Ýertudana
Ýertudana ýaz paslynda ilkinji ýetişýän miweleriň biri bolup, onuň özboluşly tagamy bar. Megerem onuň datly tagamyndan hiç kim ýüz öwrüp bilýän däl bolsa gerek. Ýertudanadan mürepbe we dürli şerbetler taýýarlanýar. Köpýyllyk ösümlik bolan ýertudana 4-5 ýyl hasyl berýär we ony tohumyndan ýa-da «murtjagazlaryndan» köpeldip bolýar. Ýertudana C witaminine we dürli minerallara baýdyr. Onuň düzüminde marganes, mis we nitrat ýaly minerallar köpdür. Gadymy Rimde ony dürli keselleri bejermek üçin hem ulanypdyrlar. Dünýäniň ýüzünde ýertudananyň 20-den gowrak görnüşi bardyr.
| Ýertudana | |
| Has use | fruit |
|---|---|
 | |
| Taxon name | Fragaria × ananassa |
| Taxon rank | Biologik görnüş |
| Parent taxon | Fragaria |
| Taxon common name | Garden strawberry, Aedmaasikas, Puutarhamansikka, Guard-eerdbei, オランダイチゴ, Земляника садовая, Полуниця садова, 士多啤梨, 草莓, Aardbei, jahodník ananasový, 딸기, Havejordbær, Fragaria ×ananassa, mirandanera, Farawla |
| Has basionym | Fragaria chiloensis var. ananassa |
| Has fruit type | nucule |
| This taxon is source of | strawberry, Fragariae folium, strawberry juice |
| Described by source | Encyclopedia of Armenian Nature, Meyers Konversations-Lexikon, 4. Auflage (1885–1890, Encyclopædia Britannica 11th edition, The American Cyclopædia, The Domestic Encyclopædia; Or, A Dictionary Of Facts, And Useful Knowledge |
| On focus list of Wikimedia project | Wikipedia:Vital articles/Level/4 |
| Hardiness of plant | 5 |
| Taxon range | Hytaý Halk Respublikasy |
| GRIN URL | https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=244 |
| OpenStreetMap tag or key | Tag:crop=strawberry |
| Commons gallery | Fragaria × ananassa |
| Commons category | Fragaria × ananassa |
| Fragaria × ananassa | |
Peýdalary
[düzet | çeşmäni düzet]Düzümindäki C witamini bedeniň immunitetini güýçlendirýär, ýaralaryň bitmesini çaltlaşdyrýar, gan basyşy kadalaşdyrýar (peseldýär), dişleriň we süňkleriň emele gelmegine kömek edýär. Nitrat myşsalara ganyň we kislorodyň köp barmagyny üpjün edip, myşsalaryň ýadamagynyň öňüni alýar. Onuň düzümindäki mis deride kollageniň döremesini çaltlaşdyrýar. Ýertudanany ýa-da onuň suwuny derä çalmaklyk deriniň näzik we ak bolmagyna hem-de onuň garramagynyň öňüni alýar. Düzümindäki antosionin maddalary horlanmaga ýardam berýär. Ýertudanada aspirine meňzeş madda bar, bu madda bolsa kelle agyryny aýyrmaga kömek edýär.
Saglyk düzgünleri
[düzet | çeşmäni düzet]Iýmezden öň hökman ýuwmaly. Miwäni ýuwup sowadyjyda saklamaklyk maslahat berilmeýär, sebäbi ýuwlan miwe çalt zaýalanýar. Miwe ýyglandan soňra, ony sowadyjyda 3-7 gün aralygynda saklap bolýar.