Luksemburg (miasto)

Luksemburg
*fr.* Luxembourg
*lb.* Lëtzebuerg
*niem.* Luxemburg
	gmina
	; Widok ogólny
Herb	Flaga
Państwo	Luksemburg
Kanton	Luksemburg
Siedziba	Luksemburg
Powierzchnia	51,46 km²
Populacja (1 stycznia 2023); • liczba ludności	; 132 780
• gęstość	2580 os./km²
	Położenie na mapie Luksemburga;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Luksemburg (lb. Lëtzebuerg, fr. Luxembourg, niem. Luxemburg) – miasto i gmina, siedziba administracyjna kantonu Luksemburg oraz stolica Wielkiego Księstwa Luksemburga. Do 3 października 2015 miasto leżało w dystrykcie Luksemburg. Jest centrum administracyjnym i finansowym państwa; położone na południu kraju, nad miejscem połączenia rzek Alzette i Pétrusse. W Luksemburgu ma swoją siedzibę kilka instytucji Unii Europejskiej, w tym jej Trybunał Sprawiedliwości. Liczy 132 780 mieszkańców (1 stycznia 2023) i tym samym jest pod względem liczby mieszkańców największym miastem w kraju.

Historia

Osobny artykuł: Historia Luksemburga.

W miejscu dzisiejszego miasta istniały już prawdopodobnie zabudowania w czasach Cesarstwa Rzymskiego, lecz obecnie za moment powstania Luksemburga przyjmuje się rok 963 gdy wywodzący się z lokalnego rodu Zygfryd kupił od opactwa benedyktyńskiego w Trewirze castellum quod dicitur Lucilinburhuc – niewielki zamek zbudowany na skale przy dawnej drodze rzymskiej z Reims do Trewiru. Zygfryd zbudował nowy zamek na skale zwanej Bock, w pobliżu której rozrosła się osada miejska. Sam Zygfryd jest dziś uznawany za pierwszego hrabiego Luksemburga, choć sam nie posługiwał się tym tytułem. Miejscowość otrzymała prawa miejskie w 1244. Z racji strategicznego położenia było bardzo silnie ufortyfikowane i bardzo często przechodziło z rąk do rąk. W 1443 roku książę burgundzki Filip Dobry odkupił od Elżbiety z Goerlitz Luksemburg i wkroczył do miasta rozpoczynając okres rządów Księstwa Burgundii trwający do śmierci Marii Burgundzkiej w 1482 roku. Po niej miasto odziedziczył jej syn Filip Piękny, który założył dynastię hiszpańskich Habsburgów. W 1542 i ponownie w 1543 Franciszek I Walezjusz zdobył miasto i zburzył stary zamek hrabiów luksemburskich, jednak jego rządy nie trwały długo. Po ponownym opanowaniu Luksemburga przez hiszpańskich Habsburgów, w 1684 miasto zostało zdobyte przez Francuzów, którzy następnie otoczyli je systemem nowoczesnych fortyfikacji według projektu Sebastiana Vauban. Po zakończeniu Wojny o Palatynat w roku 1697 miasto powróciło w ręce Hiszpanii, a po wojnie o sukcesję hiszpańską przeszło w ręce Austrii.

Podczas rewolucji francuskiej miasto zostało dwukrotnie zajęte przez Francję – na krótko w 1793 roku i ponownie po siedmiu miesiącach oblężenia, po którym francuski inżynier Lazare Carnot stwierdził, że Luksemburg to najlepsza twierdza na świecie poza Gibraltarem, w związku z czym zaczęto określać miasto jako „Gibraltar Północy”. Po 1815 roku miasto znajdowało się pod pruską kontrolą wojskową. Po kryzysie luksemburskim w 1867 roku na podstawie traktatu londyńskiego miasto opuścił garnizon pruski i rozpoczęto trwającą szesnaście lat rozbiórkę potężnych fortyfikacji twierdzy.

