Kodeksy Madryckie
Kodeksy Madryckie I i II – zbiory pism i notatek o wymiarach 20 × 13 cm[1], sporządzone przez Leonarda da Vinci, sporządzone na przełomie XV i XVI wieku. Oba Kodeksy znajdują się w zbiorach Hiszpańskiej Biblioteki Narodowej[2].
Notatki wchodzące w skład Kodeksów mogły należeć do kolekcji Pompeo Leoniego[3]. Po jego śmierci część notatek mógł kupić hiszpański kolekcjoner Juan de Espina[3] (według innego źródła po śmierci Leoniego kolekcję otrzymał w spadku jego siostrzeniec Polidor Calchi)[4]. W latach 1620–1630 kolekcję mogli oglądać ówczesny książę Walii Karol I oraz Florentine Vincenzo Carducci[3]. Karol I bezskutecznie próbował kupić od Espiny oba kodeksy[4]. Po śmierci Espiny w 1642 roku kolekcję odziedziczył król Hiszpanii. Kodeksy zdeponowano w Bibliotece Pałacowej, stanowiącej później filar Hiszpańskiej Biblioteki Narodowej. W XIX wieku próbowano odnaleźć kodeksy, pod koniec wieku dyrektorzy Biblioteki orzekli, że Kodeksy przepadły. W 1964 roku Andre Corbeau orzekł, że rękopisy znajdują się w Bibliotece, a ich nieodnalezienie wynikało z wystąpienia błędów w drukowanym katalogu. Według katalogów Kodeksy powinny znajdować się na półkach Aa 19 i 20, faktycznie znajdowały się na półkach Aa 119 i 120[3]. Lutym 1967 roku oficjalnie ogłoszono odnalezienie Kodeksów[4].
Kodeksy są oprawione w marokańską skórę[1].
Kodeks Madrycki I
[edytuj | edytuj kod]Kodeks Madrycki I powstał w latach 1493–1499[2]. Rękopis jest związanym tomem zawierającym głównie rysunki na temat mechaniki[5]. Leonardo zaprojektował wiele maszyn, które wykorzystywały siły natury i w ten sposób ułatwiały pracę ludzi. Najczęściej były to proste mechanizmy, takie jak koła pasowe i dźwignie, które miały różnorakie zastosowanie. Jednakże niektóre z nich były bardziej skomplikowane[6].
Opis wybranej strony
[edytuj | edytuj kod]
Na szkicu z lat 1494–1496 sprężyna beczki została użyta jako źródło siły dla zegarów lecz jej siła stopniowo malała w miarę, gdy się rozwijała[6][7]. Idealnym rozwiązaniem był pojedynczy mechanizm zdolny regulować siłę sprężyny tak by osiągnąć siłę końcową naciągu sprężyny równej sile przed rozwinięciem[6].
W projekcie Leonardo da Vinci, sprężyna znajduje się i rozwija w cylindrycznej beczce, obraca się wokół osi i jej skrzydło wchodzi na uzębioną spiralę. Pionowy ruch obracającego się skrzydła w lewo jest skontrowany poprzez przesuwny bieg zilustrowany na oddzielnym rysunku przedstawionym w górnej części strony[6].
Rysunek ten jest jednym z kilku podobnych arkuszy, który w zamiarze mógł być wykorzystany w części traktatu „Elementy Maszyn”. Podejście i technika rysunku przypomina anatomiczne studia artysty. Celem Leonarda było osiągnięcie rozwiązania, gdzie wszystkie elementy pracowały w doskonałej harmonii, w przeciwieństwie do ludzkiego ciała[6].
Kodeks Madrycki II
[edytuj | edytuj kod]Kodeks Madrycki II powstał w roku 1491–1505[8][2] (według innego źródła w latach 1503–1504)[9]. Zawiera on głównie projekty techniczne. W przeciwieństwie do innych kodeksów, w Kodeksie Madryckim II znalazły się projekty, które doczekały się prób realizacji[10]. Rękopis zawiera rozmaite typy rysunków, włącznie z kolorowymi mapami rzeki Arno, co miało związek z florenckim projektem, dotyczącym nieżeglownej części rzeki[9].
Rękopis zawiera również notatki i rysunki związane z odlewem Pomniku konnego Francesca Sforza sporządzone w latach 1491–1493[1][8].
Opis wybranej strony
[edytuj | edytuj kod]Leonardo zajmował się planami zapisanego przez florencki rząd, dotyczącymi przekierowania rzeki Arno daleko od Pizy, i skierować ją bezpośrednio do morza[9].
Rozważał projekt budowy kanału, umożliwiającego obejście nie żeglownego odcinka rzeki Arno w zachodniej części Florencji. Na przedstawionym rysunku widać, jak rzeka Arno przepływa przez dwie strony, od Florencji do Pizy. Dwie linie biegnące na północ od Florencji obrazują alternatywne drogi pomiędzy Florencją i Pistoją. Jedna biegła przez Prato, druga przez Poggio i Caiano Projekt drugiej drogi posłużył 450 lat później do wybudowania autostrady A11[9].
Przedstawiona tu praca Leonarda ukazuje jego znajomość geologii obszaru. Jego projekty map odgrywają ważne miejsce w historii kartografii. W tym wyobrażonym przez siebie powietrznym widoku krajobrazu, przedstawione kolory wskazują na różnorodne cechy krajobrazu, demonstrując jednocześnie zdolność Leonarda do wizualizacji naturalnych form w przestrzeni tak gdyby oglądał je z dużej odległości[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 299.
- ↑ a b c Isaacson 2019 ↓, s. 730.
- ↑ a b c d Paolo Galluzzi, The strange vicissitudes of Leonardo's manuscripts [online], courier.unesco.org, 2 lipca 2018 [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 556.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 291.
- ↑ a b c d e Codex Madrid I 1490s [online], universalleonardo.org [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ Debolini 2006 ↓, s. 55.
- ↑ a b Debolini 2006 ↓, s. 53.
- ↑ a b c d e Codex Madrid II 1503-04 [online], universalleonardo.org [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ Sobczak 2019 ↓, s. 46.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Francesca Debolini, Da Vinci, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2006, ISBN 978-83-60529-03-4.
- Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków: Insignis Media, 2019, ISBN 978-83-66071-41-4.
- Charles Nicholl, Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006.
- Jerzy J. Sobczak, Wizjonerskie machiny. Pomysły Leonarda zrealizowane po 500 latach, „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”, 3, 2019.
| Kodeksy | |
|---|---|
| Manuskrypty | |
| Traktaty |
