Vier sterke strategieën voor impact

We zijn geneigd te denken dat alles moet groeien. Vol bewondering kijk ik naar hoe de blauwe regen die ik vorig jaar plantte inmiddels drie meter hoog is. Maar de natuur toont ons dat groei niet altijd de weg is. In de herfst laten bomen hun bladeren vallen, die bescherming bieden aan kleine dieren. En in de winter trekt de natuur zich terug. De varen, die anders zo krachtig groen is, wordt een zielige bruine bol waar een spin haar web over weeft. Ver van constante groei.

Als we naar organisaties kijken, hebben we blijkbaar de neiging  om groei te bewonderen en stagnatie of achteruitgang te betreuren. ‘Goed bezig? Dan zijn jullie zeker aan het groeien?’ ‘O, je bedrijf doet het goed. Dan ben ik benieuwd naar jullie groeicijfers.’ ‘Groot groter grootst’ is vaak het mantra. En daar botsen initiatiefnemers van sociale innovaties wel eens op.

Met de Sociale InnovatieFabriek hebben we de eer en het genoegen om ons in te zetten voor diegenen die vernieuwende oplossingen in de praktijk zetten met het oog op maatschappelijke meerwaarde. We noemen ze sociaal innovators. De ene doet het vanuit een burgercollectief, de andere vanuit een publieke instelling of een bedrijf. Al in de beginjaren (ondertussen bestaat onze organisatie elf jaar) raakte ik geboeid door hoe deze sociaal ondernemende zielen hun impact doen groeien. En ik botste plaatsvervangend mee op het zoveelste programma dat de ‘scalability’ louter als groei van omzet beschouwt. Hop-hop, omzet draaien, groeien, groter worden. 

Jazeker, groei kan een strategie zijn die de impact helpt vergroten. Maar er is meer. Echt zo veel meer. Wat innovators allemaal doen om hun impact te vergroten, blijft zo vaak onder de radar. Omdat het geen taal heeft. Omdat het niet onder het motto ‘Go big!’ past. Dus besloot ik in de pen te kruipen om er wel taal aan te helpen geven, en vroeg ik aan Omar Mohout om dat samen uit te werken. En zo geschiedde. De veelheid aan strategieën die we ontwaarden in talloze prachtige cases bleek in ons boek ‘Leaving a Legacy’ eigenlijk wel te kunnen neerdwarrelen in vier categorieën: de klassieke SCALING UP, met daarnaast SCALING DEEP, SCALING OUT en, jawel, ook SCALING DOWN wordt soms benut om impact te doen groeien.

Wat innovators allemaal doen om hun impact te vergroten, blijft zo vaak onder de radar. Omdat het geen taal heeft. Omdat het niet onder het motto ‘Go big!’ past.

Met dit stukje neem ik je graag even mee door die strategieën. Strategieën die kunnen worden gecombineerd om impact te vergroten. Om de transitie naar een faire samenleving te maken zijn er immers stappen nodig. Mocht ik een vaandel moeten kiezen, dan zou ik er als quote op borduren ‘We don’t inherit the earth from our ancestors, we borrow it from our children.’ Om maar te zeggen: we hebben de verantwoordelijkheid om moedig te zijn, en er samen voor te zorgen dat de wereld in 2054 nog leefbaar is. De evoluties waar we nu tegenaan kijken vereisen een ferme call to action en een combinatie van verschillende strategieën.

Vier strategieën voor impact

1. SCALING UP

Sociale problemen groeien snel, dus we kunnen alleen maar hopen dat impactvolle oplossingen nog sneller groeien. Er bestaan verschillende opschalingsstrategieën, van meer tot minder controle: capaciteitsverhoging – meer doen door de productie te verhogen, meer mensen te bereiken, nieuwe producten of diensten te lanceren – geografisch uitbreiden of franchising.

ArmenTekort is een organisatie die zich inzet voor het verbinden van kansrijke en kansarme stadsgenoten in Antwerpen, met als doel een samenleving zonder kansarmoede te bevorderen. Haar buddywerking is de kern van hun missie. Vrijwilligers worden als buddy gekoppeld aan iemand die in armoede leeft. De buddy’s gaan samen op stap en ontwikkelen een vriendschap. Die connectie tussen mensen met verschillende sociaal-economische achtergronden is de sleutel tot het creëren van nieuwe kansen voor kansarme individuen. Hoe meer buddy’s hoe beter. Opschalen door  capaciteitsuitbreiding is hier een steeds luider antwoord op een nijpende nood.