Po wybuchu I wojny światowej, mimo ogłoszonej przez Luksemburg neutralności, 2 sierpnia 1914 roku miasto zajęli Niemcy, którzy następnie od 30 sierpnia przenieśli tu na cztery lata swój sztab. W czasie II wojny światowej od 1940 roku pod okupacją niemiecką. 10 września 1944 roku wyzwolone przez wojska amerykańskie. W grudniu 1944 i styczniu 1945 roku był ostrzelany przez Niemców 183 pociskami z działa V3 z okolic Lampaden koło Trewiru.

Podział administracyjny

Administracyjnie Luksemburg podzielony jest na 24 dzielnice (Quartier):

Dzielnice Luksemburga
Beggen	Hollerich (Hollerech)
Belair	Kirchberg (Kierchbierg)
Bonnevoie-nord/Verlorenkost (Bouneweg-Nord/Verluerekascht / Bonneweg-Nord/Verlorenkost)	Limpertsberg (Lampertsbierg)
Bonnevoie-sud (Bouneweg-Süd / Bonneweg-Süd)	Merl (Märel)
Cents (Zens)	Muhlenbach (Millebaach / Mühlenbach)
Cessange (Zéisseng / Zessingen)	Neudorf/Weimershof (Neiduerf/Weimeschhaff)
Clausen	Pfaffenthal (Pafendall)
Dommeldange (Dummeldeng / Dommeldingen)	Pulvermühl (Polvermillen / Pulvermühle)
Eich (Eech)	Quartier de la Gare (Garer Quartier / Bahnhofsviertel)
Gasperich (Gaasperech)	Rollingergrund/Belair-nord (Rollengergronn/Belair-Nord / Rollingergrund/Belair-Nord)
Grund (Gronn)	Ville-haute (Uewerstad / Oberstadt)
Hamm	Weimerskirch (Weimeschkierch)

Gospodarka

Ważny ośrodek finansowy i przemysłu stalowego, meblarskiego, garbarskiego, tekstylnego, browarów i fabryk spożywczych.

Instytucje UE

W mieście mają siedzibę:

Odbywają się tutaj obrady Rady Unii Europejskiej. Większość budynków instytucji europejskich zlokalizowana jest w dzielnicy Kirchberg.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Pałac Wielkich Książąt z 1572 r. z nowym skrzydłem budynku parlamentarnego Hôtel de la Chambre z XIX w.
kościół św. Michała (Saint-Michel) z 987 r. (kaplica zamkowa), przebudowany w stylu gotyckim
brama św. Michała z 1050 r.
brama Trewirska
Katedra Notre Dame (dawny kościół Jezuitów) z 1613 r.
pozostałości Twierdzy Luksemburg:
- Fort Thüngen z 1732 r.
- skała Bock (z ruinami zamku z X wieku i kazamatami)
- Brama des Bons-Malades (Sichepaart), Brama d’Eich i most Béinchen z 1684
- most zamkowy z 1735 r.
- Fort Rumigny
- Fort Lambert
- wieża Malakoff z 1861
- koszary Vaubana z 1684 w dzielnicy Grund
klasztor Kapucynów z 1623 r. (obecnie teatr Théâtre des capucins)
Opactwo Neumünster z 1688 r. w dzielnicy Grund
kolegium Jezuitów z XVII w.
pałac Château de Septfontaines z 1783 r. (właścicieli manufaktury Villeroy & Boch)
ratusz z 1830 r. w stylu klasycystycznym
most Nei Bréck z 1900 roku
most wielkiej księżnej Szarlotty (Pont Grand-Duchesse Charlotte) z 1965 roku
dworzec kolejowy z 1907 r. w stylu neobarokowym
Villa Louvigny z 1920 r. (dawna siedziba stacji telewizyjnej RTL)
pomnik Gëlle Fra (pl. Złota Dama) z 1923 r. (rekonstrukcja pomnika zburzonego przez Niemców)
cmentarz żołnierzy USA poległych podczas ofensywy w Ardenach wraz z późniejszym grobem gen. Georga Pattona
Cité Judiciaire (pol. Dzielnica Sądowa) z 2003 r. (proj. Rob Krier)
Filharmonia Luksemburska z 2002 r. (proj. Christian de Portzamparc)
synagoga
Uniwersytet Luksemburski (Université du Luxembourg)
Biblioteka Narodowa Luksemburga (Bibliothèque nationale de Luxembourg)

