Belize

Belize (貝里斯)

u hata nu Belize (貝里斯)

u siwkay niza(簡介)

u duma nipanganga sa ya Po-li-ce han, kaayawan nu tideng sa nau yin-kuo a nipikuwan ya Hon-tu-la-se han, i tini i kalatebanan nu Mey-cuo iti kawalianay a dadipasan kunidaay a kanatal. Belize kaamisan sa kacapian tu Mexico hananay a kanatal, nu timulan atu nu tipan sa macacapi tu Guatemala, nu wali a nipicapi tu ya Ciya-le-pi a bayu.

貝里斯，又稱伯利茲，前身為英屬宏都拉斯，是中美洲東海岸的一個獨立國家。貝里斯北部與墨西哥接壤，南部和西部與瓜地馬拉接壤，東部瀕臨加勒比海。

u kitidaan nikatanayu' nu lala' sa makaala tu 290 a kung-li, nikaahebalan sa makaala tu 110 kung-li, u masacacayay a kanatal nayiay ku Taypingyan a dadipasan a kanatal.

它的領土長約290公里，寬約110公里，是中美洲唯一沒有太平洋海岸線的國家。

ina Belize hananay sa nikaidaw nu pulung nu kaahebal nu lala' sa, idaw ku 22,800 pin-huwan kung-li, nikaidaw nu tademaw sa 408,487 (hayni 2019 mihcaan a nisausi). u sakainayi'ay ku kacebedan nu tademaw sa, i tini kalatebanan nu Mey-cuo a kanatal. u tademaw i paymihcaan sa nikacelakan idaw ku 1.87% (2015 mihcaan nisausian), sakay nu kacelakan nu tademaw sa i tini a kenisan sa u sakatusaay a talakaway. u sapakay i tippela’ a mayadih u satalakaway nikasilecuh tu tademaw i tini a kanatal sa.

貝里斯的面積為22,800平方公里，人口為408,487（2019年）。它是人口和人口密度最低的中美洲國家。該國人口增長率每年為1.87％（2015年），人口增長率是該地區的第二高，也是西半球人口增長率最高的國家之一。

Belize sidakecan tu sakay yadahan nu masadumaay a kamu, atu kasiyadahan nu masadumaay a lalangawan, u tatapalan tu kuyni nu sakay siyakay laylay, u yingu ku malakamu nu kanatalay, nikahida sa ya Belize Ke-li-se-aw-el a kamu sa u nu i tidaayay tu udipan a kamu, makangasiw tu pangkiway a tademaw, matineng amin musakamu tu nu masadumaay a kamu sikalalacal, ya nu Spain hananay a kamu sa malecad tu sanisani sa sikatengil tu sakacaay kau nu kanatalay a kamu.

貝里斯擁有由多種文化和語言組成的多元化的社會，這反映了其豐富的歷史。英語是貝里斯的官方語言，而貝里斯克里奧爾語是當地人非官方的母語。超過一半的人口能夠掌握多種語言，西班牙語同樣是常見的非官方語言。

Belize sipaheci nu sakay i kalatebanan nu Mey-cuo a kanatal atu sakay i Ciya-le-pi a bayu i nu lilisan a kanatal, kapulunganay i Ciya-le-pi (CARICOM), mala nu Lating Mey-cuo atu nu le-pi a kapulungan a kanatal (CELAC), atu nu kalatebanan nu Mey-cuo nipalcadan tiya (SICA) a kaput sa.

貝里斯被認為是中美洲國家和加勒比海沿岸國家，是加勒比共同體（CARICOM）、拉丁美洲和加勒比國家共同體（CELAC）以及中美洲一體化體系（SICA）的成員。

ina Belize u sanu ta-ying nu masakanatalay a masakaputay a kanatal, ci I-li-sa-pay el-se u mala nu mamukeliday nu kanatalay a tapang.

貝里斯是一個大英國協國家，英國女王伊莉莎白二世是其君主和國家元首。

u Belize i ti siwaay a bulad kalimulakan a nikaidaw, kiyadahay a tukusay nu baba'tuan ku sakasingangan, atu nu timakuayay a masadadiway ku sakasitineng nu labang.