2. SCALING DEEP

Scaling deep gaat niet om groter worden maar om dieper impact hebben. Dat betekent werken aan mentaliteitsverandering, gedragsverandering of beleidswijziging. Scaling deep is het actieterrein van wat ik activist-ondernemers noem. Activist-ondernemers duiken op in panelgesprekken, gaan het gesprek aan met beleidsmakers en houden ondertussen een organisatie draaiende. Ze gebruiken de kracht van activisme om mensen mee te nemen in bewustzijns-en gedragsverandering en ze bouwen zelf aan oplossingen. Een systeemverandering heeft inspiratie nodig, en daarom is het belangrijk om voorbeelden te realiseren en verhalen naar buiten te brengen.

Activistist-ondernemers proberen de systemen te veranderen door het beleid te beïnvloeden of maatschappelijke discussies te leiden. Een mooi voorbeeld is Oak Tree Projects uit Leuven, dat inclusieve woonprojecten ontwikkelt voor mensen met én zonder zorgvraag, ook al splitst de overheid die beide doelgroepen nu op via afzonderlijke subsidiekanalen. Oak Tree Projects kiest bewust voor diversiteit binnen hun bewonersgroepen. Daarmee realiseert de organisatie een nieuw model dat hopelijk wordt opgepikt door het beleid.

Het hierboven vermelde ArmenTekort zet, naast scaling up, ook in op beleidsverandering. De organisatie blijft er bij beleidsmakers op aandringen dat je in het armoedebeleid de vicieuze cirkel van generatiearmoede moet doorbreken. Scaling deep en scaling up worden dus gecombineerd.

Er zijn heel wat voorbeelden van innovators die verschillende strategieën combineren. De grootste wens van veel sociaal innovators is immers niet een zo groot mogelijk winstgevend bedrijf, maar wel een zo groot mogelijke impact in de samenleving.

3. SCALING OUT

Deze strategie druist in tegen het concurrentiedenken waar we vaak mee besmet zijn. Scaling out is de kunst je impact te verspreiden zonder zelf alles te doen. Door je kennis te delen kunnen anderen jouw impact vermeerderen. Je moet er controle voor opgeven, maar het leidt tot bredere maatschappelijke veranderingen. Denk aan opensourcemodellen of licenties die anderen de ruimte geven om met jouw idee aan de slag te gaan. Je geeft als het ware een recept – of wie weet wel een heel kookboek – door aan anderen om jouw oplossing elders of met een andere doelgroep te realiseren. Ik hoorde onlangs iemand zeggen: ‘Onze ambitie mag groter zijn dan wat we zelf aankunnen.’ Voilà: scaling out, dus. Je hoeft het niet allemaal zelf te doen.

De Gentse bloemenzaak Blommm startte vanuit verontwaardiging over de dominante praktijken in de bloemenindustrie, waar een schrijnende hoeveelheid pesticiden omgaat en waar slechte arbeidsomstandigheden heersen. Blommm laat zien dat je wél een biologische en korte keten kan combineren. De zaak inspireert andere floristen maar wat graag om ook naar een biologische bloemenketen over te stappen.

Ik hoorde onlangs iemand zeggen: ‘Onze ambitie mag groter zijn dan wat we zelf aankunnen.’ Voilà: scaling out, dus. Je hoeft het niet allemaal zelf te doen.

4. SCALING DOWN

Tot slot kan scaling down noodzakelijk zijn om je impact te vergroten. Soms moet je durven bepaalde activiteiten stoppen om je te concentreren op wat echt verschil maakt. Terugschakelen kan een dappere keuze zijn. Zo besloot Rising You zijn werking in Brussel stop te zetten om zich meer te kunnen focussen op die Antwerpen. De organisatie heeft zo meer tijd te hebben om programma’s uit te diepen en het beleid en de publieke opinie te beïnvloeden als het over nieuwkomers gaat.

Durf verder te kijken dan groei

We leven in een wereld die vaak te veel waarde hecht aan groei in cijfers. Als we echt verschil willen maken, moeten we breder denken. Soms is minder meer. Het gaat erom dat we niet alleen denken in termen van groter en meer, maar ook in termen van diepte en samenwerking, en dat je soms zelfs moet terugschakelen. Er zijn dus verschillende strategieën om je impact te laten groeien. Blijf vooruitkijken en realiseer je dat schaal bewust wordt gecreëerd, het gebeurt niet zomaar.

In de natuur zijn diegenen die het langs standhouden niet per se diegenen die het hoogst reiken, maar zij die het diepst wortelen. En zoals een rivier soms moet meanderen om kracht te verzamelen, zo moeten wij ook durven afwijken van de rechte lijn van groei om echt impact te maken.

Kaat Peeters, voormalig docent Maatschapppelijke Innovatie bij IIM en Directeur van de Sociale InnovatieFabriek