legali kollha. Miżjud ma' l-estensjoni territorjali tal-pajjiż (51,100 km²), din tammonta għal total ta' 73,300 km². Bil-liġi, iż-żona marittimu-terrestri hija proprjetà tal-Istat u ma tistax tkun proprjetà ta' individwi.

Il-baħar patrimonjali huwa magħmul minn 188 mil nawtiku (348,210 km²) lejn il-baħar miftuħ, wara t-12-il mil tal-baħar territorjali. Iż-żona ekonomika esklussiva tal-Kosta Rika fiż-żewġ oċeani tammonta għal 574,725 km², li miżjuda mal-erja tal-art tagħti lill-pajjiż total ta '625,825 km² f'erja. Il-baħar tal-wirt tal-Kosta Rika fl-Oċean Paċifiku huwa akbar milli fil-Baħar Karibew minħabba l-lokazzjoni ġeografika tal-Gżira Cocos. Il-Kosta Rika teżerċita s-sovranità fuq il-baħar tal-wirt tagħha kemm għall-finijiet ta’ sfruttament kummerċjali, kif ukoll għall-esplorazzjoni, il-konservazzjoni u l-ġestjoni tar-riżorsi ħajjin u mhux ħajjin (taħt il-ħamrija u l-ilmijiet) skont il-liġi internazzjonali.

Permezz tal-Baħar Karibew, il-Kosta Rika għandha limiti marittimi man-Nikaragwa, il-Panama u l-Kolombja. Permezz tal-Oċean Paċifiku, il-Kosta Rika għandha limiti marittimi man-Nikaragwa, il-Panama, il-Kolombja u l-Ekwador, dan tal-aħħar permezz tal-limitu marittimu bejn il-Gżira Cocos u l-Gżejjer Galapagos.

Klima

Il-Kosta Rika għandha klima tropikali matul is-sena kollha. Hemm żewġ staġuni: l-istaġun xott, minn Diċembru sa April, u l-istaġun tax-xita, minn Mejju sa Novembru. Marzu u April huma l-aktar xhur sħan fil-pajjiż, filwaqt li Diċembru u Jannar huma l-aktar kesħin. Madankollu, hemm ġranet tax-xita fl-istaġun xott, kif ukoll ġimgħat mingħajr xita fl-istaġun tax-xita.

Il-Kosta Rika huwa pajjiż klimatikament varjat ħafna, ġeneralment jinsab fir-reġjun neotropikali, għalhekk għandu klima tropikali, b'żewġ staġuni definiti sew fi kważi t-territorju kollu: l-istaġun xott (imsejjaħ ukoll sajf) u l-istaġun tax-xita (imsejjaħ xitwa). ). L-istaġun niexef jibda mill-bidu ta' Diċembru sal-aħħar ta' April, filwaqt li l-istaġun tax-xita jibda mill-bidu ta' Mejju sal-aħħar ta' Novembru Barra minn hekk, matul l-istaġun tax-xita hemm żmien imsejjaħ Veranillo de San Juan fl-aħħar jiem tax-xahar ta' Ġunju meta' l-klima għal darb’oħra ssir staġun niexef għal perjodu qasir ta' żmien.

Madankollu, it-topografija tal-pajjiż hija diverġenti ħafna, bil-preżenza ta 'muntanji, widien u pjanuri f'territorju pjuttost żgħir. Minħabba l-post tropikali tagħha, it-temperatura ma ssofrix varjazzjonijiet drastiċi. Billi jinsab fl-emisferu tat-Tramuntana, in-nazzjon huwa affettwat minn bidliet staġjonali matul ix-xahar ta 'Diċembru, meta t-temperaturi għandhom it-tendenza li jonqsu b'mod konsiderevoli minħabba l-irjieħ tat-tramuntana fl-ogħla postijiet fil-pajjiż. It-tul tal-ġurnata huwa affettwat matul is-solstizji u l-ekwinozji. Is-sistemi tal-muntanji jimxu lonġitudinali mill-majjistral sax-xlokk, u jiddeterminaw tliet reġjuni klimatiċi ewlenin:

Ir-Reġjun Tropikali Umidu Atlantiku, li jkopri l-kosta tal-Karibew u t-tramuntana tal-pajjiż, għandu klima tropikali umda, b'reġim ta' xita għolja (kważi sa 5000 mm fis-sena), b’xita s-sena kollha minħabba l-istaġun tax-xita u l- irjieħ tal-art kostanti mit-tramuntana, speċjalment fl-għoljiet tal-meded tal-muntanji, bi tnaqqis fix-xita fi Frar, Marzu u Ottubru, u temperaturi li qatt ma huma inqas minn 22 °C u massimi medji ta' 30 °C, minħabba l-kostanti imsaħħab.
Ir-Reġjun tal-Paċifiku Tropikali, bi klima tropikali bi staġun niexef definit sew fit-taqsima tat-Tramuntana, b'temperaturi massimi sa 30 °C fix-xitwa u 38 °C fis-sajf u temperaturi minimi ta' 18 °C u 22 °C fl-istess staġuni, rispettivament, l-istaġun tax-xita fiż-żona huwa qasir, sa 6 xhur minn Mejju sa Novembru, b'reġim ta 'xita ta' 1500 sa 2000 mm fis-sena. Fis-sezzjoni tan-Nofsinhar tal-Paċifiku, il-klima hija l-istess bħall-kosta Atlantika tal-pajjiż, sħuna u b’xita kbira s-sena kollha, għalkemm għandha staġun qasir xott li ġeneralment ikun madwar Frar u jkollu temperaturi ogħla.
Ir-Reġjun Intermontana Ċentrali jinkludi l-Wied Ċentrali u l-meded muntanjużi tan-Nofsinhar u l-widien tagħhom bħal El General. Għandu eżenzjoni muntanjuża b'altitudni bejn 500 u 1200 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., b’temperaturi sħan jiġu rreġistrati fil-punent fil-partijiet baxxi sa 32 °C bħall-belt ta’ Alajuela, Atenas, San Isidro del General u Buenos Aires minħabba l-influwenza kbira tal-klima tal-Paċifiku, fiċ-ċentru temperaturi moderati ta’ 26 °C bħal f’San José, Puriscal, San Ramón u Coto Brus, u 23 °C f’Cartago u Dota, u lejn il-Lvant temperaturi kesħin fil-partijiet għoljin sa -2 °C bħall-Vulkan Irazú u Cerro Chirripó. Iż-żoni aktar sħan u aktar baxxi huma aktar niexfa minħabba l-influwenza klimatika tal-Paċifiku, u ż-żoni kesħin u kesħin huma aktar imxarrba minħabba li huma eqreb lejn il-linji tal-meded muntanjużi fejn hemm aktar influwenza klimatika mill-Karibew.

Barra minn hekk, l-Istitut Meteoroloġiku Nazzjonali jaqsam il-Kosta Rika, skont ċerti karatteristiċi u differenzjazzjonijiet, fis-sitt reġjuni klimatiċi li ġejjin: Wied Ċentrali, Paċifiku tat-Tramuntana, Paċifiku Ċentrali, Żona tan-Nofsinhar, Żona tat-Tramuntana, Karibew u Gżira Cocos.

Minħabba l-lokazzjoni ġeografika tan-nazzjon, it-territorju huwa affettwat kull sena mill-istaġun tal-uragani, b'impatt akbar fi żminijiet storiċi mill-Uragan Fifi-Orlene (1974), l-Uragan Juana (1985), l-Uragan Cesar-Douglas (1996), l-Uragan Mitch (1998), Maltempata Tropikali Alma (2008), Uragan Tomás (2010), Uragan Otto (2016), Maltempata Tropikali Nate (2017) u Uragan Eta (2020)

Pajsaġġi bijoklimatiċi tal-Kosta Rika

Klima ta' altitudni għolja moderata Vulkan Turrialba
Klima tropikali bl-istaġun xott Manuel Antonio
Santa Rosa foresta tropikali niexfa
Foresti umdi montani u premontani, Park Nazzjonali Braulio Carrillo
Monteverde cloud foresta
Foresta umda tropikali, Park Nazzjonali Tortuguero
Wetland ta' Caño Negro
Cerro Chirripó Páramo
Il-pjanuri tal-Majjistral tal-Paċifiku, fi Guanacaste, għandhom klima tropikali niexfa. Jintużaw prinċipalment fit-trobbija tal-bhejjem, il-kultivazzjoni tar-ross u l-kannamieli.
Klima moderata b'sajf ħafif, Park Nazzjonali San José

Flora u fawna

Minkejja d-daqs tagħha, il-Kosta Rika hija waħda mill-pajjiżi bl-akbar bijodiversità fl-Amerika Latina kollha.

