Guèrra Freja

Guèrra Freja
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas

Informacions generalas
Data	De 1947-1948 a 1991^[1]
Luòc	Mond
Casus belli	Divergéncias politicas e ideologicas entre leis Estats Units e l'Union Sovietica.
Cambiaments territorials	Dissolucion de l'Union Sovietica
Eissida	Victòria estatsunidenca
Belligerants
Estats Units d'America OTAN Autreis aliats deis Estats Units	Union Sovietica Pacte de Varsòvia Autreis aliats de l'Union Sovietica

La Guèrra Freja (var. Guèrra Freida, Guèrra Freda, Guèrra Hreda), generalament datada de 1947-1948 a 1991, èra un periòde de tensions politicas e militaras entre l'Organizacion dau Tractat de l'Atlantic Nòrd, dominada per leis Estats Units d'America e tanben dicha blòt de l'Oèst, e l'Organizacion dau Pacte de Varsòvia, dominada per l'Union Sovietica e tanben dicha blòt de l'Èst. Nombrosas, leis originas d'aquela division èran magerament politicas (imperialisme estatsunidenc còntra imperialisme rus o sovietic) e ideologicas (capitalisme estatsunidenc còntra comunisme sovietic). Una tresena faccion, dicha Movement dei Non Alinhats, gropant subretot de país dau Tèrç Monde se formèt a partir de 1955. Pasmens, lei membres d'aqueu tresen blòt avián d'interès tròp diferents per permetre l'aparicion d'una vertadiera aliança. De còps, se pòu tanben rescontrar de definicions pus largas que sei datas de començament se situan entre 1917 e 1919 a partir de la Guèrra Civila Russa o de l'intervencion estrangiera durant la Revolucion Russa.

L'adjectiu « freja » definís aqueu periòde car lei doas poténcias, protegidas per d'arsenaus nuclears fòrça importants, poguèron jamai militarament s'afrontar dirèctament en causa dau risc de destruccion mutuala assegurada. En plaça, lo conflicte se debanèt ai nivèus economic, politic e ideologic o per aliats interpausats. Ansin, maugrat l'absència d'una guèrra duberta entre Washington e Moscòu, la Guèrra Freja foguèt caracterizada per una tièra de conflictes locaus, de còps fòrça murtriers coma la Guèrra de Corèa o la Guèrra de Vietnam. Lo nombre de victimas d'aquelei guèrras es mau conegut mai leis estimacions principalas varian entre quinze e quaranta milions de mòrts^[2]. Pasmens, la logica de confrontacion entre lei dos blòts foguèt pas absoluda e de periòdes de destenduda podián existir entre lei dos blòts.

Ansin, après la Segonda Guèrra Mondiala, lo debanament de la Guèrra Freja es devesit entre sièis periòdes. Lo premier se debanèt de 1945 a 1947-1948 e foguèt caracterizat per la rompedura progressiva de la Granda Aliança victoriosa dei país de l'Axe. Puei, leis annadas de 1947-1948 fins a la mòrt de Stalin en 1953 foguèron una epòca de confrontacion fòrça activa que veguèt la formacion dei dos blòts enemics. Dins aquò, après la mòrt de Stalin, sei successors adoptèron una politica pus moderada dicha « Coexisténcia Pacifica » que s'acabèt en 1962 ambé la Crisi de Cuba. La gravitat d'aquela crisi entraïnèt lo besonh de crear una destenduda vertadiera entre leis Estats Units e l'Union Sovietica per defugir un conflicte nuclear. De 1962 a 1979, lei relacions entre lei dos país foguèron donc relativament bònas e aqueleis annadas, dichas « Destenduda », foguèron marcadas per la signatura d'uneis acòrds per assegurar la patz entre Estatsunidencs, Sovietics e leis aliats europèus respectius dei dos poissanças. L'invasion sovietica d'Afganistan marquèt la fin d'aqueu periòde e la reactivacion de la logica de confrontacion de 1980 a 1985. Pasmens, l'economia sovietica èra plus capabla de tenir lo ritme impausat per la novèla corsa ais armaments dau president Reagan. Entre 1985 e 1986, lo govèrn sovietic acceptèt de negociar una reduccion fòrça importanta deis armaments nuclears e convencionaus per assaiar de se concentrar sus la reforma de son sistèma economic. A partir de 1989, sa decision d'arrestar d'intervenir dins leis afaires interiors dei país dau Pacte de Varsòvia entraïnèt una revòuta generalizada dei populacions d'Euròpa Orientala, l'afondrament dau blòt de l'Èst e lo revelh dei nacionalitats de la region desirosas d'independéncia après de decennis de dominacion sovietica. De 1990 a 1991, aquelei nacionalitats anavan proclamar una tièra d'estats novèus e entraïnèron la disparicion dau poder sovietic e finalament sa dissolucion oficiala lo 31 de decembre de 1991.

La Guèrra Freja s'acabèt donc una victòria deis Estats Units d'America que venguèron l'unica superpoténcia mondiala a partir de 1991. D'efèct, en fòra de l'afondrament de l'Union Sovietica e de l'afebliment de la Federacion de Russia que li succediguèt, l'annada 1956 e la Crisi de Suez aviá vist la confirmacion de l'afebliment e dau declin dau Reiaume Unit e de França, lei dos poissanças colonialas dau sègle XIX, reduchs au ròtle de poténcias segondàrias e satellits de Washington. Lo rèsta dau blòt comunista èra d'ara endavant centrat sus China, enemiga de l'URSS dempuei leis annadas 1990, e sei govèrns deguèron pauc a pauc acceptar de reformas per se raprochar dau modèl economic capitalista.

La formacion de l'Union Sovietica e la « Premiera Guèrra Freja » (1917-1939)

Lei premierei confrontacions entre lei país capitalistas e l'Union Sovietica comencèron tre la Guèrra Civila Russa (1917-1923). Puei, contunièron durant l'entre doas guèrras amb l'organizacion de l'isolament diplomatic dau govèrn de Moscòu per Londres, París e Washington. Per aquelei rasons, aqueu periòde es de còps dich « Premiera Guèrra Freja ». La màger part deis istorians l'intègran generalament dins la Guèrra Freja tradicionalament reconeguda que va de 1948 a 1991. Pasmens, es presentada dins aquest article car permet de precisar lo contèxte dau conflicte ulterior entre leis Estats Units e l'URSS.

La Guèrra Civila Russa

Article detalhat: Guèrra Civila Russa.

La Guèrra Civila Russa se debanèt de la fin de 1917, après la presa dau poder per lei bolchevics e seis aliats, fins au mes de junh de 1923. Fòrça complèx, aqueu conflicte s'acabèt per l'independéncia de divèrsei país (Finlàndia, país baltes, Polonha, Tannu-Tuva), de modificacions frontalieras au profiech de Romania, de Polonha e de Turquia e, enfin, per lo mantenement e lo renfòrçament dau govèrn bolchevic. Marquèt tanben lei premiereis afrontaments entre país capitalistas e bolchevics. Pasmens, lei dos camps èran afeblits après lei combats de 1914-1918 e deguèt donc acceptar l'existéncia de son adversari.

Leis operacions importantas de la Guèrra Civila Russa acomencèron en 1918. Lei bolchevics comunistas e lei Blancs, coalicion eterogenèa formada de grops que son ponch comun èra l'ostilitat ai bolchevics (generaus de l'armada imperiala, Govèrn Provisòri de Febrier, Menchevics, etc.) se disputèron lo contraròtle dau govèrn centrau^[3]. En fàcia, per lei bolchevics, la presa dau poder en Russia èra considerada coma la premiera etapa d'una revolucion comunista mondiala. Lo conflicte prenguèt donc rapidament una certana amplor e generalizèt a l'ensemble dau país en causa de sa superposicion amb de combats menats per de movements païsans en lucha còntra la conscripcion ò leis impòsts de guèrra (Armadas Verdas^[4], etc.) ò de movements nacionalistas luchant per lor independéncia (Ucraïna, regions baltas, etc). D'alianças cambiantas, sovent dictadas per lei necessitats e l'oportunisme, se formèron entre aquelei faccions dins lo corrent de la guèrra^[5]. Enfin, a partir de la fin de la Premiera Guèrra Mondiala, leis armadas dei país venceires desbarquèron de còrs expedicionaris importants per sostenir leis enemics dei bolchevics e assaiar de formas de zònas d'influéncia en vista d'una eventuala division dau territòri rus^[6].

Gràcias a sa superioritat numerica, au sostèn dei poissanças estrangieras^[7] e a la desorganizacion de l'armada bolchevica^[8], lei Blancs e leis independentistas aguèron l'avantatge au començament de la guèrra^[9]. Pasmens, lei soudats estrangiers, escagassats per cinc annadas de guèrra dempuei de 1914, foguèron de butas aisadas per la propaganda pacificista bolchevica. Leis armadas occidentalas deguèron ansin rapidament limitar seis operacions a l'ocupacion dei pòrts principaus^[10]. D'autra part, sota la direccion de Trotski, l'armada bolchevica foguèt reorganizada e aprofichèt lo ret de camin de fèrre rus a l'entorn de Petrograd e de Moscòu per esquichar una après l'autra leis ofensivas desunidas deis armadas blancas^[11] ^[12] ^[13] ^[14]. Lei pilhatges e lo comportament fòrça marrit deis armadas blancas còntra lei païsans entraïnèron egalament d'insurreccions sus sei linhas d'avitalhament que foguèron menaçadas^[15]. A la fin de 1919, lei bolchevics avián l'avantatge e lei país occidentaus èran obligats d'evacuar sei soudats en causa dei rics de mutinariá (revòuta de la flòta francesa a Odessa^[16]).

Fins a 1923, l'Armada Roja conquistèt pauc a pauc lo sud e lei regions orientalas de Russia. Dins lei regions occidentalas, capitèt d'esquichar lei movements independentistas en Ucraïna e en Bielorussia. En revènge, la guèrra còntra Polonha de 1919-1921 s'acabèt per de pèrdas importantas e rompèt lo vam de la revolucion, ja afeblit per la revirada dei Revolucions Alemanda e Ongresa en 1919^[17] ^[18]. Ansin, se la revolucion trionfava en Russia, lei caps bolchevics deguèron abandonar l'idèa de menar una revolucion mondiala e acceptar de negociar lo reglament dau conflicte rus. De l'autre caire, l'acceptacion dei negociacions èra una reconoissença de facto de l'existéncia dau govèrn bolchevic per lei venceires de la Premiera Guèrra Mondiala. Sota la direccion de Georges Clemenceau, una politica d'isolament dau govèrn bolchevic, que formèt oficialament l'Union Sovietica lo 30 de decembre de 1922, succediguèt donc a la guèrra dubèrta.

La formacion dau « Cordon sanitari »

Article detalhat: Cordon sanitari.

Après la revirada deis intervencions estrangieras e la desfacha imminenta deis armadas blancas, Georges Clemenceau decidiguèt d'isolar l'Union Sovietica per empachar l'extension de l'onda revolucionària au rèsta d'Euròpa. Lo principi d'aquela creacion foguèt la creacion d'una zòna tampon formada d'estats ostils ai Sovietics. Aquel ensemble d'estats foguèt dich « Cordon Sanitari » e foguèt constituït per de país eissits de la desintegracion de l'Empèri Rus (Finlàndia, país baltes, Polonha) e per Romania qu'aviá aprofichat lei dificultats russas per conquistar quauquei territòris de l'èx-empèri. Aqueu sistèma permetèt de limitar l'influéncia sovietica en Euròpa. Pasmens, creèt tanben de condicions favorablas au raprochament entre leis estats vençuts de la Premiera Guèrra Mondiala e lei Sovietics per modificar lei clausas dau Tractat de Versalhas.

D'efiech, dins un premier temps, l'isolament e la division dau continent europèu foguèt acceptada per la diplomacia sovietica. Pasmens, lei relacions entre lei país capitalistas e Moscòu foguèron lèu minadas per una ncompreneson e una maufisança prefondas. Ansin, divèrsei temptativas de raprochament mau capitèron e lei relacions foguèron frejas. Dins aquò, lei dificultats intèrnas sovieticas foguèron jamai aprofichadas per menaçar lo poder d'Estalin car París, Londres ò Washington èran rarament capables d'interpretar l'evolucion dau regim sovietic. De mai, lei poissanças occidentalas avián pas la meteissa vision de l'URSS. Per exemple, fins a la fin deis ans 1930, Moscòu èra considerat coma la menaça principala per lei Britanics e leis Estats Units. Au contrari, França, maugrat l'òdi anticomunista d'una partida de seis elèits, assaièt mai d'un còp de formar una aliança amb lei Sovietics per empachar la renaissença de la menaça alemanda. Pasmens, en causa de l'ostilitat de Polonha e deis esitacions francesas, aqueu projècte mau capitèt. Autre exemple, l'importància dei purgas de 1934-1938 foguèt solament descubèrta a la fin deis ans 1930 en causa de la manca d'estructuras d'espionatge occidentalas en Union Sovietica. Puei, l'evaluacion dei consequéncias d'aquelei purgas sus la poissença de l'armada sovietica venguèt una fònt d'error decisiva per lo debanament de la Segonda Guèrra Mondiala car la màger part deis armadas occidentalas (França, Reiaume Unit, Alemanha, etc.) pensavan lei tropas sovieticas pus afeblidas qu'en realitat^[19].

Lei consequéncias d'aqueleis esitacions e l'ostilitat persistenta dei Britanics e deis Estatsunidencs entraïnèron donc un raprochament entre lei vençuts de la Premiera Guèrra Mondiala e lei Sovietics, especialament amb Alemanha. Per exemple, lo Tractat de Rapallo permetèt a l'armada alemanda d'installar de basas d'entraïnament secrètas sus lo territòri sovietic. La presa dau poder per lei nazis en 1933 marquèt una pausa dins lei relacions entre Berlin e Moscòu e lo rearmament alemand venguèt rapidament una menaça per lei Sovietics. Pasmens, leis esitacions francobritanicas e l'ostilitat polonesa ai Sovietics empachèron tornarmai la conclusion d'una aliança defensiva formada sus lo modèl de l'Entenduda^[20]. Au contrari, la politica britanica d'amaisament foguèt percebuda coma un acceptacion deis ambicions territòrialas dau III^en Reich en Euròpa Orientala. Après la conferéncia de Munic e lo sacrifici de Checoslovaquia per París e Londres, lei Sovietics preferiguèron donc conclure un acòrdi amb leis Alemands per se protegir còntra una ataca e per participar a la revision dau Tractat de Versalhas^[21].