貝里斯以其九月慶典，廣泛的礁石珊瑚礁和蓬塔音樂而聞名。

Belize

hata nu Belize

Belize map

Belize

u siwkay nu kanatal

u Belize sa ilabu nu Congnanmeico, itiza i 17 15 N, 88 45 W u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 22,966 km², u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 22,806 km², u ahebal nu nanumay sa izaw ku 160 km². hamin nu tademawan sa 353,858. kakalukan umah sa 6.90%, kilakilangan umah sa 60.60%, zumaay henay umah sa 32.50%.

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Belmopan (貝爾莫潘).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 10 bulad 9 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Elizabeth II, micakat a demiad sa i 1952 a mihca 2 bulad 6 demiad.

cunli (總理)

u cunli nu Belize ayza sa ci Juan Briceño, micakat a demiad sa i 2020 a mihca 11 bulad 12 demiad.

u hata (國旗)

u kulit nu hata nu kanatal sa, yadah ku kulit.

u sulit nu zuma a kamu

• u sulit nu Hulam: 貝里斯

• u sulit nu Lipun: ベリーズ

• u sulit nu Amilika: Belize

ngangan nu kanatal (國名)

nipangangan nu Amuhuwan sa ya "Belize" han, sakay nu Spain a nipangangan sa u "Belice".

ya Belize malumanay a nipangangan sa "u tungus nu United kingdom ku Hun-tu-la-se" (British Honduras), 1973 a mihcaan sipasumad han tu nu aydaay a ngangan katukuh ayda. u mahiniay a nipangangan sa nayay tu kalalubangan, idaw aca ku nakamuan nu makay i cuwacuwa, nu aydaay a ngangan sa namakay i Spain sa nipangiha, picapian a nakamuan sa idaw tu ku masakamuay ina Belize sa, namakay nipatudu' tu ya Ma-ya a kamu sa "bel ltza", nipatudu' sa "micumuday i Yi-ca (nu Amuhuwan a kamu: Itza) a dadan han".

(u sulit nu hulam: 英語名稱為「Belize」，西班牙語名稱為「Belice」。貝里斯舊稱「英屬宏都拉斯」（British Honduras），1973年後改稱今名。國名名稱已不可考，有一說法指出貝里斯此名稱來自於西班牙語發音，近年來有一說法指出此名稱來自瑪雅語「bel Itza」，指「進入伊察（英語：Itza）的路」。)

likisi (歷史)

1502 a mihcaan , ya Ke-lung-pu namakay i Belize macaliway pabalunga nu dadipasan nu bayu, nika nacaay henay tatukus cinida i Belize.

(u sulit nu hulam: 1502年，哥倫布曾沿貝里斯海岸行駛，可是他不曾登陸貝里斯。)

1511 a mihcaan sayaway a nikataynian nu O-cuoay a tademaw nu Spainay pabalungaay a tademaw tayni i Belize, zayhan u katuuday a tademaw sa tangsul han nu i tiniay tu a binacadan, ya Ma-ya hananay a tademaw dakepen palasatudud atu palatubangen. nika idaw ku masacacayay a madakepay ci Kung-sa-lu ke-ley-lo, nu dikudan sa alaw mala kadabu nu ya Ciye-tuh-ma-le mamikeliday a limecedan ku sikaacawa, hida satu milihida a maudip. tulu ku nikasiwawa nu heni, mala u nu katabalanay a May-se-ti-so hananay a binacadan.