Il-Kosta Rika għandha kopertura ta' veġetazzjoni rikka, kemm f'termini ta' varjetà ta 'speċi kif ukoll id-densità tagħhom. Hemm aktar minn 12,000 speċi ta 'pjanti fil-pajjiż, inklużi aktar minn 1,300 speċi ta' orkidej. Is-siġra nazzjonali hija s-siġra Guanacaste, il-fjura nazzjonali hija l-Guaria Morada.

Il-foresti jkopru 1/3 taż-żona totali tal-pajjiż. Il-mangrovi jokkupaw madwar 1% taż-żona totali tal-pajjiż u huma l-aktar ikkonċentrati fuq ix-xaqliba tal-Paċifiku. Il-foresti tad-dell iseħħu fil-Karibew, fil-Muntanji Talamanca u fil-Peniżola Osa, li kollha għadhom verġni. Il-foresti tropikali tropikali jseħħu fit-tramuntana u fiċ-ċentru tal-pajjiż.

Il-fawna tal-Kosta Rika hija varjata u diversa; Skont id-densità tal-ispeċi, il-Kosta Rika tinsab fl-ewwel post fid-dinja. Il-pajjiż fih 234 speċi ta' mammiferi, nofshom friefet il-lejl; 850 speċi ta' għasafar, li minnhom 600 huma residenti; aktar minn 200 speċi ta 'rettili, ħafna minnhom sriep; madwar 180 speċi ta' anfibji.

Fil-pajjiż hemm aktar minn 150 speċi fil-periklu ta' estinzjoni, fosthom il-ġaguar, it-tapir, il-pekari, l-ajkla arpija u l-makaw.

Park nazzjonali wieħed, il-Park Nazzjonali ta' Corcovado, huwa rikonoxxut internazzjonalment fost l-ambjentalisti għall-bijodiversità tiegħu (inklużi qtates kbar u tapiri) u huwa fejn il-viżitaturi jistgħu jistennew li jaraw rikkezza ta 'annimali selvaġġi. Corcovado huwa l-uniku park fil-Kosta Rika fejn jistgħu jinstabu l-erba' speċi ta' xadini tal-Kosta Rika. Dawn jinkludu l-kapuċċin ta' ras bajda, il-mantled howler, ix-xadina brimba ta' Geoffroy fil-periklu, u x-xadina iskojjattlu tal-Amerika Ċentrali, li tinsab biss fuq il-kosta tal-Paċifiku tal-Kosta Rika u parti żgħira mill-Panama, u tinsab biss fil-Paċifiku. kosta tal-Kosta Rika u parti żgħira tal-Panama meqjusa fil-periklu sal-2008, meta l-istatus tagħha ġie aġġornat għal vulnerabbli. Id-deforestazzjoni, il-kummerċ illegali tal-annimali domestiċi, u l-kaċċa huma r-raġunijiet ewlenin għall-istatus mhedded tagħha. La Amistad u Chirripó jippreżentaw il-klima tal-páramo, f'altitudni ta' aktar minn 3000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, li jipprovdu tipi oħra ta' flora u fawna, bħall-coati ta' imnieħer abjad, it-traxx tan-nugrufun u r-rogiera amoena. Il-Kosta Rika hija l-ewwel pajjiż tropikali li waqqaf u reġġa' lura d-deforestazzjoni; irrestawra b'suċċess il-forestazzjoni tiegħu u żviluppa servizz tal-ekosistema biex jgħallem lill-bijoloġisti u lill-ekoloġisti dwar il-miżuri ta 'protezzjoni ambjentali tiegħu. Il-pajjiż kellu punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2018 ta' 4.65/10, li kklassifika fit-118-il post globalment fost 172 pajjiż.

Kisi tal-foresti

Skont il-FAO, fl-2010 il-Kosta Rika għandha żona ta' foresti ta' 26,050 km², li tikkorrispondi għal 51% tat-territorju nazzjonali. Matul il-perjodu 1990-2000 il-pajjiż ippreżenta rata ta' varjazzjoni annwali ta' -0.8%, li kienet tirrappreżenta deforestazzjoni ta' 190 km²/Sena. Madankollu, fil-perjodu 2000-2010, din ix-xejra ġiet maqluba, u kisbet żieda ta' 0.9%, ekwivalenti għall-irkupru ta' 230 km²/Sena ta' kopertura tal-foresti.

Sistema ta' Park Nazzjonali

Il-pajjiż huwa notevolment rispettat internazzjonalment għas-sistema tiegħu ta' Parks Nazzjonali, amministrati mis-Sistema Nazzjonali taż-Żoni ta' Konservazzjoni. L-akbar park fil-pajjiż huwa l-Park Nazzjonali tal-Baħar Las Baulas.

Gvern u politika

Organizzazzjoni territorjali

Skont il-Kostituzzjoni Politika fl-artikolu 168 tagħha, id-diviżjoni territorjali tal-Kosta Rika hija organizzata bil-liġi fi tliet tipi ta' entità subnazzjonali: Għall-finijiet tal-Amministrazzjoni Pubblika, it-territorju nazzjonali huwa maqsum fi provinċji, dawn f'cantons u l-cantons f'distretti.” Il-pajjiż jikkonsisti minn 7 provinċji, 84 canton u 489 distrett.

Relazzjonijiet barranin

Il-Kosta Rika hija membru attiv tan-Nazzjonijiet Uniti u l-Organizzazzjoni tal-Istati Amerikani. Il-Qorti Inter-Amerikana tad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Università tal-Paċi tan-Nazzjonijiet Uniti huma bbażati fil-Kosta Rika. Hija wkoll membru ta' ħafna organizzazzjonijiet internazzjonali oħra relatati mad-drittijiet tal-bniedem u d-demokrazija, bħall-Komunità tad-Demokraziji. L-għan ewlieni tal-politika barranija tal-Kosta Rika huwa li tippromwovi d-drittijiet tal-bniedem u l-iżvilupp sostenibbli bħala mod biex jiġu żgurati l-istabbiltà u t-tkabbir.

Il-Kosta Rika hija membru tal-Qorti Kriminali Internazzjonali, mingħajr ftehim ta' immunità bilaterali għall-protezzjoni tal-forzi armati tal-Istati Uniti (skont l-Artikolu 98). Il-Kosta Rika hija osservatur tal-Organizzazzjoni Internazzjonali ta' La Francophonie.

Fl-10 ta' Settembru, 1961, ftit xhur wara li Fidel Castro ddikjara lil Kuba stat soċjalista, il-President tal-Kosta Rika Mario Echandi temm ir-relazzjonijiet diplomatiċi ma' Kuba permezz tad-Digriet Eżekuttiv Numru 2.

Il-Kosta Rika għandha nuqqas ta' qbil għal żmien twil man-Nikaragwa dwar ix-Xmara San Juan, li tiddefinixxi l-fruntiera bejn iż-żewġ pajjiżi, u d-drittijiet tan-navigazzjoni tal-Kosta Rika fuq ix-xmara. Fl-14 ta' Lulju 2009, il-Qorti Internazzjonali tal-Ġustizzja fl-Aja kkonfermat id-drittijiet tan-navigazzjoni tal-Kosta Rika għas-sajd kummerċjali ta' sussistenza fuq in-naħa tagħha tax-xmara. Trattat tal-1858 estenda d-drittijiet tan-navigazzjoni għall-Kosta Rika, iżda n-Nikaragwa ċaħad li l-vjaġġi tal-passiġġieri u s-sajd kienu parti mill-ftehim; Il-qorti ddeċidiet li l-Kosta Rika fuq ix-xmara ma kinux meħtieġa li jkollhom karti turistiċi jew viżi tan-Nikaragwa kif sostna n-Nikaragwa, iżda, f’nod lin-Nikaragwa, iddeċidiet li d-dgħajjes u l-passiġġieri tal-Kosta Rika għandhom jieqfu fl-ewwel u l-aħħar port tan-Nikaragwa tul tiegħu. rotta. Irid ikollhom ukoll dokument tal-identità jew passaport. In-Nikaragwa tista' wkoll timponi skedi fuq it-traffiku tal-Kosta Rika. In-Nikaragwa tista’ teħtieġ li l-vapuri tal-Kosta Rika juru l-bandiera tan-Nikaragwa, iżda ma tistax titlobhom għall-ħruġ mill-portijiet tagħha. Dawn kienu kollha punti speċifiċi ta' kontenzjoni li tressqu l-qorti fil-preżentata tal-2005.