La Segonda Guèrra Mondiala (1939-1945)

Article detalhat: Dusau Guèrra Mondiau.

La Segonda Guèrra Mondiala (1939-1945) acomencèt sus lo continent europèu per lo partiment de l'Euròpa Orientala entre l'Union Sovietica e lo III^en Reich. Aquò èra la consequéncia d'un pacte de non agression entre lei dos país signat en aost de 1939 après d'esitacions novèlas de part dei país capitalistas qu'empachèron la formacion d'una aliança París-Londres-Moscòu. Pasmens, l'objectiu d'aqueu pacte èra solament de retardar una guèrra germanosovietica que comencèt en junh de 1941. Menaçats per lei victòrias alemandas, país capitalistas e Sovietics deguèron signar una aliança comuna que foguèt dicha « Granda Aliança »^[22]. Permetèt la desfacha d'Alemanha en mai de 1945. Sa participacion decisiva a la victòria permetèt a l'URSS de venir una dei doas superpoissanças. Pasmens, leis ambicions contràrias dei venceires principaus de la guèrra empachèron de trobar un reglament definitiu dau conflicte e causèt rapidament de tensions importantas qu'entraïnèt lo començament de la Guèrra Freja en 1947-1948.

Lo pacte Molotov-Ribbentrop

Article detalhat: Pacte Molotov-Ribbentrop.

Après la conferéncia de Munic, leis esitacions dei Francés e dei Britanics foguèron interpretadas coma una politica de « mans liuras laissadas ais Alemands a l'Èst » per lei Sovietics. Ansin, a partir de la fin de 1938, Estalin decidiguèt d'adoptar una politica de raprochament provisòri amb Alemanha per esquivar una ataca. Aquò menèt au pacte Molotov-Ribbentrop signat entre lei dos país lo 23 d'aost de 1939 e a l'entraïnament de la Segonda Guèrra Mondiala sus lo continent europèu lo 1^en de setembre seguent^[23].

D'efiech, après lo desmembrament de Checoslovaquia, lei govèrns francés e britanics decidiguèron de s'opausar a l'extension dei revendicacions territòrialas alemandas. Per aquò, deguèron assaiar de formar una aliança amb Moscòu. Pasmens, la manca de preparacion militara deis Occidentaus se turtèt a la maufisança sovietica : en març de 1939, lei negociacions foguèron rompudas car Estalin voliá pas menar solet una guèrra còntra Alemanha au profiech de París e de Londres^[21].

Estalin, que crenhiá subretot Alemanha e Japon, deguèt donc adoptar una politica de raprochament amb Berlin per desviar leis ambicions alemandas sus lo rèsta de l'Euròpa Orientala. Poguèt ansin aprofichar la politica d'assegurança dei frontieras dei país de la region per París e Londres per negociar un acòrd de non agression amb leis Alemands. Acomençadas en julhet de 1939, aquelei negociacions s'acabèron per la signatura d'aquel acòrdi e per d'un plan de partiment secrèt de Polonha, dei país baltes e de Finlàndia entre l'URSS e Alemanha^[21]. Divèrsei cambis comerciaus se desvolopèron tanben per la seguida entre Alemands e Sovietics.

Lo partiment d'Euròpa Orientala se debanèt de setembre a junh de 1940 après l'invasion de Polonha per leis Alemands e lei Sovietics en setembre de 1939, la Guèrra d'Ivèrn còntra Finlàndia (novembre de 1939 - març de 1940) e l'annexion dei país baltics en junh de 1940. Durant aqueu periòde, lei tensions entre París, Londres e Moscòu venguèron tornarmai vivas e lei Francés assaièron, sensa succès, d'organizar l'ataca dei jaciments de petròli de Caucàs^[24].

La guèrra e la formacion de la Granda Aliança

Article detalhat: Guèrra Germanosovietica.

Maugrat lo Pacte Molotov-Ribbentrop, lei territòris occidentaus de l'Union Sovietica representavan de butas importantas per l'ideologia nazi^[25]. Per Hitler, aquel acòrd èra donc provisòri. Ansin, en junh de 1941, après lei desfachas dei poissanças principalas d'Euròpa continentala (França, Polonha, Iogoslavia...), ordonèt d'atacar l'URSS entraïnant la formacion d'una aliança entre lei Sovietics e leis autrei nacions enemigas de l'Aisse.

De junh de 1941 a novembre de 1942, lei fòrças de l'Aisse aguèron l'avantatge. Ocupèron una partida importanta dau territòri sovietic e l'Armada Roja perdiguèt de milions de soudats^[26]. En revènge, renforcèt lo camp deis enemics d'Alemanha e sa resisténcia permetèt d'obligar leis Alemands de combatre sus plusors teatres d'operacions. Après l'intrada en guèrra deis Estats Units, aquò permetèt de formar una coalicion comuna còntra l'Aisse, gropant la màger part dei país dau mond, sota lo nom de Nacions Unidas ò de Granda Aliança^[27]. En novembre de 1942, l'Union Sovietica capitèt d'arrestar la progression alemanda e d'enceuclar de fòrças nombrosas dins la vila d'Estalingrad. Après una batalha saunosa, deguèron capitular en febrier de 1943. Puei, durant leis estius de 1943 e de 1944, la batalha de Korsk e l'Operacion Bagration entraïnèron l'afondrament de l'armada alemanda^[28]. A partir de 1945, lei Sovietics intrèron en Alemanha e conquistèron finalament Berlin lo 2 de mai de 1945. Hitler se suicidèt lo 30 d'abriu e lo III^en Reich capitulèt sensa condicion lo 8 de mai de 1945. De lor caire, leis Estatsunidencs e lei Britanics capitèron de desbarcar en Itàlia en 1943 e en França en 1944. En mai de 1945, ocupavan la mitat occidentala dau continent europèu.

Aquela victòria permetèt ai Sovietics de faire partida dei venceires principaus de la guèrra amb leis Estats Units d'America e lo Reiaume Unit. Ocupavan la mitat orientala d'Euròpa e èran venguts una poissança mondiala majora. Ocupèron donc un ròtle major dins lo reglament de la guèrra. La victòria aguèt un ròtle similar per leis Estats Units, d'ara endavant premiera poissança mondiala, que poguèron installar de tropas en Euròpa^[29]. Dins aquò, leis interès dei nacions aliadas èran diferents, ço que menèt rapidament a de dificultats entre lei venceires e, especialament, entre Moscòu, Washington e Londres.

Lo reglament parciau de la Segonda Guèrra Mondiala

Una tièra de conferéncias entre lei principalei nacions (URSS, Estats Units, Reiaume Unit puei França) aliadas assaièt de trobar un reglament definitiu a la Segonda Guèrra Mondiala. Ansin, lei venceires capitèron de definir lei zònas d'ocupacion de cada armada aliada dins leis estats vençuts e d'organizar la desnazificacion d'Alemanha. D'acòrdis de partiment de l'industria alemanda e de son materiau militar foguèron tanben concluts. Pasmens, leis interès sovietics e estatsunidencs venguèron rapidament opausats entraïnant l'aparicion de divergéncias importantas, renfòrçadas per la maufisança entre lei dos camps^[30]. Ansin, ges de tractat de patz definitiu foguèt signat entre Alemanha e leis Aliats e la division dau país anava se prolongar e venir un enjòc estrategic major entre lei dos blòts.

Lei conferéncias de Yalta e de Postdam

Article detalhat: Ocupacion d'Alemanha après la Segonda Guèrra Mondiala.

Lei conferéncias de Yalta e de Postdam se debanèron dau 4 au 11 de febrier e de julhet a aost de 1945 per organizar Euròpa. Reüniguèron l'Union Sovietica, leis Estats Units e lo Reiaume Unit. Lei tres aliats capitèron de trobar un programa comun mai lei subjèctes – nombrós – de divergéncia foguèron gaire evocats car la guèrra èra totjorn en cors còntra Japon.

D'efiech, lei premierei divergéncias apareguèron tre 1944 quand lei Sovietics intrèron dins lei Balcans. Aquò entraïnèt de tensions amb lei Britanics car aquela region èra, avans la guèrra, una zòna d'influéncia britanica. Ansin, en febrier de 1944, Churchill anèt a Moscòu per negociar amb Estalin lo partiment dei Balcans entre una zòna d'influéncia sovietica e una autra britanica. Apareguèt donc lo problema fondamentau dau reglament de la guèrra en Euròpa : Estatsunidencs e Britanics èran partisans d'organizar d'eleccions liuras dins lei territòris liberats per permetre l'installacion d'un regime capitalista e Sovietics èran partisans d'impausar dirèctament un regime comunista. De mai, per Estalin, lo venceire aviá lo drech d'impausar son sistèma, çò qu'implicava un partiment dau continent entre zònas sovietica e estatsunidenca.

Pasmens, en 1945, aqueu problema foguèt pas dirèctament discutit car leis Estatsunidencs avián besonh de l'Armada Roja còntra lei Japonés. Ansin, la conferéncia de Yalta s'acabèt per la reconoissença dei rapòrts de fòrça en Euròpa. En particular, lei Sovietics capitèron d'impausar lo govèrn comunista dau Comitat de Lublin, favorable a seis interès, e un cambiament important dei frontieras de Polonha. En cambi, lei Sovietics acceptèron d'intrar en guèrra còntra lei Japonés tres mes après la fin de la guèrra còntra Alemanha. Recebèron una zòna d'influéncia en Asia e prometèron l'organizacion d'eleccions liuras dins lei territòris europèus sota lo contraròtle de l'Armada Roja^[31].

Lo consensus entre leis Aliats foguèt mantengut durant la conferéncia de Potsdam que se debanèt en julhet e en aost de 1945. Estats Units, Reiaume Unit e Union Sovietica trobèron un acòrd minimau sus l'avenir d'Alemanha sus la basa de la desnazificacion, de la desmilitarizacion, de la democratizacion e de l'indemnizacion dei damatges de la guèrra. La frontiera occidentala de Polonha sus la linha Oder-Neisse foguèt tanben definida, l'intrada en guèrra dei Sovietics còntra lei Japonés confiremada e la creacion d'una conferéncia per reglar la fin de la guèrra entre leis Aliats e leis aliats d'Alemanha foguèt decidida. Pasmens, lo reglament definitiu dau conflicte amb Alemanha foguèt pas definit e leis autrei ponchs de tension entre Sovietics, Estatsunidencs e Britanics foguèron pas evocats. Òr, aquela manca de precision e l'influéncia dei comunistas au sen dei movements de resisténcia entraïnèron l'expansion rapida de l'influéncia sovietica e aumentèron rapidament lei tensions entre venceires de 1945 a 1947^[32].

La desnazificacion

Article detalhat: Desnazificacion.

La desnazificacion èra estada prevista per lei conferéncias aliadas de la fin de la guèrra, especialament aquela de Postdam. Son objectiu èra d'eliminar l'influéncia dau nazisme en Alemanha. Per aquò, dins un premier temps, lei Quatre Poissanças organizèron lo jutjament dei dignitaris nazis capturats durant lo Procès de Nuremberg (novembre de 1945 - octòbre de 1946). Per aquò, un tribunau especiau foguèt creat per lei Sovietics, lei Britanics, leis Estatsunidencs e lei Francés. Leis acusats foguèron jutjats per crime e complòt còntra la patz, crimes de guèrra e crimes còntra l'Umanitat. Divèrsei caps importants dau Tresen Reich foguèron condamnats a mòrt coma Göring, Keitel, Rosenberg, Frank ò Jodl^[33]. Leis organizacions politicas ò paramilitaras nazis, coma lo NSDAP e la SS, foguèron tanben condamnadas coma « organizacions criminalas ». Per la seguida, d'autrei procès se debanèron sus aqueu modèl per jutjar lei caps nazis mens importants e lei caps japonés après la fin finala de la guèrra en setembre de 1945.

En parallèl, lei venceires prenguèron de mesuras per desnazificar la societat ela meteissa gràcias a la dissolucion d'associacions sospichadas de simpatias per lo nazisme, en particular d'associacions esportivas, a la destruccion de simbòls dau III^en Reich e a de mesuras per gardar estremats certanei presoniers. De mai, la populacion alemanda foguèt obligada de visitar lei camps de concentracion. Lei Sovietics organizèron tanben un ret de camps especiaus onte moriguèron 43 000 personas sospichadas de participacion au regime nazi. Pasmens, aquelei mesuras aguèron un succès pus limitat car lei Quatre Poissanças aguèron rapidament besonh de man d'òbra qualificada per permetre lo foncionament deis Estats alemands en reconstruccion. Leis elèits economics e lei quadres intermediaris que rompèron d'elei meteissei amb lo nazisme foguèron donc pauc inquietats a partir d'aqueu periòde. Dins aquò, se lo nombre de condamnacions demorèt feble, aquela pression capitèt de rompre totalament l'influéncia dau nazisme en Alemanha.

Lei divergéncias sus Alemanha e la division dau país

A partir de la fin de 1946, lo consensus deis Aliats sus l'avenidor d'Alemanha s'afebliguèt pauc a pauc empachant la signatura d'un tractat definitiu e entraïnant la division progressiva dau país. D'efiech, de divergéncias apareguèron entre Sovietics e Estatsunidencs a prepaus dau partiment de l'industria alemanda. Lei premiers avián besonh de remplaçar lei destruccions causadas per lei combats en URSS mentre que lei segonds èran ja desirós de restaurar rapidament lei capacitats alemandas de produccion per empachar la destabilizacion dau país per lei comunistas locaus.