(u sulit nu hulam: 1511年，首批登陸貝里斯的歐洲人是西班牙船員，但大多數人隨即被當地的馬雅人捉去當祭品或奴隸。其中一名犯人貢薩洛·格雷羅（英語：Gonzalo Guerrero）後來和切圖馬爾的領導人納參坎（Nachankan）的女兒結婚，過瑪雅式的生活。他們有三個孩子，成為早期的麥士蒂索人。)

1638 a mihcaan, miteka idaw tu ku makay O-cuoay a tademaw tayni mueneng, nika i ti 1670 a kiayawan nu mihcaan muenengay i tini nayi' henay ku makalakuwitay tu cacay a mihcaan nicebangan. tayniay a tademaw sa misayadah muletek tu kilakilang, zayhan masadumaay a kilang sa ya (sakulitan atu sanu Pa-si hananay a sumanahay a kilang ) taneng a ungpangen patayda i O-cuo a pacakay u mamalazayliw. 1700 a mihcaan sayaway a nikalingat, ya ahebalay nu papah kala balucu’ nu lalengac a kilangan, mala u nu kanamuhan a papacakayan a kilang. i mahida sa katuud ku tayniay nu lacu'say a tademaw a tayni micebis tu tuud, idaw aca ku nu Spain hananay a tademaw tayni muneng, alahicaan sa idaw tu ku kinacacacayan a nikangangayaw a kawaw.

(u sulit nu hulam: 1638年，開始有歐洲人居住，但1670年代前都沒有居住超過一年的記錄。這些人大規模伐木，因為某些木材（如墨水樹、巴西紅木）可運往歐洲作染料。1700年代早期，大葉桃花心木成為備受歡迎的輸出品。這段期間亦有不少海盜出沒此地，有西班牙人定居，也有些零星的印第安人攻擊。)

i mahida sa ya Spain hananay a hungtiay a tapang maysulul tu British a tademaw i tida muletek tu kilangkilang, nika caay pisulul tu misakaku patideng tu masa nuudipay a kakitidaan. 1798 a mihcaan, ya British atu Spain a kanatal malalais, ya muenengay i Yucatánay a mamikuwanay nu Sipan, miucul tu tuluay a bataan idaw ku tusa nu balunga tayda i tida maycebis tu tuudtuud. siwaay a bulad tulu katukuh i cacay a bataan a demiad, uyni sa nikalpacawan sa caay tu kaputun, katukuh i nu dikudan sa ales satu kya Spain. uyni sa "Battle of St. George's Caye". i tini i siwaay a bulad cacay a bataan nu demiadan mala u pikiningan a demiadan sa, mikining tu "Battle of St. George's Caye".

(u sulit nu hulam: 當時西班牙帝國容許英國人在當地伐木但不許他們建立殖民地。1798年，英西開戰，駐尤卡坦的西班牙官員派32艘船搶奪當地。9月3日至9月10日，貝里斯海岸戰爭不斷，直到西班牙放棄當地。這就是「Battle of St. George's Caye」。9月10日是貝里斯的國定假日，以紀念「Battle of St. George's Caye」。)

i ti 18 seci i nu dikudan tu a mihcaan, u British sayaway a nipaucul ku mamikeliday nu tapatapang taydaen i tida. 1840 a mihcaan sa, pabalucu’ ku British a kanatal palutubangan ku Belize hananay a kitidaan nu heni. 1862 a mihcaan sa pacumud hantu nu hungtiay a kalatubangan sa maykuwan, sakaidaw nu ngangan sa ya nu British Honduras sa.

(u sulit nu hulam: 18世紀末，英國首次派官員駐留當地。1840年，英國正式將貝里斯視為殖民地。1862年劃入王家殖民地，稱為「英屬宏都拉斯」。)

nikaidaw nu masulitay sa ya sakay nu British Honduras hananay sa, i ti 1904 a mihcaan nipikinsaan tu sakay nu tademawan a kawaw, i mahida sa u sakahenulan a tuse kaidaw nu tademaw a nisausian mahini:

(u sulit nu hulam: 根據英屬宏都拉斯1904年人口普查，當時主要城市的人口是：)

• Belize a tukay sa: 9969/ 貝里斯城：9969
• ya Stann Creek Town: 2459/ 斯坦克里克鎮：2459
• ya Ke-lu-sa-el: 1696/ 科羅薩爾：1696
• ya Ci-taw: 1244/ 橘道：1244
• ya Pun-ta-ke’l: 706/ 蓬塔戈爾達：706
• ya San Ignacio Cayo: 421/ 聖伊格納西卡育：421
• ya Monkey River Town: 384/ 猴河鎮：384
• ya Ma-lin-se-li-hu: 243/ 馬林斯里弗：243

1964 a mihcaan 1 a bulad, sipakay nu kalalubangan a sakelec tu tatatengilan kunida sananay a nipatideng a cenhu. 1973 a mihcaan 6 a bulad, ina kenisay a malatatenga'ay a ngangan sa u "British Honduras" pasumaden tu u "Belize" han.