Fl-2010, kien hemm ukoll tilwima madwar Calero Island, u l-effetti tat-tħammil Nikaragwa tax-xmara f'dik iż-żona.

Il-Kosta Rika temmet il-mandat tagħha fil-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti, wara li ġiet eletta għal terminu ta' sentejn li ma jiġġedded fl-elezzjonijiet tal-2007. Il-mandat tagħha skada fil-31 ta' Diċembru, 2009; Din kienet it-tielet darba li l-Kosta Rika kienet parti mill-Kunsill tas-Sigurtà. Elayne Whyte Gómez hija r-Rappreżentant Permanenti tal-Kosta Rika għall-Uffiċċju tan-Nazzjonijiet Uniti f'Ġinevra (2017) u President tal-Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti biex Tinnegozja Strument Legalment Vinkolanti li Jipprojbixxi l-Armi Nukleari.

Paċifiżmu

Fl-1 ta' Diċembru, 1948, il-Kosta Rika abolit il-forza militari tagħha. Fl-1949, l-abolizzjoni tal-armata ġiet introdotta fl-artikolu 12 tal-Kostituzzjoni tal-Kosta Rika. Il-baġit li qabel kien iddedikat għall-militar issa huwa ddedikat biex jipprovdi kura tas-saħħa u servizzi edukattivi. Skont Deutsche Welle, "Il-Kosta Rika hija magħrufa għad-demokrazija stabbli tagħha, politiki soċjali progressivi, bħal edukazzjoni pubblika b'xejn u obbligatorja, benesseri soċjali għoli, u enfasi fuq il-protezzjoni ambjentali." Għall-infurzar tal-liġi, il-Kosta Rika għandha l-aġenzija tal-pulizija tal-Forza Pubblika tal-Kosta Rika.

Fl-2017, il-Kosta Rika ffirmat it-trattat tan-NU dwar il-Projbizzjoni tal-Armi Nukleari.

Il-Kosta Rika hija t-58 l-iktar pajjiż paċifiku fid-dinja, skont l-Indiċi Globali tal-Paċi tal-2024.

Ambjentaliżmu

Fl-2021, il-Kosta Rika, flimkien mad-Danimarka, nedew il-“Beyond Oil and Gas Alliance” (BOGA) biex iwaqqfu l-użu tal-fjuwils fossili. Il-kampanja BOGA tnediet fis-Summit dwar il-Klima COP26, fejn l-Isvezja ngħaqdet bħala membru ewlieni, filwaqt li n-New Zealand u l-Portugall ingħaqdu bħala membri assoċjati.

Demografija

Iċ-ċensiment tal-2022 kien jgħodd popolazzjoni totali ta' 5,044,197 persuna. Fl-2022, iċ-ċensiment irreġistra wkoll l-identità etnika jew razzjali tal-gruppi kollha separatament għall-ewwel darba f'aktar minn ħamsa u disgħin sena miċ-ċensiment tal-1927 Għażliet inkludew indiġeni, suwed jew Afro-dixxendenti, mulatti, Ċiniżi, mestizos, abjad u oħrajn fit-taqsima IV: mistoqsija 7. Fl-2011, id-dejta għall-gruppi li ġejjin kienet: 83.6% razza bajda jew imħallta, 6.7% mulatta, 2.4% Native American, 1.1% iswed jew Afro-Karibew; iċ-ċensiment wera 1.1% bħala Oħrajn, 2.9% (141,304 ruħ) bħala Xejn u 2.2% (107,196 persuna) bħala mhux speċifikat.

Piramida tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika 2023

Fl-2011, kien hemm aktar minn 104,000 abitant indiġenu Amerikan jew indiġenu, li jirrappreżentaw 2.4% tal-popolazzjoni. Ħafna minnhom jgħixu f'riżervi iżolati, imqassma fi tmien gruppi etniċi: Quitirrisí (fil-Wied Ċentrali), Matambú jew Chorotega (Guanacaste), Maleku (tramuntana ta' Alajuela), Bribri (fin-nofsinhar tal-Atlantiku), Cabécar (Medda tal-Muntanji Talamanca), Ngäbe (in-Nofsinhar tal-Kosta Rika, tul il-fruntiera mal-Panama), Boruca (in-Nofsinhar tal-Kosta Rika) u Térraba (in-Nofsinhar tal-Kosta Rika).

Il-popolazzjoni tinkludi Kostarikani Ewropej (ta' dixxendenza Ewropea), primarjament ta' dixxendenza Spanjola, b'numru sinifikanti ta' familji Taljani, Ġermaniżi, Ingliżi, Olandiżi, Franċiżi, Irlandiżi, Portugiżi u Pollakki, kif ukoll komunità Lhudija mdaqqsa. Il-biċċa l-kbira tal-Afro-Kosta Rika huma dixxendenti li jitkellmu bil-Kreolo bl-Ingliż ta' ħaddiema immigranti suwed Ġamajkani tas-seklu 19.

Iċ-ċensiment tal-2011 ikklassifika 83.6% tal-popolazzjoni bħala razza bajda jew imħallta; dawn tal-aħħar huma nies ta' antenati Ewropej u Amerindjan magħquda. Is-segment tal-mulatti (taħlita ta' bojod u suwed) kien jirrappreżenta 6.7% u n-nies indiġeni kienu jikkostitwixxu 2.4% tal-popolazzjoni. Il-popolazzjonijiet indiġeni u Ewropej tal-mestizo huma ħafna iżgħar minn f'pajjiżi oħra tal-Amerika Latina. L-eċċezzjonijiet huma Guanacaste, fejn kważi nofs il-popolazzjoni hija viżibbilment mestizo, wirt tal-għaqdiet aktar mifruxa bejn settlers Spanjoli u Amerinjani Chorotega fuq diversi ġenerazzjonijiet, u Limón, fejn tgħix il-maġġoranza l-kbira tal-komunità Afro-Kosta Rika.

Il-Kosta Rika tospita ħafna refuġjati, l-aktar mill-Venezwela, il-Kolombja u n-Nikaragwa. Bħala riżultat ta 'dak u l-immigrazzjoni illegali, huwa stmat li bejn 10% u 15% (400,000–600,000) tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika hija magħmula minn Nikaragwa. Xi Nikaragwani jemigraw biex ifittxu opportunitajiet ta' xogħol staġjonali u mbagħad jirritornaw lejn pajjiżhom. Il-Kosta Rika laqgħet ħafna refuġjati minn varjetà ta' pajjiżi tal-Amerika Latina oħra li ħarbu minn gwerer ċivili u dittatorjati matul is-snin sebgħin u tmenin, partikolarment l-Arġentina, kif ukoll nies minn El Salvador li kienu qed jaħarbu mill-gwerrilli u mill-iskwadri tas-sigurtà tal-gvern.

Skont il-Bank Dinji, fl-2010 madwar 489,200 immigrant għexu fil-pajjiż, ħafna minnhom min-Nikaragwa, il-Panama, El Salvador, il-Ħonduras, il-Gwatemala u l-Beliże, filwaqt li 125,306 Costa Rican jgħixu barra mill-pajjiż fl-Istati Uniti, il-Panama, in-Nikaragwa, Spanja, Il-Messiku, il-Kanada, il-Ġermanja, il-Venezwela, ir-Repubblika Dominikana u l-Ekwador. In-numru ta’ migranti naqas f'dawn l-aħħar snin, iżda fl-2015, kien hemm madwar 420,000 migrant fil-Kosta Rika u n-numru ta’ dawk li jfittxu ażil (l-aktar mill-Honduras, El Salvador, Gwatemala, Nikaragwa u Venezwela) żdied għal aktar minn 110,000, ħames. -darbiet żieda mill-2012. Fl-2016, il-pajjiż kien imsejjaħ "kalamita" għall-migranti mill-Amerika t'Isfel u Ċentrali u pajjiżi oħra bit-tama li jilħqu l-Istati Uniti.