En 1946, s'arrestèt tanben l'ajuda estatsunidenca a l'economia sovietica decidida durant la guèrra aumentant encara lei divergéncias. Puei, a partir de 1947, lo començament dau plan d'ajuda economica estatsunidenca ai país capitalistas d'Euròpa e la fusion dei zònas d'ocupacion britanica e estatsunidenca entraïnèt l'aplant dei negociacions. Ansin, a partir de març de 1947, la division d'Alemanha venguèt durabla quand lei blòts Èst-Oèst comencèron de se formar.

La rompedura de la Granda Aliança e la formacion dei blòts estatsunidenc e sovietic (1945-1955)

Leis annadas après la Segonda Guèrra Mondiala vegèron la rompedura rapida entre lei membres de la Granda Aliança a prepaus dau reglament definitiu dau conflicte. D'efèct, maugrat la presa d'una tièra de decisions comunas coma la desnazificacion d'Alemanha e la definicion dei frontieras novèlas d'Euròpa, apareguèt de tensions grèvas entre Estatsunidencs e Sovietics. A partir de 1947, dos blòts diferents e ostils gropats a l'entorn de Washington e de Moscòu se formèron e acomencèron una confrontacion ideologica, politica e militara que va durar fins ais annadas 1950.

Lei tensions entre lei venceires

Maugrat lo succès de la desnazificacion d'Alemanha, divèrsei ponchs de tensions importants existián entre lei venceires de la Segonda Guèrra Mondiala. A partir de 1946, un nombre important d'aquelei ponchs van venir l'endrech d'afrontaments militars entre faccions comunistas, generalament sostengudas per lei Sovietics, e anticomunistas, generalament sostengudas per lei Britanics o leis Estatsunidencs. De 1946 a 1947, aquò va contribuir a l'adopcion de mesuras anticomunistas per leis Estats Units e a la rompedura entre Moscòu e Washington.

La màger part d'aquelei luòcs de conflictes èran situats en Euròpa o en Asia ai limits entre lei zònas d'ocupacion sovietica e britanoestatsunidenca. En fòra d'Alemanha qu'èra lo pus important au nivèu estrategic, i aviá tanben :

la Guèrra Civila Grèga (1946-1949) entre lo govèrn d'Atenas sostengut per lo Reiaume Unit e lei fòrças de la resisténcia comunista antialemanda ajudadas per Iogoslavia dins lo nòrd dau país. S'acabèt per una victòria governamentala e una degradacion dei relacions entre Moscòu e Londres car lei Britanics pensavan que lei comunistas grècs foguèsson sostenguts per lei Sovietics per menaçar leis Estrechs turcs.
la demanda d'una defensa comuna sovietoturca deis Estrechs (1946) entraïnèt una crisi entre Turquia, sostenguda per l'arriba de naviris de guèrra estatsunidencs, e l'Union Sovietica. S'acabèt per una revirada deis ambicions sovieticas e lo començament d'un raprochament entre Turquia e leis Estats Units.
lo reglament de la question austriana car Àustria èra tanben ocupada per lei venceires europèus segon lo modèl d'Alemanha. S'acabèt en 1955 per l'evacuacion dau país per leis armadas d'ocupacion e l'adopcion de la neutralitat austriana.
la situacion de Checoslovaquia ont un govèrn d'union nacionala èra en carga dau país. Pasmens, de tensions importantas existián entre lei ministres comunistas e lo rèsta dau govèrn. S'acabèt per un còp d'estat comunista en 1948 que va marcar la rompedura oficiala entre lei dos blòts.
la Guèrra Civila Chinesa (1946-1949) entre lei comunistas de Mao, ajudada per l'Armada Roja, e lo govèrn nacionalista de Chiang Kaishek, sostengut per leis Estats Units. S'acabèt per una victòria comunista en 1949.
lo partiment de la peninsula de Corèa entre comunistas au nòrd e anticomunistas au sud.
la Guèrra d'Indochina (1946-1954) qu'opausèt l'Empèri Francés a una guerrilha comunista. Inicialament, lei dos camps èran gaire sostenguts per de poissanças estrangieras car lei país comunistas èran alunchats d'aquela region e leis Estatsunidencs gaire desirós d'ajudar una poissança coloniala. Aquò va pauc a pauc evolucionar après la presa dau poder per lei comunistas chinés e lei premierei desfachas francesas.
la Crisi Iranosovietica dins lo nòrd-oèst d'Iran onte lei Sovietics sostenguèron la formacion d'un estat independent còntra lo govèrn centrau dau país sostenguts per lei Britanics e leis Estatsunidencs per contraròtlar lei jaciments de petròli de la region^[34]. Finalament, s'acabèt per una desfacha militara rapida deis aliats sovietics en 1946 après l'evacuacion dei fòrças estrangieras dau país^[35].

Lei mesuras estatsunidencas per restancar lei progrès dau comunisme

En fàcia de la multiplicacion dei ponchs de tensions ambé lei Sovietics e de l'immensa popularitat dei movements comunistas après la guèrra, leis Estats Units adoptèron una tièra de mesuras per restancar lei progrès dau comunisme a partir de la premiera mitat de 1947. Lo discors de Fulton de Winston Churchill (5 de març de 1946) èra ja un premier signe d'aquelei mesuras quand l'ancian Premier Ministre britanic denoncièt lo ridèu de fèrre sovietic^[36]. Foguèt completat en genier de 1947 per l'adopcion de la doctrina Truman e en junh per lo començament dau plan Marshall.

La doctrina Truman marquèt la volontat estatsunidenca de s'opausar a l'expansion dau comunisme e definiguèt lei principis politics e ideologics d'aquela oposicion. D'efèct, lo president estatsunidenc definiguèt dins un discors au Congrès lei diferéncias entre lo « monde liure » menat per leis Estats Units d'America, basat sus d'eleccions liuras e l'expression de la volontat de la majoritat, e l'autre camp menat per l'URSS, basat sus « l'imposicion de la volontat d'una minoritat gràcias a la terror ». Per aquò, d'ajudas militaras foguèron donadas ai país en guèrra còntra de movements comunistas (Grècia) o menaçats per lei Sovietics (Turquia) e una ajuda economica per lei país europèus foguèt decidida car « lo comunisme [èra] un cancer que se desvolopa solament sus de teissuts malauts ».

Aquela ajuda economica formèt lo plan Marshall que son objectiu èra de permetre lo redreiçament rapid deis economias dei país d'Euròpa Occidentala per limitar lei dificultats causadas per lei destruccions e l'influéncia dei Partits Comunistas locaus. Se leis estats comunistas foguèsson pas excluchs d'aqueu plan, lei condicions de contentar èran pas acceptablas per Moscòu. Ansin, l'ajuda estatsunidenca foguèt solament acceptada per lei país sota influéncia de Washington. Foguèt un succès per leis Estatsunidencs car l'economia d'aquelei país se restaurèt rapidament e l'influéncia comunista limitada^[37].

La respòsta sovietica e lo constat de la rompedura

Lei mesuras estatsunidencas de l'acomençaça de 1947 entraïnèron rapidament una repòsta ideologica a la fin de l'annada ambé la formulacion de la doctrina Jdanov que marquèt lo constat de la rompedura. Per la seguida, marquèt tanben lo començament de la formacion dei blòts Èst e Oèst.

Aquela doctrina foguèt adoptada dins lo corrent d'una reünion a Szklarska Poreba de nòu partits comunistas europèus — lei sept de l'Èst mai lo PCF e lo PCI — que se debanèt dau 22 au 27 de setembre de 1947. Èra una respònsa a la doctrina Truman : « Dos camps se son estats formats dins lo monde : d'un caire lo camp imperialista e antidemocratic [...] e, d'autre caire, lo camp antiimperialista e democratic, que son but essenciau consistís de sapar l'imperialisme, de renforçar la democracia, de liquidar lei rèstas dau faissisme ». De mai, foguèt creat lo Kominform per assegurar la liason entre lei partits comunistas.

L'aplicacion d'aquela doctrina aguèt de consequéncias variadas que marquèron la rompedura entre lei dos blòts. Per exemple, en França e Belgica, lei ministres comunistas foguèron expulsats dei govèrns de liberacion nacionala formats après la guèrra. Entraïnèt tanben lo còp d'estat comunista en Checoslovaquia que venguèt lo començament vertadier de la confrontacion entre l'Èst e l'Oèst.

La formacion dau blòt sovietic

La formacion dau blòt sovietic se debanèt magerament de 1947 a 1949 e s'acabèt oficialament en 1955 après la signatura dau Pacte de Varsòvia. Foguèt la consequéncia de la rompedura ideologica entre Estatsunidencs e Sovietics.

La premiera etapa d'aquela formacion foguèt la presa dau poder per de movements comunistas, sostenguts per l'Armada Roja, dins lei país d'Euròpa Orientala. Franc de Checoslovaquia, aquò foguèt aisat gràcias a la formacion de coalicions gropant totei lei partits d'esquèrra a l'entorn dei comunistas, dau contraròtle sovietic sus lo debanament deis eleccions e de la preséncia d'unei comunistas dins leis institucions provisòrias deis estats. Ansin, lei resultats electoraus dei coalicions donèron de majoritats importantas ai coalicions contraròtladas per lei comunistas : 78% en Bulgaria (octòbre de 1946), 72% en Romania (novembre de 1946), 90% en Polonha (genier de 1947)... Puei, lei partits politics non comunistas foguèron eliminats d'un biais progressiu. De'n premier, foguèron enebits lei partits acusats de faissisme, puei venguèt lo torn dei partits pròches dei movements defenduts... etc. A la fin, lo rèsta dei partits d'esquèrra èran obligats de fusionar ambé lei movements comunistas.

En Checoslovaquia, lo debanament d'aqueu plan foguèt diferent e necessitèt un còp vertadier car la coalicion comunista averèt solament 38% dei vòtes. Ansin, lei comunistas deguèron formar un govèrn de coalicion e intrèron rapidament en conflicte ambé lei partits liberaus. Pasmens, la condamnacion sovietica dei projèctes d'aliança francochecoslovaca còntra Alemanha e la repression dei collaborators eslovacs menacèt la popularitat dei comunistas. En febrier de 1948, chausiguèron donc d'entraïnar una crisi politica. Aprofichant la demission dei ministres liberaus, lo Premier Ministre comunista Gottwald organizèt de manifestacions massivas d'obriers armats dins Praga e capitèt d'obtenir l'organizacion deis eleccions previstas en mai segon un sistèma favorable ai comunistas. Lo 30 de mai, aquò permetèt l'eleccion de 239 deputats comunistas còntra 61 ais autrei partits. En junh, lei comunistas poguèron donc prendre lo contraròtle totau de Checoslovaquia qu'intrèt dins lo blòt sovietic.

En 1948, l'afaire d'Iogoslavia entraïnèt l'expulsion d'aqueu país dau Kominform en causa dei divergéncias ideologicas entre Moscòu e Belgrad. Pasmens, maugrat la pèrda d'un país important, aquò permetèt ai Sovietics de menar una tièra de purgas dins lo rèsta dau blòt per s'assegurar de la fidelitat dei caps comunistas locaus. Puei, en 1949, la creacion dau Consèu d'assisténcia economica mutuala (CAEM) permetèt d'integrar lei país d'Euròpa Orientala dins un ensems economic unic. Aquò marquèt la fin de la formacion dau blòt sovietic que foguèt completada en 1955 per la signatura d'una aliança militara defensiva oficiala, dicha Pacte de Varsòvia, entre l'URSS, Polonha, Alemanha de l'Èst, Ongria, Checoslovaquia, ||Romania]], Bulgaria e Albania^[38].

La formacion dau blòt estatsunidenc

La formacion dau blòt estatsunidenc se debanèt magerament a la fin de 1948 e au començament de 1950. L'etapa principala foguèt la formacion de l'OTAN en abriu de 1949 que foguèt completada per quauquei mesuras complementàrias.

L'origina de l'OTAN foguèt un tractat signat lo 17 de març de 1948 entre França, lo Reiaume Unit, Belgica, País Bas e Luxemborg. Dicha Pacte de Brussèlas, èra una aliança defensiva entre lei cinc país e de consultacions èran previstas dins lo cas d'una ataca sovietica còntra Alemanha. Puei, de negociacions acomencèron a partir de l'estiu de 1948 entre aquelei cinc país, leis Estats Units e divèrseis estats pròches deis interès estatsunidencs. S'acabèron per la signatura lo 4 d'abriu de 1949 dau Tractat de l'Atlantic Nòrd qu'organizèt una aliança defensiva entre dotze país occidentaus. Lei principaus èran leis Estats Units, lo Reiaume Unit, França e Itàlia. Per la seguida, d'autrei país europèus jonhèron l'aliança.

La fondacion de l'OTAN entraïnèt la formacion d'un comandament militar unic sota lo contraròtle de Washington e l'installacion de fòrças estatsunidencas importantas en Euròpa. Pasmens, aqueu dispositiu èra pas sufisent per leis Estatsunidencs que prenguèron quauquei mesuras per limitar l'independéncia dei membres de l'aliança. Per exemple, la lèi Export Control Act de 1949 permetèt de limitar lei cambis militars entre país europèus e blòts sovietics. Autre exemple, un Consèu foguèt tanben creat per limitar lei cambis comerciaus d'aquelei país ambé lei Sovietics. Dins totei lei cas, leis estats opausats a aquelei decisions èran menaçats d'un aplant de l'ajuda economica dau plan Marshall. Ansin, se París e Londres gardèron una autonòmia relativa fins a la crisi de Suez de 1956, la dominacion deis Estats Units sus leis afaires importants èra ja quasi totala a la fin de 1949.

La confrontacion de 1947-1949 sus la question alemanda

Article detalhat: Blocus de Berlin.

La question alemanda foguèt lo premier enjòc de la Guèrra Freja en Euròpa. D'efèct, se leis Estatsunidencs acceptèron rapidament l'installacion dau contraròtle sovietic sus la mitat orientala dau continent, èran pas lèsts a abandonar Alemanha, compres lei zònas d'ocupacion occidentala de Berlin isolada en Alemanha de l'Èst. Ansin, a partir de 1947, se debanèt divèrsei confrontacions politicas entre lei dos blòts que van entraïnar la division durabla dau país en 1949.

