Wat zijn etherische oliën?

Etherische oliën, ook essentiële oliën genoemd, zijn vluchtige, aromatische verbindingen die de plant haar parfum (aroma) geven en ervoor zorgen dat diezelfde plant weerstand opbouwt tegen ziekten, insecten, zon of andere natuurlijke agressie.
Heb je ooit een sinaasappelschil boven een kaars uitgeknepen? Zo ja, dan heb je de essentie van de plant ervaren. De geur en de vonkjes ontstaan doordat je dat vluchtige deel uit de plant hebt geperst. 

Olie wordt vaak gezien als vet omdat wij aan olijf- of zonnebloemolie denken, bijvoorbeeld. Maar essentiele oliën zijn geen vetten. Ze noemen ze olie omdat ze, net zoals die vette oliën, blijven drijven op water. Ze zijn overigens vluchtig, dus als je niet elke week een nieuw flesje wilt kopen, kun je het maar beter elke keer goed sluiten.

Waar vind je ze ?

Etherische oliën komen uit alle delen van de plant : wortels, hars, schil, stengel, bladeren, bloem en/of zaad. Niet alle planten worden gebruikt en sommige planten hebben meerdere delen die verschillende oliën geven. Onze vriend de bittere sinaasappel (citrus aurantium var. amaria of bigaradia) , bijvoorbeeld, geeft ons drie verschillende oliën. Uit de jonge tweigen met de bladeren en onrijpe vruchtjes maken wij Petitgrain bigarade, uit de bloesem halen wij Neroli en uit de vruchtschil persen wij Pomerans. 

Hoe krijg je ze in een flesje?

Dat kan op twee manieren: distilleren of persen. 

Tijdens het distilleren laat hete damp de aromazakjes van de plant barsten. Die damp draagt nu de aromatische moleculen mee en wordt vervolgens weer afgekoeld. De damp wordt nu weer water. Op dat water drijft de etherische olie. Het water dat na het winnen van de olie overblijft, noemt men hydrolaat. Ook dat kan heel interessant zijn om te gebruiken.

Distilleren doet men voornamelijk met die delen van de plant die niet kunnen worden geperst.
De tweede manier, het persen, gaat makkelijker. De olie komt vrijwel direct vrij. 

Waarom spreekt men over aromatisch, essentieel en etherisch?

Als je over aroma's praat, dan heb je het over de geur of de smaak van iets. Onze sinaasappel proeft en ruikt als sinaasappel. Maar je hebt heel wat sinaasappels nodig om er een essentiële olie van te maken. 

Als je over de essentie praat van iets, dan heb je het over de kern, het wezenlijke ervan. De essentiële geneeskundige eigenschappen van de plant gebruikt men dan ook in de therapie of de zorg.

Als je het over etherisch hebt, dan heb je het eigenlijk over het feit dat die olie heel vluchtig is. Olijfolie is niet vluchtig en kan je dus ook geen etherische olie noemen. 

Wat zit erin?

Een essentiële olie is een heel complex mengsel van veel verschillende componenten. De dosering van die verschillende chemische componenten bepaalt het zogenoemde profiel van een olie. Dat profiel is niet alleen afhankelijk van het type plant, maar ook van de plek waar die plant groeit, hoeveel zon ze krijgt, hoe vochtig de lucht is, de kwaliteit van de aarde waarin ze is geplant,  en of zij wel of niet met chemicaliën is besproeid. Zo is olie gemaakt van lavendel uit Zuid-Frankrijk heel anders dan olie gemaakt van lavendel uit een ander deel van de wereld. Hoewel de plantensoort dezelfde is.

Het profiel, het chemische type van de plant, noem je het chemotype. Elke essentiële olie heeft dus zijn eigen chemotype. 

Wat wij moeten onthouden is dat het milieu waarin de plant groeit een grote invloed heeft op de componenten van haar extracten. 

Waarom zijn ze zo duur en verschillen de prijzen?

Dit is een vraag die mij vooral in Nederland wordt gesteld. Hier hebben mensen kennelijk nog de neiging om te denken dat alle oliën gelijk zijn. Waarom zou ik voor een duurdere olie kiezen, als er ook een goedkopere variant is? En waarom is een essentiële olie van rozen nou weer ineens zoveel duurder dan die van lavendel?

Het verschil in prijs zit hem voornamelijk in de concentratie van de bestanddelen. Hoe puurder hoe duurder.

Neem het voorbeeld van de Roos, een van de duurste oliën die er zijn. Je hebt 4000 kilo rozenbladeren nodig om ongeveer 1 liter olie te krijgen. Voor 1 liter lavendelolie heb je 100 kilo bloemen nodig. Snap je?
Als je dus een klein flesje rozenolie (15ml bv) voor twintig euro vindt, kun je op je klompen nagaan dat er iets niet klopt. De olie is verdund of nep.

Wat je nooit moet vergeten, is dat een flesje etherische oliën heel lang mee gaat. Het is immers een heel geconcentreerd product. Zorg er alleen wel voor dat je het flesje goed sluit, anders verdampt de olie. 

Wat kan ik er mee?

Etherische oliën worden gebruikt in de cosmetica, de keuken, in huis, maar vooral ook in de therapie en  in de zorg. Iemand die therapie doet met essentiële oliën noem je een aromatherapeut. Dat is een echt vak en daar moet je best veel voor studeren. Maar niet iedereen die essentiële wil gebruiken, hoeft een volleerd aromatherapeut te worden. Dat is voor dagelijks gebruik echt niet nodig. Maar je moet er wel wat van weten om ze veilig te kunnen gebruiken. 

Op deze blog geef ik je tips, doe-het-zelf voorbeelden en maak ik je wegwijs in de wondere wereld van de etherische oliën. 

Hoe gebruik je ze?

Essentiële oliën

• kun je in de lucht verspreiden door middel van een aroma diffuser, een apparaat dat de aroma van de plant verspreidt maar de essentie intact houdt. 
• kun je op de huid gebruiken. Zorg wel altijd dat je ze eerst in vet verdund, bijvoorbeeld in olijfolie.
• kun je inwendig gebruiken, maar je moet wel weten welke. Doe dit nooit op eigen houtje, maar altijd onder begeleiding van een aromatherapeut. Het slikken van de verkeerde oliën kan gevaarlijk zijn. Het zijn weliswaar natuurlijke producten, maar zeker niet ongevaarlijk... wees dus voorzichtig

Waar moet ik op letten?

Essentiële oliën zijn superconcentraten, je kunt soms bijeffecten ervaren. Daarom is het belangrijk om deze stappen goed te lezen.

• de dosering respecteren
• niet op eigen initiatief een olie door een andere vervangen
• de olie in VET verdunnen (olijfolie kan prima)
• geen oliën in ogen, oren, geslachtsdelen aanbrengen. Als dat per ongeluk toch gebeurt met vetten (olijf- of zonnebloemolie) schoonmaken. Vooral niet met water (water drukt de olie nog dieper de andere kant op)
• lees goed over de eigenschappen van de olie die je wilt gebruiken. Als je bijvoorbeeld citrus op je huid smeert, dan kun je beter niet in de zon gaan zitten. Sommige oliën zijn heel erg dermocaustisch, ze branden op de huid. Andere kunnen ernstiger schade aanrichten bij verkeerd gebruik.
• met kinderen, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven moet je extra voorzichtig zijn.
• Als je twijfelt, vraag dan  vooral om advies!