Skont in-Nazzjonijiet Uniti, il-Kosta Rika kellha popolazzjoni stmata ta' 5,153,957 ruħ fl-2021. L-abjad u l-mestizos jirrappreżentaw 83.4% tal-popolazzjoni, 7% huma suwed (inkluż il-mestizos), 2.4% huma Amerindjani, 0.2% Ċiniżi u 7% oħrajn/ xejn.

Fl-2010, ftit inqas minn 3% tal-popolazzjoni kienet ta' dixxendenza Afrikana. Dawn jissejħu Afro-Kosta Rika jew Indjani tal-Punent u huma dixxendenti li jitkellmu bl-Ingliż ta' ħaddiema immigranti suwed Ġamajkani tas-seklu 19. 1% ieħor huma magħmulin minn nies ta' oriġini Ċiniża u inqas minn 1% huma Asjatiċi tal-Punent, prinċipalment ta' dixxendenza Lebaniża iżda wkoll Palestinjana. Iċ-ċensiment tal-2011 ipprovda d-dejta li ġejja: l-abjad u l-mestizos jammontaw għal 83.4% tal-popolazzjoni, 7% huma suwed (inkluż il-mestizos), 2.4% huma Amerinjani, 0.2% huma Ċiniżi u 7% huma oħrajn/xejn.

Hemm ukoll komunità ta' irtirati ta' l-Amerika ta' Fuq mill-Istati Uniti u l-Kanada, segwita minn numru pjuttost kbir ta' espatrijati mill-Unjoni Ewropea (l-aktar Skandinavi u l-Ġermanja) li ġejjin ukoll biex jirtiraw, u Awstraljani. L-immigrazzjoni lejn il-Kosta Rika kienet tirrappreżenta 9% tal-popolazzjoni fl-2012. Dan kien jinkludi settlers permanenti kif ukoll migranti li jittamaw li jaslu l-Istati Uniti Fl-2015, kien hemm madwar 420,000 immigrant fil-Kosta Rika u n-numru ta 'dawk li jfittxu l-ażil (prinċipalment mill-Ħonduras, El. Salvador, il-Gwatemala u n-Nikaragwa) żdiedu għal aktar minn 110,000. Huwa stmat li 10% tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika fl-2014 kienet magħmula minn Nikaragwa.

Il-popolazzjoni indiġena llum tgħodd madwar 60,000 (ftit aktar minn 1% tal-popolazzjoni), b'xi Miskitos u Garifunas (popolazzjoni ta' antenati mħallta Afrikani u Amerindi tal-Karibew) li jgħixu fir-reġjuni kostali.

L-emigrazzjoni tal-Kosta Rika hija l-iżgħar fil-Baċir tal-Karibew u hija fost l-iżgħar fl-Ameriki. Sal-2015, madwar 133,185 (2.77%) tal-abitanti tal-pajjiż kienu qed jgħixu f'pajjiż ieħor bħala immigranti. Il-pajjiżi tad-destinazzjoni ewlenin huma l-Istati Uniti (85,924), in-Nikaragwa (10,772), il-Panama (7,760), il-Kanada (5,039), Spanja (3,339), il-Messiku (2,464), il-Ġermanja (1,891), l-Italja (1,508), il-Gwatemala (1,162). ) u l-Venezwela.

Gruppi etniċi

Ċensiment tal-Kosta Rika 2011

Mestizos u bojod - 3,597,847 = 83.64%
Mulatto - 289,209 = 6.72%
Indiġeni - 104,143 = 2.42%
Suwed/Afro-Karibew: 45,228 = 1.05%
Ċiniż - 9 170 = 0.21%
Oħrajn - 36,334 = 0.84%
Ma indikatx - 95,140 = 2.21%

2016

Ewropew (65.8%)
Mestiż (17.8%)
Mulatto (6.7%)
Indiġeni (2.4%)
Afrikan (1.1%)
Ażjatiċi (0.2%)
Oħrajn/ebda (6.0%)

Data

Popolazzjoni 5,153,957, Rata ta' twelid 10.2 twelid/1,000 abitant (stima 2022), Rata ta' mortalità 5.6 imwiet/1,000 abitant (stima 2022), Rata ta' fertilità 1.29 tfal għal kull mara (stima 2022), Struttura ta' età 18–171%, 0–1714. snin 68.44%, 65 u aktar minn 12.85%, Gruppi etniċi ewlenin Abjad (65.8%), Spanjol (N/A), Taljan (N/A). Oħrajn (N/A), Minoranza etnika multirazzjali (24.5%), Mestizo (17.8%), Mulatti (6.7%), Indiġeni (2.4%), Afrikani (1.1%), Ażjatiċi orjentali (0.2%), Ċiniżi (N/ A), Oħrajn (N/A), Oħrajn (6.0%), Lingwa Spanjol, Ingliż, Mekatelyu, BriBri, Patois

Emigrazzjoni

L-emigrazzjoni tal-Kosta Rika hija waħda mill-iżgħar fil-baċin tal-Karibew. Madwar 3% tal-popolazzjoni tal-pajjiż tgħix f'pajjiż ieħor bħala immigranti. Il-pajjiżi tad-destinazzjoni ewlenin huma l-Istati Uniti, Spanja, il-Messiku u pajjiżi oħra tal-Amerika Ċentrali. Fl-2005, kien hemm 127,061 Kosta Rika jgħixu f'pajjiż ieħor bħala immigranti. Ir-rimessi kienu 513,000,000 dollaru fl-2006, li rrappreżentaw 2.3% tal-PGD nazzjonali.

Migranti

Skont il-Bank Dinji, madwar 489,200 migrant għexu fil-pajjiż fl-2010; prinċipalment min-Nikaragwa, Panama, El Salvador, Honduras, Gwatemala u Belize, filwaqt li 125,306 Kosta Rika jgħixu barra fl-Istati Uniti, Panama, Nikaragwa, Spanja, Messiku, Kanada, Ġermanja, Venezwela, Repubblika Dominikana u Ekwador. In-numru ta' migranti naqas fis-snin ta' wara, iżda fl-2015, kien hemm madwar 420,000 immigrant fil-Kosta Rika u n-numru ta' dawk li jfittxu ażil (l-aktar mill-Ħonduras, El Salvador, Gwatemala u Nikaragwa) żdied għal aktar minn 110,000. , żieda ta 'ħames darbiet mill-2012. Fl-2016, il-pajjiż kien imsejjaħ "kalamita" għall-migranti mill-Amerika t'Isfel u Ċentrali u pajjiżi oħra bit-tama li jilħqu l-Istati Uniti.

Kosta Rika Ewropej

Il-Kosta Rika Ewropej huma nies mill-Kosta Rika li l-antenati tagħhom jinsabu fil-kontinent Ewropew, l-aktar Spanja. Skont studji tad-DNA, madwar 75% (madwar 3,597,000) tal-popolazzjoni għandhom xi livell ta' antenati Ewropej.

Il-perċentwali tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika skont ir-razza huma magħrufa bħala ċ-ċensiment nazzjonali, li jinkludi l-kwistjoni tal-etniċità fil-forma tagħha. Mill-2012, 65.80% tal-Kosta Rika jidentifikaw bħala abjad/castizo u 13.65% bħala mestizos, li jagħti madwar 80% tal-popolazzjoni Kawkasi. Dan, madankollu, huwa bbażat fuq l-awto-identifikazzjoni u mhux studji xjentifiċi. Skont l-istudju tal-2012 PLoS Genetics Geographic Patterns of Genome Taħlit fl-istudju tal-Mestizos tal-Amerika Latina, il-Kosta Rika għandhom 73% antenati Ewropej, 25% Amerindijani u 2% Afrikani. Skont is-CIA Factbook, il-Kosta Rika għandha popolazzjoni ta' razza bajda jew imħallta ta' 83.6%.