Aquela crisi acomencèt a la fin de 1947 quand leis Estatsunidencs, lei Britanics e lei Francés se reüniguèron a Londres per preparar divèrsei reformas economicas dins lei zònas occidentalas — rapidament fusionadas per formar una zòna economica unica — sensa la preséncia dei Sovietics. Per protestar, aquelei darriers abandonèron lo Consèu de Contraròtle qu'èra l'institucion de govèrn dei territòris alemands. Puei, decidiguèron de faire lo blocus de la zòna occidentala de Berlin per obligar la retirada deis armadas occidentalas de l'endrech. Aquò entraïnèt donc la premiera crisi grèva entre lei dos blòts.

Pasmens, leis Occidentaus refusèron d'abandonar la vila e organizèron son avitalhament aerian dau 24 de junh de 1948 au 12 de mai de 1949. De mai, l'iniciativa sovietica entraïnèt una inquietud gròssa en Euròpa Occidentala que va favorizar la formacion de l'OTAN en abriu de 1948. Enfin, la populacion de Berlin-Oèst èran opausada a l'ocupacion sovietica de la zòna e sostenguèt donc lei fòrças d'ocupacion occidentalas. Per exemple, unei milièrs d'abitants ajudèron lei Francés de bastir l'aeropòrt de Tegel en solament 49 jorns. Ansin, l'operacion sovietica s'acabèt per una revirada e lo blocus foguèt arrestat en cambi d'una reünion novèla dau Consèu de Contraròtle que s'acabèt sensa resultat.

Au contrari, la crisi aguèt divèrsei consequéncias non favorablas ai Sovietics. La principala foguèt l'acceleracion dei projèctes de fusion dei zònas estatsunidenca, britanica e francesa a partir d'aost de 1948. Aquò foguèt la premiera etapa que permetèt la formacion de la Republica Federala d'Alemanha (RFA) que foguèt proclamada lo 8 de mai de 1949 e jonhèt lo camp estatsunidenc.

La confrontacion en Asia e la Guèrra de Corèa

Article detalhat: Guèrra de Corèa.

Carri estatsunidenc en posicion de tir durant la Guèrra de Corèa.

Après la question alemanda, la confrontacion Èst-Oèst se desplacèt sus lo continent asiatic. De 1950 a 1953, s'i debanèt la guèrra de Corèa que s'acabèt per la division de la region entre comunistas au nòrd e anticomunistas au sud. Pasmens, en fòra d'aquela division, aqueu conflicte aguèt tanben de consequéncias importantas sus lei dos camps que se renforcèron mai còntra leis agressions dau camp eneminc tant au nivèu militar (rearmament alemand, formacion de l'ANZUS...) qu'au nivèu ideologic (començament dau maccartisme...).

La guèrra de Corèa (25 de junh de 1950 - 27 de julhet de 1953) foguèt una consequéncia de la conferéncia de Yalta e l'abséncia de reglament sus l'avenidor dei colonias japonesas. Coma per Alemanha, un acòrd minimau foguèt trobat entre Sovietics e Estatsunidencs per partejar la region en doas partidas separadas per lo 38^en parallèl : lo nòrd èra ocupat per lei Sovietics e lo sud per leis Estatsunidencs. De 1948 a 1949, se proclamèt leis estats de Corèa dau Sud, aliat ais Estats Units, de Corèa dau Nòrd aliat ai Sovietics, e lei poissanças d'ocupacion se retirèron. Pasmens, aquela division foguèt pas acceptada sus lo terren e divèrseis escaramochas frontalieras se debanèron. Puei, lo 25 de junh de 1950, Corèa dau Nòrd comencèt una ofensiva vertadiera còntra lo sud qu'entraïnèt l'ocupacion de la màger part dau país. Lo 27 de junh, leis Estats Units decidiguèron d'ajudar militarament Corèa dau Sud e obtenguèron lo sostèn dei Nacions Unidas aprofichant lo boicòt de l'institucion per l'URSS. Fins a 1953, una guèrra saunosa va entraïnèron mai d'un milion de mòrts, la participacion chinesa ai combats au sen dei fòrças comunistas, la destruccion de la màger part dau nòrd de Corèa per l'aviacion estatsunidenca e la conclusion d'un alta-au-fuòc basat sus lo statu quo iniciau marcant la revirada de l'ofensiva comunista e de la còntraofensiva anticomunista.

Aqueu resultat indecís aguèt coma consequéncia principala un renfòrçament dei capacitats militaras occidentalas car leis Estats Units crenhèron d'ara endavant una ataca possibla dei Sovietics sus lo teatre europèu. Ansin, lo budget militar estatsunidenc aumentèt e Washington encoratgèt tanben lo rearmament alemand e la formacion d'un ret d'alianças en Oceania sus lo modèl de l'OTAN. Ansin, en 1951, se signèt lo pacte dau Pacific (ANZUS) entre leis Estats Units, Austràlia e Nòva Zelanda e un pacte de seguritat entre leis Estats Units e Japon. De mai, Washington comencèt de sostenir lei poissanças colonialas en lucha còntra de guerrilhas comunistas. La segonda consequéncia foguèt un durciment ideologic dei dos camps.

Lei purgas ideologicas

En fòra de la formacion d'alianças militaras, lei tensions de la fin deis annadas 1940 e dau començament deis annadas 1950 entraïnèron un durciment ideologic e una tièra de purgas menadas per Washington e Moscòu còntra leis opausants intèrns, reaus o supausats.

Lei premierei purgas se debanèron dins lo camp sovietic a partir de 1948 après la rompedura entre Moscòu e Belgrad. D'efèct, leis Iogoslaus dirigits per Tito èran desirós d'aver una politica estrangiera e una organizacion economica diferentas d'aquelei de Moscòu. Coma lei Sovietics avián ges de tropa d'ocupacion en Iogoslavia, poguèron pas rebutar Tito e deguèron se contentar de rompre lei relacions diplomaticas entre lei dos país. Dins leis autrei país dau blòt sovietic, ocupats per de garnisons de l'Armada Roja, aquò entraïnèt una tièra de purgas còntra de caps comunistas sospichats de divergéncias ambé la politica de Stalin coma Rajk en Ongria, Clementis o Slansky en Checoslovaquia o Gomulka en Polonha. Per la seguida, lei Sovietics organizèron tanben de campanhas de propaganda pacifista dins lei país occidentaus gràcias au sostèn d'artistas o d'intellectuaus pròches dei movements comunistas coma Pablo Picasso (Chaple en Corèa, 1951) o Frédéric Joliot-Curie. Enfin, a la fin deis annadas 1950, l'afaire dau complòt dei « Blòdas Blancas » semblava lo començament d'una tièra novèla de purgas importantas au sen de l'estat e dau partit comunista sovietics. La mòrt de Stalin ne'n limitèt l'importància.

Dins lo camp estatsunidenc, lo movement de purgas prenguèt la forma dau maccartisme que comencèt a partir de 1950. Au començament, èra solament una extension de movements precedents que regardavan de sectors limitats de la societat estatsunidenca coma Hollywood (enquista de la HUAC en 1947). Pasmens, en 1948-1949, la descubèrta d'espions sovietics au sen dau govèrn estatsunidenc entraïnèt la formacion d'una campanha anticomunista fòrça intensa menada per lo senator Joseph McCarthy. Fins a 1952, lei purgas regardèron leis organs dau govèrn, lei partits politics e Hollywood. Per lo camp republican, aquelei campanhas permetián d'afeblir lo camp democrata au poder dempuei 1932 e lei premierei butas foguèron de conselhiers de Roosevelt o de Truman coma Alger Hiss. Ansin, la màger part dei simpatizants d'esquèrra foguèron menaçats per d'enquistas oficialas o obligats de demissionar o de s'emendar publicament. D'autrei coma Charlie Chaplin chausiguèron l'exil en fòra deis Estats Units. Puei, a partir de 1952, lo movement s'estendèt a l'ensems de l'administracion : purgas dei bibliotecas publicas, jurament de fidelitat demandat ai foncionaris e defensa ai comunistas d'intrar dins l'administracion o sus lo territòri estatsunidenc. L'apogèu dau maccartisme foguèt l'execucion en 1953 dau parèu Ethel e Julius Rosenberg, accusat d'espionatge dau programa nuclear estatsunidenc au profiech de l'Union Sovietica, après un procès parciau e una campanha internacionala en favor de la gràcia^[39]. Pasmens, après aqueu succès de McCarthy, l'eleccion dau republican Eisenhower coma president e leis accusacions dau senator còntra l'armada entraïnèron lo declin rapid dau movement. McCarthy foguèt descreditat per un escàndol de corrupcion e sa carriera politica s'acabèt a la fin de 1954.

La Coexisténcia Pacifica (1956-1962)

Lo periòde de la Coexisténcia Pacifica acomencèt entre 1953 e 1956 après la mòrt de Stalin e s'acabèt en 1962 après la Crisi de Cuba. Foguèt caracterizat per una demenicion relativa de la tension entre lei dos blòts. D'efèct, l'aumentacion deis arsenaus nuclears estatsunidenc e sovietic aviá entraïnat l'impossibilitat d'un conflicte dirèct. Aquò transformava lei relacions entre Sovietics e Estatsunidencs e permetèt de reglar divèrsei questions malaisadas. Pasmens, lei crisis contunièron, subretot après la rompedura sinosovietica, e entraïnèron de tensions grèvas que van desboscar sus l'establiment d'una destenduda vertadiera a partir de 1962.

La mòrt de Stalin e la destanilizacion

Iurii Gagarin, premier òme a viatjar dins l'espaci. Fins a sa dissolucion, l'Union Sovietica aprofichèt sei succès espaciaus per melhorar son imatge internacionau.

En març de 1953, moriguèt Stalin que foguèt remplaçat per una direccion collegiala minada per lei conflictes intèrns per lo poder. Ansin, de 1953 a 1955, lo cap principau de l'Union Sovietica foguèt Gueorgui Malenkov que foguèt finalament rebutat per Nikita Khrushchov. Pasmens, maugrat de divergéncias sus la politica sovietica interiora, lei dos òmes adoptèron una diplomàcia similara basada sus la recèrca d'una demenicion dei tensions entre lei dos blòts, resumida per lo tèrme « Coexisténcia Pacifica ».

D'efèct, Malenkov èra un advèrsari deis armas nuclearas e un partisan dau desvolopament d'una industria sovietica de produccion de bens de consumacion. Per aquò, deviá donc demenir l'esfòrç militar de Moscòu e donc lei tensions ambé l'Oèst. Tre 1953, parlèt donc de la possibilitat d'una « coexisténcia Pacifica » entre país capitalistas e comunistas. Après son rebutament en 1955, son successor, Khrushchov, contunièt aquela analisi renfòrçats per sa politica de destalinizacion que li permetèt d'eliminar divèrseis opausants e per lei succès tecnologics e politics sovietics d'aquela epòca : bomba H en 1953, signatura dau Pacte de Varsòvia en 1955, Spotnik I en 1957, vòl d'Iurii Gagarin en 1961... etc. Per eu, lo desvolopament de l'arma nucleara limitava d'ara endavant lei possibilitats d'una guèrra dirècta e aquò transformava donc la logica de l'afrontament e lei rapòrts Èst-Oèst a l'avantatge de l'Union Sovietica que podiá d'aqueu biais faire la demonstracion de la superioritat de son modèl. Ansin, meme se l'afrontament entre Washington e Moscòu continuava, lo periòde Khrushchov foguèt en partida caracterizat per una logica de « competicion pacifica », illustrada per la presentacion dei reüssidas sovieticas e de la creissença importanta de son economia, que va permetre de melhorar lei relacions entre lei dos blòts.

Lo melhorament dei relacions entre lei blòts

Lo cambiament de govèrn sovietic e la demenicion de la tension politica iniciada per Nikita Khrushchov va trobar un resson favorable de part dau blòt occidentau. Ansin, leis annadas 1950 vegèron un melhorament dei relacions Èst-Oèst e lo reglament de divèrsei crisis. Pasmens, aqueu melhorament demorèt relatiu e empachèt la contuniacion de la rivalitat entre lei blòts e dei temptativas per destabilizar l'advèrsari.

D'efèct, lo periòde permetèt de negociar d'acòrds per resòuvre certanei tensions entre lei blòts. Lei principaus foguèron l'acòrd frontalier entre Sovietics e Turcs a prepaus de la vila de Kars (mai de 1953), la creacion de relacions diplomaticas entre Moscòu e Atenas d'una part e Moscòu e Tel Aviv d'autra part, la signatura d'un alta-au-fuòc en Corèa (julhet de 1953), la fin de la Guèrra d'Indochina (julhet de 1954), lo reglament de la question austriana e la retirada dei tropas d'ocupacion (mai de 1955) e l'establiment de la relacions diplomaticas entre l'URSS e la RFA (setembre de 1956). Au sen dei país comunistas, se trobèt tanben un acòrd de reconciliacion entre Moscòu e Belgrad en 1955 qu'entraïnèt la dissolucion dau Kominform^[40]. Enfin, Sovietics e Estatsunidencs reconoguèron en partida lei zònas d'influéncia respectivas dei dos camps. Per exemple, Washington denoncièt solament per una declaracion diplomatica lei repressions dei revòutas antisovieticas de Berlin (1953) e de Budapèst (1956).

Pasmens, aqueu melhorament foguèt limitat e la confrontacion contunièt sus certanei teatres, especialament en China e au Vietnam. En particular, Vietnam dau Sud venguèt lo centre dau dispositiu anticomunista estatsunidenc dins lo sud-èst asiatic. De mai, l'ostilitat entre Pequin e Washington se renforcèt a prepaus de la question de l'illa de Formosa revendicada per lei comunistas chinés e protegida per una flòta estatsunidenca. Enfin, un esfòrç important d'ajuda financiera foguèt realizat en Orient Pròche per limitar l'influéncia sovietica dins la region. En 1957, se signèt lo Pacte de Bagdad que gropèt leis aliats deis Estats Units dins la region e que marquèt l'apogèu dau sistèma d'alianças antisovieticas estatsunidenc.