Muzea

Musée national d’histoire et d’art (Muzeum Historii i Sztuki)
Musée national d’histoire naturelle (Muzeum Historii Naturalnej)
Lëtzebuerg City Museum (Muzeum Historii Miasta Luksemburg)
Musée d’Art Moderne Grand-Duc Jean MUDAM proj. I.M. Pei (Muzeum Sztuki Nowoczesnej)

Transport

W mieście znajdują się stacje kolejowe Luksemburg, Hollerich i port lotniczy Luksemburg. Istnieją regularne połączenia kolejowe z Luksemburga do Ettelbruck, Esch-sur-Alzette, Wasserbillig i Kleinbettingen, a trasy międzynarodowe obejmują Trewir i Koblencję w Niemczech, Brukselę i Liège w Belgii oraz Metz i Nancy we Francji.

Historyczna sieć tramwajowa w Luksemburgu została zamknięta w 1964 r. w ramach ogólnego spadku liczby tramwajów w Europie, ale miasto przywróciło tramwaje pod koniec 2017 r^[2].

Od 29 lutego 2020 r. korzystanie z całego transportu publicznego w Luksemburgu (autobusy, tramwaje i pociągi) jest bezpłatne^[3].

Sport

W Luksemburgu od 1996 roku rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, BGL BNP Paribas Luxembourg Open. W mieście działają dwa kluby piłkarskie, Racing FC Union Luksemburg i FC Luksemburg City.

Polonia

W 1929 roku w Luksemburgu powstał Związek Chrześcijańskich Robotników Polskich, którego kontynuatorem od 1958 r. jest Związek Polaków im. Fryderyka Chopina (Union des Polonais Fryderyk Chopin au Grand Duché de Luxembourg). W mieście działa także Polskie Towarzystwo Kulturalne w Luksemburgu (L’Association Culturelle Polonaise à Luxembourg).
Od 2007 r. prężnie działa stowarzyszenie polska.lu, które propaguje polską kulturę (Festiwal Kultury Polskiej). Dni Teatru Polskiego pełni rolę portalu medialnego.
Kościół pw. św. Henryka Króla (Saint-Henri) w dzielnicy Neudorf/Weimershof, należy do Polskiej Misji Katolickiej.

Kultura

Corocznie na placu Glacis (Champ du Glacis) odbywa się dobroczynny festiwal Schueberfouer organizowany od 1340, kiedy to został zainicjowany przez księcia Jana Luksemburskiego.
poza Metz, Saarbrücken i Trewirem Luksemburg jest centrum europejskiego rejonu SaarLorLux. Od 2006 roku cztery wyżej wspomniane miasta tworzą sieć, tak zwaną QuattroPole. Miasta współpracują ze sobą na różne sposoby (komunikacja, festiwale, wydarzenia kulturalne).
W roku 2007 Luksemburg był Europejską Stolicą Kultury i reprezentował rejon SaarLorLux.

Współpraca

Miejscowości partnerskie:

Metz, Francja (1952)^[4]
Praga, Czechy (1968)^[4]

Galeria

Place d’Armes
Hôtel de la Chambre
Dzielnica Grund
Brama Trewirska
Rzeka Alzette koło mostu Béinchen
Biblioteka Narodowa Luksemburga
Narodowe Muzeum Archeologii, Historii i Sztuki (Musée national d'archéologie, d'histoire et d'art) MNAHA