Il-Kosta Rika ta' dixxendenza Ewropea jipprattikaw ir-reliġjonijiet li ġejjin: Kattoliċi Rumani 76.3%, Evanġeliċi 13.7%, oħrajn 4.8%, xejn 3.2%, Buddiżmu 2%.

Christopher Columbus u l-ekwipaġġ tiegħu kienu l-ewwel Ewropej li saqsu f'dik li llum hija l-Kosta Rika, wara li waslu fil-Gżira Uvita (il-provinċja tal-lum ta' Limón) fl-1502 fl-aħħar vjaġġ ta' Columbus. Il-Kosta Rika kienet parti mill-Imperu Spanjol u kienet ikkolonizzata l-aktar mill-Ispanjoli Kastiljani, Baski, u Lhud Sefardi.

Wara l-indipendenza, migrazzjonijiet kbar ta' Amerikani għonja, Ġermaniżi, negozjanti Franċiżi u Brittaniċi waslu fil-pajjiż imħeġġa mill-gvern u segwiti mill-familji tagħhom u l-impjegati (ħafna minnhom tekniċi u professjonisti), u b'hekk ħolqu kolonji u tħallat mal-popolazzjoni il-klassijiet ta' fuq u tan-nofs.

Aktar tard, seħħew migrazzjonijiet iżgħar ta' Taljani, Spanjoli (l-aktar Katalani), u Għarab (l-aktar Lebaniżi u Sirjani). Dawn l-immigranti waslu jaħarbu mill-kriżi ekonomika fil-pajjiżi ta' oriġini tagħhom u stabbilixxew ruħhom f’kolonji akbar u aktar magħluqa. L-immigranti Pollakki, l-aktar Lhud Ashkenazi li ħarbu mill-antisemitiżmu u l-persekuzzjoni tan-Nażisti fl-Ewropa, waslu wkoll f’numru kbir.

Fl-1901, il-President Ascensión Esquivel Ibarra għalaq il-pajjiż għall-immigrazzjoni kollha mhux bajda. L-immigrazzjoni kollha sewda, Ċiniża, Għarbija, Torka jew Żingara lejn il-pajjiż kienet ipprojbita. Wara l-bidu tal-Gwerra Ċivili Spanjola, influss kbir ta' refuġjati repubblikani stabbilixxew fil-pajjiż, l-aktar Kastiljani, Galizjani u Asturijani, kif ukoll migranti Ċileni, Messikani u Kolumbjani li kienu jaslu jaħarbu minn gwerer jew dittatorjati, peress li l-Kosta Rika Hija l- l-eqdem demokrazija fl-Amerika Latina.

Reliġjon

Il-maġġoranza tal-Kosta Rika jidentifikaw ma' reliġjon Nisranija, bil-Kattoliċiżmu jkun dak bl-akbar numru ta' jemmnu u wkoll ir-reliġjon uffiċjali tal-Istat skont il-Kostituzzjoni tal-1949, li fl-istess ħin tiggarantixxi l-libertà tal-qima. Il-Kosta Rika hija l-uniku Stat modern fl-Amerika li bħalissa għandu l-Kattoliċiżmu bħala r-reliġjon Statali tiegħu; Pajjiżi oħra b'reliġjonijiet statali (Kattoliċi, Luterani, Anglikani, Ortodossi) jinsabu fl-Ewropa: Liechtenstein, Monako, Belt tal-Vatikan, Malta, Renju Unit, Danimarka, Izlanda u Greċja.

L-istħarriġ Latinobarómetro tal-2017 sab li 57% tal-popolazzjoni tidentifika bħala Kattoliċi Rumani, 25% huma Protestanti evanġeliċi, 15% jirrappurtaw li m'għandhomx reliġjon, u 2% jiddikjaraw li jappartjenu għal reliġjon oħra. Dan l-istħarriġ indika tnaqqis fil-proporzjon ta' Kattoliċi u żieda fil-proporzjon ta' Protestanti u irreliġjużi. Stħarriġ tal-Università tal-Kosta Rika tal-2018 wera rati simili; 52% Kattoliċi, 22% Protestanti, 17% irreliġjużi u 3% oħrajn. Ir-rata ta' sekulariżmu hija għolja skont l-istandards tal-Amerika Latina.

Minħabba l-immigrazzjoni żgħira iżda kontinwa mill-Asja u l-Lvant Nofsani, ħarġu reliġjonijiet oħra, l-aktar popolari kien il-Buddiżmu, b'madwar 100,000 prattikant (aktar minn 2% tal-popolazzjoni). Ħafna mill-Buddisti huma membri tal-komunità Ċiniża Han, madwar 40,000 b'saħħithom, b'xi konvertiti lokali ġodda. Hemm ukoll komunità Musulmana żgħira ta' madwar 500 familja, jew 0.001% tal-popolazzjoni.

Is-Sinagoga ta' Shaarei Zion tinsab ħdejn il-Park Metropolitan ta' La Sabana f'San José. Diversi djar fil-lokal fil-Lvant tal-park juru l-Istilla ta' David u simboli Lhud oħra.

Il-Knisja ta' Ġesù Kristu tal-Qaddisin tal-Aħħar Jiem tgħid li għandha aktar minn 35,000 membru u għandha tempju f'San José li serva bħala ċentru ta' qima reġjonali għall-Kosta Rika. Madankollu, huma jirrappreżentaw inqas minn 1% tal-popolazzjoni.

Ir-Reliġjon fil-Kosta Rika (CIEP 2018)

Kattoliċiżmu (52%)
Protestantiżmu (25%)
L-ebda reliġjon (17%)
Reliġjonijiet oħra (3%)
Ebda tweġiba (3%)

Lingwi

l-lingwa ewlenija mitkellma fil-Kosta Rika hija l-Ispanjol, li għandha karatteristiċi speċifiċi għall-pajjiż, forma ta' Spanjol tal-Amerika Ċentrali. Il-Kosta Rika hija pajjiż lingwistikament divers u dar għal mill-inqas ħames lingwi indiġeni lokali ħajjin mitkellma mid-dixxendenti tal-popli prekolombjani: Maléku, Cabécar, Bribri, Guaymí u Buglere.

Mill-lingwi indiġeni li għadhom mitkellma, prinċipalment fir-riżervi indiġeni, l-aktar importanti numerikament huma l-lingwi Bribri, Maléku, Cabécar u Ngäbere; xi wħud minn dawn għandhom diversi eluf ta' kelliema fil-Kosta Rika, filwaqt li oħrajn għandhom ftit mijiet. Xi lingwi, bħal Teribe u Boruca, għandhom inqas minn elf kelliem. Il-lingwa Buglere u l-lingwa Guaymí relatata mill-qrib huma mitkellma minn xi wħud fix-Xlokk ta' Puntarenas.

Patois Ġamajkan (magħruf ukoll bħala Mekatelyu) huwa lingwa Kreol-Ingliż mitkellma minn immigranti Afro-Karibew li stabbilixxew primarjament fil-provinċja ta 'Limón tul il-kosta tal-Karibew.

Madwar 10.7% tal-popolazzjoni adulta tal-Kosta Rika (18-il sena jew aktar) titkellem ukoll bl-Ingliż, 0.7% bil-Franċiż, u 0.3% jitkellmu bil-Portugiż jew bil-Ġermaniż bħala t-tieni lingwa.

Kultura

Il-Kosta Rika kienet il-punt tal-laqgħa tal-kulturi indiġeni tal-Mesoamerika u tal-Amerika t'Isfel. Il-majjistral tal-pajjiż, il-Peniżola Nicoya, kienet l-iktar punt tan-Nofsinhar tal-influwenza kulturali Nahuatl meta waslu l-konkwistaturi Spanjoli fis-seklu 16. Il-partijiet ċentrali u tan-Nofsinhar tal-pajjiż kellhom influwenzi Chibcha. Sadanittant, il-kosta Atlantika kienet popolata minn ħaddiema Afrikani matul is-sekli 17 u 18.

Bħala riżultat tal-immigrazzjoni tal-Ispanjoli, il-kultura Spanjola tas-seklu 16 u l-evoluzzjoni tagħha mmarkaw il-ħajja u l-kultura ta' kuljum sal-lum, bil-lingwa Spanjola u r-reliġjon Kattolika bħala influwenzi primarji.