Lei crisis de Budapest e de Suez : la fin dei poissanças britanica e francesa

Lei crisis de Budapest e de Suez se debanèron en 1956 e marquèron un episòdi particular dau periòde de Coexisténcia Pacifica entre lei Sovietics e leis Estatsunidencs. S'acabèt per una revirada diplomatica totala dei Britanics e dei Francés que marquèt d'un biais vesedor la dependéncia dei doas poissanças colonialas ais Estats Units.

La premiera acomencèt per l'insurreccion deis abitants de la capitala ongresa e lo rebutament dau govèrn comunista per lei revolucionaris. Lo poder novèu anoncièt son intencion de se retirar dau Pacte de Varsòvia e de demandar la retirada dei garnisons sovieticas estacionadas dins lo país. Lo 4 de novembre, l'Armada Roja decidiguèt d'intervenir còntra l'insurreccion. Après quauqueis oras de combat, la resisténcia ongresa s'afondrèt e lei darriers ponchs de resisténcia deguèron capitular lo 10. Lei país occidentaus e l'OTAN poguèron pas ajudar lei revòutats e deguèron se contentar d'una protestacion orala.

La segonda acomencèt après la presa dau poder per Gamal Abdèl Nassèr que decidiguèt de nacionalizar lo canal de Suèz per utilizar lei revenguts de l'esplecha dau canal au profiech de sa politica de bastida dau Restanca d'Assoan. Aquò se turtèt ais interès francobritanics que refusèron la nacionalizacion e decidiguèron de rebutar Nassèr. París e Londres formèron una aliança secrèta amb Israèl per atacar Egipte. Aquò permetiá ai Francobritanics de desbarcar una fòrça militara dins la region dau canal per l'ocupar dirèctament e assaiar de rebutar Nassèr.

Ansin, lo 29 d'octòbre, leis Israelians ataquèron la region de Sinaï e anientèron rapidament lei fòrças egipcianas dau sector. París e Londres demandèron oficialament l'aplant dei combats e l'evacuacion de la zòna dau canal per lei dos camps. Lo 2 de novembre, l'armada israeliana arrestèt son avançada mai Nassèr refusèt entraïnant un desbarcament francobritanic a Pòrt Saïd lo 5 de novembre. Lei fòrças egipcianas foguèron esquichadas mai lo complòt entre París, Londres e Tel Aviv èra tròp visible. Entraïnèt una reaccion violenta de Khrushchov que menacèt França e lo Reiaume Unit d'una invasion. De son caire, lo president Eisenhower refusèt de sostenir seis aliats que deguèron se retirar d'Egipte. Aquela revirada foguèt la demonstracion de l'afebliment de França e dau Reiaume Unit dempuei 1945^[41] e va renfòrçar lo movement de descolonizacion. Marquèt tanben l'apogèu de la Coexisténcia Pacifica que va pauc a pauc declinar fins ai crisis deis annadas 1960.

Lei tensions sinosovieticas e la rompedura entre Moscòu e Pequin

Lei tensions sinosovieticas acomencèron a partir de la fin deis annadas 1950 e s'acabèron per una rompedura e dei combats frontaliers durant lo decenni seguent. Entraïnèt una aumentacion dei tensions entre China e leis Estats Units e una rompedura progressiva entre Moscòu e Pequin a prepaus de la direccion dau blòt comunista.

Lei causas d'aquelei tensions foguèron lo començament de la politica de destalinizacion a partir de 1956 e la question dau contraròtle de Formosa. D'efèct, China comunista revendiquèt aquela illa ocupada per lei nacionalistas chinés protegits per leis Estats Units. D'escaramochas se debanèron en 1954 e 1958 dins l'estrech entre l'illa e lo continent. Pasmens, un desbarcament necessitava un sostèn sovietic. Òr, per mantenir la Coexisténcia, Moscòu èra opausat a una ataca còntra Taiwan^[42]. Aqueu refús limitèt lei capacitats ofensivas chinesas e entraïnèt una critica de la politica sovietica per Mao. En 1959, la question entraïnèron divèrsei confrontacions intèrnas au sen dau Partit Comunista Chinés causant l'eliminacion de certanei generaus prosovietics^[43]. Ansin, en 1960, quand lei Sovietics retirèron sei conselhiers tecnics de China per obligar Pequin de negociar e reconóisser la direccion sovietica sus lo blòt comunista, lei projèctes de Moscòu mau capitèron e la rompedura venguèt definitiva^[44].

Lei consequéncias d'aquela rompedura entraïnèron l'aparicion de tensions novèlas entre Èst e Oèst e la fin progressiva de la Coexisténcia Pacifica car la competicion sinosovietica per lo contraròtle dau blòt comunista va possar Sovietics e Chinés a marcar dei ponchs còntra leis Estatsunidencs. D'autra part, lei combats frontaliers entre l'Union Sovietica e China dins leis annadas 1960 obliguèron l'Armada Roja de desplegar de fòrças importantas en fàcia de la frontiera chinesa (25 divisions e 1 200 aeronaus en 1968) e de bastir leis infrastructuras necessàrias per assegurar l'avitalhament d'aqueleis unitats. Puei, a partir de 1970, Pequin chausiguèt de cambiar totalament son estrategia e de se raprochar de Washington per equilibrar la poissança sovietica en Asia^[45]. Ansin, fins a 1991, la confrontacion politica e militara entre Pequin e Moscòu lòng de la frontiera comuna entre lei dos país e au sen dei movements comunistas internacionaus foguèt quasi similara a la Guèrra Freja entre leis Estats Units e l'URSS.

La crisi alemanda de 1958-1961

Fotografia de la Muralha de Berlin en 1986.

La crisi alemanda conoguèt una crisi novèla de 1958 a 1961 que foguèt empoisonada per lei besonhs sovietics de succès diplomatic après la rompedura sinosovietica. S'acabèt per la revirada dei negociacions sus l'estatut d'Alemanha e la bastida de la Muralha de Berlin que venguèt lo simbòl de la Guèrra Freja.

D'efèct, la creacion de la RFA, son intrada dins l'OTAN en 1955 e son rearmament alunchavan lei possibilitats d'una neutralizacion dau territòri alemand similara a aquela d'Àustria en 1955. De mai, Berlin èra vengut un luòc d'emigracion de la populacion de l'Èst vèrs l'Oèst entraïnant la partença d'una partida deis elèits d'Euròpa Orientala en fòra dau blòt sovietic. En 1958, Khrushchov decidiguèt donc de mandar un ultimatum ais Estats Units : menacèt de negociar l'estatut de Berlin solament ambé la RDA e de signar un tractat de patz separada. La consequéncia d'aquela tractat seriá estada de minar la legitimat de l'ocupacion occidentala de Berlin. Finalament, lei Sovietics apliquèron pas aqueu projècte e Washington poguèt ignorar l'ultimatum. Pasmens, lei relacions entre lei dos blòts venguèron tornarmai marridas maugrat un viatge de Khrushchov ais Estats Units.

Una reünion entre lei venceires de la Segonda Guèrra Mondiala assaièt de reglar aquela situacion en 1960. Pasmens, la destruccion d'un aeronau espion estatsunidenc subre lo territòri sovietic per un missil antiaerian e la captura dau pilòt lo 1^en de mai entraïnèron una aumentacion novèla de la tension e la revirada de la conferéncia. En fàcia de l'escandòl, Eisenhower deguèt acceptar d'arrestar lei missions d'espionatge aerian de l'Union Sovietica. Puei, en 1961, leis autoritats comunistas decidiguèron de bastir una muralha a l'entorn de Berlin per « reglar » la question. Aquò empachèt l'emigracion vèrs l'Oèst deis abitants de RDA. Permetèt tanben de gelar lei questions territòrialas europèas entre lei dos blòts fins a la fin de la Guèrra Freja. En revènge, venguèt tanben un simbòl negatiu dau modèl sovietic.

La Crisi de Cuba

La Crisi de Cuba se debanèt en 1962 e marquèt la fin de la Coexisténcia Pacifica. Foguèt entraïnada per l'installacion de missils nuclears sus l'illa per lei Sovietics. Foguèt lo periòde de tensions pus importantas entre lei dos blòts en causa de la confrontacion dirècta entre tropas sovieticas e estatsunidencas e dau risc d'utilizacion de la fòrça per lei dos camps, compres d'armas nuclearas.

D'efèct, dempuei lo 1^en de genier de 1959, un govèrn revolucionari dirigit per Fidel Castro aviá rebutat la dictatura de Batista, un aliat deis Estats Units, pres lo poder. Non reconeguda per Washington, Castro foguèt donc obligat de se raprochar dei Sovietics en 1960 e obtenguèt una ajuda dau govèrn de Moscòu encantat d'installar un regime comunista en America. De son caire, en fàcia d'aquela aliança, leis Estatsunidencs assaièron de rebutar Castro mai la temptativa de desbarcament d'una bregada d'opausants en abriu de 1961 s'acabèt per una revirada. Pasmens, aquò causèt l'inquietud de Khrushchov que decidiguèt de renfòrçar lo sostèn ai Cubans.

Aqueu renfòrçament foguèt anonciat a l'autona de 1962. En octòbre, leis Estatsunidencs descurbiguèron la preséncia de missils nuclears sovietics sus l'illa. Lo president Kennedy refusèt de bombardar lei basas sovieticas o de desbarcar de tropas sus l'illa. Preferiguèt faire lo blocus de Cuba e relevar l'existéncia de la menaça a la populacion estatsunidenca lo 22 d'octòbre. Lei dos camps èran alora lèsts a una confrontacion dirècta dins la zòna cariba e lo risc d'una guèrra èra important en causa de la volontat dei dos camps de sauvar la fàcia dins l'espròva de fuòc. Lo reglament de la crisi acomencèt lei 26 e 27 d'octòbre e s'acabèt lo 28 : Moscòu acceptèt de retirar sei missils sota lo contraròtle de l'ONU en cambi de la promessa estatsunidenca de pas envaïr Cuba e dau retirament dei missils estatsunidencs desplegats en Turquia.

La Destenduda (1963-1979)

La crisi marquèt la fin de la Coexisténcia Pacifica e permetèt l'establiment de relacions vertadieras entre lei dos blòts per defugir una guèrra nucleara generalizada. Ansin, fins a la fin deis annadas 1970, acomencèt lo periòde dicha de la Destenduda. En Union Sovietica, l'espròva cubana foguèt fatala a Khrushchov que son aventurisme aviá espaurit la màger part dei caps sovietics. Foguèt rebutat en 1964 e remplaçat per una direccion collegiala menada per Leonid Brezhnev.

Lo contraròtle e l'institucionalizacion de la menaça nucleara

Après la menaça de guèrra entraïnada per la Crisi de Cuba, la gestion dei problemas nuclears foguèt la premiera question tractada per Estatsunidencs e Sovietics dins leis annadas 1960. L'objectiu d'aquelei negociacions èra d'establir un contraròtle — limitat — de l'arma nucleara per defugir sa proliferacion e evitar un conflicte nuclear accidentau entre lei dos blòts.

Leis etapas principalas d'aquela politica se debanèron dins lo corrent de l'annada 1963. Premier, leis Estats Units d'America e l'Union Sovietica decidiguèron d'anonciar una volontat comuna de desvolopar l'utilizacion pacifica de l'energia atomica lo 21 d'abriu. Puei, lo 20 de junh, foguèt creat la premiera linha dau telefòn roge entre lei doas capitalas. Enfin, lo 5 d'aost, foguèt signat a Mosó lo Tractat de defensa particiala deis assais nuclears per enebir leis assais nuclears atmosferics, extra-atmosferics e sosmarins.

Per la seguida, aquel ensems foguèt completat per lo Tractat d'utilizacion pacifica de l'Espaci lo 27 de genier de 1967 e per lo Tractat de non proliferacion lo 1^èr de julhet de 1968 signat per defendre lo desvolopament d'arsenaus nuclears franc dei cinc país ja possessors de l'arma nucleara. De mai, lei premierei discussions regardant una limitacion deis armaments nuclears acomencèron. Aguèron ges de resultat mai permetèron de melhorar lei relacions entre Sovietics e Estatsunidencs e foguèron de jalons utils per lei negociacions seguentas.

La guèrra de Vietnam e lei dificultats intèrnas estatsunidencas

Article detalhat: Guèrra de Vietnam.

La Guèrra de Vietnam se debanèt deis annadas 1960 a 1975 e marquèt la politica estatsunidenca de la Destenduda. Entraïnèt un afebliment important dau prestigi internacionau de Washington e de crisis intèrnas de la societat estatsunidenca e dau blòt atlantic.

D'efèct, après la desfacha francesa de 1954, Indochina foguèt devesida entre quatre estats e dominada per Vietnam dau Nòrd, comunista, e Vietnam dau Sud, anticomunista. Pasmens, tre 1957, lo regime dau sud deguèt faciar una guerrilha comunista sostenguda per lo nòrd e partir deis annadas 1960, leis Estats Units deguèron pauc a pauc mandar una ajuda militara a Saigon per la combatre. En 1961, foguèt decidit lo mandadís oficiau de tropas per lo president Kennedy e, en 1963, Washington sostenguèt lo rebutament dau govèrn de Saigon e son remplaçament per lo generau sudvietnamian Thieu. Enfin, en 1964, lo Congrès acceptèt d'autorizar lo president Johnson de menar una guèrra vertadiera per rompre la guerrilha.

De 1964 a 1968, leis efectius estatsunidencs au Vietnam dau Sud aumentèron de 23 000 a 530 000 soudats. Dins aquò, aquelei tropas s'escagassèron dins d'operacions malaisadas còntra una guerrilha motivada e capabla de sostenir de pèrdas importantas. En 1968, lei fòrças comunistas entraïnèron una ofensiva generalizada, dicha ofensiva dau Tet. S'acabèt per una victòria militara estatsunidenca e una victòria politica comunista car l'ofensiva mostrèt la capacitat de la guerrilha de contuniar la guèrra maugrat l'esfòrç estatsunidenc. A partir d'aquela annada, la societat estatsunidenca s'opausèt a la guèrra e de negociacions acomencèron entre lei dos camps.