(u sulit nu hulam: 1964年1月，採用議會制度的完全自治政府成立。1973年6月，這個地區的正式名字從「英屬宏都拉斯」改為「貝里斯」。)

u nu kitidaan (地理)

u kitidaan nu Belize sa sakay nu kalatebanan nu Mey-cuo i wawalian nu bayu, nu tipan saamisan mabiyaw tu ya Mexico hananay a kanatal, nu tipan satimulan sa malalitin atu ya Guatemala a kanatal, masawalian sa micapi tu ya Honduras hananay a kanatal a masakikulay a dadipasan. ya nikatanayu' nu sadipasan sa makaala tu 320 kung-li, lilis nu dadipasan sa yadah ku subal; i labu nu kitidaan sa u subal ku sayadahay, lanulanuan atu kalaakuti'ay a kilakilangan. u masaenalay nu kenis sa palukaamisan atu satimulan tusa a nikahida. nu timulan a buyu' sa ya Ma-ya hananay a buyubuyu'an ku sakakidukidung malalitinay nu buyu' sa, makay nutipan pasatimulen -atu pasay nuwalian kalaamisan a sikakaydaan, u masaciiday nu buyu' sa, ya Ke-ke-se-ke-mu a buyu'ay ya uy-tu-li-ya nikatalakawan makaala tu 1121.97 a depah, i ti kanatal nuheni sa u satalakaway a tadungduh, makaamis nu lilis nu sadipasan sa kawahelulan ku enal, nikapasilacan sa pulung han sa 61 a depah ku nikaidaw, maadihay sa u lanulanuan amin ku yadahay.

(u sulit nu hulam: 貝里斯位於中美洲東部沿海，西北與墨西哥相鄰，西南與瓜地馬拉接壤，東瀕宏都拉斯灣。海岸綫長約320公里，沿海多島嶼；境內多山地、沼澤和熱帶叢林。地形大致可分爲南、北兩部分：南部地形為山地以瑪雅山脈為主體，山脈為西南-東北走向，其支脈科克斯科姆山的維多利亞峰海拔1121.97公尺，為全國最高峰；北部和沿海地區地勢低平，平均海拔不到61公尺，其中大部分是沼澤。)

nikalalacal atu Cung-huwa-min-ku (與 中華民國關係)

Belize nisakunida sananay i nu ayawan, u kanatal nu Cung-huwa-min-ku atu ya Guatemala namapatideng tu ku kalecabayan a nikasasiketan.

(u sulit nu hulam: 貝里斯獨立前，中華民國已與瓜地馬拉建立外交關係。)

1981 a mihcaan Belize kunida sa masakanatal, idaw kya nikaidaw tu nu Hulamay a idang a tademaw, nu Belize musiwbayay a tademaw ci U-yun-ciyen (伍永泉), atu nu Belizeay nu binawlanay a masakaputay a nipacukedan, miteka a maydih pakasacabay tu nu kanatal nu cung-huwa-min-ku patideng tu kalalacal tu masakiketay a kawaw, ci Said Musa hananay milunguc tiya Belize a mamikeliday ci Ciyawce．Kateel．Pulayse(喬治·卡德爾·蒲萊士) hananay.

(u sulit nu hulam: 1981年貝里斯獨立之後，一位具有中國血統的貝里斯商人伍永泉與貝里斯人民聯合黨的支持者，開始透過賽義德·穆薩（英語：Said Musa）遊說當時的貝里斯總理喬治·卡德爾·蒲萊士，與中華民國建立關係。)[1]

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan

• CIA
• 外交部
• List of current heads of state and government
• 貝里斯
• ベリーズ
• Belize
• 中華民國－貝里斯關係