Id-Dipartiment tal-Kultura, Żgħażagħ u Sport huwa responsabbli għall-promozzjoni u l-koordinazzjoni tal-ħajja kulturali. Ix-xogħol tad-dipartiment huwa maqsum fid-Direttorati tal-Kultura, Arti Viżwali, Arti Spettaklu, Mużika, Wirt u Sistema Librerija. Programmi permanenti, bħall-Orkestra Sinfonika Nazzjonali tal-Kosta Rika u l-Orkestra Sinfonika taż-Żgħażagħ, huma konġunzjonijiet ta' żewġ oqsma ta' ħidma: Kultura u Żgħażagħ.

Ġeneri orjentati lejn iż-żfin, bħal soca, salsa, bachata, merengue, cumbia, u swing tal-Kosta Rika, huma dejjem aktar apprezzati mill-anzjani milli miż-żgħażagħ. Il-kitarra hija popolari, speċjalment bħala akkumpanjament għal żfin folkloristiku; Madankollu, il-marimba saret l-istrument nazzjonali.

F'Novembru 2017, ir-rivista National Geographic semmiet lill-Kosta Rika bħala l-iktar pajjiż ferħan fid-dinja, u l-pajjiż ta' rutina jikklassifika ħafna f'diversi metriċi tal-kuntentizza. L-artiklu kien jinkludi dan is-sommarju: "Il-Kostarikani jgawdu l-pjaċir li jgħixu l-ħajja ta' kuljum bl-aħjar mod f'post li jtaffi l-istress u jimmassimizza l-ferħ." Mhix sorpriża allura li waħda mill-frażijiet l-aktar rikonoxxibbli fost "Ticos" hija "Pura Vida", ħajja pura fi traduzzjoni litterali. Tirrifletti l-filosofija tal-ħajja tal-abitanti, li tindika ħajja sempliċi, ħielsa minn stress, tħossok pożittiv u rilassat. L-espressjoni tintuża f'diversi kuntesti fil-konversazzjoni. Ħafna drabi, in-nies jimxu fit-toroq jew jixtru l-ikel fil-ħwienet isellmulek billi jgħidulek Pura Vida. Jista’ jiġi fformulat bħala mistoqsija jew bħala rikonoxximent tal-preżenza tiegħu. Risposta rakkomandata għal "Kif int?" Ikun "Pura Vida." F'dak l-użu, jista 'jiġi tradott bħala "inkredibbli", li jindika li kollox huwa tajjeb ħafna. Meta tintuża bħala mistoqsija, il-konnotazzjoni tkun "huwa kollox tajjeb?" jew "kif int?"

Il-Kosta Rika tikklassifika fit-12-il post fl-Indiċi tal-Ferħ tal-Pjaneta Happy 2017 tar-Rapport Dinji tan-NU, iżda jingħad li l-pajjiż huwa l-iktar ferħan fl-Amerika Latina. Ir-raġunijiet jinkludu l-livell għoli ta' servizzi soċjali, in-natura ta' kura tal-abitanti tagħha, l-istennija tal-ħajja twila u l-korruzzjoni relattivament baxxa.

Kċina

Il-kċina tal-Kosta Rika hija taħlita ta' oriġini indiġena Amerikana, Spanjola, Afrikana u ħafna oriġini oħra. Dixxijiet bħat-tamale tradizzjonali ħafna u ħafna oħrajn magħmulin mill-qamħ huma l-aktar rappreżentattivi tal-abitanti indiġeni tiegħu, u simili għal pajjiżi Mesoamerikani ġirien oħra. L-Ispanjoli ġabu ħafna ingredjenti ġodda fil-pajjiż minn artijiet oħra, speċjalment ħwawar u annimali domestiċi. U aktar tard, fis-seklu 19, it-togħma Afrikana silfet il-preżenza tagħha bl-influwenza ta' togħmiet oħra tal-Karibew imħallta. Hekk il-kċina tal-Kosta Rika llum hija varjata ħafna, b’kull grupp etniku ġdid li reċentement sar parti mill-popolazzjoni tal-pajjiż jinfluwenza l-kċina tal-pajjiż.

Sports

Il-Kosta Rika pparteċipat għall-ewwel darba fl-Olimpjadi tas-Sajf fl-1936. Is-sorijiet Silvia u Claudia Poll rebħu l-erba' midalji Olimpiċi tal-pajjiż fl-għawm: waħda tad-deheb, waħda tal-fidda u tnejn tal-bronż.

Il-futbol huwa l-aktar sport popolari fil-Kosta Rika. It-tim nazzjonali lagħab f'ħames tournaments tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA u laħaq il-kwarti finali għall-ewwel darba fl-2014. L-aqwa prestazzjoni tagħhom fit-Tazza tad-Deheb tal-CONCACAF reġjonali kienet runners-up fl-2002. Lil Paulo Wanchope, attakkant A li lagħab għal tliet Ingliżi Il-klabbs tal-Premier League fl-aħħar tad-disgħinijiet u l-bidu tas-snin 2000, huwa akkreditat li tejjeb ir-rikonoxximent barrani tal-futbol tal-Kosta Rika. Il-Kosta Rika, flimkien mal-Panama, kisbu d-drittijiet ta' ospitanti għat-Tazza tad-Dinja tan-Nisa U-20 tal-FIFA 2020, li ġiet posposta għall-2021, minħabba l-pandemija tal-COVID-19. Fis-17 ta' Novembru, 2020, il-FIFA ħabbret li l-avveniment kien se jsir fil-Kosta Rika fl-2022.

Fl-aħħar tal-2021, it-tim nazzjonali tal-volleyball tan-nisa tal-Kosta Rika kien l-aħjar tim fiż-żona tal-AFECAVOL (Assoċjazzjoni tal-Federazzjonijiet tal-Volleyball tal-Amerika Ċentrali) tal-Amerika Ċentrali.

Il-Kosta Rika dehru tim nazzjonali tan-nisa tal-volleyball tal-bajja li kkompetew fit-Tazza Kontinentali tal-Bajja Volleyball tal-2018-2020 NORCECA.

Edukazzjoni

Ir-rata tal-litteriżmu fil-Kosta Rika hija madwar 97 fil-mija u l-Ingliż huwa mitkellem ħafna, primarjament minħabba l-industrija tat-turiżmu tal-pajjiż. Meta l-armata ġiet abolita fl-1949, kien qal li "l-armata tiġi sostitwita minn armata ta' għalliema." L-edukazzjoni pubblika universali hija garantita fil-kostituzzjoni; L-edukazzjoni primarja hija obbligatorja u kemm l-edukazzjoni ta' qabel l-iskola kif ukoll dik sekondarja huma b'xejn. L-istudenti li jtemmu l-11-il grad jirċievu Diploma tal-Baċellerat tal-Kosta Rika akkreditata mill-Ministeru tal-Edukazzjoni tal-Kosta Rika.

Hemm universitajiet pubbliċi u privati. L-Università tal-Kosta Rika ffinanzjata mill-istat ingħatat it-titlu ta '"Istituzzjoni Meritorja tal-Edukazzjoni u l-Kultura tal-Kosta Rika" u hija dar għal xi student 25,000 li jistudjaw f'bosta kampus stabbiliti madwar il-pajjiż.

Rapport tal-2016 mill-gvern tal-Istati Uniti jidentifika l-isfidi attwali li qed tiffaċċja s-sistema edukattiva, inkluża r-rata għolja ta' abbandun fost l-istudenti tal-iskola sekondarja. Il-pajjiż għandu bżonn saħansitra aktar ħaddiema li jitkellmu bl-Ingliż fluwenti u lingwi oħra bħall-Portugiż, il-Mandarin u l-Franċiż. Jibbenefika wkoll minn aktar gradwati fil-programmi tax-xjenza, it-teknoloġija, l-inġinerija u l-matematika (STEM), skont ir-rapport. Il-Kosta Rika kklassifikat fil-74 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023, 'l isfel mill-55 post fl-2019.