A partir de 1969, lo president Nixon decidiguèt de retirar sei tropas e de desvolopar lei capacitats de l'armada sudvietnamiana per lei remplaçar. Dicha « politica de vietnamizacion », aqueu periòde se debanèt de 1969 a 1973 e foguèt caracterizat per l'aumentacion dei bombardaments aerians estatsunidencs per obligar lei comunistas d'acceptar lo mantenement dau govèrn de Saigon. Aquò s'acabèt en genier de 1973 per un tractat d'alta-au-fuòc permetent la retirada de l'armada estatsunidenca. Pasmens, la guèrra acomencèt tornarmai rapidament. En 1975, lo regime de Thieu foguèt rebutat per lei comunistas e Vietnam dau Nòrd e Vietnam dau Sud foguèron fusionats per formar un estat unic aliat de l'Union Sovietica.

Aquela guèrra e sa revirada entraïnèron la formacion d'un movement poderós de protestacion dins la societat estatsunidenca e dins lo blòt occidentau. Lei pèrdas estatsunidencas (58 000 mòrts e 300 000 bleçats), lei metòdes de son armada (chaples, execucions somaris de presoniers, discriminacions entre soudats blancs e negres...) e la corrupcion de la societat sudvietnamiana (trafec de dròga, prostitucion...) entraïnèron una condamnacion morala de la guèrra e una contestacion dei valors de la societat estatsunidenca deis annadas 1960-1970 (movement hippie, movement antimilitarista...). Au sen de l'OTAN, lo president francés de Gaulle aprofichèt tanben lei dificultats militaras estatsunidencas per condamnar la guèrra en 1966 e contestar l'autoritat deis Estats Units sus lo blòt de l'Oèst (retirament francés dau comandament integrat de l'OTAN)^[46]. Ansin, a la fin de la guèrra, lo poder e lo prestigi internacionaus de Washington èran fòrça demenits e leis Estats Units semblaràn en posicion de feblesa en fàcia dei Sovietics fins au començament de la guèrra d'Afganistan a la fin de 1979.

Lei succès diplomatics e lei dificultats intèrnas dau blòt sovietic

Gràcias ai dificultats estatsunidencas au Vietnam e a l'afebliment consecutiu de l'autoritat de Washington, la Destenduda foguèt marcada per divèrsei succès sovietics, especialament gràcias a la lucha anticolonialista. Pasmens, maugrat aquelei progrès internacionau, l'URSS deguèt tanben faciar de dificultats au sen dau blòt comunista e dins la societat sovietica.

La consequéncia pus vesedoira d'aquelei progrès foguèt la signatura d'una tièra de tractats ambé de país dau Terç Monde de 1971 a 1984, en particular en Africa. D'efèct, en 1974, lo rebutament de Marcelo Caetano entraïnèt la fin de l'Empèri Coloniau Portugués e marquèt la darriera etapa majora de la descolonizacion dau continent african. Òr, per de rasons ideologicas, Moscòu èra l'aliat naturau de la màger part deis insurreccions anticolonialistas. A l'eissida dei guèrras de descolonizacion, lei govèrns novèus (Argeria, Angòla, Moçambic, Somalia...) èran donc generalament pròches dau blòt orientau. Sus leis autrei continents, d'aliats de l'Union Sovietica prenguèron lo poder dins l'estat laossian e America foguèt tanben agitada per de guerrilhas comunistas o de contestacion de l'òrdre estatsunidenc. Pasmens, se fau nòtar que lo motor principau dau blòt comunista dins la region foguèt Cuba car Brezhnev èra gaire desirós de rompre la Destenduda au començament deis annadas 1970. Per exemple, lei Sovietics refusèron d'ajudar la politica anticapitalista dau president chilen Allende e se contentèron de protestacions verbalas après son rebutament en 1973.

Lei limits de l'ambicion sovietica èran dictats per lei dificultats intèrnas dei blòts comunista e sovietic qu'èran mens vesedoras d'aquelei deis Estats Units mai pus importantas. La premiera èra la division dau blòt comunista entre dos ensems rivaus e ostils dirigits per Moscòu e Pequin. Aquela ostilitat èra d'origina ideologica après lo començament de la destanilizacion mai s'estendèt rapidament ai camps militar e politic. Ansin, au nivèu militar, divèrseis escaramochas aguèron luòc entre lei dos país. Puei, lo conflicte regardèt tanben lo rèsta dau blòt comunista e d'afrontaments se debanèron entre insurreccions o país comunistas fidèus a Moscòu o a Pequin (Segonda Guèrra Civila Cambotjana, Guèrra Sinovietnamiana...). Au nivèu politic, Pequin contestèt la supremacia sovietica sus lei país comunistas. En causa dei riscs de guèrra entre lei dos país, Pequin confirmèt son raprochament ambé leis Estatsunidencs còntra lei Sovietics.

D'autra part, l'influéncia sovietica foguèt tanben contestada per lei populacions d'URSS e d'Euròpa Occidentala. Lo movement pus grèu per la dominacion de Moscòu foguèt la prima de Praga (genier-aost de 1968) que foguèt finalament esquichada après quauquei mes d'observacion. Pasmens, lo govèrn sovietic aguèt tanben de problemas ambé sa minoritat jusieva sus lei questions d'emigracion en fòra de l'Union Sovietica. En 1977, una tièra d'atemptats dins la capitala sovietica, atribuida a de nacionalistas armènis, mostrèt l'existéncia de tensions importantas dirèctament au sen de la societat. Enfin, a partir deis annadas 1970, l'economia de l'Union acomencèt son periòde d'estagnacion que va crear de dificultats mai e mai importantas e limitar lei capacitats d'accion dau govèrn.

L'apogèu de la Destenduda

L'apogèu de la Destenduda se debanèt entre 1969 e 1974 durant lo periòde Brezhnev-Nixon-Kissinger. Permetèron la signatura de divèrseis acòrds militars, diplomatics e economics entre lei dos blòts. Henry Kissinger foguèt un deis artesans principaus d'aqueu periòde gràcias a la definicion d'una politica estatsunidenca basada sus quatre principis simples per la gestion deis afaires sovietics : la reconoissença de l'Union Sovietica e de seis interès, lo mantenement dau statu quo militar, l'adopcion d'una actitud positiva per respòndre ai concessions sovieticas e lo linkage permetent de liar cada question sus lei problemas entre l'Èst e l'Oèst dins lo quadre d'una negociacion globala.

De 1972 a 1974, se debanèron donc divèrsei conferéncias entre lei caps estatsunidencs e sovietics. Ansin, lei discussions SALT I (en occitan « Discussions sus la Limitacion deis Armas Estrategics ») s'acabèt per la signatura d'un tractat limitant leis armaments antimissils. Aquò permetiá de mantenir en plaça lo principi de la dissuasion nucleara e l'impossibilitat d'un conflicte dirèct entre Sovietics e Estatsunidencs. Puei, de 1972 a 1979, lei negociacions SALT II s'acabèron per una limitacion deis armas nuclearas. Pasmens, la fin de la Destenduda empachèt sa ratificacion. En fòra dei questions nuclearas, d'autrei questions militaras foguèron estudiadas coma la defensa de produccion e d'estocatge d'armas bacteriologicas (tractat signat en 1972) o la demenicion dei fòrças militaras desplegadas sus lo territòri europèu (començament dei negociacions). Enfin, totjorn en 1972, foguèron signats d'acòrds comerciaus sovietoestatsunidencs que van permetre la multiplicacion per dètz lei cambis entre lei dos país de 1971 a 1979.

Au sen dei dos blòts, la destenduda entre Washington e Moscòu permetèt tanben de reglar divèrsei problemas, especialament per la question alemanda. D'efèct, a partir de 1970, la Republica Federala d'Alemanha acomencèt una politica de reconoissença dei país dau blòt sovietic. En 1972, Republica Federala Alemanda e Republica Democratica d'Alemanha acceptèron de se reconóisser e lei dos estats intrèron a l'ONU l'annada seguenta. De 1972 a 1973, aquelei melhoraments permetèron lo començament de negociacions a Helsinki entre 33 païses europèus, leis Estats Units e Canadà. S'acabèron en 1975 per la signatura de l'Acte finau d'Helsinki que sa consequéncia principala foguèt l'acceptacion generala dei frontieras europèas traçadas en 1945. Aquò marquèt la fin de l'apogèu de la Destenduda que va pauc a pauc declinar fins a 1979.

Lo retorn dei tensions entre lei dos blòts e la fin de la Destenduda

Maugrat la conclusion d'acòrds nombrós entre lei dos blòts fins a 1975, lo decenni 1970 veguèt tanben lo retorn progressiu dei tensions. La premiera fònt de dificultats foguèt la denonciacion de la situacion dei drechs de l'Òme en URSS. La segonda, pus grèva, foguèt entraïnat per lei conflictes entre aliats dei dos blòts que van necessitar l'intervencion dei Estats Units e de l'Union Sovietica.

D'efèct, a partir de 1970, acomencèt la denonciacion dau sistèma sovietic per d'opausants intèrnes coma Aleksandr Isaievich Solzhenitzyn o Andrei Sàkharov. Sostenguts per leis institucions occidentalas (Prèmi Nobel, premsa...), lei dos òmes venguèron rapidament un problema per d'autoritats sovieticas d'ara endavant incapablas d'utilizar la fòrça per eliminar seis advèrsaris. La decision d'exilar lei dos opausants^[47] agravèt la situacion e degradèt l'imatge internacionau de Moscòu. La question de la minoritat jusieva sovietica qu'èra generalament ben formada mai desirosa d'emigrar entraïnèt tanben una degradacion dei relacions entre Sovietics e Estatsunidencs.

En fòra de la question dei drechs umans, lei progrès diplomatics sovietics entraïnats per la desfacha estatsunidenca au Vietnam e lei conflictes indirècts entre Sovietics e Estatsunidencs minèron pauc a pauc la Destenduda. Dos etapas principalas jalonèron aquela evolucion. Premier, la guèrra de Kippour entraïnèt en 1973 un periòde de tensions grèvas entre Israèl, sostengut per leis Estats Units, e lei país arabis, ajudats per l'Union Sovietica. Lo conflicte s'acabèt per una victòria malaisada deis Israelians e per un raprochament entre Egipcians, que van signar la patz amb Israèl en 1978, e Estatsunidencs marcant una desfacha dau blòt sovietica. Puei, totjorn dins lo corrent dau decenni 1970, Iraq e Somalia s'alunchèron tanben dau camp comunista e venguèron pus favorablas ais interès estatsunidencs. Pasmens, maugrat aquelei reviradas, lei Sovietics aprofichèron la descolonizacion per se raprochar deis ancianei colonias portuguesas (Angòla, Moçambic...), la guèrra d'Ogaden per se raprochar d'Etiopia e divèrsei guerrilhas per destabilizar lo contraròtle estatsunidenc sus lo continent american (Nicaragua...). Aquò entraïnèt pauc a pauc la maufisança de Washington e, fin finala, la fin de la Destenduda après l'invasion d'Afganistan.

La Guèrra Fresca (1979-1985)

De 1979 a 1985, lo conflicte entre lei dos blòts foguèt tornarmai « caud » e se parla de « Guèrra Fresca » per designar aqueu periòde. Foguèt marcat per l'adopcion d'una politica estatsunidenca fòrça ostila ai Sovietics e una corsa novèla ais armaments que va rapidament roïnar l'economia sovietica. Ansin, a partir de 1986, lei Sovietics decidiguèron de negociar ambé Washington una reduccion deis armaments e Moscòu anoncièt una politica novèla per reformar prefondament son sistèma.

L'invasion sovietica d'Afganistan e la rompedura entre lei dos blòts

L'invasion sovietica d'Afganistan se debanèt a la fin de decembre de 1979. Son objectiu èra de sostenir lo regime pròcomunista de Kabol que sei temptativas de reformas maladrechas avián suscitats d'insurreccions importantas. Pasmens, entraïnèt la rompedura entre lei dos blòts e lo començament d'un conflicte malaisat per l'Armada Roja.

D'efèct, dempuei un còp d'estat en 1978, Afganistan èra dirigit per un regime comunista qu'assaièt de revolucionar lo país. Dins aquò, sei reformas principalas (abolicion de la proprietat de l'aristocracia locala...) entraïnèron una desorganizacion de la societat tradicionala e d'insurreccions, sostengudas per de movements islamistas, esclatèron. Fòrça afeblit, lo govèrn de Kabol demandèt l'ajuda de Moscòu. Lo govèrn sovietica èra desirós d'empachar la propagacion de l'agitacion islamica ai republicas sovieticas d'Asia Centrala e pensava pacificar aisament lo país. Pasmens, l'invasion sosprenguèt lo blòt sovietic que crenhiá una avançada dei fòrças sovieticas en direccion d'Ocean Indian e d'Orient Pròche. Ansin, leis insurreccions islamistas foguèron rapidament ajudats per leis Estats Units e son aliat locau qu'èra Paquistan. Lei dos país èran tanben desirós de crear un « Vietnam sovietic ».

Au nivèu internacionau, aquela guèrra entraïnèt la rompedura immediata deis acòrds economics entre lei dos blòts, l'aplant dei negociacions sus lo desarmament e la fin de la Destenduda. Lo rebutament de la dictatura nicaragüenca dei Somoza per la guerrilha comunista dei Sandinistas confirmèt la menaça per leis Estatsunidencs. Tre la fin de la presidéncia Carter, de mesuras foguèron adoptadas per restablir l'equilibri entre lei dos blòts e replegar l'influéncia sovietica en America e dins lo rèsta dau Tèrç Mond. Puei, l'eleccion dau republican anticomunista Ronald Reagan accentuèt aquela politica.

