Sakkoo(Ethics)

Sakkoo ykn falaasamni naamusaa damee falaasama "yaad- rimee amala gaarii fi dogoggoraa sirnaan hojjechuu, ittisuu fi gorsuu kan of keessaa qabudha ". Dirreen naamusaa, qorbareedinaa(aesthetics) waliin, dhimmoota sona ilaallata ; dameewwan kun damee falaasama aksiyooloogii jedhamu of keessaa qabu .

sakkoon yaad-rimeewwan akka gaarii fi hamaa, sirrii fi dogoggora, qulqullummaa fi hammeenya, haqaa fi yakka hiikuudhaan gaaffii safuu dhala namaa furuu barbaada . Akka dirree qorannoo hayyoolessa(intellectual)tti, falaasamni hamilee dameewwan xiinsammuu hamilee, ibsituu sakkoo, fi yaadrimee sonaa wajjin walqabatee jira.

sakkoo keessatti naannoowwan qo’annoo gurguddoon sadii har’a beekamtii argatan:

1. Olsakkoo(meta-ethics),damee sakkoo maalummaa amaloota safuu, jechoota, amala fi ilaalcha hubachuu barbaadudha. Olsakkon gaaffilee akka “Maaltu gaariidha?” akkasumas “Akkamittan wanta gaarii fi wanta hamaa addaan baasuu danda’a?” Maalummaa amaloota safuu fi madaallii hubachuu barbaada.
2. sakkoo barmaa(Normative ethics), mala qabatamaa tarkaanfii safuu murteessuu ilaalta.
3. Naamusa hojiirra oolmaa(Applied ethics), namni tokko haala murtaa’e tokko keessatti ykn damee gochaa murtaa’e tokko keessatti maal hojjechuuf dirqama (ykn hayyamamuu) ilaalata