Skont in-Nazzjonijiet Uniti, ir-rata ta' litteriżmu fil-pajjiż hija ta' 95.8%, il-ħames l-ogħla fost il-pajjiżi Amerikani. L-indiċi tal-edukazzjoni tal-Kosta Rika fl-2006 kien 0.882; ogħla minn dak ta' pajjiżi aktar sinjuri, bħal Singapor u l-Messiku. Ir-rata grossa ta 'reġistrazzjoni hija 73.0%, inqas minn dik tal-pajjiżi ġirien ta' El Salvador u Ħonduras.

L-istudenti kollha jridu jlestu l-iskola primarja u sekondarja, bejn is-6 u l-15-il sena. Xi studenti jitilqu mill-iskola għax iridu jaħdmu biex jgħinu jappoġġaw lill-familji tagħhom. Fl-2007, kien hemm 536,436 student irreġistrati fi 3,771 skola primarja u 377,900 student attendew skejjel sekondarji pubbliċi u privati.

L-universitajiet ewlenin huma l-Università tal-Kosta Rika, f'San Pedro u l-Università Nazzjonali tal-Kosta Rika, f'Heredia. Il-Kosta Rika għandha wkoll diversi universitajiet privati żgħar.

Saħħa

Skont l-UNDP, fl-2010 l-istennija tal-ħajja mat-twelid tal-Kosta Rika kienet 79.3 snin. Il-Peniżola Nicoya hija meqjusa bħala waħda miż-żoni blu tad-dinja, fejn in-nies spiss jgħixu ħajja attiva lil hinn mill-età ta' 100. Il-Fondazzjoni tal-Ekonomija Ġdida (NEF) kklassifikat lill-Kosta Rika l-ewwel fl-Indiċi Happy Planet tagħha tal-2009, u għal darb'oħra fl-2012. L-indiċi jkejjel is-saħħa u l-kuntentizza prodotti għal kull unità ta' input ambjentali. Skont NEF, it-tmexxija tal-Kosta Rika hija dovuta għall-istennija tal-ħajja għolja ħafna tagħha, li hija t-tieni l-ogħla fl-Amerika, u ogħla minn dik tal-Istati Uniti. Il-pajjiż esperjenza wkoll benesseri ogħla minn ħafna nazzjonijiet aktar sinjuri u marka ekoloġika per capita ta 'terz tad-daqs tal-Istati Uniti.

Fl-2002, kien hemm 0.58 konsultazzjoni ġdida ta' tabib ġenerali u 0.33 konsultazzjoni speċjalista ġdida per capita, u r-rata ta' ammissjoni fl-isptar kienet ta' 8.1%. Il-kura tas-saħħa preventiva hija suċċess ukoll. Fl-2002, 96% tan-nisa tal-Kosta Rika użaw xi forma ta' kontraċezzjoni, u servizzi ta' kura qabel it-twelid ġew ipprovduti lil 87% tan-nisa tqal kollha. It-tfal kollha taħt l-età ta' sena għandhom aċċess għal kliniċi tat-tfal tajbin, u r-rata ta' kopertura ta' tilqim fl-2020 kienet aktar minn 95% għall-antiġeni kollha. Il-Kosta Rika għandha inċidenza ta' malarja baxxa ħafna ta' 48 għal kull 100,000 fl-2000 u l-ebda każ ta' ħosba ma kien irrappurtat fl-2002. Ir-rata ta' mortalità perinatali naqset minn 12.0 għal kull 1,000 fl-1972 għal 5.4 għal kull 1,000 fl-2001.

Stampa:Hospital CIMA. Escazu. Costa Rica.JPG

Isptar CIMA f'Escazú

Il-Kosta Rika ġiet ikkwotata bħala l-istorja tas-suċċess kbir tas-saħħa tal-Amerika Ċentrali. Is-sistema tal-kura tas-saħħa tagħha tikklassifika ogħla minn dik tal-Istati Uniti, minkejja li għandha frazzjoni tal-PGD tagħha. Qabel l-1940, sptarijiet tal-gvern u karitajiet ipprovdew l-aktar kura medika. Iżda mill-ħolqien fl-1941 tal-Fond tas-Sigurtà Soċjali tal-Kosta Rika (CCSS), il-Kosta Rika pprovdiet kura tas-saħħa universali lir-residenti b'salarju tagħha, b'kopertura estiża għal dipendenti maż-żmien. Fl-1973, is-CCSS ħadet f’idejha l-amministrazzjoni tad-29 sptar pubbliku tal-pajjiż u l-kura medika kollha, u nediet ukoll Programm tas-Saħħa Rurali għall-kura primarja fiż-żoni rurali, li aktar tard ġie estiż għas-servizzi tal-kura primarja fil-pajjiż kollu. Fl-1993, ġew mgħoddija liġijiet biex il-bordijiet tas-saħħa eletti jkunu jistgħu jirrappreżentaw konsumaturi tas-saħħa, rappreżentanti tas-sigurtà soċjali, min iħaddem, u organizzazzjonijiet soċjali. Sal-2000, kopertura tal-assigurazzjoni tas-saħħa soċjali kienet disponibbli għal 82% tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika. Kull kumitat tas-saħħa jamministra żona ekwivalenti għal wieħed mit-83 canton amministrattiv tal-Kosta Rika. L-użu ta' servizzi privati għall-profitt huwa limitat (madwar 14.4% tan-nefqa nazzjonali totali fuq is-saħħa). Madwar 7% tal-PGD imur għas-settur tas-saħħa u aktar minn 70% huwa ffinanzjat minn fondi tal-gvern.

Iċ-ċentri tal-kura tas-saħħa primarja fil-Kosta Rika jinkludu kliniċi tas-saħħa, bi tabib ġenerali, infermier, impjegat amministrattiv, spiżjar, u tekniku tal-kura tas-saħħa primarja. Fl-2008, kien hemm ħames sptarijiet nazzjonali ta' speċjalità, tliet sptarijiet ġenerali nazzjonali, seba' sptarijiet reġjonali, 13-il sptar periferali u 10 kliniki ewlenin li jservu bħala ċentri ta' referenza għal kliniċi tal-kura primarja, li jipprovdu wkoll servizzi bijopsikosoċjali, servizzi mediċi tal-familja u tal-komunità u promozzjoni u programmi ta' prevenzjoni. Il-pazjenti jistgħu jagħżlu kura tas-saħħa privata biex jevitaw listi ta' stennija.

Il-Kosta Rika hija fost il-pajjiżi tal-Amerika Latina li saru destinazzjonijiet popolari għat-turiżmu mediku. Fl-2006, il-Kosta Rika rċeviet 150,000 barrani li ġew biex jirċievu kura medika. Il-Kosta Rika hija partikolarment attraenti għall-Amerikani minħabba l-prossimità ġeografika, kwalità għolja ta' servizzi mediċi, u spejjeż mediċi aktar baxxi.

Belt

San José
Alajuela
Alajuela
Alajuela
Alajuela
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Cartago
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Heredia
Liberia
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Puntarenas
Limón
Limón
Limón
Limón
Limón
Limón
Limón
Limón
Paso Canoas
Isla del Coco (Gżira Koko)

Renju ta' Nicoya

Metate, ġebla tat-tħin ċerimonjali. Dan huwa mill-kultura Nicoya.

Ir-Renju ta' Nicoya, imsejjaħ ukoll Cacicazgo jew Señorío de Nicoya, kien nazzjon indiġenu li kien jinkludi parti kbira mit-territorju tal-Provinċja attwali ta' Guanacaste, fit-Tramuntana tal-Paċifiku tal-Kosta Rika. Iċ-ċentru politiku, ekonomiku u reliġjuż tagħha kienet il-belt ta' Nicoya, li tinsab fuq il-peniżola tal-istess isem, li tiddependi fuq diversi provinċji li jinsabu fuq iż-żewġt ixtut tal-Golf ta' Nicoya, kif ukoll bosta bliet tributarji. Fis-seklu 16, qabel il-wasla tal-Ewropej, Nicoya kienet l-aktar kapijiet importanti fit-Tramuntana tal-Paċifiku tal-Kosta Rika tal-lum.