L'eleccion de Ronald Reagan e la corsa ais armaments

L'eleccion de Ronald Reagan coma president deis Estats Units a la fin de 1980 restaurèt l'antisovietisme militant deis annadas 1950 e la volontat de passar d'una politica de restancament de l'influéncia sovietica (en anglés : containment) a una politica de reculament (en anglés roll back). Per aquò, se la confrontacion dirècta èra totjorn impossibla en causa deis armaments nuclears, Reagan decidiguèt de rompre l'equilibri estrategic en favor deis Estats Units per compelir lei Sovietics a una corsa ais armaments novèla o a l'abandon d'una partida de seis ambicions mondialas.

Ansin, la premiera partida de la politica de Reagan foguèt caracterizada per un discors antisovietic dur tractant l'Union Sovietica « d'Empèri dau Mau » e lei caps sovietics de « messongiers ». Puei, renforcèt lei mesuras de contraròtle tecnologic per limitar lo transferiment de conoissenças a l'Èst. Enfin, decidiguèt un rearmament deis Estats Units per redurre l'escart entre leis arsenaus nuclears e convencionaus de l'OTAN e dau Pacte de Varsòvia. De mai, decidiguèt tanben lo desplegament d'un bloquier antimissil espaciau (Iniciativa de Defensa Estrategica dicha Guèrra deis Estèlas) per s'aparar còntra una ataca nucleara sovietica e prendre l'avantatge dins lo domeni nuclear. Totalament irrealista, aqueu projècte capitèt d'entraïnar una mobilizacion d'una economia sovietica, ja fòrça afeblida, per gardar l'equilibri. Per sostenir aquelei projèctes, lo budget militar estatsunidenc aumentèt de 64% de 1980 a 1985.

Au nivèu internacionau, Reagan ordonèt de sostenir totei lei regimes o lei guerrilhas anticomunistas, especialament en Afganistan e sus lo continent american. Ansin, en 1983, lei fòrças estatsunidencas desbarquèron a Grenada per rebutar lo govèrn comunista locau au poder dempuei 1979. L'esfòrç principau sus lo continent foguèt l'ajuda militara a la guerrilhas dei Contras nicaragüencs opausats au govèrn sandinista. Acarnat, aqueu conflicte foguèt caracterizat per una situacion pron similara a la guèrra civila espanhòla ambé la participacion d'unei volontaris internacionaus dins lei dos camps s'acabèt en 1988-1990 per una victòria deis anticomunistas. Au Salvador, l'administracion estatsunidenca sostenguèt tanben un regime anticomunista en lucha còntra una guerrilha comunista. Pasmens, a partir de la fin dau decenni 1970, Euròpa tornèt venir un teatre actiu de la Guèrra Freja en causa de la crisi deis euròmissils.

La Crisi deis euromissils

Article detalhat: Crisi deis euromissils.

La crisi deis euromissils foguèt la darriera confrontacion importanta de la Guèrra Freja en Euròpa. S'acabèt per un reculament sovietic causat per lei dificultats economicas dau país e sa fin marquèt lo preludi ai negociacions sus lo desarmament entre lei dos blòts sus lo teatre europèu. Comencèt vèrs 1977 quand lo cancelier Helmut Schmidt denoncièt l'installacion de missils sovietics SS-20 en Euròpa. Aqueleis armas èran consideradas coma de missils de portada intermediària e èran pas tocadas per lei discussions sus la limitacion deis armaments estrategics. Remplaçavan de missils SS-4 e SS-5 en plaça dempuei d'annadas mai lei melhoraments dei SS-20 en matèria de precision permetián una utilizacion coma arma tactica ofensiva.

D'efiech, un tir generau d'aquelei missils aurián permés de destrurre la màger part dei fòrças europèas de l'OTAN permetent d'imaginar una invasion convencionala de l'Euròpa Occidentala per lo Pacte de Varsòvia. Òr, dins aqueu cas, l'unica possibilitat de repòsta èra l'armament estrategic situat sus lo continent american que son utilizacion auriá entraïnat l'aplicacion de la Destruccion Mutuala Assegurada per lei Sovietics. Ansin, la possibilitat d'una tala repòsta èra pas considerada coma cresibla ^[48].

Per mantenir l'equilibri dei fòrças, lei caps d'Estat europèus encoratgèron l'installacion de missils estatsunidencs de portada intermediària en RFA e au Reiaume Unit. Aquò entraïnèt la crisi e fòrça manifestacions pacifistas sus lo continent^[49]. Una premiera solucion foguèt finalament trobada en 1984 amb l'instauracion d'un equilibri regardant lo nombre de missils. Puei, en 1987, en causa de sei dificultats, l'URSS acceptèt la retirada de totei lei missils de portada intermediària^[50].

L'afondrament de l'Union Sovietica e la fin de la Guèrra Freja (1985-1991)

Leis annadas 1985-1991 foguèron marcada per una destenduda novèla iniciada per Ronald Reagan e per Mikhaïl Gorbachov. Aqueu darrier aviá pres lo poder en 1985 e assaièt de reformar prefondament lo sistèma economic de l'URSS. Pasmens, sei temptativas entraïnèron un afondrament de son sistèma politic en fàcia de la question dei nacionalitats compausant l'Union. La dissolucion de l'URSS en decembre de 1991 marquèt sa revirada e la fin de la confrontacion entre Estatsunidencs e Sovietics.

Lo melhorament dei relacions e lei negociacions sus leis arsenaus nuclears

Lei dificultats economicas sovieticas per mantenir l'equilibri militar ambé leis Estats Units e lei tensions importantas dei premiereis annadas de la presidéncia Reagan entraïnèron lo besonh d'una politica de raprochament per lei blòts^[51]. Coma après la Crisi de Cuba, lo desarmament venguèt lo premier subjècte d'aqueu raprochament.

Après divèrsei reünion de preparacion entre caps sovietics e estatsunidencs, la premiera conferéncia entre Reagan e Gorbachov se debanèt en novembre de 1985 e foguèt completada per un segond rescòntra l'annada seguenta. Leis Estats Units refusèron d'abandonar lo projècte d'Iniciativa de Defensa Estrategica. Pasmens, lei dos camps acceptèron lo principi d'una reduccion de 50% deis arsenaus nuclears. Lei realizacions vertadieras acomencèron en 1987 e permetèron de resòuvre la Crisi deis euròmissils gràcias a un acòrd sus l'eliminacion de totei lei missils de portada intermediària (500-5 500 km) en Euròpa e en Asia. Puei, en julhet de 1991, quauquei mes avans la fin de la Guèrra Freja, lei dos camps acceptèron de conclure l'acòrd START que limitèt lo nombre d'ogivas estrategicas entre 8 000 e 10 000.

En parralèl dei discussions sus leis armas nuclearas, lei dos blòts faguèron tanben d'avançadas importantas sus la reduccion dei fòrças convencionalas sus lo continent europèu. Ansin, en decembre de 1988, Gorbachov anoncièt la reduccion de 10% dei fòrças sovieticas. Puei, en genier e febrier de 1990, d'acòrds foguèron concluts per permetre la dubertura deis espacis aerians e la limitacion dei fòrças estatsunidencas e sovieticas en Euròpa Centrala. Enfin, en novembre de 1990, un darrier acòrd prevesiá l'instauracion d'un equilibri dei fòrças classicas entre lei dos blòts en 1994.

L'afondrament dau blòt sovietic e la retirada d'Afganistan

A partir de 1987, Mikhaïl Gorbachov acomencèt d'anonciar son intencion de reformar prefondament lo sistèma economic de l'Union Sovietica e son raprochament ambé lo modèl capitalista. Lei mòts perestroïka (en occitan : restructuracion) e glasnost (en occitan : publicitat [dei debats]) venguèron lei doas direccions principalas d'aquela politica que son aplicacion entraïnèt una liberalizacion dei país dau blòt orientau e lo rebutament rapid dei regimes comunistas locaus. Au nivèu sovietic, sa traduccion principala, en fòra dau desarmament, foguèt la retirada dei tropas sovieticas d'Afganistan.

L'afondrament dau blòt orientau se debanèt en 1989 e 1990. Sensa combat levat de la Revolucion Romanesa, lei regimes comunistas foguèron rebutats per lei populacions au profiech de govèrns provisòris prooccidentaus. Foguèt entraïnat per la decision de Gorbachov de laissar aqueleis estats chausir liurament la natura de lor regime politic. L'evolucion pus importanta foguèt lo cas d'Alemanha onte la destruccion de la Muralha de Berlin venguèt un simbòl de la fin de la Guèrra Freja e onte l'afondrament de la RDA entraïnèt la reünificacion dau país. En 1990, aquò permetèt la signatura d'un tractat per reglar d'un biais definitiu la question alemanda e i organizar lo retirament dei fòrças d'ocupacion sovieticas que sa fin finala èra previst per 1994. La consequéncia logica d'aquelei cambiaments foguèt la dissolucion dau Pacte de Varsòvia lo 1^èr de julhet de 1991.

Un autre retirament sovietic foguèt aqueu d'Afganistan que se debanèt en 1988. D'efèct, maugrat d'annadas de guèrra, l'Armada Roja aviá pas capitat de rompre la resisténcia afgana sostenguda per Washington e Islamabad. Lo desliurament de missils antiaerians leugiers ai movements islamistas de resisténcia per l'administracion Reagan aviá causat de problemas malaisats de resòuvre per lei Sovietics. De mai, la manca d'efectius e de materiaus adaptats a la lucha antiguerrilha avián tanben empachat lei Sovietics d'esquichar leis opausants afgans protegits per una geografia favorabla. Après la retirada de l'Armaja Roja, lo regime pròcomunista subrevisquèt fins a 1992. L'objectiu d'aqueu retirament èra de demenir lo budget militar sovietic per favorizar la reforma deis institucions economicas dau país. Pasmens, lo debanament d'aquelei reformas entraïnèt un caòs totau e la disparicion de l'URSS a la fin de 1991.

L'afondrament de l'Union Sovietica e la fin de la Guèrra Freja

Après la dislocacion dau blòt orientau, foguèt lo torn de l'Union Sovietica de faciar lei movements nacionalistas estofats dempuei 1922 per lo poder. Utilizant lei drechs assegurats per la constitucion sovietica, lei republicas membres de l'Union faguèron secession. D'autra part, de manifestacions se debanèron per demandar la democratizacion dau regime menaçant la posicion dau Partit Comunista de l'Union Sovietica (PCUS). En julhet de 1991, una temptativa de còp d'estat e d'establiment d'un govèrn autoritari per de comunistas conservadors s'acabèt per una revirada e l'afondrament deis institucions sovieticas entraïnant la dissolucion de l'Union a la fin de l'annada.

La question dei nacionalitats foguèt l'element pus important qu'entraïnèt lo procès a partir deis estats baltics. Una temptativa de repression d'una manifestacion a Vilnius s'acabèt per una condamnacion internacionala de Moscòu. En genier de 1991, lei tropas sovieticas abandonèron Lituània que son independéncia foguèt reconeguda per la comunautat internacionala. Aquò entraïnèt lei declaracions d'independéncia successivas deis autrei republicas sovieticas. En fòra d'aquelei dificultats, leis autoritats sovieticas deguèron tanben faciar d'autoritats novèlas eissidas de l'organizacion d'eleccions liuras en 1990. En 1991, l'eleccion de Borís Ieltzin coma president de Russia donèt un rivau seriós a Gorbachov que son autoritat foguèt mai e mai contestada. Enfin, lo darrier ponch de dificultat per assegurar lo mantenement de l'Union foguèt lo caòs economic causat per lei reformas de Gorbachov e de sei ministres. D'efèct, entraïnèron l'afondrament totau dau sistèma economic sovietic.

En julhet de 1991, un grop de comunistas prosovietics conservadors, sostenguts per lo KGB, assaièt d'organizar un còp d'estat per arrestar aquela movement. Gorbachov foguèt arrestat e d'unitats militaras ocupèron Moscòu. Pasmens, lo còp èra mau preparat e la fidelitat dei militars èra pas assegurada. Au contrari, certaneis unitats jonhèron la resisténcia dei populacions civilas dirigidas per Ieltzin. Après tres jorns, lo complòt mau capitèt e sei caps foguèron arrestats. Lo PCUS, lo KGB e divèrseis organizacions qu'èran de pielons majors de l'Union Sovietica foguèron declarats illegaus e Ieltzin prenguèt lo poder. Liberat, Gorbachov assaièt de sauvar l'Union e negocièt son renovelament sus la basa d'un tractat novèu entre lei republicas. Pasmens, Russia, Ucraïna e Bielorussia decidiguèron de venir independentas. Coma representavan lei tres republicas pus importantas d'URSS, lo mantenement de l'Union èra d'ara endavant impossibla e Gorbachov acceptèt de prononciar la dissolucion oficiala de l'Union Sovietica a partir dau 31 de decembre de 1991.

La fin de la Guèrra Freja dins lo Tèrç Monde

Lo retirament de l'Union Sovietica d'Euròpa Orientala e son afondrament finau en 1991 aguèron de consequéncias dins lo Tèrç Monde onte divèrsei conflictes causats per la logica dei blòts se debanavan dempuei leis ans 1960-1970. D'efiech, la disparicion dau blòt sovietic empachèt l'arribada au poder dei guerilhas comunistas ò, dins lo cas d'una victòria dei guerilhas, empediguèt la creacion d'un regim comunista en causa de la manca dau sostèn dau blòt disparegut. Limitava tanben lo sostèn estatsunidenc ai dictaturas anticomunistas que deguèron pauc a pauc se democratizar. Ansin, la fin dau decenni 1980 e lo començament dau decenni 1990 veguèron lo reglament de divèrsei crisis ò, au mens, l'adopcion de mesuras que foguèron de progrès vertadiers per trobar un acòrdi. Lei principaus foguèron :

la fin de la Segonda Guèrra Civila Cambotjana entre Vietnam, sostengut per lei Sovietics, e lei Khmers Roges, sostenguts per lei Chinés, après un acòrdi signat lo 17 de julhet de 1991.
la disparicion de la dictatura de Mengitsu en Etiopia en mai de 1991 que sa consequéncia foguèt l'independéncia d'Eritrèa en 1993.
la dissolucion de l'apartheid de Sud-Africa^[52]. En 1987-1988, la resisténcia cubana a Cuito Cuanavale aviá ja mostrat la demenicion de la dominacion militara de Pretòria^[53]. Pasmens, lo còp decisiu foguèt la disparicion de l'URSS car entraïnèt una demenicion de l'ajuda estatsunidenca e lo regime foguèt obligat de se reformar puei de se dissòuvre en causa dau blocus economic vengut eficaç. De 1990 a 1994, una tièra de reformas entraïnèt l'abolicion dei lèis d'apartheid e, en 1994, Nelson Mandela foguèt elegit president de la republica. Dins lo corrent d'aqueu procès, Namibia venguèt independenta^[53].
dins la peninsula de Corèa, un acòrdi foguèt trobat per permetre l'intrada dei dos país a l'ONU. Pasmens, aqueu melhorament foguèt solament provisòri e, au començament dau decenni 2010, lei tensions de la Guèrra Freja existián totjorn entre lei dos país.