Reġjun

Ir-reġjun Nicoya jinsab fuq il-fruntiera tan-Nofsinhar tal-Mesoamerika, meta kien okkupat fl-800 AD. minn gruppi ta' immigranti li ġejjin mit-tramuntana, mill-Wied tal-Messiku, u li kienu taħt il-ħakma tal-Olmecs. Dawn il-gruppi, magħrufa bħala Chorotegas, jissetiljaw fl-Istmu ta' Rivas, fin-Nikaragwa, u parti kbira mit-territorju ta' Guanacaste, speċjalment fil-Peniżola ta' Nicoya, u jċaqalqu gruppi kulturali miż-Żona Intermedja. Id-daħliet suċċessivi tan-Nikaragwa fl-Istmu ta' Rivas ikkawżaw, min-naħa tagħhom, iċ-Ċorotegas biex jiċċaqilqu u jokkupaw il-gżejjer u n-naħa tal-Lvant tal-Golf ta' Nicoya, li wassalhom biex jiġu f'kuntatt u jeżerċitaw influwenza kulturali fuq il-gruppi. indiġeni. Amerikani miċ-ċentru u n-Nofsinhar tal-Kosta Rika, li jinsabu fiż-żona Mesoamerican, iżda mingħajr ma jeliminaw bażijiet lokali.

Storja

F'termini arkeoloġiċi, it-territorju ta 'Guanacaste huwa parti mir-reġjun arkeoloġiku ta' Greater Nicoya, li jestendi mill-Golf ta 'Fonseca fil-Ħonduras, li jkopri l-Paċifiku kollu tan-Nikaragwa, sal-Paċifiku tat-Tramuntana tal-Kosta Rika. Greater Nicoya ġie maqsum, għall-istudju, f'żewġ subreġjuni: is-sottoreġjun tat-Tramuntana jew tan-Nikaragwa (Paċifiku tan-Nikaragwa) u s-sottoreġjun tan-Nofsinhar jew ta' Guanacaste (Peniżola Nicoya, baċin tax-Xmara Tempisque, għoljiet u muntanji ta' Guanacaste u Tilarán). firxiet fil-Kosta Rika). F'dan l-aħħar subreġjun hemm ir-Renju ta' Nicoya.

F'Greater Nicoya kien hemm ċentru kulturali stabbilit li ffjorixxi għal madwar 2000 sena. Investigazzjonijiet arkeoloġiċi juru li s-soċjetà Nicoyan kisbet organizzazzjoni soċjali kumplessa u grad għoli ta 'żvilupp kulturali. Mal-wasla tal-Ispanjoli f'Nicoya fis-seklu 16, sabu bliet u gvernijiet kumplessi, agrikoltura speċjalizzata li kienet tinkludi irrigazzjoni, arti u snajja, li tenfasizza t-trijade taċ-ċeramika polikroma (li t-tradizzjoni tagħha ntirtet mill-artiġjani ta’ Guanacaste sal-lum). , il-produzzjoni ta' ġojjellerija mill-ġada u l-manifattura ta' metates tal-ġebel, bi stili reġjonali varji. Għal 1,200 sena, it-tradizzjoni kulturali Nicoyan f'Guanacaste ġiet stabbilita b'mod ċar bħala entità distintiva.

Isem

Nicoya kien l-isem tal-monarka li ħakmet dan in-nazzjon fil-ħin tal-kuntatt mal-Ewropej. Kif kien il-każ fil-biċċa l-kbira tal-kapijiet fuq l-art tal-Kosta Rika, l-Ispanjol taw lit-territorju l-isem tal-ħakkiem tiegħu. Dan is-sultan ġie msejjaħ Nicoa, Nicoya, Nicoián jew Nicoyán, eċċ., il-kelma tidher li hi Hispanization ta' isem indiġenu.

Ingħataw diversi teoriji dwar it-tifsira tal-kelma Nicoya. Waħda mit-tifsiriet hija li Nicoya ġejja mill-kelma Nahuatl Necoclau, minn necoc, "miż-żewġ naħat", u lau, "baħar", li tindika l-kundizzjoni peninsulari tar-reġjun ("pajjiż bl-ilma miż-żewġ naħat"). Teorija oħra tgħid li Nicoya kien fil-fatt l-isem li bih kienu jissejħu r-rejiet Nicoyan, u li ġej min-Nahuatl Necoc Yáotl, "b'għedewwa fuq iż-żewġ naħat", peress li l-Chorotegas kellhom kunflitti ta' gwerra kostanti mal-ġirien tagħhom fit-tramuntana, il- nies tan-Nikaragwa. , l-Imperu Huetar Garabito li jinsab fil-lvant, u mal-aborigines tal-Gżira Chira, li kkontestaw il-kontroll tal-peniżola u l-golf. Necoc Yáotl huwa wkoll invokazzjoni tal-alla Mesoamerikana Tezcatlipoca, li fil-kosmogonija Mesoamerikana kien, fost karatteristiċi oħra, l-alla tal-battalji, u li l-Chorotegas u l-popli kollha Nahua kienu jqimuh. Wieħed mill-modi kif tirrappreżenta lil Tezcatlipoca kien il-ġaguar jew jaguar-man (Tepeyollotl), tema frekwenti fl-arti Nicojana.

Nicoya kellha monarkija elettiva bħala ħakkiem maħtur mill-kap Spanjol (terminu ġeneriku għall-monarki kollha pre-Ispaniċi, iżda ta' oriġini Karibew) li ismu f'Mangue kien mánkeme, u kien maħtur minn Kunsill tal-Anzjani msejjaħ monexico. Sistema ta' sidien feudali magħrufa bħala sheds kienet tirregola federazzjoni ta' bliet-stati jew kapijiet.

Referenzi

^ Central Intelligence Agency (2011). "Costa Rica". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-05-13. Miġbur 2011-10-04.
^ ^a ^b Instituto Nacional de Estadísticas y Censos (INEC) (2011-12-20). "Costa Rica tiene 4 301 712 habitantes" (bl-Ispanjol). INEC, Costa Rica. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-10-09. Miġbur 2011-12-20.
^ ^a ^b "Costa Rica - Country Profile: Human Development Indicators". UNDP Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012. UNDP. Miġbur 2013-03-15.
^ El Espíritu del 48. "Abolición del Ejército" (bl-Ispanjol). Miġbur 2008-03-09.
^ "Costa Rica". World Desk Reference. Miġbur 2009-06-09.
^ "Costa Rica". Uppsala University. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-10. Miġbur 2009-06-09.
^ "Costa Rica's new president: Thriller for Chinchilla". The Economist. 2010-02-11. Miġbur 2010-02-16.

[CIA-1] Central Intelligence Agency (2011). "Costa Rica". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-05-13. Miġbur 2011-10-04.

[2011Census-2] Instituto Nacional de Estadísticas y Censos (INEC) (2011-12-20). "Costa Rica tiene 4 301 712 habitantes" (bl-Ispanjol). INEC, Costa Rica. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-10-09. Miġbur 2011-12-20.

[HDI12-3] "Costa Rica - Country Profile: Human Development Indicators". UNDP Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012. UNDP. Miġbur 2013-03-15.

[4] El Espíritu del 48. "Abolición del Ejército" (bl-Ispanjol). Miġbur 2008-03-09.

[5] "Costa Rica". World Desk Reference. Miġbur 2009-06-09.

[6] "Costa Rica". Uppsala University. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-10. Miġbur 2009-06-09.

[List22-7] "Costa Rica's new president: Thriller for Chinchilla". The Economist. 2010-02-11. Miġbur 2010-02-16.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

a • d • m Pajjiżi fl-Amerika ta' Fuq
Stati sovrani	Antigwa u Barbuda · Baħamas · Barbados · Beliże · Dominika · Repubblika Dominikana · El Salvador · Ġamajka · Grenada · Gwatemala · Ħaiti · Ħonduras · Kanada · Kosta Rika · Kuba · Messiku · Nikaragwa · Panama · Saint Kitts u Nevis · Saint Vincent u l-Grenadini · Santa Luċija · Stati Uniti · Trinidad u Tobago
Dipendenzi u territorji oħrajn	Angwilla · Aruba · Bermuda · Bonaire · Gżejjer Kajman · Curaçao · Greenland · Gwadelop · Martinika · Montserrat · Gżira Navassa · Pwerto Riko · San Bartilmew · Kollettività ta' San Martin · Saint-Pierre u Miquelon · Saba · Sint Eustatius · Sint Maarten · Gżejjer Turks u Kajkos · Gżejjer Verġni Amerikani · Gżejjer Verġni Britaniċi