Annèxas

Liames intèrnes

Bibliografia

(fr) André Fontaine, La Tâche Rouge, Éditions de la Martinière, 2004.
(fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Armand Colin, 2000.
(fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Autrement, 2005.
(fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Taillandier, 2011.

Nòtas e referéncias

↑ Se la data de fin es definida d'un biais clar en 1991, aquela de començament varia segon leis autors. 1947 a 1948 son lei datas pus frequentas. Pasmens, se pòu tanben rescòntrar 1918 o 1919.
↑ (fr) André Fontaine, La Tâche Rouge, Edicions de la Martinière (2004), p. 11.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre des Russes blancs, 1917-1920, Tallandier, 2017.
↑ (en) Olivier Radkey, The Unknown Civil War in Soviet Russia : a study of the Green Movement in the Tambov Region, Hoover institution press, 1976.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 95-97 e pp. 115-117.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 79.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 99.
↑ (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XX^en siècle, Edicions Taillandier (2011), pp. 140-141.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 145.
↑ (fr) Jean Meyer e Martine Acerra, Histoire de la marine française, Edicions Ouest-France (1994), pp. 331-335.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 133-135.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 149-156.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 165.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 176-180.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 149-150.
↑ (fr) Jean-Luc Barré, Les mutins de la mer Noire, Edicions Hachette (1983), p. 50.
↑ (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XX^en siècle, Edicions Taillandier (2011), p. 158.
↑ (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 170-172.
↑ (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, p. 377.
↑ (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, pp. 366-367.
↑ ^21,0 ^21,1 et ^21,2 (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, pp. 368-371.
↑ L'expression « Nacions Unidas » foguèt tanben utilizada. Donèt son nom a l'ONU.
↑ (fr) René Girault, « Pourquoi Staline a signé le Pacte germano-soviétique ? », L'Histoire, Le Seuil, n° 14,‎ julhet-aost de 1979.
↑ (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, p. 378.
↑ (fr) Adolf Hitler, Mein Kampf, N.E.L., 1934, p. 652.
↑ (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXen siècle, Edicions Taillandier (2011), p. 385.
↑ Lo premier nom èra lo pus frequent dins lo corrent de la guèrra. Pasmens, foguèt remplaçat per lo segond après la fondacion de l'ONU.
↑ (fr) Jean Lopez, Opération Bagration : La revanche de Staline (1944), Economica, 2014.
↑ (fr) Tony Judt, Après Guerre, Edicions Armand Colin (2007), p. 133.
↑ (fr) Tony Judt, Après Guerre, Edicions Armand Colin (2007), pp. 131-132.
↑ (fr) Arthur Conte, Yalta ou le partage du monde : 11 février 1945, Éditions J’ai Lu, coll. « J’ai lu leur aventure », 1965.
↑ (en) Michael Neiberg, Potsdam: the End of World War II and the Remaking of Europe, Basic Books, 2015.
↑ (fr) Annette Wieviorka, Le Procès de Nuremberg, Liana Levi, coll. « Piccolo », 2006.
↑ (fr) Jean-Pierre Digard, Bernard Hourcade e Yann Richard, L'Iran au XX^ème siècle, Fayard (1996), p. 101.
↑ (fr) Jean-Pierre Digard, Bernard Hourcade e Yann Richard, L'Iran au XX^ème siècle, Fayard (1996), pp. 102-105.
↑ « De Stettin sus la Mar Baltica a Trieste sus la Mar Adriatica, un ridèu de fèrre es abatut sus lo continent. Darrier aquela linha se situan lei capitalas deis ancians estats d'Euròpa Centrala e Orientala. Varsòvia, Berlin, Praga, Viena, Budapèst, Belgrad, Bucarèst e Sòfia ; toteis aqueleis vilas celèbras e sei populacions son desenant dins çò que apelariáu l'esfèra d'influéncia sovietica, e totei son somesas, sota una forma o una autra, non solament a l'influéncia sovietica mai egalament au contraròtle fòrça estendut e dins certanei cas creissent de Moscòu ».
↑ Pasmens, lei resultats electoraus dei comunistas demorèron importants durant d'annadas dins de país coma França o Itàlia.
↑ Albania quitèt l'aliança en 1968.
↑ Après la Guèrra Freja, lei testimoniatges deis autreis acusats e d'ancians agents dau KGB mostrèron que Julius Rosenberg foguèt un agent sovietic menor. En revènge, la culpabilitat de sa frema es totjorn fòrça mau-segura.
↑ Inicialament destinat au renfòrçament dei liasons entre partits comunistas, lo Kominform èra subretot vengut dempuei 1948 una arma de propaganda còntra lo titisme.
↑ (fr) Pierre Miquel, Histoire de la France, Fayard (1985), pp. 577-578.
↑ (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), pp. 91-92.
↑ (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), pp. 92-94.
↑ (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), p. 97.
↑ (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), pp. 239-241.
↑ (fr) Pierre Miquel, Histoire de la France, Fayard (1985), pp. 597-598.
↑ Solzhenitzyn foguèt expulsat d'URSS en 1974 e Sàkharov exilat a Gorki en 1980 onte foguèt secutat per leis autoritats.
↑ (fr) Éric Nguyen e Axel Delmotte, La politique étrangère des États-Unis depuis 1945 : de Yalta à Bagdad, Levallois-Perret, Studyrama, coll. « Principes » (n° 588), 2004, p. 130.
↑ (fr) Pierre Milza, « Les mouvements pacifistes et les guerres froides depuis 1947 », Les Internationales et le problème de la guerre au XXe siècle. Actes du colloque de Rome (22-24 novembre 1984), Roma, École Française de Rome,‎ 1987, pp. 265-283.
↑ (fr) Georges Fischer, « Élaboration et aperçu de l'accord américano-soviétique sur les euromissiles », Annuaire français de Droit international,‎ 1987, pp. 33-68.
↑ Lo president Reagan èra estat tanben fòrça tocat per lei consequéncias de l'exercici Able Archer 83 qu'aviá entraïnat la mobilizacion de la màger part dei fòrças europèas dau Pacte de Varsòvia en novembre de 1983. Don Oberdorfer, From the Cold War to a New Era: The United States and the Soviet Union, 1983–1991 (1998), p. 67.
↑ (fr) Jacques Suant, Afrique du Sud, du principe à la nécessité, L'Harmattan, 1996.
↑ ^53,0 et ^53,1 (fr) Christian Bader, La Namibie, Karthala, coll. « Méridiens », 1997.

[1] Se la data de fin es definida d'un biais clar en 1991, aquela de començament varia segon leis autors. 1947 a 1948 son lei datas pus frequentas. Pasmens, se pòu tanben rescòntrar 1918 o 1919.

[2] (fr) André Fontaine, La Tâche Rouge, Edicions de la Martinière (2004), p. 11.

[3] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre des Russes blancs, 1917-1920, Tallandier, 2017.

[4] (en) Olivier Radkey, The Unknown Civil War in Soviet Russia : a study of the Green Movement in the Tambov Region, Hoover institution press, 1976.

[5] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 95-97 e pp. 115-117.

[6] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 79.

[7] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 99.

[8] (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XX^en siècle, Edicions Taillandier (2011), pp. 140-141.

[9] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 145.

[10] (fr) Jean Meyer e Martine Acerra, Histoire de la marine française, Edicions Ouest-France (1994), pp. 331-335.

[11] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 133-135.

[12] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 149-156.

[13] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), p. 165.

[14] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 176-180.

[15] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 149-150.

[16] (fr) Jean-Luc Barré, Les mutins de la mer Noire, Edicions Hachette (1983), p. 50.

[17] (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XX^en siècle, Edicions Taillandier (2011), p. 158.

[18] (fr) Jean-Jacques Marie, La guerre civile russe (1917-1922), Edicions Autrement (2005), pp. 170-172.

[19] (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, p. 377.

[20] (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, pp. 366-367.

[Paxton_e_Hessler_368-371-21] 21,0 ^21,1 et ^21,2 (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, pp. 368-371.

[22] L'expression « Nacions Unidas » foguèt tanben utilizada. Donèt son nom a l'ONU.

[23] (fr) René Girault, « Pourquoi Staline a signé le Pacte germano-soviétique ? », L'Histoire, Le Seuil, n° 14,‎ julhet-aost de 1979.

[24] (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXème siècle, Éditions Taillandier, 2011, p. 378.

[25] (fr) Adolf Hitler, Mein Kampf, N.E.L., 1934, p. 652.

[26] (fr) Robert O. Paxton e Julie Hessler, L'Europe au XXen siècle, Edicions Taillandier (2011), p. 385.

[27] Lo premier nom èra lo pus frequent dins lo corrent de la guèrra. Pasmens, foguèt remplaçat per lo segond après la fondacion de l'ONU.

[28] (fr) Jean Lopez, Opération Bagration : La revanche de Staline (1944), Economica, 2014.

[29] (fr) Tony Judt, Après Guerre, Edicions Armand Colin (2007), p. 133.

[30] (fr) Tony Judt, Après Guerre, Edicions Armand Colin (2007), pp. 131-132.

[31] (fr) Arthur Conte, Yalta ou le partage du monde : 11 février 1945, Éditions J’ai Lu, coll. « J’ai lu leur aventure », 1965.

[32] (en) Michael Neiberg, Potsdam: the End of World War II and the Remaking of Europe, Basic Books, 2015.

[33] (fr) Annette Wieviorka, Le Procès de Nuremberg, Liana Levi, coll. « Piccolo », 2006.

[34] (fr) Jean-Pierre Digard, Bernard Hourcade e Yann Richard, L'Iran au XX^ème siècle, Fayard (1996), p. 101.

[35] (fr) Jean-Pierre Digard, Bernard Hourcade e Yann Richard, L'Iran au XX^ème siècle, Fayard (1996), pp. 102-105.

[36] « De Stettin sus la Mar Baltica a Trieste sus la Mar Adriatica, un ridèu de fèrre es abatut sus lo continent. Darrier aquela linha se situan lei capitalas deis ancians estats d'Euròpa Centrala e Orientala. Varsòvia, Berlin, Praga, Viena, Budapèst, Belgrad, Bucarèst e Sòfia ; toteis aqueleis vilas celèbras e sei populacions son desenant dins çò que apelariáu l'esfèra d'influéncia sovietica, e totei son somesas, sota una forma o una autra, non solament a l'influéncia sovietica mai egalament au contraròtle fòrça estendut e dins certanei cas creissent de Moscòu ».

[37] Pasmens, lei resultats electoraus dei comunistas demorèron importants durant d'annadas dins de país coma França o Itàlia.

[38] Albania quitèt l'aliança en 1968.

[39] Après la Guèrra Freja, lei testimoniatges deis autreis acusats e d'ancians agents dau KGB mostrèron que Julius Rosenberg foguèt un agent sovietic menor. En revènge, la culpabilitat de sa frema es totjorn fòrça mau-segura.

[40] Inicialament destinat au renfòrçament dei liasons entre partits comunistas, lo Kominform èra subretot vengut dempuei 1948 una arma de propaganda còntra lo titisme.

[41] (fr) Pierre Miquel, Histoire de la France, Fayard (1985), pp. 577-578.

[42] (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), pp. 91-92.

[43] (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), pp. 92-94.

[44] (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), p. 97.

[45] (fr) Marie-Claire Bergère, La Chine de 1949 à nos jours, Edicions Armand Colin (2000), pp. 239-241.

[46] (fr) Pierre Miquel, Histoire de la France, Fayard (1985), pp. 597-598.

[47] Solzhenitzyn foguèt expulsat d'URSS en 1974 e Sàkharov exilat a Gorki en 1980 onte foguèt secutat per leis autoritats.

[48] (fr) Éric Nguyen e Axel Delmotte, La politique étrangère des États-Unis depuis 1945 : de Yalta à Bagdad, Levallois-Perret, Studyrama, coll. « Principes » (n° 588), 2004, p. 130.

[49] (fr) Pierre Milza, « Les mouvements pacifistes et les guerres froides depuis 1947 », Les Internationales et le problème de la guerre au XXe siècle. Actes du colloque de Rome (22-24 novembre 1984), Roma, École Française de Rome,‎ 1987, pp. 265-283.

[50] (fr) Georges Fischer, « Élaboration et aperçu de l'accord américano-soviétique sur les euromissiles », Annuaire français de Droit international,‎ 1987, pp. 33-68.

[51] Lo president Reagan èra estat tanben fòrça tocat per lei consequéncias de l'exercici Able Archer 83 qu'aviá entraïnat la mobilizacion de la màger part dei fòrças europèas dau Pacte de Varsòvia en novembre de 1983. Don Oberdorfer, From the Cold War to a New Era: The United States and the Soviet Union, 1983–1991 (1998), p. 67.

[52] (fr) Jacques Suant, Afrique du Sud, du principe à la nécessité, L'Harmattan, 1996.

[Bader_1997-53] 53,0 et ^53,1 (fr) Christian Bader, La Namibie, Karthala, coll. « Méridiens », 1997.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]